Katalog

28 ŞUBAT 2001 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SA\ EKONOMİDE KRlZ /ekonomi@cumhuriyet.com.tr Halk Bankası'nın yeniden ayarladığı gecikme faiz oranını yüzde 5OO'e kadar çıkarması, küçük sanayiciyi ayağa kaldırdı KOBİ'lerin yüksek faiz kâbusuEkonomi Servisi - Bankacılık siste- minde son günlerde yaşanan yüksek fa- iz, özellikle küçük ve orta ölçekteki iş- letmeleri güç durumda bırakırken Halk- bank ticari, sanayi, kooperatif ve mavi kart kredilerinin faizlerini yüzde 250'ye, temerriit faiz oranını ise yüzde 5OO'e çıkardı. Kredi ve temerriit faiz oranlannı yeniden belirleyen Halk Ban- kası'nın, 12 Mart Pazartesi gününden itibaren faizleri yüzde 55'ten yüzde 250'ye çıkarma karannın esnafı perişan edeceği belirtildi. Bankanın aldığı yeni karar sonucun- da, 1 milyar liraya ödenecek aylık 45 milyon liralık faiz rakamı 200 milyon li- raya çıkarken knzin faturasının, Türki- ye'nin belkemiğini oluşturan küçük ve Sivribiber yine gündemde ANTALYA (AA) - Ekonomik krizin ardından, ihraçlık sebze fiyatlan yüzde 100'ün üzerinde artarken patates, soğan, pırasa, marul ve ıspanak gibi sebzelerin fiyatlan yerinde saydı. Akdeniz'deki çeşitli hal müdürlüklerinden alınan bilgiye göre, kriz sonrasında, daha çok ihracatı yapılan biber fiyatlan aşın şekilde yükseldi. Bu hallerde bir hafta öncesine kadar kilosu 400-850 bin lira arasında satılan sera biberi 1 milyon 800 bin liraya fırladı. Geçen hafta bir kolisi 23 milyon liradan satılan ithal muzun koli fiyatında 1 milyon lira düşme olurken kilosu 600-900 bin lira arasında satılan yerli muzun fiyatı 1 milyon liraya çıktı. 300-500 bin lira arasında satılan nann fiyatı ise 1 milyon liraya fırladı. orta işletmelere çıkanldığı vurgulandı. Bu arada, kimi bankalar, kredi faiz oranlannı da yüksek oranda arttırdılar. Bankacılar, 21 Şubat'ta yüzde 1000'e çıkan kredi faiz oranlannın sonradan düştüğüne, kriz ortamında ise firmala- ra aynı gün içinde farklı oranlar bildir- mek zorunda kaldıklannı belirtirken ele geçen ve bir bankanın müşterisine yap- tığı bildirime göre; bazı bankalar 23 Şu- bat'tan itibaren uygulanmak üzere, yüz- de 400 olan kredi faiz oranını yüzde 1000'eçıkardılar. Halk Bankası da 19 Şubat'tan itibaren mevduat, repo ve interbank faiz oranla- nnda yaşanan aşın artışlar nedeniyle ye- ni düzenlemelere gıttı. Genel Müdür Ye- nal Ansen imzasıyla ilgili birimlere gön- • Bayramdan hemen önce açıklanan yüksek faiz, esnafı ve küçük sanayiciyi kepenk kapatma noktasına getirdi. îflaslann büyük oranda artacağı ileri sürülüyor. Esnaf 3 otobüsle Ankara'ya gidip sesini duyurmaya çalışacak. derilen mektuba göre, 12 Mart Pazarte- si gününe kadar mevcut risklerini tama- men kapatmayan işletmelerin risklerine ise 19 Şubat gününden itibaren yeni fa- iz oranlan uygulanacak. Buna göre, dünden geçerli