Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 HAZİRAN 1997 PA2ARTESİ 12 SOYLEŞI Komünizmin canlıtarihi Carillo • İspanyol seçimlerinde, Sovyet Büyükelçiliği İspanyollara oylannı sosyalistlerden yana kullanmalannı telkin etti. Bunun sonucunda partinin içinde kriz çıktı. 50 yıl boyunca bu partinin Siyasi Büro üyesi olmama, 26 yıl Genel Sekreterlik yapmama rağmen, Genel Sekreterlik'ten 1982 yılında istifa etmek zorunda kaldım. Parti çok zayıflamıştı. Parti içindeki Avrupa komünizmi yanlısı bütün yöneticileri de bu süreç içinde ihraç ettiler. Ben 1985 yılındanbu yana artık bağımsız bir komünistim. ORAL ÇALIŞLAR • 1 - İspanya Komünist Partısi'nin (İKP) efsanevı önderi Santiago CariUo ile gazetemizi ziyareti sırasında uzun bir sohbet yapma olanağı bulduk. Yayın Kurulu Başkammız Ilhan Sdçuk un da katıldığı bu görüşmede sosyalizm, demokrasi. darbeler gibi bizi de ilgilendiren konulan konuştuk. CariUo 82 yaşında. İspanya iç Savaşı (1936-1939) dahil sonuna gelmekte olduğumuz yüzyılın önemli olaylarının bir numaralı tantğı. Mao'dan Stalin'e. Mitterrand'dan Castro'ya, Tito'ya kadar uzanan. çağımıza damgasını vurmuş ünlü insanlan tanımış. onlarla tartışmış. dostluk etmışti. Yüzyılımızın canlı bir tanhi olan Carillo. 1915'te ispanya'da dünyaya geldi. 1931 yılında Sosyalist Gençlik Örgütü'nün lideriydi. 1936 yılında seçimle işbaşına gelen cumhuriyet hükümetını yıkmak için ayaklanan faşist Franko'ya karşı savaşan sosyalist ve komünist partilerin ortaklaşa oluşturdukiarı gençlik örgütünün lideri oldu. Bütün yaşamı Franko rejımine karşı mücadele içinde şekillendi. İspanya İç Savaşı sırasında henüz 22 yaşında iken İspanyol Komünist Partısi'nin Merkez Komitesi üyeliğine getırildi. Cumhuriyetin yıkılmasmdan sonra yurtdışına kaçarak İKP'nin yerahı örgütlenmesini idare etti. 1960 yılında artık İKP'nin tartışmasız lideriydi, çekoslovakya işgali dönüm noktası Sovvetlerin 1968 Ağustosu'nda Çekoslovakya'yı işgal etmesine karşı çıkması, Sovyetler'le ilişkilerinin bozulmasına neden oldu. 1975 yılında Franko'nun ölümü üzerine İspanya'da demokrasiye geçiş süreci başladı. Frankocu generaller direniyorlar ve faşizmin devamını sağlamak istiyorlardı. Carillo. bu süreçte kilit bir rol oynadı. Sosyalistlerle ittifak ederek faşizmin püskürtülmesini sağladı. 1981 yılında askerler Meclis'i bastığında gösterdıği dirençli tutumla, darbecilerin altedilmesinde önemli bir rol oynadı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi yönetimi, Carillo'yu dize getirmek için çok çaba sarfetti. Ancak o, bu baskılara bo\un eğmedi. sonunda Sovyetler'in oyunuyla 1982 yılında parti liderliğınden aynlmak zorunda kaldı. 