Katalog

SAYFA CUMHURİYET 15 AĞUSTOS 2001 ÇARŞAMBA 10 DUNYA VE TURKIYE Komşulan çatışma noktasına getiren sorun, 4 trilyon dolarlık petrolden çıkıyor Hazar paylaşdatmyorANKARA (Cumhuriyet Bürosu)- Türkiye'nin, Hazar Denizi'nin statü- sü konusundaki görüşlenni "Egetez- lerTne göre değerlendirmeye aldığı öğrenıldi. Hazar'ın statüsü için bu- güne kadar net görüş bildirmeyen Ankara, Ege'de savunduğu tezler ile çelişki yaratacak bir adım atmak is- temiyor. Iran'la Azerbaycan arasında Ha- zar'da yaşanan gerilitn, Ankara'nın dikkatlerini yeniden bölgeye çevir- di. Diplomatik kaynaklar, Türki- ye'nin her zaman Azerbaycan'ın ya- runda olduğunu, ancak komşusu Iran'ı karşısına almak gibi bir düşüncesi- nin de olmadığını kaydettiler. Yetki- liler, Ankara'nın, taraflar arasında diyalog yoluyla uzlaşmaya vanlma- sma verdiği önemi vurguladılar. 4 trilyon dolarhk bûytik oyun Hazar'da komşulan çatışma nok- tasına getiren büyük petrol oyunu, 4 trilyon dolar değerindeki petrol re- zervi üzerinde dönüyor. Petrolden daha fazla pay almak isteyen Rusya, Azerbaycan, Iran, Türkmenistan \e Kazakistan, Hazar'ın statüsü konu- sunda farklı görüşleri savunuyor. ABD Dışışleri Bakanlığı raporla- nna göre Hazar'daki petrol rezervı yaklaşık 180 milyar vanl. Bu mik- tar, dünyanın brlinen en büyük pet- rol yatağına sahip Suudi Arabistan'ın rezervinin üçte ikisine yakın. Ancak Hazar'ın zenginliği beş kıyıdaş ül- ke arasında eşit dağılmıyor. Rapora göre en büyük paya sahip Kazakis- • Rusya, Azerbaycan, îran, Türkmenistan ve Kazakistan, Hazar'ın statüsü konusunda farklı görüşleri savunuyor. Ankara, Hazar'ın statüsü konusundaki görüşlerini 'Ege tezleri'ne göre değerlendiriyor. tan'ın 10 milyar varil belirlenmiş, edilecek kaynaklann kıyıdaş ülke- 85 milyar varil de keşfedilmeyi bek- leyen petrol rezervi var. Türkmenis- tan'ın 33, Azerbaycan'ın 27 milyar varil olası rezervi bulunuyor. Rus- ya'nm 12, Iran'ın ise 5 milyar varil rezervi olduğu tahmin ediliyor. Rusya, pazarhk masasında Ha- zar'ın hukukı açıdan "kapahdeniz", yani bir göl olduğunu savunuyor. Rusya bu nedenle Hazar'dan elde lerarasında eşit oranda paylaştınlma- sı gerekriğini kaydediyor. Bu durum- da Rusya, Kazakistan'ın Tengiz ve Azerbaycan'ın Şah Deniz'deki zen- gin kaynaklanna ortak olacak. Azerbaycan ise Hazar'ın bir "uhıs- lararası göT olduğunu savunuyor. Uluslararası hukuk kurallanna göre, uluslararası sınırlar ortadan çekilen çizgilerle belirlenır. Böylece her kı- Beş ülkenin liderieri ekimde, Hazar için yeniden masaya oturacak. (AP) yıdaş devletin sektör adı v enlen ken- dı alanlan ortaya çıkar. Kıyıdaş ül- keler. kendi sektörlennde hertürlü ta- sarruf hakkına sahiptir. Kazakistan da Azerbaycan'ın tezine destek ve- riyor. Türkmenistan ise Rusya'nm tezine daha yakın bulunuyor. Iran'ın geçen yıl açıkladığı görü- şe göre, Hazar'ın yüzeyi de, tabanı da kıyı uzunluğuna bakılmadan 5 ül- ke arasında eşit olarak bölüştürül- meli. Tahran, böylece payını arttır- mayı hedefliyor. Iran liden Muham- med Hatemi'nin mart ayında Mos- kova'ya yaptığı ziyarette Rusya ve Iran aralanndaki görüş aynlıkJannı gideremedi. Yapılan ortak açıklamada. Hazar'a kesin statünün 5 kıyıdaş ülkenin im- zalayacağı biranlaşmayla belirlene- ceği kaydedildi. Beş ülke lıderi, ko- nuyu