Katalog

EYLÜL2001 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA TARİHİN EN BÜYÜK TERÖRÜ 13 aponlar, ABD'dekipathımanm ardından güvenilir sığınak olarak göriinen altına hücum ederken, soğıık duş etkisi altındaki Asyıı borsalannda yüzde 10'lara yaklaşan dûşüşler oldu. Petrol fiyatları ise OPEC'in açıkhımularıylu duruldu. r • t. • tvrror > ABD'ye yönelik saldınlann dünyadaki şok etkisi sürerken altında talep patlaması yaşandı Yabrnncınm sığmağı altıııEkonomi Servisi - ABD'de saldı- nlann uluslararası piyasalardaki şok etkisi sürerken, altında talep patlaması yaşandı. Japonlar altına hücum ederken, soğuk duş etkisi al- tmdaki Asya borsalannda yüzde 10'lara yaklaşan dûşüşler oldu. Pa- nik satışlann geldiği Hong Kong Borsası'nda 9.4'luk düşüş yaşandı; Tokyo Borsası endeksi bir günde yüzde 6.6 oranında geriledi. Kayıplar için saygı duruşu ABD'de gerçekleştirilen saldınlar- da ölenler için bir dakika süreyle iş- lemleri durdurarak saygı duruşunda bulunulan Avrupa borsalannda da ön- ceki güne göre genel bir toparlanma yaşandı. Merkez bankalannın mali sistemi güçlendirmek üzere piyasak- ra likidite yapacağı açıklamalan Av- rupa piyasalarmı yatıştırdı. Ancak bomba ihban yapılan Atina Borsası yüzde 7.74 oranında değer kaybetti. Uluslararası borsalarda sigorta ve ha- vacılık şirketlerirün hısselerinde cid- di dûşüşler gelirken, sağlık, ilaç, gü- venlik ve savunma şirketlerirün hisse- leri ise yükseldi. ABD Menkul Kıymetler ve Emtia Kurulu (SEC) Başkaru Harvey Pitt, terörist saldınlar ardından kapanan ABD mali piyasalarının bugün açıl- masını beklediğini söyledi. Uluslararası piyasalarda altının on- su 277-282 dolar arasında oluşurken, Londra Altın Borsası'nda Ingiltere Merkez Bankası'nın alün ihalesinin ardından yaşanan dalgalanma nede- niyle altınrn fiyatını 279 dolara sabit- ledi. tngiliz Merkez Bankası'nın (BOE) 20 tonluk altın ihalesine nor- malinden 4.5 kat talep geldi. Altının güvenilir sığınak olarak görüldüğü Japonya'da, halkınbankalardanpara- lannı çekerek altına yönelmeleri fi- yatlan yükselttı. Dolann değer kaybı ise Japonya ve Avrupa merkezbanka- lannın fonlamalanyla dizginlendi. Euro-dolar paritesi % cente düşer- ken, dolar-yen paritesi 119'a gerile- di. Bu arada, Türkiye'de dolann de- ğeri yükselirken, gelişmekte olan ül- kelerden biri olan Romanya'da halk Bomba sigortaşirketlerimkpatlayacak Ekononû Servisi - Sigorta şirketleri, saldınlann ardından ödenecek sigorta tazminatı tutannın, 1992'de Los Angeles'daki olaylardan sonra ödenen 775 milyon dolarlık tazminattan sonra tarihin en büyük rakamtanna ulaşabileceği tahminlerini yapıyorlar. 