Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
18 AĞUSTOS 1999 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA
J l < J v U i l U1VJJ. / ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13
ŞİRKETLERDEN
• DfESEL2000yılıiçin
hazırladığı veni
koleksiyonunu
tüketicilerin beğenisine
sundu. Diesel'in
"StyleLab" adh
koieksiyonunda makine
ile değil, el emeğrvle
gerçekleştirilmiş ürünler
yer alıyor.
• DANDY Sakız ve
Şekerleme Sanayi, yeni
çamsakızı aromalı Falım'ı
ürün yelpazesine ekledi.
Dünyada ilk kez meyveli,
şekersiz sakızlan üreten
Dandy'nin yeni ûrûnü
Falım, özel geliştirilmiş
formülü ile yeni bir
alternatif olarak
tüketicilerin beğenisine
sunuldu.
• YENt
KARAMÜRSEL
MAĞAZALARI (YKM),
22 Ağustos'a kadar tüm
reyonlannda indirim
yapıvor. Aynca YKM
kredi kartı aracılıgıvla
akş\eriş \apanlann peşin
fı>atına 4 eşit taksitle
aüşveriş ünkânlan
bulunduğu belirtUdi.
KOC ÜNİVERSÎ
• KOÇ Üniversitesi,
1999-2000 eğitim yıhna
"Yöneticı Yüksek Lisans
Programı" ile başladı.
Kanyer gelıştırmenin
amaçlandıgı programla
tam gün çalışan ve
kariyerine ara vermek
istemeyen
profesyonellere eğitim
veriliyor.
• PROFİLO Alışveriş
MerkezL, sıcak yaz
günlerinde müşterileri
için bir yaz kampanyası
düzenüyor. 31 Ağustos'a
kadar en çok alışveriş
yapan sekiz kisi 11 Eylül-
15 Ekim 199 tarihleni
arasında Kemer-Martı
Mvra Tatil Köyü'nde bir
hafta tam pansiyon
birinci smıf tatil
kazanacaklar.
Microsoft
• MİCROSOFT 2000
yılı problemi için uyan
kampanyası
gerçekleştiriyor.
Microsoft, şırketlerin
erken önlem almalannı
sağlamak için e-posta ve
doğrudan posta
aracıhğıyla 60 milyon
kışıyı uyaracak.
Otellerde rezervasyonlar iptal edilirken birçok oda ve birliğin toplantılan ertelendi
Ekoııoıııi koıııada• Deprem korkusuyla
işyerlerine girmeyen çalışanlar
nedeniyle bazı iş yerlerinde
üretim yavaşlarken İstanbul'da
yine bazı banka şubeleri ve
döviz bürolan açılmadı. Büyük
otellerde rezervasyon iptalleri
ya da ertelemeleri görüldü.
Ekonomi Servisi - Marmara Bölge-
si'nde hayat adeta depreme endekslen-
di. Sokaklarda, banklarda sabahlayan Is-
tanbullulann çoğu işlerine git-
mezken, başta bankalar olmak
üzere resmi kurumlar da işlem
yapmadı. Birçok otelde rezer-
vasyonlar iptal edildi, oda, bir-
lik ve şirketlenn yapacağı top-
lantılar ertelendi. Depremin ya-
rattığı maddi zararla ilgili henûz kesin so-
nuçlara ulaşılmazken, Afet Işleri Genel
Müdürlüğû hasar tespit çalışmalannın
devam ettiğini bildirdi.
Son yıllann en şiddetli
depremini yaşayan ve eko-
nominin merkezi olarak bi-
linen İstanbul'da artçı dep-
remler devam ederken, gö-
çük altında kalanlann kur-
İMKB ve ÎAB de dünkü işlemler iptal edildi, Hazine ihalesi ertelendi
Patmun kalbidunhı
tanhnası yönündeki ça-
lışmalar da yoğun bir
şekilde sürdürûlüyor.
Yakınlan, ailesi dep-
remde zarar gören bir-^
çok kişinin işlerine gı-
demediği bildirilirken,
elektrik kesintisi ve te-
lefon hatlannda yaşa-
nan sıkıntı nedeni ile
de günlük rutin işlemlerin da-
hi yapılamadığı kaydediliyor.