1985 yılında ise İKP'den ihraç edildi. Ama o hâlâ İspanyol komünistlerinin doğal : - lideri. çağımızın yaşayan en büyük Marksıst önderlerinden birisi. Dünya komünist hareketinin bu ilginç lideri şunları anlattı: 'Franko'ya direnişin başında komünistler vardı' Türkiye'ye bir televizyon programına katılmak için geldim. O programda • Türkiye'deki siyasi yaşam üzerine küçük bir fikir edindim. Oradaki görüntü. ülkenin bir yanını yansıtıyordu. Sizlerle konuşunca sorunlan daha net kavrama olanağı buluyorum. Programda bir general vardı. laikliği korumak için demokrasiyi yıkabileceklenni söylüyordu. Yani laiklik adına darbe yapabileceklerini anlattı. Bunu anlayamadım. Cünkü benim görüşüme göre laiklikle demokrasinin el ele gitmesi gerekir. Onu korumak için bir şeyleri yıkmamak gerekir. Bu generalin mantığını anlayamadım. Bana Franko döneminin generallerini hatırlattı. İspanya'da iç savaştan sonra Franko'nun yaşamının son anına kadar. terörist bir rejim altındaydık. Dıktatörlük döneminde. kendisinı her şeye rağmen koruyabilen ve bu terörist yönetime karşı direnebilen tek güç İspanyol Komünist Partisi'ydi. Dıktatörlüğe karşı mücadele yıllannda insanlanmız Komünist Partısi'nden sadece 'Parti' diye söz ediyorlardı. Parti dendiği zaman. kastedilen Komünist Partisi'ydi. Kral Carlos'un olumlu rolü Biz. muhalefetin öncüsü ve en etkili gücüydük. Önemli bir işçi hareketi gücüne sahiptik. Muhalefetteki gençlik ve aydınlann tamamına yakmı bızimleydi. Sonunda îspanyol kilisesinın sol kanadıyla da ilişki içıne girdik. Bu ilişkimiz sayesinde işçi hareketinin. gençlik hareketinin ve diğer muhalif hareketlerin toplantılan kiliselerde yapıldı. Fakat muhalefet hiçbir zaman iktidarı yıkacak kadar güçlenemedi. Çünkü İspanyol burjuvazisi. iktidan yıkmayı macera olarak görüyordu ve bu macerayı hiçbir zaman göze alamadı. Herhangi bir siyasi değişimden müthiş korkuyorlardı. Dolayısıyla Franko'nun ölümünü beklemek zorunda kaldık. İspanya'da demokrasiye geçiş sürectni başlatabilmek için Franko'nun ölümü beklendi. °OBu süreçte komünistlerle muhalefetin diğer güçleri arasında bir yakınlaşma oldu. Franko diktatörlüğü altında kendini var edebilmiş olan bir reformcu kesim. ki bunun başında Suarez vardı. o da geçiş sürecinin ilk başbakanı oldu. reformcu güçler Komünist Partisi ile ilişki kurmaktan korkuyorlardı. Degişim süreci birdenbire hızlandı. Suarez'le birgörüşme yaptık ve o görüşmeden sonra bu süreç yol aldı. Suarez'le yaptığımız bu görüşme 6 saat sürmüştü. Çok tarihi bir görüşmeydi. O görüşme sonunda Suarez'in gerçek anlamda değişimi ve demokrasiyi istediğine ikna oldum. Suarez de benim başımda bulunduğum Komünist Partisi'nin demokratik bir parti olduğuna inandı. Bu süreçte Kral Juan Carios çok önemli bir rol oynadı. Gerçekte Juan Carios. Franko'nurt bıraktığı bütün gücü elinde tutuyordu. Isteseydi diktatörlüğü aynen sürdürebilirdi. Kral Jan Carios. Bourbon hanedanının geleneklerinden koparak. demokratik sürece yardımcı olmaya karar verdi. İlk kez Bourbon hanedanından bir kral. halkın egemenlığim yıkmak yerine halka egemenliğini vermek amacıyla bir atılıma girişti. Bu şekilde hareket etmekle Kral. bizım diktatörlükten kansız bir şekilde çıkmamızı sağlamış oldu. Koskoca bir iç savaşa öncülük eden komünistlerin. demokratik bir sürece neden razı olduğunu anlatan nedenlerden en Yüzyılımızın canlı bir tarihi olan Carillo, 1915'te İspanya'da dünyaya geldi. 1931 yılında Sosyalist Gençjik Örgütü'nün lideriydi. 