1993 yılında yine Dünya Ticaret Merkezi'ne düzenlenen saldında 510 milyon, 1995'deki Oklahama olaylannda ise 125 milyon dolar tazminat ödenmişti. Commercial Union (CU) Sigorta Genel Müdürü Cetnal Ererdi, hasann minimum 5 milyar dolar crvannda bir büyüklüğe ulaşmasının beklendiğirü, sadece Dünya Ticaret Merkezi binasının sigorta bedelinin 1.5 milyar dolar olduğunun ifade edildiğini belirtti. Öte yandan Moody's New York'taki saldıruun maliyetinin 10-15 milyar dolar olarak öngörürken reasürans şirketi Swiss Re de 723 milyon dolar kaybettiğini açıkladı. ABD'ye gerçekleştirilen saldınlardan sadece sigorta sektörünün değil hava taşımacılığı sektörünün de zararh çıkacağı ifade ediliyor. Tüm uçuşlann durdurulması sektöre günlük 100 milyonlarca dolar zarara yol açıyor. Körfez Savaşı'nda yıllık zarar 2 milyar dolar olrmıştu. dolarlannı bozarak Romanya ulusal para birimine yöneldiler. Ûlkede do- lar bir günde yüzde 20-30 düştü. Uluslararasıpiyasalarda, Petrol Ih- raç Eden Ûlkeler Örgütü'nün (OPEC) petrol arzının güvenliği ko- nusunda yeniden garanti vermeleri üzerine petrol fiyatlan geriledi. Lond- ra Borsası'nda, petrol dün 26 cent ge- rileyerek 28.80 dolara indi. FEIVden açıklama ~ Bu arada, saldınnın yaşandığı gün "Likiditesorunu yaşanmayacak, tüm isjemlerimizsürüyor*' açıklaması ya- pan ABD Merkez Bankası FED, dün tüm merkez bankalanna çağnda bu- lunarak dolar ışlemlerini sınırlandıra- rak en aza indırmelerini istedi. Uzmanlar, bu tip durumlarda döviz işlemlerinde olası şoklann yaşanma- sını önlemek için bu tür önlemler alınmasının doğal ve doğru olduğu- nu belirttiler. FED'in saldın sonu- cunda bazı bankalann dolar yuküm- lülüklerini yenne getırememesüıden endişe ettiği bildirildi. ABD'nin büyükfinansşirketleri, Dünya TicaretMerkezi'nde kaybolan çalışanlarını anyor Simge kule, nitelikli beyinlere mezar olduEkonomi Servisi - Küresel kapitalizmin simgelennden olan New York'un dev ikiz kuleleri, sadece ABD'H şirketler değil di- ğer ülkelerden de pek çok uluslararası şir- kete ve farklı uluslardabinlerce nitelikli ça- lışana ev sahipüği yapıyordu. Uçak saldrnlanyla yerle bİT olan Dünya Ticaret Merkezi'nde arama ve kurtarma ça- hşmalan sürerken, finans şirketleri kayıp çabşanlanna ulaşmaya çalışıyor. Saldınla- nyla yerle bir olan ikı gökdelen binasmdan oluşan Dünya Ticaret Merkezi, ABD'nin dünyaca ünlü yatırım danışmanlığı ve bor- sacıhk şirketlerinden Morgan Stanley, Mer- rill Lynch, Salomon Brothers'm yanı sıra, yabancı sermayeli bankalar ve şirketlerin temsilciliklerine ev sahipliği ediyordu. Finans dfinyasının merkezi Dünya Ticaret Merkezi'nin inşası 1970'lerinortalanndatamamlanan 1 lOkat- lı cam ve çelik konstrüksiyondan oluşan ikiz gökdeleninde, New York Emtia Borsa- sı (Comex) ve birçoğu uluslararası ticaret- le ilgiliçoksayıdaşirket,malvehammad- de borsalan, önde gelen yatınm şirketleri, bankalar, hukuk frrmalan ve bir de otel var- dı. Merkezde, Çin sermayeli Sinochem American Holdings, Japon sermayeli Nik- ko Securities, Alman sermayeli Commerz- bank AG, tsrail sermayeli ZIM-American lsraeli Shipping şirketi, tngiliz sermayeli Cantor Fitzgerald, Japonya'mn bölgesel bankalanndan San-In Godo Bank ve Shi- zuoka Bank ile Nomura Asset Management gibi çok sayıda şirket bulunuyordu. AB- D'de devlet kâğıtlanndaki işlemlerin dört- te birini gerçekleştiren Cantor Fitzgerald'ın bin, Morgan Stanley'in 3 bin 500 çalışanı bulunuyordu. Tüm dtinyadan fırmalar vardı Saldırdarda yerle bir olan Dünya Ticaret