Katalog

15 AĞUSTOS 1997 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Haâne'den geri alım ihalesi • Ekonomi Servisi - Hazme. pazartesı günü geri alım ihalesi açıyor. Teklif alma süresi pazartesı günü saat 12.00 olarak belırlenen ihalede çoklu flyat sıstemı uygulanacak. Hazine'nin bu yolla bellı tarihlere yığılan ödemelerini -hafifleterek iç borç «ervisindeki dalgalanrnaları önlemevı amaçladıgı belirtiliyor. Aynca, bu tip ihalelenn piyasanın likidıte ve derinliğıni artırması bekleniyor. Kara para aklamaya önlem • ANKARA (AA)- Merkez Bankası. yayımladığı genelge ile Türk parası, döviz ıle kıymetli maden. taş ve eşyalara ılişkin ışlemlerde, kara paranın aklanmasına dair yönetmelikte belırlenen Iımitleri aşan tutarlar içın kimlik tespiri, bunlann saklanması ve ilgili mercilere bildirim yükümlülüklerine uyulması zorunluluğu getirildi. İzmir Fuarı 26 ağustosta • ANKARA (AA>- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Erkan Sahtiyancı, 26 Ağustos'ta açılacak Izmır Fuan"nın ;başanh geçmesi için •gerekli organızasyonlann !yapıldığını söyledi. Fuara ;katılacak yetkililerin lisimlerinin lzmirli 'sanayicilere iletildiğini belirten Sahtiyancı, ikili görüşmelerden ışbirliği olanaklannın doğmasını bekledıklennı ifade etti. Hyundai, Cenajans'ı seçti • Ekonomi Servisi - lzmit fabnkasında yeni modelleriyle Türkiye'den ihracatı hedefleyen Hyundai. Hyundai Assan, reklam ajansı olarak Cenajans Grey'ı seçti. Bu işbirliğiyle uluslararası bir beraberlık oluşturmayı lamaçlıyor. SPK, holdingin bilançosuna aktarmadığı gelirleri araştırmak için inceleme başlattı Kombassan'a bilanço incelemesi ESRA YENER ANKARA - Sermaye Piyasası Ku- rulu, 25 bin kayıt dışı ortağından top- ladığı paralarla 30 trilyon liralık ser- mayesini 150 trilyon liraya çıkarmak için başvuran Kombassan'ın, bilan- çosunda yalruzca 478 milyar liralık kâr göstermesi üzerine ikinci bir in- celeme başlattı. SPK'nin, holdingin vergı kaçırmak ve sermaye piyasa- sından bilgi saklamak için, topladı- ğı paralan kayıtlara geçirmediğin- den ve iştiraklenne transfer yoluyla gelir aktararak gerçek bilgileri giz- lediğinden şüphelendiği ögrenildi. Islami sermayenin önde gelen hol- dinglerinden olan ve RP'ye yakın- lığıyla tanınan Kombassan Holding, 25 bin kayıt dışı ortağından ''Kâr pa- yı dağıtımı" adı altında topladığı paralarla sermayesini geliştiriyor. 1996 yılı sonunda sermayesini 30 trilyon liraya çıkaran holding, yılın ilk5ayındada 14.5 trilyon liralık pa- ra topladı. SPK de, holdingin sermaye arttı- nmı yapması ve hisselerinin halka arz yoluyla satılmasını düzenlemek ve şirketi kayda almak için yaklnşık 3 aydır çalışıyor. SPK'nin ilk incele- melerinde holdingin 25 bin pay sa- hibini defterlerden gizlediğı ve hol- dingin tüm hisselerinin 40 kurucu ortağın üzerinde görüldüğü ortaya çıkmıştı. Holding bu ortaklarla geçen haf- ta yaptığı genel kurulda 1996 için 478 milyar liralık kâr açıkladı. Yaklaşık 15 fabrikası ve dagıtım şirketi olan holdingin, bu kânnı da işletme faali- yetlerinden değil. bankalardaki ge- tirilerden sağladıği ortaya çıktı. SPK yetkilileri, yapılan bu genel kurulun holdingin sermaye