Katalog

SAVFA CUMHURİYET 26 KASIM 2001 PAZARTES! ROPORTAJ Osmanlı 'nın müzeyaptığı Bizans y ın ilk kilisesi bugün hiç açılmayacakmış gibi kapalı Konstantin, Roma Tapınağı'nın üzerine kenrin ilk kilisesini yaptırdı ve kiliseye o yıUarda İran'da ölen bir azizenin adını verdi... (Fotoğraf: Meral KARADAŞ) Penelope'denAyaIrini'yeA damlar, metal uçlu tırmık- ^k lan yerdeki kuru yaprakla- / J nn üstüne bastınp kendile- f a rine doğru çekiyor... Beto- ^ _JL. na sürten metal dişlerin çı- karttığı ses, akortsuz bir çalgıdan çıkmı- şa benziyor... Adamlar herhangi bir ri- tım tutturmadan Aya trini'nin çevresin- deki yapraJdan öbekkr haJinde toplu- yor... Aya trini Bizans'ın ilk kilisesi... Konstantin, kenti yeniden kurarken kendi adına bir forum, saray ve hipod- romun yanı sıra 330'larda Roma tapı- naklannın üzerine Aya trini kilisesini ınşa ettirmiş... Aya trini ya da Hagia Ei- rene'nin sözlükteki anlamı "Kutsal Ba- nş" demek, ama Aya trini aynı zaman- da, aynı yüzyılda yaşamış bir azize. Muclzelerin kadını Ateşe tapan soylu bir Pers ailesinden gelen ve evdeki hızmetçi kadın sayesin- de Hıristiyanlığı ögrenip Efes başta ol- raak üzere Anadolu'da tsa'nın öğretisi- nı yaymaya çalışan azizenin gerçek adı Penelope. Penelope 4. yüzyılın başında Tannya \e îsa'ya v e Meryem'e adadığı kutsal savaşım banş yoluyla yaptığı için Banş, jani trini adını alıyor... tran'a döndü- ğûnde putperestler tarafindan zehirli yı- knlarla dolu bir kuyuya atılıyor... Ölmü- yûr... Çılgm atlara baglanıp yerde sü- rûkleniyor... Ölmüyor... Taşlanıyor... Öl- müyor... Tam bir mucize... Mucizelerin sonunda tran'daki putperestler Hıristi- yan oluyor; trini de 330'da eceliyle öl- dûğünde azize... tstanbul Boğazı'nrn girişinde Yeni Roma'yı kurmakta olan tmparator Konstantin bu olağanüstü olay üzerine, ea tepede Zeus'un bulunduğu ve halk arasında sürmekte olan çoktannlı inan- cuı aşk ve güzellik tannçası Afrodit, gü- reş tannsı ApoIIon ve gök tannçası Ar- tsnis'in mabetlerinin yerine yaptırdığı tek tannh dinin ilk mabedine Aya trini adını veriyor... Adamlar özel çöpçü... tstanbul Vali- s:"nin özel çöpçüleri... Valiliğin kurdu- p Çevre Vakft hesabma çalışıyorlar... Eırincil görevi kentin temizliği olan be- lrdiye hesabına utamlacak bir durum... Ama kimin umurunda! Kaçıncı Aya İrlnf? Aya trini, Bizans'tan günümüze kalan sriumlu tek kilise... Atrium, eski Roma tannaklannın ortasındaki çevresi revak- tavlu... Aya trini, yerini aldığı eski ta- pağın özelliklerinı bugüne kadar ge- trnıiş... Fakat bugünkü Aya trini, o gûn- k: Aya trini değil... Çatısı ahşap ilkAya trini, 532 'deki Ni- h ayaklanmasında yanmış. tmparator Iıstinianos, çoktannlı inancı kesinlik- l: yasaklayınca ayaklanan halk, Zeus'a s>tnarak hem Ayasofya'yı hem de Aya fcni Kilisesi'ni yakmış... Asilerin hi- podromda kıstınlıp öldürülmesinden sonra Iustinianos, Ayasofya ile birlikte A'a îrini'yi de yeniden yaptırmış... La- kn Aya trini, Iustinıanos'un son yılla- mda 564'te bir daha yanmış... Onanl- nş... Aya trini, iki yangından sonra bu fczdepremlerlesaüanmış... 740depre- mnde yıkılan duvarlar yeniden örül- cûş, Aya trini üçüncü Vez yapılmış... 