Merkezi, uluslararası sermayenin merkeaydi ABD şirketlerirün yanı sıra çok sayıda Ja- pon ve Avrupalı finans şirketi de kayıplan- m tespit etmeye çalışıyor. Bu arada Merrill Lynch ve Citigroup gibi şirketler çalışanla- nnın güvende olduklarını açıkladılar. Mer- rill Lynch, 9 bin 500 çalışanının tamamına yakımnın hayatta ve iyi olduğunu duyurdu. Bu arada, Japon şirketleri de Dünya Tica- ret Merkezi'nde bulunanbürolannda görev- li personeline ulaşmaya çalışıyor. İŞÇtNİNEVRENÎNDEN ŞUKRAN SONER Nasıl Okumalı? "Taıihin en büyük terör saldınsına hedef olan ABD, eşi görülmemiş bir misillemeye hazırlanı- yor" d'ıye söze girip Arnerika'nın çok iddialı savun- ma, istihbarat sistemlerinin açıklar verdiği ile de- vam edebiliriz.. Iki gündür televizyonlardan canlı yayın olarak izledikterimizi özetlemiş olabiliriz. Ama acaba gerçek durum bu mu? Dünyayı, sistemi sar- san olayı doğru mu okumuş oluruz? Baskın Oran Hoca en kestirmeden attını çizdi. Terör, ABD topraklannda yaşanıyor. Ancak seçilen hedefler öylesine simgesel ki... Yeni dünya düze- ninin aynı zamanda güç, iktidar, imaj merkezi, vit- rini... Dünya Ticaret Merkezi'nin gökdelen ikizleri. Hemen arkasından sıra, yine küreselteşme deni- len yeni dünya düzeninin jandarması, en büyük askeri gücünün merkezi Pentagon'a geliyor. Tamam ABD, aynı zamanda yeni dünya düzeni- nin odağında, jandarmalığında, sarsılmaz güçler olarak düşünülen istihbaratve savunma sistemle- rine ilişkin bir sürü eksikten söz etmek, olaylann gelişmesi için de gedikleri sıralamak olası. Ama el insaf; yaşananlann bütünü, istihbarat ve savunma örgütierinin yetersizliğini değil, her koşulda bir açık bir gedik yaratılabıleceğini kanrtlamıyor mu? Ken- di uçaklannın kaçınlıp bomba gibi kullanılacağının hesabını yapamamış olmalan doğal değil mi? Elbette bu yaşananlardan sonra buna göre de önlemler alınacaktır. Ama terörü yaratan koşullar, iki kutuplu dünyadaki kadaretkili, pahalı savunma düzeni kurulması zorunluluğunu yaratıyorsa.. so- runlar, uçurum, haksızlıklar bu kadar boyutlanmış- sa... En masum, olup bitenin doğrudan sorumlu- su olmayan insanlan hedef aldığı için lanetlediği- miz terör, yenilmez, yıkılmaz savunma sistemleri- ni vuracak başka yollar yöntemler bulamaz mı? Şu dünyanın haline bir bakın. Artık güçlü ülke- ler, bildiğimiz klasik savaşlan yaşamıyor. Onlar dünyatekellerinin çıkariannda silahlı savaş yapma- yacakkadar akıllanmış ve kenetlenmişler. Vahşi ka- pitalizm, sömürü düzenine alternatif, yanlışı-doğ- rusu, haklılık-haksızlık boyutlan ile bir güç oluştu- ran Doğu Bloku'nu paramparça etmiş, yıkmışlar. Iki kutuplu dünyadan tek kutuplu dünyaya geçil- miş. Ama silahlanma, savunma gereksiniminde hiçbir eksilme olmadığı gibi, yoksulluğun girda- bında yaşanan küçük küçük savaşlarda, tırmanan terörde ödenen bedel, insanlık acılan büyümüş. Düzenin süper gücü ABD, tam da teröre karşı yıldız savaşlan projesi için dünya ülkelerini, Çin'i, ekonomi, para ile kandırma aşamasına gelmişken, kendi istihbarat, savunma örgütierinin desteğinde kurulmuş terör odaklanndan