Deprem korkusunu üzerinden
atamayanlann tesislere girmek
istememesi nedeniyle de bir-
çok fabrikada, sanayi merkezin-
de üretim miktannm düştüğü,
bazı işletmelerin çahşanlanna
izin verdikleri belirlendi.
• Çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden olan depremin
ardından piyasalardaki işlemler askıya ahndı. Istanbul Altın Borsası
ve tstanbul Menkul Kıymetler Borsası başkanlıklan tarafmdan yapılan
açıklamada, dûnkü işlemlerin iptal edildiği bildirilirken 3 yıllık devlet
tahvili ihalesi de bugüne ertelendi.
EkonomiServisi- İstanbul'da da yoğun bir
şekilde hıssedılen 6.7 ştddetindeki deprem,
dün para ve sermaye piyasalannı da vurdu.
Istanbul Altın Borsası(İAB) ve tstanbul
Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), yaşanan
deprem felaketı dolayısıyla 1. ve 2. seanslar-
daki işlemlerini iptal ederken dün ikinci kez
üç yıl vadeli devlet tahvili ihalesine çıkma-
yı planlayan Hazine, yapılan olağanüstü top-
lantının ardından bu ihaleninertelendiğini du-
yurdu.
Yaşanan tedirginlik üzerine ilk açıklama
lAB'den geldi. Açıklamada. "Yaşanan dep-
rem nedeniyle İAB iştemleri, İAB yönetroe-
tiğinin Borsa Başkanhğı'na verdiği yeddye
dayanılarak iptal edilmiştir" de-
nildı. Dün borsada işlem yapıl-
mayacagını duyuran Borsa
Başkanhğı, dün vadesi gelen
haftalık ve over-night repo
dönüşleri bankalann talepleri-
ne bağlı olmak koşuluyla ilgili ihalelerde
gerçekleşen ortalama faizden bir gün sürey-
le uzatılabileceğıni bildirdi.
Dün ikinci kez üç yıl vadeh değışken fa-
ızli tahvıl ihalesine çık-
maya hazırianan ve bu
amaçia pazartesı günü
3 aylıkbono ihalesi dü-
zenleyerek referans fa-
izi beürleyen Hazine Müsteşarlıgı da 3 yıl va-
deli devlet tahvili ihalesinin bugüne ertelen-
diği duyuruldu.
Bu arada Merkez Bankası, depreme bağ-
lı olarak yaşanan elektrik kesintilerinin ile-
nşim hatlan ve bilgisayar sistemlerinde yol
actığı anzalann para piyasalannı olumsuz
etkılememesı için aldığı önlemler şöyle:
• Dünkü haftalık ve gecelik repo dönüş-
lerinin, bankalann taleplerine bağlı olarak il-
gili ihalelerde gerçekleşen ortalama faizoran-
lanndan bır gün süreyle uzatılabilmesi ön-
görüldü.
• Döviz ve efektif piya-
sası iştemlerine, kuruluş-
lann işlem limitleri içinde
verecekleri teklif ya da ta-
lepler doğrultusunda devam
edilmesi kararlaştınldı. Ancak aynı gün va-
lörlü bankalararası TL-döviz piyasası oluş-
mamış olması nedeniyle günlük gösterge ku-
ru ilan edılmeyerek 16 Ağustos'ta ilan edil-
miş kurlar bugün ıçın de geçerli sayıldı.
9 Bankalararası para piyasasında dün va-
desı gelen işlemler aynı koşullarla bir gün sü-
re ile uzatıldı. Fon ihtiyacı olan bankalara
limitleri çerçevesinde piyasa kotasyonundan
lıkidıte sağlanacağı bildirildi.
• Merkez Bankası, EFT sisteminin bugün
işletime sokulacağını ve piyasa işlemlerinin
normal seyrine döneceğini açıkladı
• Dün itibanyla EFT sistemi kapsamm-
daki tüm işlemlerin, ticari bankalann Mer-
kez Bankası Ankara Şubesi nezdindeki mev-
duat hesaplan aracılığıyla gerçekleştırilme-
si kararlaştınldı. Bankalann yapacağı öde-
melerin banka bazında birleştırilmesi yoluy-
laelde edilecek toplam ödemetutarlannı gös-
teren listelerin anılan şubeye gönderihnesi
gerektiği bildirildi.