8. yüzyıldaki depremlerin 9 \uz}ildakı artçısı da kiliseye büyük zarar vermiş, yine onanlmış... Sanki Aya trini'nin üzerinde yükseldıği Afrodit, Apollon ve Artemis tapınağının kalıntılan rahat durmuyor! Adamlann maaşını biz veriyoruz bi- liyor musunuz? Hem belediyeye çöp vergisi venyoruz hem de vilayete özel çöpçü parası... Otomobillerin egzoz pu- luydu, sanayi işletmelerimn atık kontro- lüydü diye Çevre Vakfi 'na para toplanı- yor... Vaîcıf da istihdam yaratıp Topkapı Sarayı Müzesi'nin bahçesını süpürtü- yor... Ayasofya'nın yanı başındaki Aya tri- ni, patrikhane şapeli iken Osmanlı Sul- tanı II. Mehmet, Istanbul'a girip yeni bir dönemi başlatıyor... Yapımına başla- nan Topkapı Sarayı 'nın dış duvarlan, yani Sur-i Sultani 1460'ta Ayasofya ıle Aya trini'nin arasından geçiriliyor; iki mabet 1100 yıl sonra fiziken ayn düşü- yor... Ayasofya'nın camiye dönüştürül- mesine karşın kilise olarak kalan Aya trini'de Fatih'in annesi ibadetini sürdü- rüyor... Aya trini bir süre sonra savaş silahla- nrun bakım \ e onanmının yapıldığı ıç cebehane oluyor... Savaşlarda ele geçen sılahlar burada toplanıyor ve 18. yüzyıl- da, Harbıye'nin silah ambanna çevrili- yor... Teşhir ve tanzim! Aya trini, OsmanJı'nın ilk müzesi.,. Depodaki eski silahlar antika olunca 19. yüzyılda ilk müze Aya trini'de açı- lıyor... Bugün Aya trini'nin galerilerine çıkışı sağlayan çifit kanatlı ahşap merdi- venler o sıra yapıhyor... Yapıyı cebeha- ne yapan Osmanlı'nın ana kapıdaki 1726 tarihli kitabe dışmda binaya ekle- diği tek öğe merdiven oluyor... Aya trini müze değil... Aya trini'yezi- yaretçi almıyorlar... Kapınm önüne bir tabela koymuşlar, onanyorlarmış... Ta- belaya göre işin adı onanm, teşhir ve tanzim... Onanm tamam da teşhircilik ve tanzimcilik ne iş! Tabelaya göre işi müteahhide veren kurumun adı T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel ll Müdürlüğü... Var mı Türkiye'de böyle başka bir "genel il müdürlüğü" garipliği... Yine tabelaya göre işin yapıl- dığı yer, tstanbul Ayasofya Aya trini Anıtı... Niye Ayasofya! tstanbul'un ilk kilisesini Ayasofya'ya yamamak niye? Aya trini kilise değil, cebehane değil, ambar değil, müze değil... Afrodit'e adanmış tapınağın temellerinden yükse- len Aya trini artık bir anıt... Ne anıtı? Ayasofya Aya trini Anıtı! Aya trini'yi sallayan o eski deprem- ler sırasında Bizans'ta ikonalar dinen yasaklandığı için onanmlarda duvarlar süslemesiz bırakılmış... Günümüze de Osmanlı'mn üzerine bir bayrak asarak kapattığı apsis yanm kubbesindeki îsa'yı simgeleyen haç ve haçın altında tsa'nm çarmıha gerildiği Golgota Tepe- sı'ni simgeleyen birkaç basamaklı kür- sü çizimi dışında bir motif kakruş... Pen- cerelerden içeri sızan gün ışığı, badana- sı bile ohnayan çıplak duvarlarda tuğla- lann solgun renkleriyle buluşuyor... Hiçbir zaman açılmamtş... Aya trini'ye girmek yasak... Müteah- hidin adamı öyle diyor... Ne zaman açı- lacak sorusunun yanıtı "Hiçbir zaman açılmadı ki" oluyor... Tabelaya göre bi- rinci keşif bedeli olarak 200 milyar li- raya onanm, teşhir ve tanzim ihalesini alan müteahhidin, işi 15 Kasım 2001 'de bitirmiş