Katalog

18ŞUBAT2003SALI CUMHURİYET SAYFA HABERLER Amerikan yönetimi, Bağdat'taki 'rejim değişikliği' ile Irak petrolüne yeniden el atabilecek ush'undemoktasiyalanıAZEMARŞAN Washington yönetiminin Irak politikası sadece, en yüzeysel anlamıyla Saddam Hüseyin'e yönelik. Terorizm, kitle imha siJahian ve msan haklan ihlalleri hakkında koparnlan yaygaraya karşın petrol hakkında çok az şey söyleniyor. Amerikan yönetimi, Saddam Hüseyin sonrası Irak'la ilgili planlan konusunda son derece kerum da\Tanıyor ve ülkenin petrol kaynakJanyla hiçbir şekilde ilgilenmediklerini tekrar tekrar söylüyor... Basına yansıyan haberlerise, Saddam Hüseyin'i devirme operasyonundan sonra AmeriJcalı yetkilılerin uzun dönemli bir Irak işgali planladıJdanna işaret ediyor. ABD denetimindeki bir Irak'ın. petrol sektöründe kurulacak yeni bir düzenin temel taşı olması ofası. Irak savaşı, Ortadoğu'daki güç dengelerinın yeniden düzenlenmesinın habercisi olabilir. Sonsuza delc petrol Başkan George Bush yönetiminin petrol ve doğalgaz endüstrisi ile bağlan örümcek ağı gibi her tarafa yayılmış durumda. Dick Cbeney, başkan yardımcılığı kolruğuna oturduktan sonra hükümetin enerji politikasını, kimliklerini kamudan saklamak uğruna biiyük zahmetlere girdiği üst düzey petrol şirketleri yetkililerinin rehberliğinde oluşturdu. Amerikan başkanı ve yardımcısı iktidara geçrikten sonra, hükümeti kendi geldikleri petrol dünyasının temsiicileriyle doldurdu. Bush yönetiminin SilahJı Kuvvetler Bakaru Thomas White, Pentagon'daki görevinden önce Enron şirketinde başkan yardrmcısıydı ve 50 ila 100 milyon dolar hisseye sahipti. Ticaret Bakaru Doa Evans. petrol arama şirketi Tom Brovvn Inc.'in eski başkanıydı. Bush yönetiminin enerji politikası, giderek artan petrol tüketimi (tercihen ucuz petrol) üzerine kurulu. Amerikan petrol tüketiminin önümüzdeki 20 yıl içinde üçte bir oranında artrnası bekleniyor. Yine de, Cheney'in başkanlığındaki Ulusal Enerji Politikası Geliştirme Grubu'nun, Mayıs 2001 'de açıkladığı bir rapora göre, ABD'nin yabancı petrole bağımlılığı. 1985 'te üçte bir oranında iken 2020 yılına kadar üçte ikıye yükselmiş olacak. Irak. Hcfncl zengtn ülfce ABD, 1970'lerden bu yana petrol kaynaklannı çeşitlendirmek için büyük çaba harcıyor. Yine de Ortadoğu'nun özellikle de Körfez bölgesinin, hem ABD hem de diğer petrol ithal eden ülkeler için en önemli petrol bölgesı olduğu gerçeği değişmiyor. Suudi Arabistan, kuşkusuz petrol dünyasının en önemli oyuncusu. 262 milyar vanlle dünyadaki bilinen toplam petrol rezervlerinin dörtte birine sahip ve dünyanın birinci petrol üreticisi ülkesi. Irak ise, çok ucuza üretilebilen, verimli, yüksek kalite petrolü ile bu oyunun büyük ödülü konumunda. 112 milyar varille elindeki petrol rezervleri, Irak'ı Suudi Arabistan"ın ardından ikinci petrol zengini ülke yapıyor. Irak'ın "olası ve tahmini" rezervleriyle şu anki miktann 220 milyar varile kadar çıkartılabileceği tahmin ediliyor. Aynca, siyasi istikrarsızlık, savaş ve yaptırımlar Irak toprakJannın önemli bir bölümünde kapsamlı araştırma yapılmasmı engellediği için, ülkenin batısındaki çöllerde bir 100 milyar varil daha yatıyor olma ıhrimali de var. Kısaca, Irak petrol zenginliği ile Suudi Arabistan'ın tek rakibi olabilir. Cünde 8-10 milyon varll Şu an için bu tabii ki sadece bir olasıhk. Irak petrol endüstrisi, 1980-88 Îran-Irak savaşı, 1991 Körfez Savaşı ve savaş sonrası yaptınmlar nedeniyle ciddi yara âldı. Ancak bir kez tesisler yeniden lam olarak çalışır duruma getirildiğinde (Cheney'in eski şirketi Halliburton'un da aralannda olduğu petrol endüstrisi için kârlı bir iş) ve yeni yataklar işletilmeye başlandığında musluklar sonuna kadar açılabilir. Yeniden Irak, çok ucuza üretilebilen, verimli, yüksek kalite petrolü ile iştah kabartıyor. 