Toplantılara ertekme
Özellikle büyük otellerde ya-
pılan birçok toplantının, semi-
nerin iptal edildiği gözlendi.
Dün saat 10.OO'da bir basın top-
lantısı yaparak ekonomik du-
rum tespiü anketini duyurma-
yı planlayan Istanbul Sanayi
Odası programını iptal etti.
Bu arada yine dün Eresin
Oteli'nde bir kokteyl düzenle-
meyi planlayan Toprakbank da
doğal felaket nedeniyle bu top-
lantısını belirsiz bir tarihe erte-
lendi. Hemen hemen her otel-
de benzer iptallenn gündeme
geldiği öğrenildi.
Deprem nedeniyle Kapalı-
çarşı esnafının çoğunun ke-
penklerini dahi açmadığı göz-
lendi. Normal olarak faaliyet-
lenne devam etmesi gereken
birçok banka şubesinin ve dö-
viz bürosunun dün işlem yap-
madığı, açılanlardan bazılannın
ise sistemde yaşanan sıkıntılar
nedeniyle işlem yapamadığı
bildirildi.
Ar-Ge önemsenmiyor
Ekonomi Servisi-lşyerleri,teknolojik
yeniliklen yakalamak için yapılan araş-
tırma-geliştirme (Ar-Ge) çalışmalanna
bütçelerinden mınımum paylan ayırma-
yı sürdürüyorlar.
Metal Sanayicilen Sendikası (MESS),
üyelen arasında yaptığı anketin sonuçla-
nna göre, 1998 yılı satışlannda araştır-
ma harcamalannın paylannı belirten iş-
yerlerinde Ar-Ge harcamalannın satış-
lara oranı yüzde 1 "lerde kalıyor. Ar-Ge
çalışmalan yapmayan işyerlerinin yo-
ğunlukla sanayi bölgesi olarak bilinen
Marmara Bölgesi'nde bulunması da dik-
kat çekiyor.
Bütçelerinden araştırma çalışmalan-
na en az pay ayıran işyerlerini ise büyük
ölçekli işletmeler oluşturuyor.
Doğu'ya yatırım yok
• Yıhn ilk yedi ayında teşvik
belgesine bağlanan yatınm
tutannda Doğu ve Güneydoğu
Anadolu bölgesinin toplam
payı yüzde 5.9'da kaldı. Bu
bölgeler, yatınmlârla
yaratılacak toplam istihdamdan
da yüzde 7 pay aldı.
Ekonomi Servisi -Doğu ve Güneydo-
ğu Anadolu'yu kalkındırmaya yönelik
hazırianan ekonomik paketlere karşm bu
bölgelerde yatınmlar yeterlı düzeye ulaş-
mıyor. Her iki bölgenin teşvik belgeli ya-
tınmlardan aldığı pay yüzde 5-6 dola-
yında kalırken, yaratılacak toplam istih-
damdan da yüzde 7 pay. Yılın ilk yedi ayın-
da teşvik belgesine bağlanan toplam 3 kat-
rilyon 21 trilyon liralık yatınmda Güney-
doğu Anadolu 108.3 trilyon, Doğu Ana-
dolu da 69.4 trilyon lira pay aldı. Bu ve-
rilere göre bölgenin yatınmlardaki top-
lam payı yüzde 5.9 düzeyinde gerçek-
leşti. Sanayileşme ve nüfuspotansiyeli ile
en çok yatınm alan bölge olan Marma-
ra'ya yönelik yatınm tutan ise Ocak-
Temmuz döneminde 1 katrilyon 218.4
trilyon liraya ulaşü. Iç Anadolu Bölgesf ne
yönelik yatınm tutan da 470.3 trilyon li-
ra düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde
Ege Bölgesi'ne yönelik 303.3 trilyon,
Karadeniz Bölgesi'ne yönelik 273.7 tril-
yon, Akdeniz'e yönelik 190.4 trilyon li-
rahk y^ınm teşvik belgesine bağlandı.