olmasıgerekiyor... Süre çoktan bitmiş, iş bitmemiş... Bir olasılık para bitmiş, ikinci keşif bedeli bekleniyor- dur... Zaten 200 milyara bırakın böyle- sine tarihi bir binanın içini onarmayı, dış cephesinde biten yosunlarla otlan bile temizleyemezsiniz... Adamlar, Aya Irini'nin çevresindeki kuru yapraklan temizliyor... Adamlar, Aya trini'nin çevresine kimseyi sokmu- yor!.. tş olsun torba dolsun! Aya trini, 20. yüzyılın son çeyreğin- de tstanbul Festivali ile konser, tstanbul Bienali ile sergi mekânına dönüşü; 1992'deyandı; 17Ağustos 1999'datz- mit Körfezi'nde kınlan fay hattıyla da iyice sallandı! tlk yapıldığından beri yanıyorAya Iri- ni... Afrodit'in hışmı olabilir mi? tlk ya- pıldığından beri sallanıyor Aya trini. Ar- temis 'in kızgınlığı olabilir mi?Yansa da yıkılsa da hep ayakta duruyor Aya tri- ni... Yılanlı kûyudan çıkan, çılgm atlar- dan ve atılan taşlardan kurrulan Penelo- pe gibi... Fakat Aya trini bir müze bile değil... Hiç açılmadığı için ne zaman açılacağı da belli değil! Apollon'un bir oyunu olabilir mi? ENTERNET M E H M E T S U C U memiıet(Scurnhuriyet.com.tr e-Avrupa Girişimi Avrupa Komisyonu tarafindan Aralık 1999 tarihinde kabul edilen e-Avrupa Girişimi, Avrupa'yı dünyadaki en dina- mik ve rekabet gücü yüksek pazar ha- line getirme amacına yönelik olarak özellikle internet alanında yeni ekonomi için gerekli altyapıyı kurmayı hedefliyor. Girişim bu hedefe yönelik üç temel a- maç beliriemiş. Daha ucuz, daha hızlı, daha güvenli internet... Insan kaynağına yatınm... İnternet kullanımını özendirrnek. e-Avrupa için 2002 tarihıne kadar sü- recek bir eylem planı hazırlandı. e-Avrupa+Gırişımi Eylem Planı, 4 ana başlık altında toplanan 14 hedef içeri- yor. Kısaca bunların başlıklarına baka- lım. 1. Bilgi toplumunun temel yapı taşla- rını oluşturma çalışmalarının hızlandırıl- ması. a) Herkes için uygun fiyatfı iletişim hiz- metlerinin sağlanması: b) Bilgi toplumu ile ilgili müktesebata (yasal altyapı) uyum ve uygulama... 2. Daha ucuz, daha hızlı, daha güven- li internet: a) Daha ucuz ve daha hızlı internet erişimı... b) Araştırmacılar ve oğrenciler için da- ha hızlı internet... c) Güvenli ağlar ve akıllı kartlar. 3. insan kaynağına yatırım: a) Avrupa gençliğinin sayısal çağa ha- zırianması... b) Bilgi tabanlı ekonomide işgücü... c) Bilgi tabanlı ekonomiye herkesin katılımı... 4. İnternet kullanımının canlandırılma- sı: a) e-tıcaretin hızlandırılması... b) Elektronik devlet: Kamu hizmetle- rıne elektronik erışim... c)Çevrimiçisağlık... d) Küresel ağlar için Avrupa sayısal içeriği... e) Akıllı ulaşım sistemleri... f) Çevrimıçi çevre (Tüm çevreyi inter- netetaşıma)... Aday ülkeler, e-Avrupa+Girışimi'nin ortaya koyduğu hedeflere ulaşmak için; aralarındaki ekonomik, sosyal ve en- düstrıyel koşullardaki belirgin farklılıkla- rın varlığının bilincinde olarak ortak bir tarih (2003) üzerinde uzlaşmışlar. AB ül- keleri 2001 yılına kadar tüm Öğretmen- lerın interneti öğrenmesini ve 2002'ye dek tüm öğrencilerin internetle tanışıp bilgilendırilmesini yasal bir zorunluluk haline getirdi. Türkiye ise Avrupa Birliği ilişkilerinde belirleyici