Katalog

SAYFA CUMHURİYET 3 AĞUSTOS 2001 CUMA KONGREYE DOGRU geleceğini anyorANAP, "dört eğilimi birleştirme " iddiasıyla kuruldu. Kurulduğu yılyapılan 1983 Genel Seçimleri 'nde ve 1987 Genel Seçimleri 'nde, Türkiye 'nin en büyük partisiydi. 1991 de DYP den, 95 'te de RP den sonra en çok oy alan partiydi. 99 da ise soldaki dostu DSP, sağın yükselen partisi MHP ve kapatılan RP den ANAP'lıların bir bölümü bu erimeyi, partinin kurucu misyonundan, Özal felsefesinden uzaklaşmasına bağladı. Ayrıca 83-91 yıllan arasında, 8 yıl boyunca tek başına hükümet olmanın, ANAP'ı yıprattığını belirttiler. Mesut Yılmaz muhalifleri seçmenle ANAP arasındaki doku uyuşmazlığının, büyük sonra kurıdan FP 'nin ardından dördüncü oldu. Kurucusu Turgut Özal 'ın Çankaya 'ya ölçüde genel başkandan kaynaklandığım öne sürerken kamuoyu ise partinin en çıkmasının ardından ANAP, sürekli ve düzenli olarak, istikrarlı biçimde geriledi. önemli sorununun güven, inandırıcılık ve yolsuzluklar olduğu kamsında. BARIŞDOSTER 24 Ocak kararlan ve 12 Eylül 1980 darbesiyle ortaya çıkan sıyasal dÜ2ende, dayatılan programı uygulayacak "seçilmiş" bır hükümete gereksinim vardı. Içte ve dışta. normalleşme yönünde adımlar atılması beklenıyordu. Iç ve dış gelişmeleri yakından ızleyen Turgut Özal, darbe sonrası ortamda kurdu partisıni. Özal, aslında siyasete ilk kez girmıyordu. 1977 Genel Seçımleri'nde Necmettin Erbakan'ın Milli Selamet Partisi'nden Izmir milletvekılı adayı olmuş, umduğunu bulamamıştı. 12 Eylül öncesinde Sükyman Demirrf hükümetlerinde DPT Müsteşarlığı. Başbakanlık Müsteşarlığı gıbı görevler üstlenen Özal, 12 Eylül'ün ardından da, Büknt Ulusu Hükümetı'nde Başbakan Yardımcılığı yapmıştı. Özal, keskin polıtik söylemler yerine, 12 Eylül öncesındekı dört güçlü siyasal akımı birleştiren, hızmetı ön planda tutan bir pogramın başanlı olacağını düşünüyor, kapatılan partılenn, dağıtılan kadrolann doğurduğu boşluğu değerlendırmek istiyordu. 7 Kasım 1982 'de, yüzde 92 oyla kabul edilen 1982 AnayasasYnın çizdiğı çerçeveye uymak gerektiğini biliyordu. Hem mukaddesatçıydı hem teknolojik gelışmelere meraklı, hem maneviyatçıydı hem Batılı değerlere açık, hem mıllıyetçıydı hem liberal, hem muhafazakârdı hem de çağdaş. Hak ve özgürlüklenn budanmasına, hukuk devletınin aldığı darbelere. baskıcı yasalara itıraz etmiyor, sıyası yasaklara, seçim barajlanna ses çıkarmıyordu. Hberattzml seviyordu Liberahzmin ekonomık yönünü çok seviyor, siyası yönüyle fazla ilgılenmıyordu. Arabesk bir popühzme başvurmaktan kaçınmıyordu. "Demokrasiye yeniden geçiş" içın onay venldiğıni, onayı verenlenn sınırlennin sınırlannı fazla zorlamamak gerektiğini biliyordu. Siyasete girmesıni, parti kurmasını öneren dayısının oğlu. Yabancı Sermaye Daire Başkanı Hüsnü Doğan'a "Şimdi siyaseri falan düşünmeyelim* demıştı ama, polıtıkanın cazıbesıne daha fazla dayanamayarak görevınden istıfa ettı. 1982 yılının hayli sıcak bır temmuz günü verdiği istifasının ardından yakın çalışma arkadaşlanyla görüştü, halkm nabzını tutmak ıçin geziler yaptı, zayıflamak ve oğlu Ahmet Özal'ı görmek için ABD'ye gıtti \e bu gezıden "rahaüamış" olarak döndü. Parti kurmaya karar verdi. 