Katalog

9 EYLÜL 2003 SALI CUMHURİYET SA> DEI Nasılbiriktisadivesosyal reform? Dünyamızdagiderekdahagüçlü esenriizgarlar,'başka bir dünyanın mümkün' olduğunu hatırlatıyor Bugünkü "cılh çıkmış' modeleseçenekolabüecekmodeliyaratacakolanlar ise, "Nasılbir Türkiye modeli?"sorusunayanıtarayan bilim adamları olacak... Artık bılıyoruz Turkeko- nomısındekı savruluş ve bunalımlann ustesınden gelmek gelırdağılımındakıdenge- sızlığın toplumdakı stnıflar ve bol- geler arasmda varattığı uçurumlan gıdermek çağdaş bir sıyaset ve de- mokrasıye gıden yolun ıktısadî ve sosyal altyapısını yaratmak. her şey- den orıce ekonomıde bir "japısal degjşifcük'" oimadan mumkun ol- mayacak Ne var kı, vol usrunde engeller var Ekonomimiz 'kotu durumda'. ama 'çokmedl'! Bu enge/Ien belırtmeden once. bir şansın altını çızmelı Evet eko- nomımız "kotü durumda". ama Tıirk ekonomismdeki bunalımJann ustesınden gelmenın yapısal değışıkJıider oimadan mümkün olmayacağını artık bılıyoruz. Kötü durumdan çıkışın şartı ıse uretım artışıdır. Türkiye ekonomısı, koalısyon hukumetının uyguladığı IMF destekJı programa karşın, umut edılen büyümeye geçemedı. IMF'nın "'delı gömleğı"nı sorgusuz sualsız gıyen Türkiye'nın sözde "ıstikrar" uğruna uyguladığı ekonomık programla sürüklendıği nokta -bır yazanmızın deyımıyJe- felakettır. Enflasyon mu, büyüme mı tartışmasına denecek yoktur; ama asıl yanıt aranması gereken soru şudur: "IMF'siz bir dünya mümkün mü?' Server TANILLI Gerçekten. değerlı ıktısatçıları- mızdan Gungor Iras ın belırttığı gjbı ekonomımız kotu durumda yanı yatınm > apıJamıyor, ışsızınuz zaten çokfu bunalım o sav ı\ ı daha daarttırdı 2001 vılmdakıkuçulme- nın sonucu, çok kışı yoksullaştı, ıç talepkuçuldu, ona yonelık ureöm ya- panlar yanı tıcaret erbabı sarsıldı Ne var kı ekonomı çokmedı Ekonomının çokmesı demek. Turk Lırası v e dovızın fukenmesı demek- tır Oyle olursa. de\ let maaş odeye- mez bankalar halkm parasını, Ha- zıne de ıç v e dış borçlan odeyemez Ayrıca. çoken ekonomı kısa surede ayağa kalkamaz. ama kotu durum- dakı ekonomı, doğru polıtıkalar \e uygulamalar ıJe genlemeden buyu- meye geçebıJır Şımdı, bu noktadayız Ekonomıde kotu durumdan çıkı- şınşartı ıse, "üretimaröşrdır İJre- tım artışı. bir "yumurta-tavuk'' ılış- kısı ıle gerçekleşır iç ya da dış ta- lep artmadan da ıç talep buyumez Bu bakımdan, kotu durumdan çıkış stratejılenne, polıtıkalanna \ e uv gu- lamalanna ıhtıyaç vardır Var olan imkanla kotu durumu atlatma çabası IMF destekJı programlara sahıp çı- kan koalısyon hukumetının bu ko- nuda yaptıklan. yapamadıklan ol- du Orneğınfaızoranlarmdaıstenı- len hedefe ulaşamadıysa da enflas- yonun denetlenmesınde \ e dov \z fi- yatının bır banda orurtulmasmda başanlı oldu. ne varkı, bunun dışın- da sanayı \ e tanmsal uretım ıle tı- carefın gelışmesı konusunu ıhmal ettı, uretım v e buyume konulanna vakıt ayıramadı