piyasa- sına kaydı için yeterli olmadığını, 25 bin pay sahibinin katılımıyla yeni bir genel kurul yapılmasının şart ol- duğunu bildirdiler. Yetkililer, geçen haftaki genel ku- rulda açıklanan bılançolann da ger- çeği yansıtmadığından şüphe edil- diğini bildirdiler. Alınan bilgilere göre, SPK, hol- dingin vergı kaçırmak ve sermaye akışını resmi işlemlerden gizlemek için gelirlerini sakladığından şüphe ediyor. Yetkililer. holdingin kişiler- den topladığı paralan defterlerine yansıtmadığını ve iştiraklerine ak- tararak bilançolardan gizlediğini dü- şündüklerini belirterek. "Holdingin tüm hesaplan ve iştirak kayıtları yeniden incelemeye alındı" dediler. Şirketin bılançosunda usulsüzlük yapıldığının ortaya çıkması dnrumun- da yasal yollara başvurulacağı bildiril- di. Sosyal tesisler satılmayacak FARUK ATAAY ANKARA - Hükürnetin kamu ku- rumlannın sosyal tesislerinin satışın- dan önemli bir gelir beklentisi olma- dığı kaydedildi. Turizmciler, gerçek değerleri üzerinden satışa çıkanlan te- sisleri ıhalelere ilgi göstermezken, REFAHYOL hükümetinin kamu ku- rumlanna tahsisini kaldırak satışa çı- kardığı Hazine arazilerinin de ku- rumlara iade edileceği ögrenildi. Kamu açıklannı kapatmak için 1997 yılında 390 trilyon lira gelir beklentisiyle satışa çıkanlan sosyal te- sis satışlanndan 1 trilyon 154 milyar lira gelir elde edilmesıyle REFAHYOL hükümeti hayal kınkİığına uğrarken, satışların yeni hükümet tarafından durdunılduğu bildirildi. REFAHYOL hükümetinin, eski Başbakan Nec- mettin Erbakan'ın danışmanlan ara- cılığı ile yürüttüğü "Milli Emiak ve Gecekondu Islah Projesi" 55 hü- kümet tarafından iptal edilirken, da- nışmanlara verilen yetkiler de kamu yönetiminde kargaşaya yol açtığı ve yetki-sorumluluk ilkelerine aykın ol- duğu gerekçesiyle iptal edildi. Maliye yetkilileri. bina yapılmak üzere kamu kurumlanna tahsis edi- len arsalann durumuyla ilgili olarak da, "Ödeneksizlik nedeniyle gerek- li yatırımların yapılamadığı arsa- lann tahsisi eski hükümet tarafın- dan kaldırılmıştı. Yeni hükümet, bu arsalann satışını durdurarak, kamu kurumlanna iade etti" açık- lamasını yaptılar. Bavul ticaretîne 6 cep serbest bölge' formülü ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Bavul ticaretinin kayıt altına alınması amacıyla çalışmalar sürerken. sektör temsilcileri görüş ve beklentilenni Dev- let Bakanı Işın Çelebi'ye aktardılar. Bavul ticaretinin kayıt altına alınma- sı ve yaşanan sorunlar konusunda gö- rüş alışverişinde bulunulması amacıy- la Dış Ticaret Müsteşarlığı'nda 12 ağus- tosta düzenlenen toplantıya, Maliye Bakanlıgı, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Gümrük Müsteşarlığı yetkilileri de ka- tıldı. Serbest Bölgeler Genel Müdürü Kür- şad Tüzmen tarafından hazırlanan 3 al- ternatiflı önerinin de tartışıldığı top- lantıda, sektör temsilcılennın, "Salı- pazarı Rıhtımı. Laleli ve Yenikapı'da Istanbul Atatürk Havalimanı'na bağ- lı cep serbest bölgeler oluşturulma- sı" önerisinin yanısıra. "mevcut duru- mun korunması ve özel fatura dü- zenlenerek yapılan satışlann vergi- den muaf tutulması" alternatifine sı- cak baktıklan ögrenildi. Toplantıda şu