20 Mayıs 1983'te Içişlen Bakanlığı'na kuruluş dilekçesini veren ANAP'ın 37 kişihk kurucular kurulu şu isımlerden oluşuyordu: Turgut ÖzaJ, Hüsnü Doğan, Abdülhalim Aras, Erol Aksoy, Kamil Tuğrul Coşkunoğlu, Fahir Sabuniş, Leyla Yeniaj Köseoğiu, Ali Tannyar, Yener Ulusoy, Ca\it Kavak, Adnan KahvecL, VeyseJ Atasoy, Mustafa Taşar, Mehmet Necat Eldem, Alaaddin Kısakürek, Muzaffer Aülgan, Cahit AraL Doğancan Akyürek, Metin Emiroğiu, Mükerrem Taşeıoğlu, Aycan Çakuuğullan, Ferruh Üter, Güneş Taner. Halil Şıvgın, Vural Ankan, Sudi Neşe Türel, İbrahim Özdemir, Bedrertin Dalan, Mehmet Altınsoy, Feridun Demsov, Vehbi Dinçerter, Kazım Oksay. Ercüment Konukman. Şadi Pehlivanoğlu. Cemil Çiçek, Mesut Yılmaz, Abdullah Tenekeci 7 üyenın kuruculuklan veto edilse de geriye 30 üye kaldığı ıçın başvuru kabul edildi. 6 Kasım 83 seçimleri 12 Eylül yönetimi, kurulan 15 partiden üçüne seçimlere katılması için vize verdiğınden 6 Kasım 83 seçimlerinde ANAP. Kenan Evren"ın desteğmı aldığı bılınen emeklı general Turgut Sunalp lıderlığindeki Milliyetçi Demokrası Partisi (MDP) ve CHP'nin boşluğunu doldurmaya çahşan Halkçı Parti (HP) yanştılar. Kurt politikacılann yasaklı olması Özal'ın işini kolaylaştırmaktaydı. Sürecek Başbakan Yard. Devlet Bakanı ANAP Cenel Başkanı Yılmaz: "ANÂP, ülkenin tüm insanlanm kucaklayabilecek, hak ve özgürlüklerin alanını genişletebilecek, ekonomiyi sağiam temellere oturtacak tek partidir. İnsanımızın haklannı statükoya karşı savunduk. Demokrasiyi, hak ve özgürlükleri herkes için istedik. Demokrasi mücadelemiz siyasi çıkar mücadelesi değildir, statüko tarafindan horianıp itilen tüm kesimlerin çıkarlarını savunma mücadelesidir." ANAP Genel Başkan Adayı Eyüp Aşık: u Zaman zaman liderie toplunı arasında gerginlik olur. Özal döneminde de olmuş, 89-90 yülannda doruğa ulaşnuştL Şimdi de toplumla ANAP arasında yeni ve çok sert bir gerginlik var. Bir zamanlar seçmenlerin ikinci partisi olan ANAP, şimdi reddedilen partiJerin ilk sırasında. Bu gerginliğin kalkması için, genel başkan değişmelL ANAP, değjşimi yakalarsa çekim merkezi olur. Hem ANAP'tan kopanlan yeniden kazanmak, hem de merkez sağın toparlayıcı adresi olmalıvız. ANAP'ın barajı aşıp aşamayacağı tarnşıkyor. ANAP, barajı geçemezse, yüzde 9'la değil, yüzde 4'le baraj altmda kalır." Yılmaz'ın karşısına başkan adayı olarak çıkacak olan Kayalar, partideki kötü gidişe dur denileceğini savunuyor: Bu kongre Türkiye için çok önemliLEYLA TAVŞANOĞLU Bir zamanlar Türkiye'de tek başına iktidar olan- ANAP, son kamuoyu yoklamalanna göre oy ora- nmı yüzde 4.3 düzeyine indirmeyi başarmış du- rumda. Mesut Yılmaz parti liderliğini devraldı- ğı sırada yüzde 20'ler dolayındaki oy potansiye- lini göz göre göre kaybetmiş. Son ANAP kong- relerinde, yönetimin bu başansızlığına karşın de- legelerden en ufak bir muhalefet sesi çıkmama- sı, Yılmaz'a karşı başka partililerin adaylıklan- nı koymamalan da ilginç. Ama 4 Ağustos'ta ya- pjlacâk ANAP kongresinde, başta Lütfiıllah Ka- yalar olmak üzere Yılmaz'ın karşısında üç genel başkan adayı var. ANAP'ta sonunda bir değişim olacak mı? Bunu kongre sonuçlanndan görece- ğiz. Ama hiç kuşkusuz Yılmaz ve ekibine mu- halif seslerin çıkrnası da siyasi sağhğın bir gös- tergesi. Bu noktalardan yola çıkarak Lütfullah Kayalar'la Ankara'daki bürosunda Türkiye'deki siyasetin durumunu, ANAP'ın getirildiği düze- yi. seçim ve siyasi parti sistemini konuştuk. Bol bol da