Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 KASIM 2004 ÇARŞAMBA OLAYLAR VE GÖRUŞLER AÇI MUMTAZ SOYSAL Tuhaf Bir Seçim AMERİKA dün "sandığa" gitti. Daha doğrusu, para çekme makineleri gibi ekrana dokununca iş- lem yapan elektronik oy araçlannın başına gittiler. Ama oy verişler akşam sekizde tamamlandığına ve en uçtaki batı kıyısıyla Türkiye arasında on saat- lik fark bulunduğuna göre, ilk toplam sonuçlar bi- zim saatle ancak bu sabah belli olmaya başlar. Üs- telik, oylar birbirine yakınsa, sistemin çapraşıklığı yüzünden kesin tablonun belirlenmesi içtn günler, hat- ta haftalar boyu beklemek gerekecektir. Kaldı ki, yalnız başkan ve başkan yardımcısı için değil, başka bir yıgın görev için de seçim yapıldı: Tem- silciler Meclisi'nin bütün üyeleri, Senato'nun üçte bi- ri, eyalet meclislerinin her iki kanadındaki üyeler, iri- li ufaklı yerel yönetimlerin başkanlan ve çeşitli gc- revlileri, savcılar, yargıçlar, hatta noterier. Seçmen, ekrandaki uzun listeyi ya teker teker tıklatıyor ya da tuttuğu partinin bütün adaylanna toptan oy vermek istiyorsa tek bir yere dokunarak hepsini birden seç- miş olabiliyor. Aynca, yerel yönetimler aynı ekrana referandum sorulan da koyabilmekteler. örneğin, Madison Belediyesi, "Falanca parka kapalı yüzme havuzuyapılsın mı, yapılmasın mı" diye soruyor. Kampanyanın son günü çılgın bir yanş yaşandı: Bush ve Kerry koskoca ülkenin beş-altı köşe- sinde konuşabilmek için oradan oraya uçtular. Har- canan para, şimdiye kadarki seçimlerin kat kat üs- tünde. Her iki büyük partinin yalnız radyo ve televiz- yon reklamlan için toplam altı yüz milyon dolar sarf ettiği bildiriliyor. Geçen seçimdeki rakamın tam üç misli. Ama en büyük çaba, şimdiye kadar seçmen lis- telerine adını yazdırmamış olanlan ve özellikle genç- leri yazdırmak, sonra da sandığa gitmelerini sağla- mak için gösterildi. Şimdiye kadarki başkan seçim- lerinde vatandaşlann ancak yanya kadan oy kulla- nırdı. Ama bu kez, 2000 seçimlerinde kullanılan 105 milyon oyun çok üstüne çıkılacağı umulmakta. özel- likle Demokratlar, genç yeni seçmenlerin Kerry'ye oy vereceğini hesap ederek bu konuda çok çalıştılar. Büyük olasılık, kazanacak olanın yine ancak çok az farkla kazanmasıdır. Yoklamalar genellikle Bush'tan yana yüzde bir-iki fark gösterdi; ama yüz- de iki-üçlük hata payını eklemeyi de hiç ihmal etme- den. Geçen seçimlerin yalnızca beş yüz küsur oyla Gore'dan Bush'a kaydığını düşünürseniz, haksız da sayılmazlar. Böyte olduğu için, partilerin son günkü çabalan da- ha çok Ohio, Pennsytvania, Florida ve VVİsconsin gi- bi oylann birbirine yakın çıkacağı tahmin edilen bir- kaç eyalet üzerinde yoğunlaştı. Aslında başkan se- çimleri "iki dereceli" olduğuna ve seçmenler son ka- ran alacak olan 538 "ikinci seçmen"e oy vermiş sa- yıldığına göre, sonucun kime gideceğini şimdiden öngörmek çok zor. Alınan oylaria kazanılan ikinci seçmen oranı birbirini tutmayabilir. ABD seçimleri birçok yönüyle tuhaf; ama insan- lık için asıl tuhaf olanı, böyle bir seçimin, sonuçla- nyla bütün dünyayı etkileyecek olmasıdır. Yargıya Vesayet... t\ ve yeni bir yasa, yeni