görüşmek için ekim ayında ye- niden masaya oturacak. ABDTden AzerbaycaıTa destek Öte yandan ABD, Iran uçakJaruıın Azerbaycan hava sahasını provoka- tif amaçlı ihlal ettiğinı bildirerek Iran ile olan anlaşmazlığında Azerbay- can'a destek verdi. Anlaşmazlığın patlak verdiği geçen ayın sonundan beri konuyla ilgılı ilk kez yorum ya- pan ABD Dışişlen Bakanlığı, îran uçaklannın ihlallerini dogruladı. Söz- cü yardımcısı Philip Rceker, bu tür eylemleri provokatif olarak niteledi v e bunlann Hazar sınır anlaşmazlık- lanna banşçı çözüm çabalarını en- gelledığini söyledi. İran'da 'oynatan' müziğe yasak Teleneksel müzik kategorisinin dışında kalan şarkılann yasak olduğu bildirildi. TAHRAN (AA) - Iran'ın Basra Körfezi'ndeki turistik Kiş Adası'nda, restoran ve kafelerde 'ritmik müzik' ça- lan orkesta üyelerinin tutuk- landığı bildirildi. Kayhan gazetesi, 'ahlaksız' müzik yaptıklan iddia edilen orkestra üyelerinin, Kültür Bakanlığı'ndan izin almadık- lan gerekçesiyle tutuklandık- lannı belirtti. Pop şartalan çahyorlardı Serbest bölge olan ve 'ku- rallannın daha serbest oldu- ğu' gerekçesiyle yerli ve ya- bancı tunstlerin rağbet ettiği Kiş Adası'ndaki lokanta ve kafelerdeki genç müzisyen- lerin oluşturduğu orkestralar, genellikle Iran'ın dığeryerle- rinde halka açık olarak çalın- ması yasak olan, devrim ön- cesi ve sonrasının pop şarkı- lannı çalıyorlardı. Gazete, geleneksel müzik kategorisi dışında kalan v e se- yircilerin 'ritmik hareketler yapmalannı' kışkırtan mü- ziklerın çalınmasının yasak olduğunu belirtti. MERHABA NECATİ DOGRU Onları Enkazın Altmda Gordum! llginç! Çok ilginç! Sizinle paylaşmalıyım. Arşivimi tararken buldum: Altyapısını eksik- fazla tamamlamış, eğitilmiş insan gücünü az- çok yetiştirmiş ülkelerde depremlerden son- ra kalkınma hızı yükseliyor. Çok geri Afrika ül- keleri hariç, büyük depremler geçirmiş, de- rin acılar yaşamış ülkeler, deprem ertesinde yüksek ekonomik canlanma yaşjyorlar. Hayata yapışma içgüdüsü... Insanlar, yıkılıp giden kentlerini eskisinden daha güzel kurmak için canla başla, çelik di- siplinle, yıkılmaz iradeyle çalışıyorlar. Savaş sonrası... Sel sonrası... Yangın sonrası... Deprem sonrası... Insanlar hayata dört elle tutunuyorfar. Dep- rem sonrasında kalkınma hızı yükseliyor. Al- manya savaş sonrasında, Japonya deprem sonrasında 'hayatayapışma enerjisini toplum- salsinerjiye dönüştürerek' yüksek kalkınma hızına ulaşmışlardı. • • • Bu bilgiyı yerleştirelim. Bizde deprem 3 yaşına bastı. 2 yılda ne değişmiş? Görelim. Cumartesi ve pazar günleri Adapazan, Sa- panca, Izmit, Gölcük, Yalova'ya birer ikişer sa- atlik uğrayıp gözlemledım. Deprem dibimizden vunmuştu, aklımızı da silkeleyip sarsmış mıydı? Zihniyet değişmiş miydi? Anlamaya uğraştım. Bu bölge, deprem öncesinde Türkiye'nin en zengin sanayi yerleşim yeriydi. Yüksek tek- nolojiye sahip, dış pazar için de mal üreten fabrikalar, enerji hatlan, otoyollar, boru hatla- n, barajlar, su hatlan, telekomünikasyon hat- lan, yol, köprü, kanalizasyon türü altyapısını tamamlamış, eğitilmiş insan gücü yüksek, bi- limsel birikimi olan bir bölgeydi. iki yıl önce... Derinden dip vuruş. Yıkıldı kentler. Yaklaşık 30 bin kişi öldü. Halk, başına gelen bu felaketin kötü kent- leşmeden doğduğunu ve bu kötü