birinih ya da birkaçı- nın birden çok yıkıcı, can alıcı, sonuç olarak kitle- leri yakan bir terör eylemi ile şah damanndan vu- ruluyor. Bu haberi yazdığım saatlerde en güçlü olasılık- lar arasında Usame bin Ladin'ın adı vardı. Bu te- rör örgütünü, Afganistan'daki ilkel şenat düzenini dünyanın başına kim bela etti? Eski Sovyetler Bir- liği ve Çin'i sıkıştırmak üzere kendi yarattıklan ca- navar, şimdi başlanna bela. Ya sayılan diğer olası terör örgütü ile teröre kucak açan ülkeler? Irak'ı Iran'a karşı savaştırırken, beslerken iyi idi! Hamas'ı kim kurdurdu? Dünyanın, yoksul ülkelerin başına siyasal Islamı kim bela etti? Dünyada bilimsel tek- nolojik devrim aşamasında hortlayan ilkel ırkçılık, bu temeldeki kanlı hesaplaşmalar, yoksul ülkele- rin yoksulluğu paylaşmamak için yaptığı ilkel sa- vaşlar kimin eseri? Televizyonlar alevlerden kurtulmak için gücün, zenginliğin, iktidann simgesi gökdelenden, kim bilir kaç metre yüksekten ölüme attayanlann gö- rüntülerini veriyor, Israil'in kuşatması altındaki Fi- listinlilerin elbette haksızve ilket, amayıllardır öde- tilen ağır bedelin, haksızlıklann ürünü, acılar üstü- ne sevinç kutlamalannı. Israil ve ABD'den öfkenin ürünü, kin, intikam açıklamalan geliyor. Dünya korku, panik içinde, belki de terörün suç ortaklan da dahil, terörü la- netleyen açıklamalar yanşına giriyor. Kimileri iç- tenlikle, terörün en haksızlık odağından beslense de sonuçta haksızlık doğurmasından yola çıka- rak, kimileri ABD'nin hısmına uğramak korkusu ile yalancıktan. ABDyol aynmında. Ya emperyalizmin jandarma- lığı, yeni dünya sömürü düzeninin güç odağı gös- terisi için öfke ile yola çıkacak, ilan edildiği gibi saptanacakya da saptandığı varsayılan terör oda- ğı ile birlikte yardım edenlere de hesap sorma sa- vında bir sürü günahsızın daha canını yakacak. Terörün ekmeğine de yağ sürmek üzere hırçınla- şacak. Suya atılan taşın dalgalan gibi, acı bedel- leri bütün insanlığa bir kez daha, katlanarak yayı- lacak. Ya da bilimsel teknolojikdevrimin, gerçekten kü- reseüeşmenin insanlık adına kullanılması, insan haklan, demokrasi söylemlerine sahip çıkma yo- lunda bu çok acı, etkin terör eyleminden ders alı- nacak. Elbette bu yaklaşım, bütün zengin kuzey için geçerli. Teröre karşı tek' geçerii önlem, dünya ölçeğindeki haksızlıklann, eşitsizliklerin, uçurumun kaldırılmaya, bataklığın kurutulmaya çalışılması değil mi? jfe Mmİt ABD hegemonyası: Bir rüyanın sonu Ekonomi Servisi - Fransa'da yayunlanan Le Monde gazetesi "Bir rüy-anın sonu" başlığıyla verdiği başyazısında Amerika Birleşik Devletleri'nin tek yanlı politikalanyla turduğu hegemonyanm sonuçlannı ele aldı. Ünlü Fransız gazetesi Le Vtonde'da yer alan yazıda şu noktalara dikkat çekildi: "ABD Başkaru George Bush uluslararası sahnelerdeki geüşmelerden Amerikan halkıru konıyacağuu hayal etti. FUistin-İsrail savaşuıı göz ardı etti, ama bu 'umursamazlığın' doğuracağı sonuçlan düşünmedL Güçlü füzesavariaria, en tnodern savunma araçlan ile ülkesini hatta dünyanın en stratejik noktalarmı donarü. Ama işe yaramadı. Rüyadan