olmak üzere, vadesi gel- diği halde ödenmeyen bütün kredi ala- caklannda vadeyi takiben 2 iş günü sü- re tanınacak, yine ödenmemesi duru- munda gecikilen süre için bugünden iti- baren yüzde 500 faiz uygulanacak. Banka aynca hiçbir şekilde yeni kre- di kullandınlmayacağını ve spot kredi taleplerinde fon yönetim müdürlüğün- den kullandırma yetkisinin isteneceği- ni belirtirken diğer kredilerle birlikte tü- ketici, otomobil, konut kredilerinin de kullandınlmayacağını, kredi kartı nakit avans ödemesi yapümayacağmı duyur- du.Öte yandan, yeni faiz oranlan ticari kredilerden, genel, iskonto-iştirak ve ih- racat kredilerinde yüzde 250, döviz kre- dilerinde yüzde 20 olarak uygulanacak. Kredi kullandırdığı "küçük ve orta boy işletmelerin kara gün dostu" olarak bi- linen Halk Bankası'nın faizleri "fahiş oranda" artnrmasının üretime darbe vu- racağı belirtiliyor. Konya Esnaf Kefalet Kooperatifı Baş- kanı Ali Kılmç, yeni gecikme faizi uy- gulamasının, beraberinde iflaslan geti- receğini söyledi.Kredi faizlerinin, daha önce yüzde 75 olarak uygulandığını ha- tırlatan Kılınç, "Konya'da 2000 üye, HalkBankası'ndan toplam 1 trüyon800 milyar Kra tutannda kredi akh. Esnaf zaten zorianıvordu, sadece Konya'da yüzierceesnafkepenk kapatmakzorun- da kahr" dedi. Tokat Esnaf Sanatkârlar Kredi ve Kefalet Kooperatifi Başkanı Ahmet Hamdi Aydoğan esnafın borcu- nu ödemek ıçın her şeyinı sattığını be- lırterek "Bir de utanmadan. gecikme- den bu kadar faiz isteniyor. Ba>Tamı ze- hir edjyorlar" dedi. Ankara yoüannda Sandıklı Esnaf ve Kefalet Kredi Ko- operatifi Başkanı Mevlût Ozçmar da, esnafın perişan edildiğını söyleyerek Perşembe günü 3 otobüs üe Ankara'ya gelerek seslerini duyurmaya çalışacak- lannı sözlerine ekledi. Adana Esnaf ve Sanatkârlar Odalan Birliğı Başkanı Kazım Banşık da uygu- lamanın anayasaya aykın olduğunu, de- mokrasiyle yönetilen hıçbırülkede böy- le bir karar ahnamayacağını belirtti. IiHİiriın bfle chırgunluğa çare olamıyor Çiçek İhracatçısı THY'ye tepkili ANTALYA (AA) - Antalya kesme çiçek ih- racatçılan, dövizin dalgalanmaya bırakılması nedeniyle THY'nin ürsatçı' davranarak ihra- cata darbe vurduğunu öne sürdüler. AKÇlB Yönetim Kunılu Başkanı LütfüGö- büş, THY'nin kargo ücretlenru, Merkez Ban- kası'nın piyasada işlem görmeyen döviz ku- runa göre uyguladığını öne sürdü. Tahtaka- le'de ve piyasada dolann daha düşük olduğu- nu belirten Göbüş, böyle devam ederse Türki- ye'nin Avrupa'daki kesme çiçek pazannı kay- bedeceğini söyledi. Ekonomi Servisi- Küçük ışlet- meci, piyasalardaki durgunluğu, kampanyalarla aşmaya çalışıyor. Mağazalar, yüzde 70'e varan sezon ındınmınin üzerinden ıkincı indirime gittı. Bazı mağa- zalarda nakit karşılığı ındınm yüzde 50'ye vanyor. Mağaza sa- hipleri, kredi kartma indirim üzerinden taksit yapmalanna karşın yurttaşlann piyasalardaki