değişimden, evrensel değerlerden, demok- rasiden söz ettik. - Türkiye'de bugün siyasetin durumunu nasıl görüyorsunuz? KAYALAR - Bu noktada arük kamuoyu, sivil toplum kuruluşlan (STK) seslerini çıkarmalıdır. Bunlann siyasi de olsa başansızhğı tescil edil- miş kişilerin yenilenmelerinı sağlayacak şekilde kamuoyu yaratılmasına katkıda bulunmalan ge- rekir. ANAP'ın 4 Ağustos kongresi çok önemli. Şu anda ANAP yüzde 4.3 oy potansiyeline sa- hip. Bu. önümüzdeki seçimlerde ANAP'ın bu gidişle, bu yönetimle artık TBMM'de temsil edil- meyeceğini gösterir. Bir kitle partisi olarak Meclis dışında kalmak, o partinin sonunun gelmesi demektir. Bu kong- rede ANAP delegeleri ve teşkilatlan partinin bu kötü gidişine, bu başansızlığına ya devam diye- ceklerdır, başansızlığa destek vereceklerdir, ya da, hayır, bu başansızlığa, bu kötü gidişe dur di- yeceklerdir. Yeni bir dirilişi, yeni bir ümidi baş- latacaklardır. Ben delegelerimizin hafkımızın sesini kongre- ye yansıtacaklanna inanıyorum. Kongrenin parti dışında başka bir önemi var. Bu, Tiirk siyasi hayaü için çok önemli olan bir kongredir. ANAP'ın kongresi, bizden önce kongresi yapılan siyasi partiler gibi sadece bir- iki günlük bır toplanh olmak durumunda değil- dir. - Ne olmak durumundadır? KAYALAR-ANAP kongresinde gerçekleşe- cek değişiklikler tüm Türk siyasetini çok yakın- dan ilgilendirmektedir; tüm Türk siyasetine et- kisi olacaktır. ANAP kongresinde bir değişim başanlabilir- se tüm Türkiye'de yeni bir mıt ortaya çıkacaktır. Demek ki partiler içinde bir değişiklik yapılabi- liyor, denecektir. - Kongreierde nasıl oy avcıhklan, delege satm almalar yaşandığuu hepûniz biliyoruz. Sizce bu kongrede o kafalar nasıl değişebiİecek? KAYALAR-Değışecektir. Kongreierde dele- ge avcılıkJan yapılabilir. Başka, hiçbırimizin tas- vip etmeyeceğı, ama kendisine bu tasvip edilme- yecek olaylan yakıştınp, bunlan meziyet olarak ortaya koyacak insanlar da olabilir ve olacaktır tasmda yeniden yükselişe geçmesıdir. Türkiye artık dünyadaki gelişmelere ayak uy- durmak zorundadır. Bu milenyumun en önemli öğesi bireyin ön plana çıkanlmasıdır. Dolayısıyla bız de ülkemizin siyasi partileri olarak bireyi ön plana çıkaran pohtikalan uygu- lamak zorundayız. Bunu halkla kaynaşarak, hal- kın desteğiyle yapmalıyız. -Türkrve'dearOkbu konularyaygm olarak ko- mışuJuyon» KAYALAR - Bu da memnunluk verici bir ge- lişme. Siyasetçılerimiz de bunu toplumun geri- da. Ama ben her şeye rağmen halkımızın istek- lerinin teşkilatlanmız tarafindan kongremize yansıtılarak halkımızın galip geleceğine olan inancımı özellikle ifade etmek isfiyorum. Şu anda Türkiye genelinde siyasetin saygınlık noktasmda sıkıntısı var. Siyasetin saygınhğının en düşük seviyede olduğu bir ortamdayız. ANAP kongresinde yapılacak bır değişim siyasete de saygınlık getirecektir. Bu anlamda da bir Türki- ye kongresi olacaktır. ANAP'a oy vermiş ya da vermemiş olsun, birçok kişı bu kongreyi dikkat- le izleyecektir. Bu da partimiz için bir kazançtır. Demin sözünü ettığim değişim sadece yöne- tim değişikliği anlamında değildir. Aynı zaman- da ANAP'ta yeniden yapılanma, felsefesindeki, mısyonundaki, vizyonundaki sapmalardan kur- tulması ve yeniden felsefesine dönerek, o heye- canı yüklenerek Türkiye'de liderparti olma nok- sinden gelerek