şehirteşme- nin 'hırsız müteahhit, rüşvetçi belediye, so- rumsuz mühendis, paragöz olmuş arsa spe- külatörû ve oligarşik siyasi parti yapısının ol- duğu kadar kendi sonımluluğunun da bulun- duğu' bilincine gelmişti. Deprem dıpten vurmuştu. Ama üstte akıllan da sarsmıştı. Halk; hırsız müteahhide, rüşvetçi beledi- yeye, paragöz mühendise, gözü dönmüş ar- sa spekülatörüne, oligarşik siyasi parti yapı- sına göz yummuştu. Gözyumarak.. Kötü kurulmuş kentlerin.. Çürük evlerin.. Sahibi olmuştu. Ve bu kötü kurulmuş kentlerde, depreme dayanıksız çürük evlerin sahibi olarak kendi- ni zengin zannetmişti. Deprem bir vurdu.. Halk bu gerçeği anladı. ••• Gerçekten anladı mı? Değişen ne? Mutlaka köklü birdeğişim olmalıydı. Deprem öncesinin uyuşuk, miskin, avantacı aklı mut- laka uyanmış olmalrydı. Yeni bir kentleşme an- tayışı gelip bu bölgeye oturmuş olmalıydı. Bakıyorum...Bakıyorum... Ben bir yeni şehirleşme anlayışının yükse- len belirtilerini göremiyorum. Kentlerin yerieşimi dağlara, yüksek tepe- lere doğru kaydınlmış, aşağıda 2 yıl önceki dep- remde yıkılan evler, mahaller parklara dönüş- türülmüş. Kalıcı konutlar bitmemiş. Bir yılda bitireceğiz demişlerdi. İki yıl doldu, bitmemiş. Prof. Feride Saçaklıoğlu ve gönüllü 40 doktorun Türk Tabipleri Biriiği adına yaptığı araştınmaya göre, depremzedelerin önemli bir bölümü halen geçici yerleşim alanlan olan prefabrike konutlar, konteynırlar ve hatta ça- dırlarda yaşamaktalar. Bölgede işsizlik çok artmış. Yoksulluk şaha kalkmış. Oysa 2 yıl önce, deprem ülkemizin bu coğ- rafyasını vurduğunda bütün toplum kenet- lenmişti. Kahvelerde simit alacak parası ol- mayanlar bile deprem bölgesine yardım top- lamak için orta yere konulan çanaklara 200 bin lira, 500 bin lira bağış yapıyorlardı. Toplum birleşmişti. Kenetlenmişti. Çanakkale Savaşı ya da Milli Kurtuluş Sa- vaşı'nda olduğu gibi ulus sinerjisi, enerjisi, yü- reği çelikten halat gibi birbirine bağlanmıştı. Ankara bu sinerjiyi kullanamadı. Deprem üç yaşına bastı. Bölgeyi cumartesı-pazarhızla gezdim. Ece- vit, Bahçeli, Yılmaz'ın, Bayındırlık Bakanı Koray Aydın'ın ve Hasan Gemici hariç, di- ğer 33 bakanın enkazın altmda yattıklannı gö- rür gibi oldum. E-posta: necatidogru(n superonline.com Faks:0212 513 90 98 3? •A / " #,/ * / * jû» / f & Muserref secim takvimini acıkladı Pakistan'da demokrasiye dönüş sinyali İSLA>L\BAD (Ajanslar) - Pakıstan Devlet Başkanı Pfcrvez Müşerref, ülkede de- mokrasiye geçiş için seçimlerin gelecek yıl 1-11 Ekim günleri ara- sında yapılacağı sözü verdi. Muserref, Bağımsız- lık Günü dolayısıyla yeni seçilen yerel mec- lislere yaptığı açıkla- mada, uzun süredir beklenen demokrasi takvimini acıkladı. Eyalet meclisleri ve parlamentonun iki ka- nadı için düzenlenecek seçimlerin hazırhkla- nnın eylülde başlaya- cağını kaydeden Mü- şerref, seçimlerin geie- cek yıl 1 Ekim ile 11 Ekim arasındaki bazı günlerde yapılacağını söyledi. Müşerref, se- çimlerin ardından, ik- tidann seçılmiş bir hü- kümete de\Tedileceği- ni ve yeni parlamento- nun kasımdan itibaren işlemeye başlayacağı- nı kaydetti. Aynntı yok Ancak siyasi göz- lemciler, uluslararası kamuoyunun demok- rasiye geçiş takvimi vermesi için uzun sü- redirbaskı yaptığı Mü- şerref in bazı temel ay- rıntılara girmediğine dikkat