uyanış ise acı oldu." Yeni bir döneniin başlatıgıcı mı? Ekonomi Servisi - ABD'ye yönelik terör saldınsı tüm dünyada siyasetten ekonomiye, insanlann yaşam biçimlerine kadar biı dizi değişikliğin yaşanacağı yeni bir dönemin ilk işaretlerini de vermiş oldu. Dünyanın jandarmalığına soyunan, uyguladığı politikalarla dünya ekonomisinin ve siyasetinin nabzını elinde tutan ABD'nin maruz kaldığı dramatik saldın en gelişmış teknolojilerin bile bir anda işlevsiz hale gelebileceğinin göstergesi. Küresel durgunluk Uzmanlann. ekonomistlerin buluştuklan ortak nokta, işsizliğin son dönemlerde • Dünyanın jandarmahğına soyunan, uyguladığı politikalarla dünya ekonomisinin ve siyasetinin nabzını elinde tutan ABD'nin maruz kaldığı dramatik saldın, en gelişmiş teknolojilerin bile bir anda işlevsiz olabileceğinin göstergesi. olağanüstü artış gösterdiğı, zaten durgunluğun eşiğinde olan ABD ekonomisinin büyük bir resesyona doğru sürüklenebileceği. 'ABD hapşırsa, dünya nezk oluyor' misali Amerikan ekonomisindeki son yaşananlann gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere diğer ülke ekonomilerini de etkileyeceği ileri sürülüyor. Sonuçta dünya, küresel bir durgunluk tehdidi ile karşı karşıya. ABD 'yi hedef alan tarihin en büyük terörünün etkileri yakıız ekonomi ile sınırlı değil. Sıfır-ölü teorlsl çöktü Önce Körfez, ardından Bosna Savaşı su^smda ABD güçleri tarafindan sıfu:-ölü teorisi ortaya atıVmıştı. 10 binlerce Amerikah'nın ölümü ile sonuçlanan son saldın bu teorinin de çöktüğünü ortaya koydu. Artık ülkelerin hem savunma hem de güvenlik politikalannda önemli değişikliklere gidecekleri belirtüiyor. "ABD'nin terörle mücadele için ydda harcadığı rakamın 25 miKar dolar" olduğunu belirten Washington Post gazetesindeki analize göre bu tutar birkaç misli katlanacak. ABD'nin yaptığı savunma harcamalanna paralel olarak diğer ülkelerin de bütçelerinde oynamalar olacak. Terörle yaşamak Son saldın tüm dünyada bir anda güven unsurunu yeniden ön plana çıkardı. Artık hükümetler kadar uluslararası, hatta yerel şirketlerin bile kendi olağanüstü güvenlik önlemlerini alacaklan, her türlü felaket, terör ve krize karşı hazıriıklı olacaklan bir sürecin içine girildiği belirtiliyor. THE ¥ALL STRIET JODRNAL. Terörist saldınsı ABD'de ekonomikdurgunluk korkusunu arttırdı. EkonomistleT, iş dünyasmda uzun vadede milyarlarca dolarlık kayıp olacağı- nı, çünkü zaten durgunluk yaşayan ABD'de şir- ketlerin bir süre daha zordakalacağan büdiriyor. Gazete "Ekonomiçok acı çekecek" başlığıy- la verdiği yazıda, "TüketicBeraylarcabu saldı- nnın etkisinde kalacak ve bûyûmenin eksiye dönmeihtimaBvar*yorumunuyapö. Bazı ana- listler, Federal Rezerv Bankası'nın az da olsa faiz oranlannı düşüreceğini tahmin ediyorlar. Dünya finansı saldmyla sersemledi. Bu, ABD'de ekonomik ve finansal problemleri ateşleyecek. Devlet. piyasalan dengede tutmak için çabahyor. Federal Rezerv Bankası, bir bil- dirge ile işlemlerin normal devam ettvğini ve ihtiyaç halinde bankalara sağlamak üzere el- lerinde yeterli kredi bulunduğunu açvkladı.