Ancak, bu çerçevede pıyasa "di- namikJeri" çalıştı Sanayı kesımındekıler var olan ımkânlarıyla "kotudurumu'*atlat- ma arayışına gırdı. tarım kesımm- dekılenn çaresızlığı surerken, umul- madık bir gelışme sonucu. ımalat sa- nayısınde uretım arttı, aynca, fu- nzm kesunının de katkılanyla, eko- nomımız, 2002 yılında buyume yo- lundadır Başımızın tek derdı. ıç borcun kı- sa vadesı Onu da "radikal biryak- laşımla" çozenz, dıyerek ıyımser yorumunu noktalıyor değerlı ıktı- satçımız Bu ıyımser yorumun hayatta ger- çekleşebılmesı giderek ekonomı- nın sureklı ıyıye gıdebılmesı ıse da- ha başka bazı onkoşullara, bır sos- yal altyapınınvarlığına bağlı Bunlar da. Oztin Akgüç'un sov- ledığı gıbı. nıtehklı ınsangucu, ka- mu ve ozel kesımde lıderyonetıcı- ler, yaratıcı gınşımcıler, ıyı ışleyen bır hukuk duzenıdır Bunlan sağla- yamazsak ekonomının uzun surede ıyıye gıtmesı olanağı yoktur Yeter mı bunlar 0 Çıkarılması gereken dersler ve asıl soru Once, bır deneyımın sonuçlann- danmutlaka dersler çıkanlmalı Tur- kıye ekonomısı, koalısyon hukume- tının uyguladığı IMF desteklı prog- rama karşın, umut edılen buyume- ye geçemedı Gerçı durgunJuk ıçın- dekı ekonomıde enflasyon duşuyor ama, "yapısal" sorunlar bır turlu aşılamıvor v e kalkınma sağlanamı- yor Vıçın 17 IMF'nın "deli gönüeği''nı sorgu- suz sualsız gıyen Turkıye'nın soz- de "istikrar" uğruna uyguladığı eko- nomık programla suruklendığı nok- ta -bır yazanmızın deyımıyle- fela- kettır Llkenınulusalsermayesıen- yor1 Ayakta kalabılenlen de ">a- bancı sennave" topluyor Yalnız bu da değıl' Bılkent Unı- versıtesı Iktısat Bolumu Başkanı Prof Erinç Yeldan ın da ıçınde bu- lunduğu Bağımsız Sosyal Bılımcı- ler Grubu, bunalımın yol açtığı ulu- sal gelır kaybını 150 mıryar dolar ola- rak hesap edıyor Şırket degerlennın enmesı gıbı Turkıye'nın toplam ulusal gelın de 200mılyardolardan 150mılyardo- lara genlemış, kışı başına gelır ıse 2100 dolara duşmu^tur Yolsuzluk v e ışsızlık anlamına ge- len burakamlann sergıledığı sosyal tablo ıse şudur 2001 yılının son çeyreğı ıtıbanyle açık ışsızlık ora- nı tanm dışı kesımlerde yıızde 15'e "eğitiınirgençler arasmda ıseyuz- de 27 ye varmaktadır Kentlerde bu oranyuzde30'dur 1 mılyonun uze- nnde ınsan ışını kaybetmıştır İMF'siz bfr dünya mümkün mu? Prof Yeldan, 11 E>Jul ruzgân ve dış borç desteğıyle ıyımser beklen- tıler varatmak yenne. Turkı\e"de bunalımın yapısal bır nıtelık kâzan- dığı gerçeğınden yola çıkarak, 1990'larda Doğu Avrupa'da yaşa- nan talep daralması ve durgunluğun aşılmasında gorulduğu gıbı hızla yenı onlemler alımnası gerektığmı savunuyor En radıkal onlemlerden bın, "d^borçservisi''nın yenı bırtak- v ıme bağlanması dahası Rusya "nın 1998'de uyguladığı bıçımıyle erte- lenmesıdır' Enflasyon mu, buyume mı tartışmasına denecekyoktur. ama asıl yanıt aranması gereken soru. Derya Sazak'ın da dedığı