Teşvik kapsamına alınan çok bölgeli ya-
tınmlann tutan da 387.2 trilyon lira ola-
rak belirlendi.
tstihdam daralıyor
Işsizlık, terör gibi nedenlerle en çok göç
veren bölgeler olan Doğu ve Güneydo-
ğu'da yatınmlann düşük kalması nedeniy-
le istihdam arhşı da yetersiz kaldı. Yedi ay-
da teşvik belgesine bağlanan yatınmlar
kapsamında toplam 130 bin 738 kışilik is-
tihdam yaratıhiıası öngörülüyor. Yaratıla-
cak istihdamda Doğu ve Güneydoğu'nun
payı ise yalnızca yüzde 7.2 düzev inde bu-
lunuyor. Doğu Anadolu yatınmlannda 4
bin 396, Güneydoğu yatınmlannda 5 bin
31 kışilik istihdam öngörülüyor. Teşvikli
yatınmlarla yaratılacak istihdam Marma-
ra Bölgesi'nde 45 bin 153, Iç Anadolu'da
23 bin 255, Ege'de 19 bin 452, Karadeniz'de
16 bin 188 düzeyinde.
ÇtFTÇİ DOSTU
SADULLAH USUMİ
Ayçiçeği Üreticisini
Bekleyen Tehlikeler
Ayçiçeği, Türkiye için son derece onemli bir ürün. 3
mityondan fazla ınsanımızın geçım kaynağı... Mutfak-
lanmızın vazgeçılmeztadı... Her yıl milyonlarca kilo çi-
çekyağı tüketıyoruz.
Ancak ayçiçek üretımı her yıl biraz daha geriledi. Bu
nedenle, iç tüketimi karşılayamaz hale geldik. Sonuç-
ta, çiçekyağı ithal etmek zorunda kaldık.
Şimdi, her yıl yüz milyonlarca doları yabancı ülkele-
re ve onlann çrftçilerıne armağan ediyoruz. Böylece,
yabancı ülkeler akıl almaz paralar kazanırken, Turk
ekonomisi ve Türk çıftçisi büyük yaralar aldı.
Doğa koşullannın kötü olması yüzünden krize sürük-
lenen bazı ülkelen gördük. Ama Turkiye'de olduğu gi-
bı en iyı koşullarda bıle kendi ekonomisini hançerie-
yen, kendi kaynaklarını yabancı ülkelere teslım edebi-
ten bir başka ülke görrrfedık.
1980 yılına kadar her turiu tartışmalara rağmen Tür-
kiye'de üreticileri de tüketıcıleri de özel sektöre karşı
koruyan bir ekonomik model vardı. Tanm ve hayvan-
cılık da sürekli gelişme ıçındeydi.
1980 yılından sonra darbe ile ışbaşına gelen asker
ve sivıl hükümetler, globalleşme ve küreselleşme adı
altında Türk halkının haklannı yabancı ülkelerle pay-
laşmaya yönelik bir sıstem oluşturdular. •
Özelleştırme modası da bu sıstemın gıdası oldu.
Çıftçiler, memurlar, emekliler, işçiler, dar gelirliler, kü-
çük esnaf bir kenarartıldi.Meydan tamemen holding-
lere bırakıldı. Ithalat, ıhracat oyunlan ile Türkiye'nin
tüm kaynaklan yabancı ülkelere ve onun yertı işbiriik-
çilerine akıtıkjı.
Üstelik, yabancılann ve onlaria ticari işbırliği yapan
yerii şirketlenn gözleri, tanm kesiminin zengın kaynak-
janndaydı. Hükumetlenn, tüccar ve sanayiciden yana
izledikleri polıtıkalarla, 30 milyondan fazla çıftçi bu dü-
zene dayanamadı ve çöktü.
Ancak, çöken sadece tanm kesımi olmadı. Türk
ekonomisi de çoküntüden payını aldı. Üreticısı ve tü-
keticisi ile halkımızın büyük çoğunluğu "bır lokma ve
birhırkaya muhtaç hale geldı. Ayçiçeği üretıcısi de böy-
lesıne bir düzenin kurbanı olmaktan kurtulamadı.
Geçmiş yıllarda kazandığı paralarla geçımıni sağla-
yabilen ayçiçeği üreticileri, 1980'li yıllann sonlanna
doğru ekonomik knze sürüklendi. Ayçiçeğınden dev-
let desteğının kaldınlrnası ise üreticileri tüccar ve sa-
nayıcının kucağına ittı.