112 milyar varille elindeki petrol rezervleri, Irak'ı Suudi Arabistan'm ardından ikinci petrol zengini ülke yapıyor. ABD, 1970'lerden bu yana petrol kaynaklannı çeşitlendirmek için büyük çaba içinde. Yine de Ortadoğu'nun özellikle Körfez'in hem ABD hem de diğer petrol ithal eden ülkeler için çok önemli olduğu gerçeği değişmiyor. ABD denetimindeki bir Irak'ın, petrol sektöründe kurulacak yeni bir düzenin temel taşı olması olası. Irak savaşı, Ortadoğu'daki güç dengelerinin yeniden düzenlenmesinin habercisi olabilir. ÜLKELERİN YILLIK REZERVİ IRAK, DEV BİR KAZANÇ KAYNACI yapılanmanın gerektireceği ağır masraflannı karşılamak için Irak, yaptınmlann kaldınlmasmın ardından doğal olarak petrol üretimini arttırma yoluna gidecektir. Bazı gözlemciler, Irak'ın 10 yıl içinde günde 8-10 milyon varil, hatta daha da ileride günde 12 milyon varil petrol üretebilecek duruma gelebileceğini belirtiyor. Bu durumun dünya piyasalan üzerindeki etkisi doğal olarak büyük olacak. 11 Eylül saldınlannın ardından ABD- Suudi Arabistan ilışkilerinin gerildiğini göz önüne alırsak, Suudi Arabistan'a petrol konusunda rakip olabilecek bir ülke, Washington tarafmdan memnunlukla karşılanacaktır. Washington, dünya petrol piyasalannda olağanüstü güç sahibi olacak. Kartlar yeniden karıgacak Bağdat'takı bir "rejim değişikliği'' kartlan yeniden kanştıracak ve Amerikan (ve tngilız) şirketlerinin 30 yıldan sonra ilk kez Irak petrolüne doğrudan el atmalannı sağlayacak, bu da yüz milyarlarca dolar kâr anlamına gelıyor. ABD Savunma Bakanı DonaM RumsfeJd. Irak operasyonuyla ilgili olarak 2002 Aralık ayı ortalannda TV'de verdiği demeçte, "Saçmabk. PetroUe kesinlikle hiçbir ilgisi yok" demişti. Ancak 15 Aralık'taaynı programa konuşan petrol sektörü yetkilileri, farklı birportre çizdi. Boston Danışmanlık Şirketi'nin küresel petrol ve doğalgaz operasyonlan başkanı PhilBp EDis, petrolün denklemin bir parçası olup olmadığı sorusuna "Tabii Id öyle. Kuşkûsuz" yanınnı verdi. / rak'ın petrol endüstrisini yeniden tam kapasite ışler duruma getir- mek ve genışletmek için sağlam yabancı yatrnma gereksınimi var. Bu nedenle Irak, hevesli petrol şirketleri için dev bir kazanç kaynağı durumun- da. "Pry^sadabirvükbir paöama bek- leniyor" diyor kıini kaynaklar. Piyasaya egemen dev şirketler (ABD'den ExxonMobil ve Chevron- Texaco, Hollanda ve Ingıltere'den Ro- yal Dutch-Shell ve BR Fransa'dan To- talFinaElf). Ortadoğu dışında yeni petrol yataklan bulabilmek için mil- yarlarca dolar harcamalanna karşın, 2001 yıhnda ellerindeki rezervler sa- dece 44 milyar varildi, yani dünyada- ki toplam petroi rezervinin yüzde 4'ü. Durum diğer petrol şirketleri için de farklı değil. Bu nedenle, petrol zen- gını Ortadoğu özellikle de Irak, pet- rol endüstnsinin geleceği için kilit rol oynamayı sürdürüyor. Bağdat'taki şu anki rejim, 10 yıldır süren ağır yaptınmlann baskısı altın- da yabancı şirketlere daha tatmin edi- cı koşullar