belirsızlik nedeniyle kartla satı- şa bile sıcak bakrnadıklannı ve bayram öncesi canlılık bekleme- diklerini söyledi. Görevliler sa- tışlarda yaklaşık yüzde 40 düşüş yaşandığını kaydetti. Mudo Outlet mağazasmda gömlek 16.5 milyon liradan 6.5 milyon liraya düştü. Galeri Mu- rat, Üsrün ve Benetton yüzde 50'ye varan, Black Cats yüzde 50, Bianca yüzde 70 indirim-5 taksit, Mavi yüzde 20-50, Sarar yüzde 30-50, Gusto yüzde 70, Yargıcı 2 gün için gömlekte yüz- de 75, L.C. Waikiki nakde yüz- de 50 indirim uyguluyor. Otomotiv sektörü çareyi kampanyalarda arıyor tZMİR(AA)- Otomotiv Sanayii Derne- ği (OSD) Genel Sekreteri ErcanTezer, oto- motiv sektörünün 2001 yılına düşük satış rakamlanyla girdiğini belirterek düşen sa- Akaryaktita kaos EkoDomi Servisi - Petrol Ürünleri lşverenler Sendikası (PÜİS) Genel Merkezi Başkanı tsmail Aytemiz, "Hûkûmet, akaryakrta zam yapacaksa Knrban Bayramı'ndaa önceyapmalıdır,yapmayacaksa bunu kamuoyuna hemen büdirmeüdir'' dedi. Ekonomik krizden en çok akaryakıt sektörünün etkilendiğini belirten Aytemiz, dolar fiyatının henüz kesinlik kazanmaması ve hükümetin akaryakıta bayram sonrası yüzde 25 ila yüzde 30 arasında zam yapacağını bildirmesi nedeniyle sektörü kaosa girdiğini ifede etti. Aytemiz, kur nskinden dolayı TÜPRAŞ'm günlük tahsisat verdiği anadağıtım şirketlerinın yeterince mal alamadıklan için bayilere mal vermediğini ve Petrol Ofisi'nin de birçok bölgede satışlannı durdurduğunu açıkladı. üşlan canlandırmak ve acil nakit ihtiyaç- lannı karşılamak amacıyla firmalann kam- panyalanm daha da yoğunlaştıracaklannı söyledi. Ege Bölgesi Sanayi Odası'nda (EBSO) düzenlenen toplantıda konuşan Tezer, 2000 yılı Aralık aymda düşen oto- mobil satışlannın 2001 yılının ilk iki ayın- da da aynı seviyede sürdüğünü bildirdi. Tezer, düşen iç satışlann stoklan arttır- dığına işaret ederek "Fîrmalar artan ver- gflere rağmen acil nakit ihtiyaçlannı kam- panyalarla sürdûrüyor. Önümûzdeki dö- nemde de saüşlan canlandırmakiçin kam- panyalara daha çok ağırhkverilecek" dedi. Durgunluk mart sonuna kadar Otomotiv satışlanndaki durgunluğun mart ayı sonuna kadar devam edeceğinin tahmin edildiğini anlatan Tezer, iç pazar- daki durgunluk kampanyalarla aşılırken ih- racata da ağırlık verileceğini kaydetti. Tezer, bu yıl için Renault ve Tofaş'ın 75 bin, Ford Otosan'm 100 bin, Toyota'nın 50 bin ve dığer firmalann ise toplam 30 bin otomobil ihracat projelerinin olduğunu açıkladı. Otomobil üreticisilerinin 2002- 2003 yılında toplam 5 milyar dolarlık ih- racat hedefı olduğuna işaret eden Tezer, "İhracatta başarmın nedenleri, güçlü or- taklarla yapılan yaûnmlar, güçlü yan sana- yi ve yüksek kalitede insan gücüdür" dedi. Tezer, iç piyasada ıthal otomobil payının yıllar itibanyla artış kaydettiğini anlatarak ithalat içinde ise AB ülkelerinin payının