Hükümetler desteğını çekmekle kalmadı. Çiçeğin ma-
liyetınin altında alım fiyatları verdi. Buna rağmen üre-
ticiler tüccarın çeşrtlı piyasa oyunlan yüzünden çıçe-
ğini daha da düşük fiyatlaria satmak zorunda kaldılar.
10 yıl önce yıllık rekoltesı 1 milyon 200 bin tonlara
ulaşan ayçiçeği üretımi, son yıllarda 500 bin tonlara ka-
dar düştü.fthalataçığımız ıkı katına çıktı.
Halbuki ülkemızde ayçiçeği üretimıne önem ve des-
tek verseydık, yıllık rekoltemizin 2 milyon tona çıkma-
sı işten bıledeğıldi. Bunun için hertüriü imkânımız var-
dı. nhalata gerek kalmayacağı için, yüz milyonlarea do-
lar her yıl ülkemız ekonomısıne katkıda bulunacak, tril-
yonlarca lira da üreticılenmızın cebine gırecektı.
• • •
Geçen yıl fazla yağışlar yüzünden Trakya'da buğday
ekılemedığı ıçın üretıcıler ayçıçeğıne yöneldi. Ekım
alanlan genışledı. Bu yıl beklenen rekolte 750 bin ton.
Geçen yıldan 250 bin ton fazla.
Ayçiçeklerı oluştu. Yakında alımlara başlanacak.
Ama Trakyabirlik borç batağında. Geçen yıl aldığı 30
trilyon lira kredi borcu, faizlenyle birlikte 50 tnlyon lira-
ya yaklaştı. Yeni ürün ayçiçeği alımlan için de en azın-
dan 60 trilyon lira gerekli.
Eğer para bulunamazsa gene milyonlarca üreticıye
yazık olacak. Trakyabıriık kaç lira fıyat ılan ederse et-
sin, peşın para ödeyemeyeceği için, gırtlağına kadar
borç içinde olan üreticiler tüccar ve sanayicıye teslım
olacak ve ürunünü düşük fiyatlaria satmak zorunda ka-
lacak.
Trakyabıriık'in ve üreticilerin bu acıklı hallere düşme-
sinin sorumlusu 1980 yılından sonra işbaşına gelen hü-
kümetlerdır. Izlenen yanlış fiyat ve ıthalat polıtıkalan,
üreticılerimizı ve Trakyabıriık'i krize suruklemiştır. Şım-
di kurtanma görevı de hukumete düşmektedır.
Ayçiçeği uretıciterinı kurtaracak çözüm yollannı şöy-
le sıralayabılinz:
1) Prim sistemi kesin olarak uygulanmalıdır.
2) Alım fiyatı 170 bin lira olarak açıklanmalı. Aynca
40 bin lira da prim venlmelidır.
3) Trakyabıriık'in kriz borcu ertelenmelı, alımlar için
60 trilyon liralık yeni bir kredi sağlanmalıdır.
4) rthalat, ihracat kaydı ile bıle olsa kesin olarak dur-
durulmalıdır.
O N U K Y A Z A R / ERHAN IŞIL Eski Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı
Şimdi "uluslara-
rası tahkim" adlı
oyunumuzun baş-
ka yönlerine buyurunuz.
1) Hiç kimse, "uluslararası" ve "tahkim" söz-
cüklerine özel bir değer veya anlam yükle-
meye kalkışmasın. Tahkim, hakeme gitme-
yi kabul etmek demektir. Asıl olan işlev, yar-
gılamak ve hüküm vermektir. Asıl olan işlev,
yargılamak ve hüküm vermektir ki o da (ya-
bancı) hakem tarafından yapılacaktır. Örne-
ğin, Osmanlı Devletı'nin son yüzyılında ya-
bancı davacı ve davalılar o yabancının bağ-
lı olduğu "konsolos" tarafından yargılanırdı.
Çağımızda ise, "konsolos" yerine "yabancı
hakem " önerisi vardır. Düpedüz sömürgeci-
lik ile "yenisömürgecilik-neo colonialism" ara-
sında böyle bir zarafet far-
kı olması doğaldır. "Ulus-
lararası" sözcüğü de süs-
"Uluslararası Tahkim" Adlı Bir Oyun -1
ni anımsatması gerekli olmuştur. Gene biri-
lerinın, Çin'e yıllardır ve her yıl (40) milyar
dolarlık yabancı (sabit) sermaye yatınmının
(tahkimsiz) yapıldığını söylemesi yararlı ola-
caktır.