öneriler dile getirildi: "Laleli esnafının etkili meslek kuru- luşlan yoluyla otokontrol mekaniz- maları kurması ve mal imajının dü- zeltilmesi. Rekabet Kurulu'na işler- lik kazandınlarak ayıplı mallann de- netlenmesi. Turistlere ülkeve giriş ve çıkışlarda kolaylık sağlanması. Du- bai'de u>gulanan de\let teşvikleri modelinin göz önünde bulundurulma- sı. KDV'nin devlet borçlarına mah- sup edilmesi. İhracatçı birliği kurul- ması. BDT ülkelerinde depolama, pazarlama hizmetlerinin yürütülme- si için ticaret merkezi kurulması." Türk Telekom satışına hız verildi ANKARA (AA)-Özel- leştirme ldaresi Başkan Vekili Yalçın Atlı, kısabir süre önce Başbakan Mesut Yılmaz'a özellikle Tele- kom ve GSM'ye ilişkin bir brifing verdiklerini bildir- di. Atlı, Başbakan'ın da is- teği ile Telekom'un özel- leştirme çalışmalannı hız- landırdıklannı belirterek, Telekom'daregülasyonaçı- sından çalışmalar yaptık- lannı ve Kamu tktisadi Te- şebbüsü statüsünde olan Telekom'u, iktisadi devlet teşekkülüne çev irmeye ça- lıştıklannı kaydettı. Telekom'un özelleşti- rilmesi aşamasında, RTÜK, Rekabet Kurulu gi- bi bağımsız bir kunım oluş- turuhnası için çalışmalar yapıldığını da belirti. Atlı, Türk Telekom'un özelleştirilmesinde, yöne- tim kurulu karan. Bakan- lar Kurulu karan, ilgili ba- kanın karan ve ilgili ka- nunlar ile ilişkilı değişik- liklerin bulunduğunu bil- dirdi. Ath, "İlgili birimleri toplayarak hazırhk çalış- malannı sonuçlandınna- ya çalışıyoruz" dedi. YORUM ÖZTİN AKGÜÇ Ulaştırma Maliyetinin Yüksekliği Türkiye'nin dış pazartarda re- kabet gücünü azaltan, gelişme hı- zını frenleyen, bölgelerarası ge- lişmişlik farklannı artıran, gelir dağıhmını bozan, ekonominin de- ğişim ya da dönüşüm kapasite- sini smırlayan önemli etkenler- den biri de ulaşım yetersizliği ve ulaştırma giderlerinin göreceli yüksekliğidir. ileri görüşten, büyük bir ola- sılıkla iyi niyetten de yoksun. mo- da deyişle vızyonsuz politikacı- lar, dış dayatmalar, otomotiv sa- nayiine yatırım yapmış bazı iç çı- kar çevrelerinın baskıları ya da yönlendirmelenyle Türkiye'de pa- halı, ekonomık olmayan, verim- siz bir ulaştırma yapısının oluş- masına yol açmıştır. Karayolu ta- şımacılığının gereksiz şekilde ağır- lık taşıdığı, denızyolu ve demir- yolu taşımacılığının savsaklan- dığı, çok geri planlara ıtildıği bir ulaştırma düzeni ya da sektörü oluşmuştur. Ülkemizde karabi- lecen politikacıların prototipı Özal'ın vizyon ve bilgiden yok- sun "demiryolu taşımacılığı komü- nist düzen modelidir" ya da bu anlamdaki bir tümcesi hâlâ bel- leklerdedir. 1996 yılında 127.750 milyon ton-km tahmin edilen yurtiçi yük taşımacılıgında karayollannın yüz- de 85.0 dolayında ağırlıklı olarak pay aldığı görülmektedir. Buna karşı yurtiçi yük taşımacılıgında demıryollannın payı yüzde 6.8, denizyolunun payı ise yüzde 6.5 düzeyindedir. Yurtiçi yolcu taşımalarında ise karayolunun payı yüzde 95.0'e yükselmektedir. 