sınırlama ve kısıtlama düşüncesini yaşama irmektedir. Dernek biçiminde örgütlenme yasağı olduğu gibi Özel geçirme kalmaktadır. Ömer Faruk EMİNAĞAOĞLU ç oğulcu ve çağdas demokrasiler ya- sama, yürfitme ve yargı kuvvetle- rine ve bu kuvvetler arasında da dengelı bir işbirliğine dayanır. Ege- menlik yetkisini bizzat kullanan bu ğuçlenn, kuşkusuz sistem içerisinde örgüt- lenmelerine gerek bulunmamaktadır. Ancak demokrasilerde yargı için, yasama organının yarattığı alan ve yürütme organının sağladı- ğı olanaklar gözetildığinde günümüzde, yar- gıç ve savcılann çalışma koşullannın iyıleş- tirilmesi, tarafsızlık ve yargı bağımsızlığının sağlanabilmesi için, yargıç ve savcılann ör- gütlenme zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Dünyada ve ülkemizde yargıçlann örgüt- lenebilmeleri konusu, Adalet Bakanlığı tara- findan 24 Eylül 2004 ve 29 Eylül 2004 tarih- lerinde Ankara'da düzenlenen iki ayn sempoz- yumda yabancı katılımcılarla birlikte tartışıl- mışrır. BM'nın Milano'da 28.8-06.9.1985 tarihin- de düzenlediği 7. Suç Kongresi'nde "Yargı Bağunsızlığının Temel tlkeleri" kabul edil- miş, BM Insan Hakları Komisyonu'nun 23.04.2003 tarihli toplantısında da daha ön- ce Hindistan'ın Bangalor kentinde taslağı ha- zırlanan ve Bangalor ılkeleri denilen "Ban- galorYargı Etiği Ûkeleri" kabul edilmişhr. Bu metinlerde yargıçlann tarafsızlık ve bağım- sızlıklannın sağlanabilmesi ve geliştirilebil- mesi için, gönüllülük esasma dayah olarak ör- gütlenme hakkının tanınması ve sağlanması konulan da yer almışhr. Avrupa Konseyi Ba- kanlar Komitesi'nin 13 Aralık 1994 tarihli toplantısında kabul ettiği R.9412 sayılı tav- siye karannda da aynı düşünce dile getirilmiş- tir. Avrupa Birliği Komisyonu'nun 28.9- 10.10.2003 tarihleri arasında ülkemize gerçek- leştırdiği ziyaret sonrası düzenlediği raporda da yargıçlann meslekı birlikler oluşturabilme- si ve bu konudakı engellerin kaldınlması öne- risinde bulunulmuştur. Adalet Bakanlığı tarafindan 2000 yılında ha- zırlanan ancak henüz üzerinde çalışıldığı an- laşılan "Türtdye Hâldmler ve Savcılar Birli- ği'' yasa taslağının içenği de zaman geçtikçe netleşmekte, yargıçlann çalışma koşullannın ve haklannın iyileşhrilmesi, tarafsızlık ve ba- ğımsızlıklannnı sağlanması için öngöriilen bu birliğin, yargıyı vesayet altında tutmayı sağlayacağı ve ölü doğacağı gerçeğı her ge- çen gün iyice gün yüzüne çıkmaktadır. Yargıtay Cumhıırıyet Savcısı Yargıçlar ve savcılar için bir kısım ülkeler- de ayn ayn, bir kısım ülkelerde ise tek bir ör- gütlenme modelı uygulanmaktadır. Hazırla- nan ancak içenği bütünüyle ortaya da konul- mayan taslakta; • Yargıç ve savcılann örgütlenmelen konu- sunda özel bır yasa çıkartılmaktadır. • Yargıç ve savcılann aynı yapıda tek bir bırlik çatısı altında örgütlenmelen ve illerde de "odalann'' kurulması benımsenmektedir. • Birliğin anayasanın 135. maddesüıde be- lirtilen kamu karumu niteliğinde meslek ku- nıluşu biçiminde kurulması amaçlanmakta- dır. • Birliğin Adalet Bakanlığı'nın ıdan ve mali denetimi yanı vesayeti alında bulunma- sı öngörülmektedır. • Birlik bütçesi ile meslekten