Bu konuda onemli olan daha başka nok-
talar vardır. Birincisi, tahkim koşulunun sa-
dece elektrik enerjisi için değil, tüm yaban-
cı sermaye yatırımları için öngörüldüğünün
açıklanmış olmasıdır. Yanı enerji deyimi, her
tür yabancı yatınmı için hakem yolunu aç-
mak üzere bir bahane olarak kullanılmakta-
dır. (Zaten kapitülasyon denince tam olma-
lı. Parçalı olursa kıskançlık yaratır). İkinci
2) Herkesın bıldığı gıbı,
her devietin yasama, yar-
gı ve yürütme erkleri var-
dır. Bunlardan herhangi bi-
rinden yabancılar lehine
vazgeçmek, tartışılması
gereksiz bir biçimde "ka-
pitülasyon'öur. Böyle oldu-
ğu içindir ki, tahkimciler de "kapitülasyon
değil" deyip durmaktan öteye tek laf söyle-
yemiyoriar.
3) "Bütün dünyanın uluslararası hakem
yönetimini benimsediğr savının aslı yoktur.
Bu yöntemin, gelişme yolundaki ülkelere be-
ğendirilmesı için uğraşılmaktadır. Ne var ki,
birçok devlette durum tersınedir. ABD'de,
Çin'de, Hindistan'da, Kanada'da ve say-
makla bitmez nice başka ülkelerde küçük rüt-
beli bir devlet memuruna bile "uluslararası
hakem" sözü eden kişi kendisıni kapının dı-
şında bulur.
4) Başbakan Sayın Ecevrt, Tahkim olmaz-
sa yabancı sermaye gelmez." demiştir. Bi-
rilerinin Sayın Ecevıt'e kendi hükümetinin -
genel ve yerel seçimli, eski ve yeni hükümet-
li- ilk altı ayında (950) milyon -yaklaşık bir mil-
yar- dolarlık yabana sermaye izni verildiğı-
Xîağımsızhk ve 'Egemenlik kayıtsız şartsız ulusundur'
ilkelerinin çiğnenmesi ve anayasa dış istekler doğrultusunda
değiştirilerek yargı erkinin yabancı fırmalar için yabancıîara
devredilmesi olayın özüdür. Girişim çok vahim olduğu için
kamuoyunda tartışılmasma cesaret edilememiş ve dahası pek
çirkin pazarlıklarla "yangından mal kaçınr gibi davranmak"
zorunda kalınmışnr.
durumda da
Türktarafı(ka-
mu kurumları
ve vatandaşlar olarak) Türk hukukuna göre
değil, bilmediklen hukuk sistemletine göre da-
vacı veya davalı olacaklardır. Koşullar böy-
le olunca, hakem kararlannın olası sonuçla-
rı da önceden kestirilebilir. Yabancı firmala-
rın "hakem dayatmalan" zaten bu öngörü-
den kaynaklanmaktadır.
Dördüncü nokta, tahkim yolu açılırsa ül-
kemize milyarlarca dolar akacağı iddiasıdır.
Elektrik enerjisi açısından Türkiye büyük ve
toplumuna dünyanın en pahalı elektrik tari-
felerinden birini uyguladığı için çok kârlı bir
pazardır. Yabancı sermaye, tahkim olmasa
da koşa koşa gelir (ve getirdiğinin akıl almaz
düzeyde fazlasını 20-30
yıl boyuncayurtdışınagö-
türür). Şimdi beklemede
olmasının nedeni siyaset-
çilerden söz almış olması-
dır.
Sonuç
nokta, yabancı sermayenın, kâr, faiz, anapa-
ra ve diğer adlarla yurtdışına kaynak aktar-
malarından ötürü "dış borçluluk" kavramı-
na dahil olduğunun bilinmemesidir. Bilimsel
olarak bu böyledir. O nedenle orta ve uzun
vadeli "ülke riski" hesaplamalanna katılır, ya-
nı toplam risk artar. Doğal sonuç, devletin ve
özel kuruluşlann dış kredi koşullannın ağır-
laşmasıdır.