1996 yılında 160.400 milyon yolcu-km olarak tahmin edilen yurtiçi yolcu taşı- masının 151.500 milyon yolcu- km'lik bölümü karayollannda ya- pılmıştır. Demiryolunun yolcu ta- şımacılıgında payı yaklaşık yüz- de 3.5, denizyolunun ise binde 4 gibi ihmal edilebilir boyuttadır. Karayollan gereken standart- ta, kalitedeyapılmadığından, sık sıktamiredilmekte, trafikyoğun- luğunun etkisıyle de hızlı ve aşı- rı bir şekilde yıpranmakta. ayrı- ca 13 tonluk dingil ağırlığından da- ha fazlasını taşımaya elverişlı bu- lunmamaktadır. Bu yapı, ulaştır- ma maliyetini artıran diğer biret- ken olmaktadır. Ulaştırmada yanlış politikala- rın sürdürüldüğü görülmektedir. 1996 yılında ulaştırma sektörüne yapılan yatınmlarda karayollan yüzde 65.0 pay alırken, demıryol- lannın payının yüzde 8.2, deniz- yolları payının da yüzde 3.4 dü- zeyınde kaldığı görülmektedir. Pahalı ve verimsiz taşımacılık, ulaştırma gıderlerini yükseltmek- te, önemli bir maliyet öğesi oluş- turmaktadır. Özellikle hacimli, ağırlığı fazla olan mallarda mali- yetten kaynaklanan fiyat artışla- rına yol açmaktadır. Katma de- ğeri az olan mallann. tarım ürün- lerinin ticaretinde, taşımasında adeta doğal bir engel oluştur- maktadır. Eğer malın değeri yük- sek taşıma maliyetini kaldıracak düzeyde değilse, bu mallar ya üretilmemekte ya da tarlada çü- rümüye terk edılmektedır. Dola- yısıyla bazı bölgeler, pıyasa eko- nomisıne girememektedır. Ayrı- ca taşıma giderlerinin yüksekli- ği, üreticiler üstünde bir fiyat bas- kısı yaratmakta, ürünlerini düşük bedelle, yüksek taşıma gıderle- rini dengeleyecek biçimde satma- ya zorlamaktadır. Taşıma mali- yetinin en azından bir bölümünün üreticilere yansıması, gelir dağı- lımını bozucu bir etki de yarat- maktadır. Ücretlerin, taşıma gider- lerıni karşılayacak şekilde yük- selmemesi ya da çalışanın gönen- cini (refahını) arttırmayacak bi- çımde yükselmesı, işsızliğı arttı- ran bir neden olmaktadır. Türkiye'de yapısal birdegışim olacaksa ulaştırma politikası ve sisteminin de gözden geçırilme- si gerekir. Bu polıtika değişıkliğin- de demiryolu ve denizyolu taşı- macılığına öncelik verilmesi, ya- tırımların alt sektörler itibariyle dağılımında demiryollan ile deniz- yollarına çok daha fazla pay ay- rılması zorunludur. Ayrıca Akar- yakıt Tüketım Vergisı'nin kolay- lığı nedeniyle devletin ana gelir- leri içinde yer alması anlayışına son verilmesi akılcı bir yaklaşım olur. Türkiye ulaştırma politıkasın- da yapılan hataların bedelini ağır biçimde ödemektedır. Cumhuri- yeti kuranlar, demiryolu ve de- nizyolu taşımacılığına önem ve öncelik vererek, bu konuda da doğru bırseçim yapmışlardır. Ne yazık ki, vizyonsuz, popülist, ka- rabilecen politikacılar, ulaştırma düzenini de oldukça geniş kay- naklarayrılmasına karşın, verim- siz ve pahalı hale getirmek başarısını(!) da göstermişlerdır. ! ÇIFTÇI DOSTU / SADULLAH USUMI Erbakan'a Inanan Çiftçi PerişanKONYA - Refah Partisi Genel Baş- ;kanı Necmettin Erbakan'a iktidar yaramadı. Bir yıla yakın süren baş- bakanlıgı sırasında, kendisine27yıl- ,dan beri sahip çıkan ve kalesi şayı- ;lan Konya'da bile güç kaybetti. Özel- •likle kasaba ve köylerde, Erbakan'ın «jerekTürkiye'ye, gerekse Konya'ya Ihiçbir hizmet getiremediği görüşü yaygınlaştı. Bu tür eleştiriler artık Refah Partilılerden de gelmeye baş- ladı. ! Konya gezimizin Akşehir'den baş- Jayan ikinci gününde CHP milletve- •kili