yüzde 84 olduğunu açıkladı. Türkiye de döviz soslara, çikolatalara, dondurulmuş bezelyelere, güneş gözlüfderine, köpek mamalarına,jiplere gitti Keyfi ithal malı tüketimi ekonomiyi vurdu ül İhracat (milyon dolar) % J S j f " ftfralat(milyondolar) I — J * " J Dış ticaret açığı ^-^f- -\J Ihracatın ithalatı karşılama oranı M 1999 Ocak-Aralık \£ 26 - 5872 W 40,686.7 Jt -14,099.5 65.3 2000 Ocak-Aralık 27,324.3 53,982.9 -26,658.5 50.6 Değiçim (yüzde) 2.8 32.7 89.1 Krizi getiren tablo: İthalat rekora koştıı ANKARA (ANKA) - Türki- ye'nin dış ticaret açığı, uygula- nan kur programı, ekonomide- ki büyüme eğilimi ve ham pet- rol fiyatlanndaki yüksek seyir nedeniyle geçen yıl 26.7 milyar dolara ulaşarak rekor kırdı. Itha- ların yüzde 32.7 oranında arta- rak 54 milyar dolara ulaştığı 2000 yılında ihracat sadece yüz- de 2.8 oranında arttı ve 27.3 milyar dolarda kaldı. Türkiye'nin aralık ayı ihracatı, iki aylık düşüş eğiliminden sonra yeni- den yükselişe geçti ve 1999'un aynı ayma gö- re yüzde 1.9 oranında arttı ve 2 milyar 274.2 milyon dolar olarak gerçekleşti. Rekor rakamlar 2000 yılının tümünde ise Tür- kiye toplam 53 milyar 983 mil- yon dolarlık ithalat yaptı. Şim- diye kadar yapılan en yüksek yılhk ithalatı oluşturan bu ra- kam, 1999 yılına göre yüzde 32.7 oranında bir artış kayde- dildiğini gösteriyor. Türkiye'nin 2000 yılı ihraca- tı ise yüzde 2.8 oranında artış kaydetti. thracat, 1999 yılında 26 milyar 587.2 milyon dolar olmuştu. 2000 yılı ihracatı Tür- kiye'nin bir yıl içerisinde ger- çekleştirdiği en yüksek ihracat rakamını meydana getiriyor. Dış ticaret açığı thracattaki artışm yavaş, itha- lattaki artışın çok yüksek bir hız- da gerçekleşmesi sonucunda dış ticaret açığı bir önceki yıla göre yüzde 89.1 büyüdü. 1999 yılm- da yüzde 65.3 olan ihra- catm ithalatı karşılama oranı geçen yıl yüzde 50.6'ya kadar indi. 2000 yılında ithalatın yüksek oranda büyü- mesinde, uygulanan kur rejimi- nin yanı sıra ham petrol fıyatla- nnm çok yüksek seyretmesi önemli rol oynadı. 1999 yılmda 2 milyar 754.9 milyon dolar olan ham petrol faturası, ithal edilen ham petrol miktanndaki azalmaya rağmen 2000'de 4 milyar 208 milyon dolara yük- seldi. Türkiye'nin 2000 yılı ih- racatının düşük bir oranda artış kaydetmesinde ise rüketim mal- lan ihracatmda yaşanan yüzde 0.3 oranındaki azalma etkili ol- du. NİLCFERŞENSÖZ Ekonomik krizi aşmanın "üre- tim"den geçtiğini görmezden ge- len programlara mahkûm edilen Türkiye'de keyif tüketimine da- yanan ürünlerin ithalatı "durdu- rak" bilmiyor. İthalat ve ihracat rakamlanndaki makas açılmaya devam ederken ülkedeki döviz soslara, çikolatalara, köpek ma- malanna, lüks ciplere harcanıyor. Kendi tannnnı öldüren politi- kalarla dışa bağımlı hale gelen Türkiye, üretebileceği ürünleri dahi artık dışandan satın alıyor. 