1936 yılında seçimle işbaşına gelen cumhuriyet hükümetini yıkmak için ayaklanan faşist Franko'ya karşı savaşan Sosyalist ve Komünist partilerin ortaklaşa oluşturdukiarı gençlik tutumuydu. Bugünkü cumhurıyetimiz tam anlamıyla gerçek bir cumhuriyet. Kral. parlamento üzerinde en ufak bir rol oynamaz. Bunun tek istisnası. I98l'de yaşadığımız darbe girişimı. Orada Kral büyük bir siyasi rol oynadı. olaylann gidişatını olumlu bir yönde etkiledi. Bugün Kral yolları açıyor. konferansları açıyor. fakat hükümete hiçbir şekilde kanşmıyor. Komünist Partisi. demokrasiye geçilmesindeki en etkili güçtü. Geçiş döneminde iktidara gelen Sosyalist Parti daha önce siyasi anlamda yoktu. Geçiş döneminde bir başka büyük sorunla daha yüz yüze geldik. Komünist Partisi'nde. yeni dönemde büyük bir çözülme yaşandı. Sovyetler Birliği, Madrid'deki büyükelçıliğini kullanarak parti içinde hizipler yaratacak birtakım girişimlerde bulundu. Ve bu çabalar sonunda Parti içindeki Avrupa komünizmi taraftarları ihraç edildiler. 'Brejnev J in tehdidi ve benim cevabım' Brejnev. I969'da Moskova'daki Uluslararası Komünist Hareketler Konferası'nda, beni bir öğlen yemeğıne davet etti. Yanında Podgorni ve Kossigin de vardı. "Ya takındığın tavırdan vazgeçersinya da Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) desteğini kaybedersin" dedi. Benden tavrımı değiştirmemı istediği konulardan birisi. Çekoslovakya' nın işgalıni kmamaktan vazgeçmemizdi. Çin Komünist Partisi'yle ilişkilerimizi kesmemizi de istıyordu. Aslmda katıldığımız bu konferans. 1968 Çekoslovakya işgali üzerindekı polemikleri ortadan kaldırmayı ve Çin'le bütün komünist hareketlerin ılişkilerini koparmayı amaçlıyordu. Ben Brejnev'in bu isteklerine radikal biçimde karşı çıktım. Bunun üzerine bana. "Git yat ve bu söylediklerim üzerinde iyice düşün. Beni reddetmekle çok güçlü bir partiyi, çok güçlü bir ülke>i karşına alıyorsun" dedi. Biz o sırada yeraltında olan bir partiydik. Franko hâln işbaşındaydı. Ben de ona. "Lnutma ki biz de Don Kişot'un ülkesinden geliyoruz" cevabım verdim. Bu konferanstaki karşılaşmamızdan 15 gün sonra rejnev benden Çekoslovakya'nın işgalini kınamaktan vazgeçmemi istedi. Brejnev"ın bu isteğine radikal biçimde karşı çıktım. Bunun üzerine bana. "Git yat ve bu söylediklerim üzerinde iyice düşün. Beni reddetmekle çok güçlü bir partiyi. çok güçlü bir ülkeyi karşına alıyorsun"' dedi. Biz o sırada yeraltında olan bir partiydik. Franko hâlâ işbaşındaydı. Ben de ona. "Unutma ki biz de Don Kişot'un ülkesinden gelivoruz" cevabım verdim. tspanya'da ıç savaşta yer alan bir generale (General Lister, Sovyet ordusunda da bulunmuştu) sürgünde bir Komünist Partisi kurdurdular. Bu partinin adı İspanyol Komünist İşçi Partisi idi. Bu parti hiçbir sonuç alamadı. İspanya. demokratikleşme sürecine girince. Madrid'deki Sovyet Büyükelçiliği. partimiz içinde sürekli hizip yaratma merkezine dönüştü. Parti militanlanmızı So\yetler'e götüriiyorlar. burs veriyorlar. özel kurslar düzenliyorlardı. Komünist militanların çocuklarını Sovyet üniversitelerinde öğrenim görmeye davet ediyorlardı. Komünist Parti'ye muhalif yayın organlarına finansman sağlıyorlardı. İspanyol seçimlerinde. Sovyet Büyükelçiliği İspanyollara oylannı sosyalistlerden yana kullanmalarını telkin etti. Bunun sonucunda partinin içinde kriz çıktı. 