Nezir Büyükcengiz ve Ziraat İMühendisleri Odası Genel Başkanı Prof. Gürol Ergin ile birlikte adeta ;dert babası olduk. Gıttiğimiz ilçe ve kasabalarda Necmettin Erbakan'ın jlgisizliğinden yakındılar. Konyalı çift- çilerin en bunalımlı yıllarını Necmet- tin Erbakan'ın başbakanlığı dönemın- de yaşadıklarını ileri sürenler oldu. . Özellikle tarım kesimi Erbakan'a ;çok kırgın ve hatta kızgın. Süne, kı- mıl ve mantar gibi önemli hastalık- 3ar buğday tarlalannı tahrip ederken Jıükümet ilgi göstermemiş. Bu ara- da Erbakan'a kadar uzanabılen ta- lepler de sonuçsuz kalmış... Konyalı çiftçilerin Erbakan'a kız- masına neden olan uygulamaların •sayısı bir hayli fazla. Örneğin, Erba- kan siyasi hayata atıldığından bu yana her vesile ile "faiz sistemi"ne karşı olduğunu açıklamıştı. Çiftçile- rin de en büyük sıkıntısı faizlerden kaynaklanıyordu. Bankalardan ala- bildikleri üç beş kuruşluk krediler kısa süre içinde çok büyük rakam- lara ulaşıyor ve üreticilerin ödeme gü- cünu aşıyordu. . Ancak, Erbakan başbakan olduk- tan sonra faizin adını bile ağzına al- madı. Hatta onun döneminde faiz- ler en yüksek noktalara ulaştı. Tüm Türkiye'de olduğu gibi, Konyalı çift- çilerin de bu yüzden bankalara olan borçları arttı. Binlerce, on binlerci çiftçi, yüksek faizli borçlannı ödeye- medikleri için hayvanlarını, traktör- lerini ve hatta tarlalannı satışa çı- karmak zorunda kaldı... Necmettin Erbakan'ın başbakan- lığı sırasında "Çiftçi borçlannın fa- izlerini affedeceklerini" açıkladık- tan sonra, birdenbire vazgeçmesi bardağı taşıran son damla olmuş. Bazı Refah Partililer bile bu yüzden Erbakan'a kırgın. Hele çiftçiler ateş püskurüyor. Nitekim, bazı çiftçiler "Erbakan'ın yanıltması bize çokpa- halıya mal oldu" diyorlar. Verilen bilgiye göre, faizlerin affedileceği açıklandıktan sonra, çiftçilerin bü- yük çoğunluğu "Nasıl olsa ödeme- yeceğiz" diye borçlannı kapatma- mış. Ancak, bankalar alacaklarını bıriken faizleri ile birlikte isteyince, çiftçiler şaşkına dönmüş... Af bek- lerken borçlannı katmerli faizleri ile birlikte odemek zorunda bırakılan Konyalılarşimdı hem Refah Partisi'ne Erbakan'a iktidar yaramadı. hem de Erbakan'a verip veriştiriyor- lar... Konya'da gittiğimiz ilçe ve kasa- baların hepsinde çiftçiler bu konu- da yakındılar. Yunak'ın Altınözü kö- yünden Idris Akgül. ofiste buğda- yını teslim ederken herkesin içinde yüksek sesle şunlan söyledi: "Necmettin Erbakan başbakan- lığı sırasında çiftçilerin banka borç- lannın faizlerini affedeceğini açıkla- dı. Hepimiz çok sevindik. Tabii, na- sıl olsa affedilecek diye borçlanmı- zı da yatırmadık. Beklemeye başla- dık. Ancak, Erbakan Türk çiftçisine verdiği sözü tutmadı. Şimdi banka- lar da birikmiş faizlehe birlikte para- lan istıyor. Biz Erbakan 'a güvenip de borçlanmızıyatırmayınca geçen sü- re içinde faizlero kadaryükselmiş ki, şimdi bu kadar yüksek bir rakamı ödeyecekgücümüzdeyok... Neya- pacağımızı şaşırmış durumdayız. Ödemeye kalksak paramız yetmi- yor... Ödemesek ilen'de daha güç durumlara düşeceğiz... Erbakan Türk çiftçisini yaktı..." Refah'çılar sıkıntıda Geçen yıl Erbakan'ın başbakan- lığı döneminde Toprak Mahsulleri