gıbı. şu- dur "EMF'siz bir diinya mümkün md?" Çunku. çarpık kureselleşmenın dunya uluslanna eşıt olçude mutlu- luk getırmedığı artık kesın Dünya- mızda gıtgıde daha guçle esen ruz- gârlannbırhatırlattığıdaşu "Baş- ka bir duma mümküiin dur Bugunku -cılkı çıkmış- modele seçenek olabılecek modeli yaratacak olanlar ıse, "INasıl bir Türkiye mo- defi?" sorusuna yanıt arayan bılım adamlan olacak Ote yandan, "bir- Kktekalkmmayi öğrenmek*' gıbı bır sorunumuz da var Yeni tür'Amerikanmuhibbi' medyatikişadamlanm anlamak zor 'Savaşyardakçm'olmak TÜSİAD Başkanı Ozüfran, Pearson'ia göriişmesinden sonra, isa- damlarmmABD'in Irak'a mudahalesinin ardında olduğunu söv- ledL Çılgınlık değilse, bu uftıksuzJuğun ardında \atan nevdL? Hatu-Janacaktır ABD'nın Ankara Buyukelçısı Pearson, 2003 yılının başlannda, fstanbul'da başkonsolosun ev uıde, onde gelen ışadamlan ıle bır yemek yemıştı Yemekten once medyaya yansıyan haberlerde buyukelçırun, onde gelen ışadamlanndan, hukumeün Irak konusunda ABD"nın yanında yer alması ıçın Ankara'ya baskı yapmalannı ısteyeceğı behrtılıyordu O tanhten bır gun once, TUSIAD adına bır açüdama yapan ve hukumetın ABD'nın yanında yer alması ısteğını dıle getıren TUSlAD Başkanı, yemek çıkışı yaptıgı açıldamada. soyledıklenru tekrarlıyor, savaşın, Türkiye ıçın agır bır fatura getırmeyeceğını VTirgulayarak Istanbullu ışadamlannın ABD'nın Irak'a mudahalesinin arkasında olduğunu soyluyordu Çılgınlık değüse, bu ufuksuzJuğun altında yatan neydı 9 Güngör Uras, aylar once, Koç Topluluğu'nun 75 yılı vesılesıyle yazdığı "Cumhumrt İşadaou" adlı ılgınç bır yazıda. soz konusu kışılığın ılke v e erdemlennı dıle getuırken, Prof Yakup Kepenek'ııı, o yıldonumu vesılesıyle çıkanlmış anı kıtabındakı şu cumJesını hatırlatıvordu "Cumhurijet işadamı geleceğiıı geniş ufukJanna bakar. Kısa vadeli ve dar düşüıunez. Bilir Id, büvük oynamanın vohı büyük düşünnıekten geçer." Nıtekım, Koç Topluluğunun kaynağındakı bızzat -rahmeth- Vehbi Koç'un yaşamı, bu "uîfuk insanı" olmanın bır orneğıydı Ne var kı, sonrakı yıllarda, o Cumhunyet gıbı. "Cumhumet işadamlan"nın da çoğu yozlaşmış, savaş yardakçılığına kadar varmıştırışler Değerlı ıktısatçımızın, TLSlAD Başkanı'nın açıkJamasının arkasından yazdığı yazıda soyledıklenne de katılmamak elde değıi Savaş, sılah satıcılan dışında herkese zarar venr ve savaştan en fazla ışadamlan zarar gorur O yuzden, yenı tur u Amerikan muhibbir medyatık ışadamlanrun, "bir an önce ABD'nin koluna >apışıp, sa\aşa gireJiın" şeklındekı çtrpınışlannı anJamak ımkânsızdır Lıberalızm yaygaracılannın, kalkınmamızın "öncö"su dıye sunduklan sınıfın bır gorunumu de bu' Bır başka dev sorunumuz da çozum beklıyor YARIN: NE ADINA ÇOĞALMAK, NASIL ÇOCALMAK? SOSYAL DEMOKRASİ EKSİK Yabirlikte kalkmma yada...