2000 yılının Ocak-Eylül döne- minde hububat ürünleri ithali ge- çen yılın aynı dönemine göre yüzde 7.7 artarak 336 milyon do- lar olurken 125 milyon dolarlık da meyve ve sebze ithali yapıldı. 2000 yılmda Türkiye'nin en hızlı artan ithalat kalemlerinin başında yüzde 42.6 ile rüketim mallan geldi; 1999 yılmda 5 mil- yar 62.4 milyon dolar iken 2000 yılında 7 milyar 220.9 milyon do- lara yükseldi. 2000 yılında 5 bin tonu aşkın köpek maması ithalatı yapılırken bunun için 6.2 milyon dolar dö- viz harcandı. Ekonominin loko- motif sektörlerinden biri olan tekstilde ise Türkiye tam bir ithal cennetine dönüşmüş durumda. Türkiye'ye 2000 yılmda 807 bin adet kadüı külodu, 338 bin adet de gecelik ve pijama ithal edildi. Keyfe Harcanan Dolarlar En belirgin çöküş tarımda tZJVÜR (Cumhoriyet Ege Bürosu)- Ziraat odalan başkanlan, Türkiye'nin yaşadığı ekonomik krizden en belirgin biçimde etkilenen sektörlenn başında tanmm geldiğini vurguladılar. Ziraat Odası Izmir Şubesi Başkanı Reşit Kıırşım, tanmda her ürünün sıfir gümrükle ithal edüdiğine dikkat çekerek "Çiftçiyi batınrsanız sanayici hammadde bulamaz, topium gKİa bulamaz, ihracatçı ihraç edecek mal bulamaz" dedi. Aydın Ziraat Odası Başkanı Kemal Çetin ekonomik sıkıntdann temelinde hükümetin tanma yönelik yanlış politikalannın yattığmı belirtti. Ürijn mKedı, köpek maması | T J ^ Sostar Sabunlar ' Çikotata Donduaılmuş bezelye Kadın gecelik - pijamas KDtotW3fip(kadın) Sus balıklan Tm /[/9 S WZ7 ^ »Gozluk çerçevelen, guneş gozluğü " u a ~ TüketimnMİan Iştenmemış gıda maddeleri Işlenmış gıda maddelen Benzm Bınek otomobılleri Dayanıklı tuketım mallan Elektnklı ve elektnksız cıhazlar MobNyalar Dayamfcse iükeöm maHan Ilaçlar ^ AJkollü ve alkolsüz ıçkıler Tütün ve mamulleri KsyntfcDTM20OTOca*r Ocak 2000 103 219 136'*^ 784 677 259 105 903 454 11 241 Miktar 5507 ton 1602 ton 4900 ton 5359 ton 2765 ton 338.000 adet 807.000 adet 8.548 adet 20.781 adet Eylül2000 n» «a ^^"î 1<£4 964^-. 294 140 1119 615 11 315 Ödenen($) 6 ^ milyon 3.4 milyon 8.4 milyon 16.3 milyon 1.7 milyon 1.2 milyon 4.5 milyon 348 Otn 19.6 milyon Değişim (%) 14.6 6.4 .. 44.9 11U) 42>l v \ î 33^ 23.9 - 35.5 4.0 30.7 BlLGİ TOPLUMUNA DOĞRU/ÖZLEMYÜZAK ozlemyu@yahoo.com Onlar aylar ön- cesinden seslerini duyur- maya çalıştılar. Aldıran ol- madı. "Biz küçüğüz, sizin gibi değiliz, dayanamıyo- ruz" dediler, yine tınan çık- madı. Feryatlan televizyon kanallarında hararetle tar- tışılan yolsuzluklar, batık- lar, hortumlamalar arasın- da yrtip gitti. Gözler, holding ve med- ya patronlannda, banka sahiplerinde, enerji ihale- lerindeydi. Hükümet bü- yükleri saat başı ekranlar- da boy gösterip istikrar programının nasıl iyi gitti- ğini, IMF'den gelecek kre- dileri anlatiyortar, ekono- minin yolunda olduğunu söylüyorlardı. Dinleyen ol- madı, kısaca KOBİ diye Bir Daha Vurun KOBİ'lere, Bir