50 yıl boyunca bu partinin Siyasi Büro üyesi olmama. 26 yıl Genel Sekreterlik yapmama rağmen. Genel Sekreterlik'ten 1982 yılında istifa etmek zorunda kaldım. Parti çok zayıflamıştı. Parti içindeki Avrupa komünizmi yanlısı bütün yöneticileri de bu süreç içinde ihraç ettiler. Ben 1985 yılından bu yana artık bağımsız bir komünistim. ispanya'da herkes benim komünist olduğumu bilir. Sokaklarda yurttaşlar beni durdurur ve selamlaşırlar. Ben artık 12 yıldan beri partinin dışındayım. Partinin şu andaki adı Birleşik Sol. Artık Sovyet yanlısı olamaz. çünkü Sovyetler Birtiği yok. Artık ne olduklan belli değil. Bir seçim koalisyonu kurdular. Bu koalisyon. 4-5 parçaya bölündü. Oylannın toplamı yüzde dokuz. İspanya'da Komünist Partisi'nin ve komünistlerin geçmişini düşünecek olursanız. şimdiki durum gerçekten içleracısı. Passionara'yK İspanyol Komünist Partisi'nin çok ünlü kadın önderi Dolores İbarnıru) benim gibi partiden atmadılar. O artık çok yaşlanmıştı ve bunamıştı. Ben partiden atıldıktan sonra bile Passionara bana Genel Sekreter demeye de\ am ediyordu. Bir şeyden haberi yoktu. 1981 darbesinden sonra Sosyalist Parti. 1982 seçimlenni mutlak çoğunlukla kazandı. 13 yıl Ispanya'yı yönetti. Bu 13 yıl içerisinde İspanya çok büyük aşamalar kayderti. ilerledi. Özellıkle refah devleti açısından başanlı bir dönem geçirdik. Emeklilik. sağhk sigortası. işsizlik sigortası. bedava eğitim gerçekleştirildi. En önemlisi. bütün bu gelişmeler ekonomik biiyümeyle bir arada yürütiildü. Yarın: Ordu, Komünist Partinin yasallaşmasına karşı çıkıyor POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL Sıcak Su... ı Köye gelen yeni imama Temel sormuş: "Gece kaç defa yaparsak yapalım, sabah pi ce- re yıkanmamız uygun mudur?" • Imam aksilenmiş, aksi aksi: : "Olmaz, her işten sonra mutlaka yıkanmak ge- rekir" diye yanıtlamış. ; Olur mu olmaz mı diye kavga ederlermiş. | Köye yeni bir imam gelmiş. i Temel bir koşu imama gitmiş. | Aynı işi ondan sormuş. . • : Yeni hoca: "Her işten sonra gerekmez, sabah biryıkanma, yeterli" demiş. Temel memnun. Yeni hocayı sormuşlar Te- mel'den, ktkır kıkır güler. 1 "Tam şeyimize göre pi imam. Sabah için de, ak-' şam için de pi kere yeter." ^ Bunu duyan Temel doğruca Fadime'nin meza-1 rına koşar, gördüğünü anlatır. - "Fadime seni çok özledim. Şimdiye değin yı- kana yıkana nezahmetlere girmişiz. Sabah yıkan,: . akşam yıkan.. Bir mucize olsa da eski halimize dönsek, Gene beraber olsak." Temel dua ederken mezarın üstündeki otlarya- vaş yavaş oynamaya başlar. Bir şeyler kımıldar, bir şeyler ses verir. femel dehşete düşer: ' "Şaka yaptım Fadimeciğim şaka.." der. ş Herkes eski yerine.." Böyle demesiyle herkes yerine dönmez, gene' bir ayrıntı vardır. Aynntıdan şaşmamak gerekir. ; Sabahattin Ali'nin bir "Sıcak Su" öyküsü var-i dır, onu anımsadım: Büyük Savaş'tan sonra dağa taşa jandarmala- rı