çekti. Seçimle- re birden fazla siyasi partinin katılıp katıl- mayacağı konusuna değinmeyen Pervez Müşerref, daha önce yaptığı açıklamalarda, seçimlerin bütün ulu- sal partilere açık olaca- ğını söylemişti. Aynı zamanda genelkurmay başkanlığı görevini de yürüten Müşerref, se- çimlerden önce bu gö- revini bırakmaya ni- yetli olup olmadığı yö- nünde açıklama yap- madı. Kansız darbe Müşerref, 12 Ekim 1999'daki kansız dar- beyle yolsuzluklara bu- laşmış Na\az Şerif hü- kümetini devirerek ik- tidan ele geçırmişti. Yüksek Mahkeme da- ha sonra, seçimlerin 2002 yılına kadar ya- pılması yolunda karar vermişti. Ozerk Cenin kentine giren tanklar 2 karakolu yerle bir etti, valilik binasını ele geçirdi Israil taııkları Filîstin'in göbeğînde • Intihar saldınlanna misilleme olarak özerk Cenin kentine tank gönderen Israil, gövde gösterisi yaptı. ftşHaberlerServisj-Filistiııli intiharko- mandolannın düzenlediği eylemlerden sonra sert birmisilleme politikası yürüten Israil'in, dün sabaha karşı Filistin deneti- mindeki Cenin'e gönderdiği tanklar, kent- teki iki polis karakolunu yerle bir etti, va- lilik binasını ele geçirdi. Taraflar arasında imzalanan anlaşma uyarınca 1995'te Filistin denetimine ve- rilen kentteki valilik binası, Israil güçle- rinin eline geçti, 2 karakol da yıkıidı. Israil'e ait 10 tank ve 2 buldozer, 3 sa- at kadar süren operasyonun ardından ge- ri çekildi. Son zamanlann en büyük ope- rasyonlanndan birini gerçekleştirerek 2. in- tifadan beri ilk kez Batı Şeria'daki özerk kente giren Israil birlikleriyle çatışan Fi- listinli güvenlik görevlilerinin en az 4'ü ya- ralandı. Kudüs'te 15 kişinin öldüğü saldı- nyı Ceninli bir intihar komandosu ger- 10tank \e2 buidozerie3 saat kadarsüren operasyondaCenin'deki 2 karakolyıkıkiı. (AP) çekleştirmişti. Israil birlikleri Cenin kentinden sonra, Filistin köyü Beyt Cela'ya da girdiler. Israıl ordu radyosu, köydeki Filistınlilerin, yakındaki Yahudi yerleşim birimine ateş açtıklannı iddia etti. Olayın ardından BM Güvenlik Konse- yi 'ne seslenen Filistin yönetimi, Filistin'in uluslararası korunurluğunun sağlanması amacıyla ıleri bir adım atılmasını istedi. Kabine Bakanı Saib Erakat, ABD'yi, Fi- listin'in korunması yönündeki adunlann önüne geçmemesi konusunda uyardıkla- nnı söyledi. ABD, Filistin'e gözlemci gön- derilmesini, Israil'in onay vermesi duru- munda kabul edeceğini belirtiyor. Filistin lıderi YaserArafat da BM Güvenlik Kon- seyi'nden uluslararası koruma gücü gön- derilmesini istedi. Hamas örgütünün li- derlerinden İsmail Hanniyie. îsrail'in Ce- nin'e girişini "çokpahalrva ödeyeceğini'' söyledi. 2 yaşuıdald bebek yaralandı Dün Batı Şeria'nın Beytüllahim ken- tinde çıkan silahlı çatışmada 3 Filistin- li yaralandı. Filistinlilerin kontrolünde- ki Beyt Cala ile Yahudi yerleşimi Gi- lo'yu birbirinden ayıran vadide çıkan çatışmada bir İsrailli hafîf yaralandı. Is- rail birliklerinin Ramallah kentine yöne- lik saldınsında da Arafat' ın bir koruma- sı yaralandı. El Halil yakınlannda biraraca ateş açıl- ması sonucu araçtaki israilli kadın göğsün- den vuruldu, kadının yanında bulunan 2 yaşındaki kızına da şarapnel parçalan isa- bet etti. Nablus kentinde de Filistinli Sa- di Afiıri, bomba imal ederken meydana ge- len patlama sonucu öldü.