aynlanlann birlikle olan ilişkıleri ıse bu sempozyumlar- da açıklıkla ortaya konulmamış ve tartışma- ya açılmamıştır. Taslağın tek olumlu yanı, yargıç ve savcıla- rm örgütienebflmeleri düsüncesinin kabuledfl- mesktir. Özel bır yasa ıle düzenleme yapılma- sı, yargının sistem ıçensındeki konumu ıle ya- sama ve yürütme karşısındakı durumu göze- tildiğınde örgütlenme konusunda ayn, ve özel güvencelerin sağlandığı düşüncesini akla ge- tirmektedir. Ancak bakıldığında özel ve ayn bir yasanın, özel bır güvence değıl, özel bır güvensizlik ürünü olarak karşımıza çıktığı; yar- gıçlan bakanlık gölgesinde tek bır birliğin çatısı altında toplayarak "idarenin kontrolün- deki yapı" içerisinde tutmayı amaçladığı gö- rülmektedir. Böylece yargı üzerinde ıdan ve mali denetim yani vesayet resmileştinlmek- tedir. Özel ve yeni bir yasa, yeni sınırlama ve kısıtlama düşüncesini yaşama geçirmektedir. Dernek biçiminde örgütlenme yasağı olduğu gibi kalmaktadır. Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluş- lan, anayasanın yürütme bölümünde ve "ida- ri teşküat" kapsamında düzenlenmış olup; "Yargıçlar Birliği'' bu kapsamda düzenlenme- meli, yargı bir biçimde "yürütme ve yöneti- me" bağlanmamalıdır. Bu birliğe neden gerek duyulmuştur? Yar- gıçlar birliği ile özde amaçlanan, yargı bağım- sızhğını savunmak \ e yaşama geçirebilmek olduğuna göre, bu birlik neden bakanlığa bağ- lanmaktadır? Amaçlanan sadece böyle bır ör- gütlenmenınyapıldığı izlenımi mi yaratmak- tır? Yargı her şeye rağmen yasama ve yürüt- me karşısında hâlâ güç olarak varlığmı koru- duğundan; bu gücü bir bıçımde kontrolde tu- tabilmek mi ıstenmektedır? Birlik yoluyla yargı tamamen vesayet altına mı alınmakta- dır? Ülkemizde Adalet BakanTnın Hâkımler ve Savcılar Yüksek Kurulu'ndakı (HSYK'dekı) konumu tartışılırken başka ülkelerde yüksek kurul üyesi bile olmayan Adalet Bakanlı- ğı'nm siyasetle olan bağlan tartışma konusu edilmektedır. Bir yansıma olarak ülkemizde adalet bakanlan, genel seçim öncesinde gö- revlenni tarafsız bakanlara terk etmektedir- ler. Bunun gerekçesı üzennde durmak gerek- mektedır. Ancak yıne ülkemizde, yürütmenin yargı üzennde olası etkılennın bıle gündeme gelemeyeceğı bir modelın benimsenmesi ge- rekırken yürütme organı içerisinde üstelik "hükümet sözcüsü" sıfatına sahip bır adalet bakanının "bu konumuyta" HSYK'ye başkan- lık yapması, bu durumun yürütmenin yargı üze- rindeki etkisı bile artık tartışılmamaktadır. Böyle bır yapıda, üstelik bakanlığa bağlı olan bır birlik neleryapabılecektir? Hangı dönem- de olursa olsun bakanlık örgütü yanında saf tutmak dışında bır seçeneğı olabilecek midır? Sonuçta birlik yoluyla yargıçlann "memur- laşnnlmalan mı" sağlanacaktır? Sonuç Kamu kurumu nitelığındekı meslek kuru- luşu modelı dışında örgütlenemeyen ve "Der- nekler Yasası ile Yargıçlar ve Savcılar Yasa- s'ndakT örgütlenme yasaklan da devam eden yargı ıçın, yukanda belırtılen evTensel kural- lann gereğının yenne getınlmekte olduğu söylenemez. Rusya Yargıçlar Bırlığı'nın Ulus- lararası Yargıç Birliği'ne yapmış olduğu üye- lik baş\urusunun, Rusya'daki birliğin