Katalog

19 OCAK 2004 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ AHLAK ARANIYOR TURHAN SELÇUK DÜ3ÜST TASİ/.TLî ÎSTANBUL EFEKDÎ5İ ABDÜLCAHEAZ' HA.RÎ&ULADE MACEPJSLAEI ^ p£(VİL !,. VAMu!... 13İZİM tVE PE 7API1 __ k l M>AM (jvTMİS ... 5. yÜTyılda dev bir sarnıç olarakyapıldı, 16. yüzyıldafillere barınak oldıı, 20. yÜTyûda top sahasına çevrildL İmparator Leon döneminde yaptınlan ve tarihi kayıtlarda adı geçmeyen sarnıç, 127 metre uzunluğu, 76 metre genişliği ve 15 metreyi bulan derinliği ile dev bir havuzu andınyor. (Fotoğraflar: SERKAN YILDIZ) ranhın neyi, nasıl ya- zacağı pek bellı olmu- yor. Örneğin Istan- bul'da at yanşlannın mekânı olarak bildıği- raız Velıefendı .. Kımdır bu Veli, efendilığı nedir? Veliyüddin Efen- di... Bir yeniçerinin oğlu olarak Is- tanbul'da doğmuş. Medrese eğitımi görmüş: Galata, Kahire ve Mekke'de kadılık yapmış 1760"taşeyhülislam olmuş. Bir yıl sonra azledılip Bur- sa'ya sürülmüş. 1767"de ıkinci kez şeyhülıslamlığa getırilmış ve bir yıl sonra ölmüş... Yıldızlardan ahkâm çı- karan ve Prusya Krairndan munec- cım ısteyen Sultan III. Mustafa'ya şeyhulıslamlık yapmak zor iş olsa ge- rek ,\ma Veliyüddin Efendı. tarih- te şeyhülislamlığı ıle değil hattatlı- ğı ıle ız bırakmış. "ta'fik" yazıda üs- tune yokmuş, "cefita'fik"te de ustay- mış islah-ı Nesl-i Feres Cemiyeti Gehn görün kı Veli'nın adı günü- müzde at yanşlannın yapıldığı me- kânla özdeşleşmış durumda. Çünkü Vebyüddın Efendı'nin çıft- lığınin bulunduğu yere Veliyüddin Efendı'nin ölümünden 143 yıl son- ra, yani 1911 'de "Islah-ı Nesl-i Feres Cemıyeti" üyeleri gelıp Istanbul'da ılk at yanşlannı düzenlemiş. Türkı- ye Jokey Kulübü'nün atası sayılabı- lecek At Neslinı Gelıştirme Derne- ği'nın at yanşlan öyle ılgi görmüş ki. halkın mesıre olarak kullandığı Velıefendı Çayın'nın önemli bir kıs- mı bu işe aynlmış. Velifendi Çayın aslında Çırpıcı Ça- yın'nın denıze doğru olan bölümü. Çırpıcı Çayın, sur dışında Mevla- nakapı ile Silrvrikapı arasında bü- yük bir çayır. Ve bu çayınn ilk sakinlerinden bi- n de Bizans'ın ilk ımparatorların- dan I. Leon. Leon, 457'den 474'e 17 yıl Bi- zans'ı yönetmış. Tarihte bıraktığı iz, Vandallara karşı düzenlediği başan- sız seferler ve halktan bır askerken tahta çıkmış olması. Tahta çıkışı ise bir efsane. Kulağına gelen ses, "Git, âmâyı ve kutsal suyu bul; bulursan imparator olacaksın" diyor. Leon sur dışına çıkıp gözleri gönneyen bir adamın gösterdiği yerde bir kay- nak suyu buluyor. Sonra da impara- tor olup suyu bulduğu yerde Istan- bul'un ilk ayazmasını yaptınyor: Si- livrikapı'daki Balıklı Ayazması. Bugün olduğu gibi o gün de su, ts- tanbul'unenbü- yük ihtıyacı Bugün Çırpı- cı Çayın'nda Veliefendı Hı- podromu'nun bıttıği yerden sonra ve Çırpı- cıDeresi'ninba- tısına düşen düzlükte büyük bir sar- nıç yaptınyor I. Leon. Ya da taşlara bakıp 5. yüzyıldan I. Leon'un döne- mıne denk getinlıyor bu devasa ya- pı. Duvarlannın kalınlığı dört met- reden fazla. Dennliğı 15 metreyi bu- luyor. Uzunluğu 127, genişliği 76 metre. Yerebatan Sarnıcı'ndandaha büyük ve henüz Yerebatan Samıcı ya- pılmamış. Bınbirdirekten de büyük ve eski. Ama IstanbuFun surlannın ıçinde değil. Sur dışında. Hebdomon Mahallesl Devasa bir havuzu andıran bu sar- nıcın sur dışında ne ışi var? Birinci işlevi Bızans döneminde Hebdomon Mahallesi denen Bakır- köy'dekı sarayın suyunu karşılamak; ikiiıci işlevi, Çırpıcı Çayın'nda ya- pılan yığınak sırasında