özelliği olan ve ülkemiz açısın- dan hedefler ortaya koyan Ulusal Prog- ram'ın 17. bölümü olan "Bılim veAraş- tırma" başlığı altında, "Türkiye'de bilgi toplumu oluşturmakarnacıyla e-Türkıye ginşiminibaşlatıp, yönlendiımeyihedef- lemektedir" denilmiş ve sorumlu kuru- luş olarak da TUBİTAK Saptanmış. Avrupa e-Avrupa'nın neresinde Avrupa şirketlerinin yaklaşık yüz- de 72'si satış ve pazarlama için e-ti- caret yapıyor. e-ticaretin gelişmesi- ni sağlayan nedenler içinde ilk sıra- yı rekabet korkusu alıyor. Avrupalı yöneticilerin yüzde 63'ü kıtanın bir küresel ağ ekonomisi merkezi olaca- ğına inanıyor. Avnjpalılar uluslararası çapta ya- yılma eğilimi gösteriyorlar. Yeni coğ- rafi piyasalara girmek için halihazır- da e-ticaret kullandıklannı söyleyen- lerin oranı yüzde 38. Bu oran AB- D'de yüzde 22. Avrupalıların yüzde 47'sinin inancına göre, mobil cihaz- ların gösterdiği gelişme e-ticaret ba- kımından Avrupa'ya önemli bir avan- taj sağlayacak. Bunlar Avrupa'nın görünen artılan. Peki ya eksileri? ABD'li şirketlerin yüzde 50'si sana- yilerini yeniden düzenlemek için e-ti- caret kullanmayı amaçlıyor, ama Av- njpalj fiımaların sadece yüzde 39'u böyle bir tutkuya sahip. Avrupalı yöneticilerin dörtte üçü- ne göre güvenlik ve gizlilik e-ticare- tin gelişmesi için bir engel. Yakın zamandaki gelişmelere rağ- men Avrupa'da yeni bir işe başla- mak için gereken çekirdek serma- yeyi bulmak henüz çok zor. Avrupa'da bir şirket kurmak için ortalama 12 hafta ve 1800 dolar ge- rekiyor. Oysa ABD'de gereken süre bir hafta ve sermaye 500 dolar. Dûnyada ve Tfirkiye'de Dünyada, 420 milyon civannda internet kullanıcısı, 110 milyon ci- vannda internete bağlı bilgisayar, 35 milyon civarında alan adı ve 25 milyon civarında web var. Türkiye'de ise 2 milyon civann- da abone, 4 milyon civannda kul- lanıcı, 27 bin alan adı, 15 bin civa- nnda web var. Yurtdışında da bir bu kadar web olabileceği belirtili- yor. Microsoft Türkiye Genel Mü- dürü Haluk Maga Windows X- P'nin tanıtım toplantısında, Türki- ye'de evlerin yüzde 3'ünde, KO- Bl'lerin ise yüzde 30'unda bilgisa- yar olduğunu söyledi. Isviçre'de her yüz kişiye 35 bil- gisayar düşerken bu oran Dani- marka ve Norveç'te yüzde 27, Hol- landa'da yüzde 20. e-devlet hizmeti vermeyi amaç- layan Türkiye, bu konuda ise he- nüz emekleme aşamasında. e- devlet olma yolunda en önde bu- lunan ABD'de sunulan online hiz- metlerle Türkiye karşılaştınlınca or- taya vahim bir durum çıkıyor. Çok basit örnekler verelim: ABD'de online pul satın alınabi- lirken Türkiye'de bu tür işlem ya- pılmıyor. Yine ABD'de posta çekiyle inter- netten ödeme yapılabilirken Türki- ye'de olası değil. ABD'de kamu ihalelerine katılınabilirken Türki- ye'de sadece ihale bilgilerine ula- şabiliyorsunuz. ABD'de kamu ta- şınmazlarını satın alabiliyorsunuz. Türkiye'de ise sadece bilgi alabili- yorsunuz. Şimdi bir de bunun üzerine ec- helon adındaki big brotheri, ilk başlarda adı bilgi otoyolu olan, an- cak zaman içinde süper market yoluna dönen interneti ve büyük umutlar beslenen e-ticaretteki çö- küşü, internette yer alan bir yazı için yasası olmadan yaratılan bir suçu