Üçüncü nokta, hakem(ler)in hangi ülkenin
yazılı (pozitif) hukukuna göre yargılama ya-
pacakiandır. Kimi olaylarda bu soru yanıtlan-
mıştır. Ömeğin, Yılmaz hükümetince akıl al-
maz birskandal halindeyürütülen Petrol Ofi-
si özelleştirilmesindeki "gizlianlaşmalar" da,
anlaşmazlıklann ABD New York devleti ka-
nunlarına göre ve Nevv York mahkemelerin-
de yargı konusu olacaklan yazılıdır. Kimi söz-
leşmelerde böyle belirlemeler yoktur. Her iki
Bu yazıda, özel hukuk
sistemimizdeki kurallara ve
çok taraflı sözleşmelere
özenledeğinilmemiştir. Ne-
deni de, "uluslararasıhakem" konusununsi-
yasi içerik açısından yaşamsal değer taşıma-
sıdır. "Bağımsızlık (istiklâl)" ve "Egemenlik
kayıtsız şartsız ulusundur" ilkelerinin çiğnen-
mesi ve Anayasa dış istekler doğrultusunda
değiştirilerek yargı erkinin yabancı firmalar
için yabancıîara devredilmesi olayın özüdür.
Girişim çok vahim olduğu için kamuoyunda
tartışılmasma cesaret edilememiş ve dahası
pek çirkin pazariıklarla "yangından mal kaçı-
nr gibi davranmak" zorunda kalınmıştır.
Tahkim adlı oyunumuz, hazırianmış ve sah-
neye konmuş olan senaryo uyarınca bitebi-
lir. Ne var ki, oyunun aktörleri aktrisleri ve fi-
güranları yurtseverierin gözünde bu günah-
lanndan kurtulamazJar. Kim bilir, belki bir gün
bu kötü oyun sahneden kaldınlır.
BİTTİ
Artık hemj » » t
f
yolculuklarınız
hem ı •/ • •alışverışlerıntz %
ço
kazançlt ]
Çünkü Turkiye'de ve
dünyada yüksek standartta
tam hizmet anlayışını
temsil eden iki kuruluş,
Budget ve Esbank
işbirliği yaptı.
Budget VISA yalnız Esbank ta.
"Htsabını btten verja%M gngıuierı ıçın "
Budget VtSA kartı sahipteri neier kazanıyor? 9
• Peşın odemelerde %Mİ ındırım ^
•Üç taksıne, toplamdan%15ındintn. ^
• Süreklı kullanımda ek a\ antajlar a
• Vuttdışı kıralamalannda mınımum % 15 indınm ^
• Kayıp vc çalıntı sıgortası gıbı ^
tüm Vısa avancajlan. ^
• Tüıkiye'de 27. dunyada 3200 Budget ®
ofisimn hızmetlen.
• TOm Esbank kredi karclarında
olduğu gıbı Budget Vısa ile yapılan
harcamalardan ESpuan kazanma olanağı.
B ESBANK
Tum Esbank şubeleri ve aşağıdak: Budget ofislerine başvurabîlırsiniz.
AOMM: 10322) 459 00 16 MMIARA. rO31
2 417 59 K ESEMBOĞA HAVAUMAMI ,3312 396 03 72 ANTALVA: (0242i 322 m 86
AMTALr/t (0242) 243 X X AWT/U.rA HAVAUIMM. (0242) 330 30 79 İZMİT' {0262) X4 51 12 KONYJk (0332) 321 72 72 73
ALJMYA. (0242) 513 73 82- ALTİS GOLF OTEL (0242) 725 42 42 SİOE (0242) 753 t4 86 İZMİR: (0232) 482 05 05
A MEMOERES HAVAÜMANI/DIŞ HATUU (0232) 274 22 03 - İÇ HATLAfl (0232) 274 17 95 ORGOP: (0384) 341 65 4 M 2
KU$ADASI. (02561 614 49 X B00RUM IÜ252) 316 73 82 MARMARIS: (0252) 412 41 44 FETHİYE (0252) 614 61 66
DEN1ZLI (0258i 264 54 43 GAZİAMTEP: (0342) 335 12 30-31 TRABZOtl (0462) 323 13 20 K1BB1S (0392) 815 1
1 27
Budget
CarRental
Amaçlar çeşitli. araçlar Budget...