askerin suyu- nu sağlamak; üçüncü işle\i de sur dı- şındaki küçük yerleşim bınmlerine su vermek olmalı. I. Leon'dan hızla aynlıp 16. yüz- yıla, Kanuni Sultan Süieyman'ın sal- tanat günlerine geçelim. Kanuni, bu devasa yapıyı filda- mına çevırtıyor. Fil damı: fil ahın! Sarayın fılleri burada banndınlı- yor. Sarayın fil- len demek, ara- da bir sarayın bahçesine geti- rip tek ayağını kaldırarak sulta- nı eğlendiren fıl- ler olmasa ge- rek. Bunlar sa- vaşta kullanılan ve epey de ağır mal- zeme taşıyacak güçte hayvanlar Ne var ki Osmanh'nın "zafer tablola- n"nda filleri pek göremıyoruz. Fıl- ler, Makedonyalı Büyükİskender'den Gebze'de ölen Kartacah General An- nibal'ın ordulanna kadar eski çağ- lardan beri Anadolu'da dolaşıp du- ruyor. Osmanlı da fılleri kullanmış ol- malı. Fakat fıllenn Osmanlfda seyir- lik olarak kullanılmış olması da söz konusu. Çünkü Bizans Sarnıcından boz- ma fıldamından başka Sultan Deti tb- rahim'in 17. yüzyılda Sultanahmet'te yaptırdığı bir fildamı daha \ar. Es- ki mehterhane binasının yerine yap- tınlan fildamı daha çok saraylı ka- dınlan ağırlıyor ve canyeler fillen seyrederek eğlenmiş oluyor. DevecMer ortasında fllbakan Osmanh'da filler, develerle bırlik- te güdülüyor. Daha doğrusu. Yenı- çeri Ocağı'nda devecıler ortasının son bölüğünde fıllere bakmakla gö- revli kişiler bulunuyor. Bunlann adı filbakan! Kesme taşlar ve pışmış tuğlalardan oluşan duvarlann çe%reledıği Bızans Sarnıcı'nın orta yen günümüzde fut- bol sahası yapılmış. Bakırköy'ün Osmaniye Mahallesınde semt sa- kinleri de sahanın kenanndakı tartan pistte yürüyüşe çıkıyor. ter atıyor. Fildamı'nın üstündekı yamaçta ve günümüzde "FiWanuAğası''namal edilen, ama aslında Osmanlı 'nın "fB- bakan"ı olması gereken yeniçeriye aıt olduğu sanılan harabe bır bına Bakırköy Beledıyesi'nce onanlmış ya da "eskisigibi" yenıden yapılarak "Fildamı Köşkü" adıyla kafeterya- ya çe\nlmış. Binada pek tanh yok. Tanh samı- cın taşlannda. . insanlar ve beygirler! Sarnıcın köşelen, su toplama haz- nelerine özgü şekilde yuvarlatılmış. Su toplanan alan, toprak üstünde ol- duğu ıçın du\arlar görkemlı bır şe- kilde yükselıyor. Duvarlann arka- sından yüksek bınalar ıse sıntıyor Tarihi sarnıç. 20. yüzyıl sonunda top sahası olarak düzenlenırken. bır köşesine de beton sahne kondurul- muş. Konserler \ enlmış. Ne hoş de- ğil mı? Ama asıl hoşluk, az ötedekı Velı- efendi'nin ahırlannda ıstırahata çe- kilen yanş atlannın gürültüden rahat- sız olması nedenıyle konserlenn kal- dınlmış olması. Çevredekı apartmanlarda, Filda- mı'nın dibindeki evlerde oturan ın- sanlann rahatsız olması önemli de- ğil! Önemli olan beygırlerin rahatsız edilmemesı 1 Çünkü bu beygirler için dünyanın parası harcanıyor ve onlann sırtın- dan büyük paralar kazanılıyor. Bır insan kaç para eder kı! tstanbul'un fildamı, dört büyük duvardan ibaret. Duvarlardaki herbir taş 5. yüzyıl- dan kalma. Değennibilene... izans döneminde Bakırköy'deki sarayın su>oınu karşılamak için yapılan sarnıç Osmanh'da fillerin banndınldığı ahıra çevrildi. Fillerin bakıcısının oturduğu ev günümüzde kafeterya oldu. GEÇMİŞTEN GELECEĞE ORHAN ERİNÇ Kalbura Çevrilmek İstenilen Anayasa Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Kamu Yöneti- mi Temel Yasa Tasansı'nı yaşama geçırmek karar- lılığı ile yöneltilen eleştirilerın hiçbırini dikkate alma- dan bildiği yolda yürümeyı sürdürüyor. Ne tasanyı hazırlayanlann sağır sultanın bile duy- duğu