konuşuyorlar. Ama konuşulması önemhdir. Artık sadece konuşulması değil, bunlann ha- yata geçirilmesi lazım. Bunlann hayata geçiril- mesi için de bence temel olan yeni bir anayasa- dır. Bugün TBMM'de anayasamn 52. maddesi- nin değiştiriürıesiyle ilgili çalışmalar var. Bun- lar yapılmahdır. Ama bu restorasyoncu bir yak- laşımdır. Bunlar bir anlamda yama şeklinde oîu- yor. Tartışılarak, toplumun çeşith kesımlennın görüşleri alınarak, süzüle süzüle gelecek görüş ve düşüncelerin TBMM'ye yansıtılıp bir anaya- sa yapılmasını Türkiye beceremedi. Anayasalar hep olağan olmayan dönemlerde yapıldı. - Bu siyasiler sizce nedcn toplumun gerisine düşrüJer? KAYALAR - Bunun çok nedenlen var. Bir ke- re sistemden kaynaklanan nedenlervar ki, bu du- rum bugün artık çok dillendirılıyor. Bu da güzel bir gelişme. Şu andakı sısteme göre halkımız nnllervekilini direkt olarak seçemiyor. Siyasi par- tilerin listeleri var. Seçmen partıye oy veriyor. Listedeki sıraya göre seçilen milletvekilleri ve oluşan bır parlamento var. Asıl aksaklık buradan kaynaklanıyor. Dolayısıyla milletvekiHerinin kendılerini nereye karşı daha fazla sorumlu his- settiklerini bugünkü parlamento yapımızdan gö- rüyoruz. Bir parti lideri, parti grubu toplanhsına değil, TBMM Genel Kurulu'na gırdiği zaman bütün değerli milletvekili arkadaşlarımız aynı anda aya- ğa kalkıyorlar. Geleneğimizde büyüklerimize saygı vardır. Bu da güzel bir şeydir. Ama saygı- nın gösterilişinde ifrata kaçılmamalıdır. Bunu sadece AB' ye girme noktasmda olduğu- muz ıçin yapmamalıyız. Bu değişiklikleri zaten kendimiz için yapmamız gerekir. - Son ANAP kongresinde lideriniz Mesut Yd- maz'a hiçbir muhalefet yapdmadı.O dönemde az bir muhalefet hazuiığı içindeolmanıza karşın ge- nel başkanlığa ada> üğımzı koymadıııız. Şimdi ne- den bö> le bir karar aldınız? KAVİALAR-1999 genel seçimlerinden 6-7 ay kadar önce ANAP kongresi yapıldı. Ama kamu- oyunda çok dikkat çekmedi. Seçimlere o kadar az süre kala gerçekleşen bir kongrede bir deği- şıkliğın yapılması pek uygun bulunmadı. O kongre şeklen yapılmak zorundaydı. Şeklen de yapıldı. Ama ondan önemlisi. 1996 yıhnda bir kongremiz oldu. O kongrede değişiklik çok güç- lü bir biçimde dile getırildi. Tabanımızdan da a- day olmam için bir istek de gündeme geldi. A- ma ben o sırada aday olmak için herhangi bir ça- lışma yapmamışnm. O dönemde ANAP'ın oyu yüzde 20'ler dolayındaydı. Öbür partilerin oyu da aşağı yukan aynı seviyedeydi. O zamanki Meclis grubumuz yüzde 20 oyu kabul edilebilirbir oran olarak gördü. Genel baş- kanlık adaylannı da pek çok arkadaşımız bırey- sel mücadele olarak değerlendirdiler. Aynca, o zaman, Sayın Mesut Yılmaz'a son bir şans daha tanmması görüşü belirdi. Daha önce başansız olduğu kabul edilmiştı. Ama bir kez daha dene- mek istiyorlardı. O noktada aday olduğunuz za- man kazansaruz da kaybetsenız de partide bir çatlama meydana gelir. Buna da benım taham- mül etmem mümkün değildir. O son denemeler de yapıldı. Bunlann sonucunda ANAP'ın geldi- ği nokta her seçimde oy kaybermesiydi. ANAP 292 milletvekiliyle bugünkü genel başkan tara- findan teslim alındı. Bugünkü milletvekili sayı- mız transferlere göre 86-87. Oy olarak da son ka- muoyu yoklamalanna göre yüzde 4.3 seviyesin- de. Bunu bir ANAP'lı olarak kabul etmek müm- kün değil.