• Turkıye'nın temel sorunu, '•bütunleşememe ve burlıkte kalkınmama sorunu"dur Ortaya çıkan acı tablonun sorumiuJan da Izzettın Onder'ın beJırttığı gıbı, 'korumacı pohtıkalan kendılenne perde ederek, emperyaJıstlerle ışbırlığı ıçınde. Türkiye'de venmsız bır sana>ı kurup ekonomık açığun kapısını aralayan ıkıncı sınıf burjuvazı ıJe o aralıktan ıçen sızarak toplumun karunı emen fınans parazıtlendır". Gerçekten, gelışmış ve gen kalmış toplumJararasındakı farkJılıklar ıçınde, Prof Erol Manisaü nın dedığı gıbı, belkı en onemhsı şu Gelışmış toplumJar, "birlikte kalkınma"vı oğrenmışler ve uygulayabılıyorlar, gen kalrruş toplumJarda ıse, onun yenne, "birbirlerinin sırtına basarak yüksetaıe" geçerlı Gelışmış toplum. sıyaset, ıktısat, hukuk, kultur, eğıtım v e savunma gıbı alanlar arasında, "karşüıklı destek" varatmayı becermış toplumdur Orada. eğıtım duzenı ıktısadî gelışmeye vardımcı olur, dış tıcaret polıtıkası ıçerde mılli gelın yukseltır, hukuksal yapı, ıktısadî gehşmevı ve sıyasal etkınlığı artnnr, savunma tercıhJen ıle de. sıyasal ve ıktısadî etkınJıkJer ortuşme ıçındedır tşte burun bu temel parametreler arasındakı butunleşme gelışmevı sağlar Bu, sureklı bır oluşumdur bır ırmağın akışı gıbı kesıntısız yurur Toplumlar arasında, bu "iç bütünleşmder" konusunda farklılığı yaratan oğelernelerdır 1 Eğıtım mı kultur mu, gorece gen kalmışlığııı yol açtığı eksıklıkler mı 1 Bu tartışılabılır Işığa gıden, gıttıkçe de yakıcı parlaklığa dayanamayarak yokolanpervane bocekJen gıbı, gen kalmış toplumlar da sureklı kendılennden yıyorlar, kaldınmdan, \oldan, kaçak kattan, v ergı kaçırmaktan, banka boşaltmaktan, çokuluslu şırketlere hızmet etmekten kaynaklanan bır >ok olma surecı Bozulmanın kaynağında da, sosyal demokrasının genlığı, eksıklığı, yokJuğu yatmaktadır Turkıye'de olan da budur Oltgarslntn sırtından beslenenler Bu sapmada, Batı kapıtalızmının ulkemızdekı -Erol .Vfanısairnın "Ahtapotun Koflan" dıye adlandırdığı- uzantılan buyuk rol oynuyorlar OnJann yanı sıra da. Turkıye'nın olanaİdanna karşın dıkılıp doğrulmasını engelleyenJer, sosval demokrasının önunu kesıp olıgarşının sırtından beslenenler Ancak, nedenlen ne olursa olsun, Turkıye'nın temel sorunu, "bütunleşememe ve birlikte kalkınmama sorunu"dur Bu yanlış ve bozuk kılıtlenmeler, halkın zaranna çalışan bır duzenın normal szyılmasına yol açmıştır Ama bu acı tablonun sorumJulan, Izzettin Önder'ın ısabetle belırtfığı gıbı. ne emekçılerdır. ne tanm kesımıdır, ne memurlar, ne de esnafhr asıl sorumJular, "korumacı pofitikalan kendüerine perde ederek, emperyaüstierle işbûiiği içinde, Turkne'de verimsiz bir sanayi kurup ekonomik açığuı kapısuu araJavan ikûıci suufburjuvazj üe o aralıktan içeri sızarak toplumun kamnı emen fimans parazideridir" AmfDrEml Manısahgelışmış vegen kalmış ulkeler arasındah en onemlıfarh. şoyleanlattvor Gelışmış toplumlar bııiıkte kalknmayi uygulayabılırken gen kalmış toplumlarda bırbınnm sırtına basarakyukselme geçeriı