dın kurallanna bağlı ilkelerın uygulanmasının önünü açmayı amaçladıklarını kanıtlayan görüşle- rinın anayasaya aykınhğı ne de yasayla bürokrasi- nin daha yaygın bir duruma geleceği savlan ciddi- ye alınıyor. Sıvil toplum örgütleri (STÖ) tasannın taslak ola- rak ortaya çıktığı günden bu yana görüşlerini açık- layarak aslındaTürkiye'nın gelecektekı yapısının oluş- turulmak istendiğini dile getıriyoriar ama, dinleyen kim. Tasannın en enteresan tarafı ıse anayasada yer alan "Cumhuriyetın temel nitelikleri ve devletin il- kesı ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korun- ması" gerekçe gösterilerek pek çok yurrtaş yargı- lanırken, korunan ilkelere ters düşen bir içerik ta- şıması. Anayasa değişmeden böylesıne bir yasanın çı- kanlmasının olanaksız olduğu önemle vurgulanıyor. Atatürkçü Düşünce Derneği (ADD) de yaptığı ir- delemelenn sonucunu bir basın duyurusu ile açık- ladı. Açıklamada, tasan ile eşzamanlı olarak çıkanlmak istenilen Yerel Yönetım Reformu Taslağı'nda yer alan aykınlıklar anayasa maddelen de belırtılerek şöyle sıralanıyor: • 2'ncı maddesindeki cumhuriyetin nitelikleri, • 3'üncü maddesindeki devletin bütünlüğü, res- mi dilin Türkçe olduğu hükmü, • 10'uncu maddesindeki kanun karşısında eşit- lik ılkesi, • 41 'ıncı maddesindeki ailenin korunması, • 42'nci maddesindeki eğitim ve öğrenim hakkı ve birlığı, • 43'üncü maddesindeki kıyılardan yararlanma hakkı, • 44'üncü maddesindeki toprak mülkiyeti ve top- raksız çrftçiye toprak sağlama görevi, • 45'inci maddesindeki tanm ve hayvancılığın ge- liştirilmesi, • 56'ncı maddesindeki sağhk ve çevrenin korun- ması, • 168'ınci maddesindeki doğal kaynaklann aran- ması ve işletilmesi, • 169'uncu maddesindeki ormanlann korunma- sı, • 170'inci maddesindeki orman köylüsünün ko- runması ve kalkındırılması, • 171'ıncı maddesindeki kooperatifçilığin geliş- tirilmesı, • 172'ncı maddesindeki tüketicılerın korunma- sı, • 173'üncü maddesindeki esnaf ve sanatkârla- nn korunması, • 174'üncü maddesindeki Devnm Yasalan'nın ko- runması. • • • AKP, hem acil eylem planında hem de 58 ve 59'uncu hükümetlerin güvenoyu almış olan prog- ramlannda verdığı sözleri unutmuşa benziyor. Ya da daha başlarken doğacak olan karşı görüşlen en- gellemek için "katılımalık" ılkesinı uygulamaya koy- muyor. Bırkaç ıstisna dışında taslaklar kendi oluşturdu- ğu ekipler tarafından hazırlanıyor, kendi Bakanlar Kurulu'ndatasarılaştınlıyorve kendi çoğunluğuta- rafından yasalaştırılıyor. Şayet bırkaç sıvil toplum örgütünden görüş alın- mışsa onların da kendi dünya görüşlerine yakın olanlaryada küreselleşmeye kendi çıkartan ıçın des- tek verenler arasından seçilmesine özen gösterili- yor. Anavatan Partisi (ANAP) döneminde Ozal "Ana- yasayı bır kez delmekle bır şey olmaz" demiştı de yer yerinden oynamıştı. Bugünküler, birkaç kez deliyorlar ama, sınıriı sa- yıdaki tepkilenn dışında ne bır ses ne bir nefes var. Peniz Som Rönesarc'b N Anadolu'da Rönesans ve reform hareketlen ancak 20 yüzyılm başında Kemal Atatürk'ün önderhğınde Türkıye Cumhunveti'nın kuruluşu ile başlamıştır. Fakat, Atatürk sonrasında Türkıye'yi ortaçağ karanhğına doğru sürükleme çabalan. dmi J siyasete alet edenlerin " temel politikasını oluşturmuştur ve bu politıka günümüzde de geçerlidir. < GÜNİZİ YAYINCILIK ; Tel: (0212) 512 4219 Fax:(0212)5121172 I I Derya Ayyıldız & D. Kemal Bayar evlendiler. (17Ocak2004) Mutluluklar Dileriz. CUMHURİYET ÇALIŞANLARI