ekleyin. Işte AB kapısında bekleyen Türkiye'nin umut bağla- dığı rüya. Harry Potter internette de rekor kırdı ABD ve Ingiltere'de gösterıme girdikten sonra hasılat rekorları kıran Harry Potter filminin web sitesi de ziyaretçi akınına uğruyor. Ekim ayı boyunca 310 bin kişinin ziyaret ettığı "harrypotter.warnerbros.co.uk" adresi, Ingiltere'nin en çok ziyaret edilen film sitesi oldu. Aya trini, 1973'teki büyük onarımla tstanbul Festivali"ne hazırlanıyor (üst- te), sonraki yıllarda Istanbul Biane- li'ne ev sahipliği yapıyor (yanda)... Tasarım Müzesi Tasarım, bilgisayarın da katkı- sıyla giderek daha çok ilgi görüyor. Londra'daki ünlü Tasarım Müze- si'nin (Desing Muzeum) internette bulunan sayfalarında hem 1989'da kurulan müzeye hem de müzede yer alan sanatçılara ilişkin ayrıntılı bilgiler yer alıyor. Müzede dijital tasarım için de özel bir bö- lüm bulunuyor. Flash ve HTML olarak iki ayn şe- kilde görüntülenebilen "www.de- signmuseum.org" sitesi, tasa- rımla ilgilenen bilgisayar kullanıcı- lannın ilgisini fazlasıyla hak ediyor. Sitede müzedeki özel sergilere ilişkin bilgilerin yanı sıra 20 ve 21. yüzyıldaki mimari, tasanm akımla- rı ve teknolojinin tasarımdaki kul- lanımıyla ilgili bilgiler veriliyor. Müzede eserleri sergilenen ta- sarımcılann yaşamı ve eserterin- den ömeklerin bulunduğu Tasa- rım Müzesi sitesinde kardanadam şeklinde dizayn edilmiş tuzluklar, hiçbir yerde göremeyeceğiniz bil- gisayar masaları ve bilgisayarla yapılmış birbirinden ilginç tasarım- lar bulunuyor. Kimse sizi engelleyemez Size internet erişimi sunan servis sağlayıcılar zaman zaman ticari kaygılarla, zaman zaman politik kaygılarla veya kendi ahlak anla- yışları nedeniyle bazı sitelere ulaş- manızı engelleyebilirler. Bunun dı- şında ulaştığınız her sitede inter- nete bağlandığınız anda servis sağlayıcınızın size verdiği IP numa- ranız kaydedilir, Ancak hem kısıtla- malardan kurtulmak hem de inter- nette izinizin sürülmesinden kur- tulmak istiyorsanız çözüm zor de- ğil. Intemetin birörümcekağını an- dıran yapısı göz önüne alındığında her kısıtlamayı aşmak mümkün gö- rünmekte. İnternette çok sayıda bulabileceğiniz anonymizer sitele- rin şüphesiz en çok bilineni www.anonymizer.com'dur. Site- ye girdiğinizde sol tarafta görece- ğiniz adres çubuğuna gitmek iste- diğiniz adresi yazmanız yeterlidir. Elbette siteye bağlanmanız biraz daha yavaşlayacaktır. Bunun yanı sıra aynı sitede bulabileceğiniz kü- çük bir eklentiyi tarayıcınıza ilave ederek her sefer bu siteye bağlan- maktan da kurtulabilirsiniz. Teknoloji kâğıt israfını arttırıyor Surrey Üniversitesi bılım adamlarından Richard Harper'ın Hevvlett-Packard araştırma biriminden Abigail Seden ile yaptıkları ortak araştırma, ofis çalışan- larının bilgisayar ekranında hazırladıkları ya da bir yerden e-posta yoluyla edin- dikleri dokümanı önce kâğıda bastıklarını, sonra dosyaladıklannı, ancak yeni- den bu dokümana ihtiyaç duyduklarında dosyaya dönüp oradan bulmak ye- rine, yeniden bilgisayar hafızasından basmayı tercih ettiklerini belirledi. Araş- tırmacılar bunun kâğıt tüketimini eri az yüzde 40 oranında arttırdığını belirtti.