vesa- yet altında olması ve benzen gerekçelerle ka- bul edılmediği bilinmelidir. Kamu kurumu nitelığındekı meslek kuru- luşlan, "kamusal fonksiyonlan (işlevleri) ne- deniyle'' Insan Haklan Avrupa Sözleşme- sı'nın (İHAS) örgütlenme özgürlüğünü düzen- leyen 11. maddesı dışında kalmakta olup, bu sözleşme kuşkusuz tüm temel haklan kapsa- mına almamaktadır. Belkı çıkartılacak yasa ıle doğacak huku- ka aykınhk tHAS'ye dayah olarak gıdenle- meyecektir, ama Yargıçlar Birliği konusunda- ki düzenlemenin, artık öbür e\Tensel norm- lann bir gereği olduğu unutulmamalıdır. Bır- lığın varlık nedenımn, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının sağlanması olduğu hatırlan- malı ve bu bırlığe varlık nedenıne aykın gö- revler yüklenmemelıdır. PENCERE Dinci Iktidarla İşadamı... Eskiden devlet girişimleriyle özel girişimler pi- yasada atbaşı gıderdi... Artık işdeğişti... Devlet piyasadan çekildi; elinde ne varyok sat- tı ya da satamadı; ama, kamu hizmetlerinden gayrı bir alana bir kuruşluk yatınm yapmıyor... Zaten gırtlağına dek borçlu bu ülkede, devlet, iç ve dış borçlar ve faizleri sarmalının belâsına do- lanmış; ne yapacağını bilemiyor... Peki, bir ülke nasıl kalkınır?.. Yatırımla!.. Elimizde kalkınmanın aracı olarak yalnız özel gi- rişimci kaldı... Adına ister işadamı deyin, ister girişimci deyin, birtakım kişiler yatırım yapacaklar kı iş alanlan açılsın; emekçilerekmek parası için çalışacak ku- rumlar bulsunlar; kannlannı doyursunlar; ülke kal- kınsın... İster sağcı olun, ister solcu, herkes iyıce bilme- li ki güncel gerçek bu!.. Gerçek bu olunca, devlete ne kalıyor?.. • Devletin elinde kamu yatırımları var; yol, su iş- leri, barajlar, havaalanları, limanlar, okullarvesa- ire... Devletin bankalan var, yatınm kredilerini özel gi- rişımcıye açmak gerekmez mi?.. Dış dünyanın acımasız rekabetine karşı, tanm ve endüstri kesimlerinde özel girişimciyi koru- mak da devletin görevi değil midir?.. Elinde sermayesi olan özel girişimcinin yatınm yapması için, piyasada eşıtlik kuralına uyarak, devlet her türlü desteği sağlamalı... Pekı, devlet adına bu işleri üstlenen AKP ikti- darı neyapıyor?.. özel girişimciyi ayırıyor: - Bu benden.. - Bu benden değil.. İşadamı dinci oldu mu, bu iktidan destekledi mi, her türlü kolayhk, destek, ayncalıkgösteriliyor; la- ık girişimci ise hava alıyor, Atatürkçü işadamına güçlükler çıkarmak, tarafsızın çanına ot tıkamak için her şey yapılıyor!.. • Bu iktidarın Islamcılan ülkede ekonomınin dü- menini dinci ışadamlarınatam teslim ettikleri za- man ortaya çıkacak güçle laik Cumhuriyetin gırt- lağına basmanın hesabındadıriar... Ya işadamı ne yapıyor?.. Laik, uygar, Atatürkçü girişimci işadamı korku- yor; teslimiyet içinde olanbiteni sesini çıkarma- dan seyrediyor... A]* BASARI Axess Axessile Başarılı fırsatlar:PhilipsrSamsung, Siemens cep telefonlan peşin fiyatına 10 taksitle! 17.900.000 TL'den başlayan taksitlerle! 27.000.000 TL'den başlayan taksitlerle! 18.000.000 TL'den başlayan taksitlerle! PHİLİPS >• SİEMENS niobile Kampanya sloMarta sm«1ı*, 16 Kasim 2004 tariNne kadar geçeıftar. www.basaıi.com.tr|