Daha!.. tanımlanan küçük ve orta boy işletmelerin çığlıklan- nı. Oysa onlar yaşamak için üretmek zorundaydı- lar. Tekstilcisi, otomotiv yan sanayicisi, imalatçısı, dericisi... Onlar için yaşamanın tek koşulu üretmekti. Sa- nayi işletmelerinin yüzde 99.5'ini oluşturmalanna, işgücünün yüzde 61.1'ini istihdam etmelerine, top- lam üretimin yüzde 27.4'ünü sağlamalarına karşın duyuramadılar ses- lerini... Bir yanda sürekli konu- şan, tartışan, ancak üret- meyen Türkiye, öte yanda artık iyice zorlayan ulusla- rarası rekabet, emegin ucuz olduğu Çin pazarı, Doğu Avrupa pazarian... Bu arada KOBİ'lere teş- vik belgeli yatınmlar için kullandınlan krediler 1999'daki 42.4 trilyon lira düzeyinden 2000 yılında 36.7 trilyon liraya gerile- mişti bile. Bankalaragittiler. Üretim kesiminin riskini taşımak istemeyen bankalar "Ister- seniz size taşıt kredisi, ev kredisi ya da tûketici kre- disi verelim" dediler. "7G- keten 7ürfr/ye"nin önünde saygıyla eğilindi, "üreten Türkiye"ye ise nazlanıldı. Ocak ayı sonunda ban- kalann topladıklan mevdu- atın krediye dönüşme ora- nı yüzde 45.7'ye gerilemiş ve böylece geçen yıl tem- muz ayından beri en dü- şük rakama ulaşılmtştı. Ra- kamlar reel sektörün yeni kredi bulamama konusun- daki tespitinin haklı oldu- ğunu da gösteriyordu. Esnafın, küçük sanayici- nin dostu diye bildikleri "Halk Bankası"n\n kapısı- nı çaldılar. Teminatlannı gösterip kredilerini aldılar ve üreterek ayakta kalma- ya çabaladılar. Kriz patlak verdiğinde ise yine çıkamadı sesleri. "3 günde varlığımın yüzde 40'ını yitirdim" diyen Sa- kıp Sabana manşet oldu. Bankacılann feryatlan yankı buldu. KOBl'lerin çığlıklannı duyan olmadı. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ve Başba- kan Bülent Ecevft arasın- da çıkan tartışmayla pat- lak veren ve mali piyasa- lan bir anda altüst eden kriz dalga dalga bütün sektöriere yayılırken belki de en büyük darbe KO- Bl'lerin kara gün dostu di- ye tanımladıklan Halk Ban- kası'ndan geldi. Başbakan Yardımcısı Hüsamettin Özkan'a bağlı Halk Bankası 26 Şu- bat tarihinden geçerli ol- mak üzere sanayi, ticari, fon, kooperatif, bankacılık kartlan ve bireysel kredile- re uygulanacak gecikme temerrüt faizlerini yüzde 1000'e çıkardığını açıkladı. Bugün esnaf, küçik üreti- ci çaresizlikten bırcunu ödeyebilmek için evni, ara- basını satmanın aıayışın- da. Tabii bu kriz ortentnda onu da becerebilirs... Esnafın, küçük *e orta boy sanayicinin lepenk kapatması işin yalnıca bir boyutu. Peki ya topam iş- gücünün yüzde 61ini is- tihdam eden KOJl'lerin yok olması ile işscer or- dusunun daha da bıyüye- cek olması? Ya işcliğin daha da körükleeceği sosyal uçurum? Istikrariı bir ekonminin dayanağının "üretirf, üre- timde temel unsum "n- sana yatınm" olduû hâlâ kavranamadı sanınr..., Peki umudunu çderak yitiren gençliğe nesuna- cak Türkiye?