salarlar, asker kaçaklannı ararlar. Dağ taş jan- darma doludur. Ne de çok asker kaçağı vardır. Ka- çakları buldu mu, hemen alıyorlar. askere salıyor-' lar, düzenli asker yapıyorlar. Bir kaçak candarma; var ki bir türlü ele geçmiyor. Geceleri kaçıyor, kö-- yegeliyor, yavuklusuylayatıyor, gündüzleri orma- na sığınıyor, kayboluyor. Kaçakları arayan can- darmaların gözü bu kaçakta, ama bir türlü ele geçmiyor. Candarmalar kaçağı ille de yakalayacaklar. Iz sürüyorlar, pusu kuruyoriar, şuraya buraya adam. salıyorlar, nafıle... Faydayok! Bir gün kaçaktan bir haber: Kaçak ormandan ovayainmiş, her gece fing atıyormuş. Bu kezjan- darmalar kaçak üstüne pusular kurarlarmış. Bir gece köyü çevirmişler. dört bir yanı sarmış- lar. Önce köyü. sonra çemberi daraltarak köyün içinde, başlamışlar köyü ev ev aramaya.. hiçbir iz yok. ' Oysa şurada burada, bir yerde saklanırmış, gö- ; renler varmış; ama koydunsa bul, sırra kadem basmış. Köyü birkaç kez dolanmışlar, sarmışlar. beyhude.. "Yahu şuradaydı, yahu buradaydı..." ı Iz yok! Yorgun düşmüşler, hele bir cigara yakalım de- mişler. Cigaraları yakıp dinlenirken görmüşler ki yı- kanacak yerden bir ışık sızıyor. Görenin gözlerij parlamış. • " • *'• • 1 "Gellan buraya..."gelmiş. ' | "Aç bakalım şu hamamı..." Açmış. ^ "Sok elini..." Sokmuş. "Su sıcak mı?" { "Sıcak..." * "Göster bakalım asker kaçağını..." Sıcak su du- man duman tütermiş... B U L J M A C A SEDAT YAŞAYAN | SOLDANSAĞA: 1/ Avrupa'da bir ülke. II Kır yaşamı içinde aşk konusunu işleyen kısa şi- ir... Halat ucu. 3/ İstem dışı yapılan hare- 5 ket... Hece öl- çüsüyle yazıl- mış şiirlerde ölçü kalıpları içindeki durma yerleri. 4/ Dü- zenli olarak ekim yapılan arazi... Kuzu sesi. 5/ Afrika'da bir ırmak.... Donuk renkli. 6/Çin ve Japon- ya'da oynanan bir stra- teji oyunu... Yakası kür- klü ve kolsuz kaput. 7/ Büyük Sahra'da ku- mullarla örtülü bölge... Ensiz olarak dokunmuş parçalann yan yana ek- ° lenmesiyle oluşan na- 9 kışlı ince kilim. 8/ Iz- mirin bir ılçesi... Mert. babacan ve kalender kimse. 9/ ; Mobilyanın uzunluğunda konulan dar ayak... Paylama. ' VTKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Toprağm bıtki yetıştırme \ gücü. 2/ Kısa çizme... Yeniçeri ocağında tabur. 3/ Bir- mantarla bir suyosununun ortak yaşamasıyla ortaya çı- kan bitkilerin genel adı... Sır. 4/ Aldatma işi. hile... Du-j var içinde bırakılan oyuk bölüm... Eski Mısır'da güneş: tanrısı. 5/ Yabanıl zeytin ağacı. 6/ Genellikle ateşli has-' talıklar ya da ruhsal bunalımlar sonucu derıde fiskeler.; durumunda belıren kabarcık... Nikelin simgesi. II Ayna- • ların arkasına sürülen ince tabaka... Gerçek anlamından^ başka anlamda kullanılan sözcük. 8/ Kaynar suda haş-'; lanıp üzerine yağ gezdirilen mısır unu yemeği. 9/ Yapı, \ yontu gibi şeylerin taslak durumundaki küçük örneği... i Eski dilde vılan. ; ACIKAYBDÜZ Şube Başkanımız tnş. Y. Müh. MUŞTAFA İİRGÜPLÜ'yü kaybettik. Cenazesi 2 Haziran 1997 günü saat 11.00'de Şube binası önündeki törenden sonra öğle namazmı müteakip Şişli Camii'nden kaldınlacaktır. İNŞAAT MÜHENDlSLERİ ODASI İSTANBILŞUBESİ