sağlayabileceklerinin işa- retini çoktan verdi bile. Avrupa ve Asya'dan birçok petrol şirketi son yıllarda Irak'la öyle anlaş- malar imzaladılar ve bunlar tam ola- rak gerçekleştirilirse, bu şirketler en az 50 milyar varil (günde 4-5 milyon varil) petrol çıkarabilecek. Özellikle, Rus, Çin ve Fransız şir- ketleri, BM yaptınmlan kalkar kalk- maz yeni petrol sahalan kurmak ve olanlan gehştirmek için kendilerineyer açmaya çalıştılar. Rusya'nın Lukoil şirketi, ömeğin, 1997'de 15 milyar va- ril petrol rezervi olan Batı Kurna pet- rol sahasını yenilemek ve geliştirmek için biranlaşma ımzaladı. Çin'in Ulu- sal Petrol Şirketi ise Kuzey'deki Ru- mayla rezervi için bir anlaşma imza- ladı. Fransa'nın TotalFinaElfşirketi ise gözlerini dev Mecnun rezervlerine (20-30 milyar varilpetrol olduğu tah- min ediliyor) dikmiş durumda. GözlerBatıAfrika kuyularında Afrika'da petrole hücum tüm hızıyla T. Ortadoğu"ya bağunlılıktan kur- tulmak isteyen petrol şirketleri, gözlerini özellikle Bah Afrika 'daki petrol yataklanna dik- ti. Başta Angola ve Nijerya olmak üzere Batı Afrika, şu anda ABD'nin petrol ithalahmn yüzde 15'ini karşılıyor. ABD'h yetkililer de, bölgenin 2015 yılına kadarAfrika pet- rolünün ABD'nin ham petrol ithalatının yüzde 25'ini karşılayacağım öngörüyor. ABD'nin hesaplanndaki en önemli fak- törü, dünyada petrol kotalannı belirleyen Petrol Ihraç eden Ülkeler Örgütünün (OPEC) Batı Afrika'daki rolü ya da daha doğru- su olmayan rolü oluşturuyor. Batı Afrika'da Ni- jerya dan başka OPEC üyesi olan ülke yok. Batı Afrika için en öncelikli sorulardan biri Amerikan bayrağının, petrol üretimi gerekçe- siyle bölgede nereye kadar gireceği. Sao Tome ve Principe'nin Devlet Başkanı Fradiquede Me- nezes, Kenya'da yayımlanan The East African der- gisine verdiği demeçte, ülkesinin ABD ile bir do- nanma üssü kurulması konusunda anlaştıklannı açıkladı. Petrolün, yoksul Batı Afrika ülkeleri için büyük bir kazanç vaat ettiği apaçık ortada. Or- • Batı Afrika 'nin petrol üretiminin 2002-2008 yıllan arasmda günde 2.6 varilden 6.3 milyon varile çıkması bekleniyor. Artışlar özellikle Angola, Nijerya, Çad ve Ekvator Ginesi'nde yoğunlaşacak. neğin, dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Çad'ın hükümet bütçesinin önümüzdeki birkaç yıl içinde yüzde 50 oranında artmasına kesin gö- züyle bakılıyor. Afrika'daki petrol üreten ülkeler arasında bi- rinci sırayı koruyan ve Amerika'nın başta gelen petrol kaynaklanndan biri olan Nijerya'nrn 80 bin kişilik ordusuna kimin egemen olacağı kav- gası hem Devlet Başkanı Olusegun Obasan- jo'nun iktidan hem de başta ABD 'ye ohnak üze- re petrol ihracah açısından önem taşıyor. Batı Afrika'nın petrol üretiminin2002 ve 2008 _____ yülan arasmda günde 2.6 varilden 6.3 milyon varile çıkması bekleniyor. Bu artışlar özellikle dört ülkede yoğun- laşacak: Angola, Nijerya, Çad ve Ek- vator Ginesi. Üretim artışmın özel- likle Angola ve Nijerya'da gerçeldeş- " • mesi bekleniyor. Angola'nın şu anda günde 750 bin varil olan petrol üretiminin 2 mil- yon varile çıkması öngörülüyor. Nijerya'nın üre- timinin ise günde 2.2 milyon varilden 3.4 mil- yon varile çıkması bekleniyor Çad ve Ekvator Ginesi'nde yaşanacak üretim artışının ise nispe- ten daha az olacağı bildiriliyor. VENEZÜELLA Chavez ABD'ye direndi| \ ünyarnn önde gelen petrol m M üreticilerinden Venezüella, ABD'nin