Öfisi peşin ödeme yapamadığı için Konyalı çiftçi buğday, arpa ve çav- darını pazarlarken büyük sıkıntılara düşmüştü. Peşin paraya ıhtiyacı ol- duğu için ürünlerini ofise vermemiş- tı. Sonuçta da buğdayını ve arpası- nı hükümetin ilan ettiği taban fiya- tın çok altında tüccara ve sanayici- ye satmak zorunda kalmıştı. Bu ara- da Refah Partisi örgütlerine, mıllet- vekillerine ve Başbakan Erbakan'a yapılan başvurulardan da sonuç alı- namamıştı. Erbakan ve Refah Par- tili milletvekillerinın "Neyapalım dev- letin ofıse verecek parası yok" gibi ileri sürdükleri gerekçeler Konyalı çiftçilere biraz inandırıcı gelmişti... Ancak... Şimdi Refah Partililerin ağzını bıçak açmıyor. Zira, geçen yıl para ödeyemeyen ve alım yapmak- ta zorlanan Toprak Mahsulleri Ofi- si, bu yıl Konya'nın tüm bölgelerın- de hem hızlı alımlaryapıyor, hem de peşin para ödüyor... Gece yanlan- na kadar alım yapan merkezler var. Ofislerin onünde uzayan kuyruklar kısa süre içinde eritiliyor. Her hafta genel müdürlükten gelen paralar, üreticilere anında dağıtılıyor... Geçen yıl parasını bir buçuk iki ayda alamayan ve buğdayını, arpa- sını tüccara düşük fiyatlarla satmak zorunda kalan Konyalı çiftçiler, bu yıl ürün bedellerini hükümetin ilan et- tiği taban fiyat üzerinden peşin ola- rak alınca Erbakan'ı suçlamaya baş- ladılar. Birçok çiftçi "Erbakan para yok diyordu. Peki Mesut Yılmaz parayı nasıl buldu" demektenken- dini alamıyor. Toprak Mahsulleri Ofisi Türkiye ge- nelinde buğday alımında 2 milyon 700 bin tona ulaştı. Ayrıca 1 milyon 600 bin ton civannda da arpa alırnı yapıldı. Bunun karşılığında üretici- ye tam 135 trilyon lira ödendi... Konya'da ise buğday alımlan 300 bin tonu, arpa alımlan 560 bin tonu geçti... Yağışlar nedeni ile bugünler- de ofis önlerindeki kuyruklar kalma- dı ama, bundan sonra da alımların aynı hızla devam edeceği bildiriliyor. Tansu Çiller ve Necmettin Erba- kan dönemlerinde tamamen tücca- nn ve sanayicinin insafına terk edi- len üreticiler, TMO'dan peşin para almaya başlayınca biraz olsun rahat bir nefes alabildiler. Ancak, bunu yeterli bulmak ve tarımın kalkınma- sını, çiftçinin kendi hayatını bir dü- zene sokmasını beklemek çok yan- lış olur. Zira, susuzluk ve çeşitli has- talıklar nedeni ile verim düşük oldu- ğu için çiftçinin eline geçen para çok az oldu. Ürününün maliyetini bile karşılayamaz. Belki de bu ka- darcık para bazı çiftçilerin borçlan- nı kapatmaya bile yetmez. Üstelik, tüccar ve sanayici Top- rak Mahsulleri Ofisi'ne gönderilen pa- raların kesilmesini dört gözle bekli- yor. Hükümet yetkilileri bilmeli ki, ofıs peşin ödeme gücünü kaybetti- ği anda tüccar derhal alımlara giri- şecek ve buğday fiyatlarını da 25 bin hatta 20 bin liraya kadar düşürme- ye çalışacaktır... Yıllarda.n beri Çil- ler ve Erbakan tarafından engelle- nen hizmet, bu yıl tekrar devreye gı- rince çiftçinin cebi biraz olsun para görmüştür. Ancak, çiftçinin cebi de- liktir. Parası cebinde durmaz. Bu ne- denle buğday ve arpaların parası çabuk bitecektir. Paraların arkası kesılmemelidir... Aksi halde, çiftçi gene çok zor durumlara düşecek- tir... • kalmasın... Her cuma 22:20'de canlı yayın