JLJ "müdahafc" alanındaki ülkelerden biri. Batı yarımküredeki en büyük petrol yataklanna sahip olan Venezüella'da, 1998 seçimleriyle iktidara gelen, 2000'dekı seçimlerde desteğini pekiştiren halkçı lider Hugo Chavez, bir süredir ABD'nin de destekledıği muhalefet tarafından iktidardan uzaklaşnnlmaya çalışıhyor. Göreve başladıktan sonra ülkenin adını, Ispanyol sömürgeciliğinden kurtuluş döneminin kahramanı Simon BoJrvar'dan esinle "VenezüeDa Botivar Cumhuriyeti" olarak değiştiren ve "Boüvara Devrimleri'' uygulamaya koyan Chavez, öncelikle petrolün kontrolünü ele aldı. Ülkede GSMH'nin yüzde 65'ini oluşturan petrol gelirinin düzene sokulması, diğer kamusal alanlarda önemli hamleler yapılmasına olanak sağladı. Daha önce ABD'li Exxon şirketinin elinde bulunan petrol şirketinin yüzde 5 l'i ( kamulaştınldı ve petrol ihracuun gelir vergisi oranlan yüzde 13'ten yüzde 32'lere çıkanldı. Petrolün denetimi ve ülkede "serbest piyasa vedemokrasTnin ruhuna aykın düzenlemeler yapılması ABD'nin müdahale etmesi için yeterli gerekçeleri oluşturuyor. Nihayet ilki geçen yıl nisanda düzenlenen • Petrolün denetimi ve ülkede 'serbestpiyasa ve demokrasi'nin ruhuna aykın düzenlemeler yapılması ABD'nin müdahale etmesi için yeterii gerekçeleri oluşturuyor. darbe girişimi olmak üzere Washington, Caracas'ta kimi senaryolar sahnelemeye başladı. ABD bağlantılan son derece açık olan ancak "başanya" ulaşmayan darbe girişiminin ardından geçen ay başında da yeni bir deneme yapıldı. Geçen yılki başansız darbe girişiminin önde gelen iki ismi, Genelkurmay Başkanı Efrain Vasques ve General Ramirez Fovada, ABD'deki School of Americas'ta (Amerikalar Okulu) eğitim almış olan ldşiler. ABD ülkeye müdahale biçimini içerde Chavez karşıtı bir "muhaJiF' hareket yaratarak gerçekieştiriyor. Chavez ın içerdeki karşıtlannı patronlar örgütü "FEDECAMERAS" (Ticaret Odası), dünyanın en büyük petrol şirketi olan "Petroleos de Veoezuela"'nın (PDVSA) yöneticileri ve "Venezüefla îşçi Konfederasyonu" (CTV) oluşturuyor. Venezüella îşçi Konfederasyonu ile ilgili ABD Kongresi tarafindan finanse edilen National Endowment Democracy kuruluşundan para aldığı iddiası bulunuyor. KOLOMBİYA Boru hattına 200 saldırıBD, petrol yüzünden geçen ay Kolombiya'nın 39 yılhk iç savaşına ilk kez doğrudan müdahale erti. Washington yönetimi, Kolombiya'nin doğusundaki petrol zengini Arauca bölgesine asker konuşlandırdı. ABD birliklerinin, pet rol zenginliğinin yanı sıra ülkedeki Marksist isyancılann kalesi olarak da bilinen Arauca bölgesinde Kolombiyalı askerlere isyan bastırma teknikleri öğreteceği bildirildi. Ordu, son iki yılda 200 kere saldmya uğrayan petrol boru hattını korumaya çalışacak. ABD ordusu, Kolombiya'da 39 yıldır süren iç savaşa ilk kez doğrudan müdahale ediyor. Başkent Bogota'daki BBC muhabiri, Irak savaşı için geriye sayımın sürdüğü ve VenezüeJla'da siyasi istikrarsızhğuı arrhğı şu günlerde Kolombiya petrolünün stratejik önem kazandığrnı ifade ediyor. Kolombiya, ABD'ye petrol ithal eden üİkeler arasında lO'uncusıradayerahyor. 70 kadar Amerikah askerin, üç ay boyunca 6 bin 500 Kolombiyalı askeri isyan bastırma ve istihbarat teknikleri konulannda eğiteceği bildiriliyor. 780 km uzunluğundaki Cano petrol boru hattını korumayı amaçlayan girişim, ABD'nin Kolombiya için hazırladığı 98 milyon dolarlık yardım pakerinin bir parçası.