Katalog

1 EYLÜL 1996 PAZAR CUMHURİYET KULTUR SAYFA -Ac 15 AK Paşa ve 1938 kuşağı MEMETBAYDUR S Yazrnakla okumak arasında bir seçime zorlansam hiç duraksamadan okumayı seçerdim. Bana göre esas mesele (böyle bır mesele varsa tabıi) okumakta gizJidir. Öte yandan kendınize ugraş olarak yazı vazmayı seçmışseniz, okudukları üstiine de yazmak istiyor insan. Ağustos ayında iiç beş kitap okudum. Beş on kitabı ise kanştırdım yalnızca. Bu yazıda. baştan sona okudugum iki kitaptan söz etmek istiyorum. Birincisi, Türkiyeli iki ekonomi profesörü, Süphan ve Fuat Andıçtarafından, doğrudan Ingilizce yazılmiş bir yapıt. Isis Press'in. Istanbul'da Bibüotheca Ottomanica dızisınden yayımladığı bu ilgınç yapıtın adı şöyle: Son^Osmanlı Büyüğü / AII Paşa'nın Hayao ve Siyasi Vasivernamesi. Yıliardır yundışında yaşayan ve ekonomi dersi veren Andıç ikilisi. son derece ilginç bır sunuş yazısından sonra iki bölüme ayırmışjar kitabı. Birinci bölüm AIi Paşa'nın hayatı ve zamanlan üstiine bir inceleme yorum, deneme tezzetinde. Sultan Aziz'in saltanatında uzun yıllar sadrazam (başbakan) ya da hariciye nazırı (dışişlen bakanı) olarak devlet yönetiminde yetkili kışi olan Âli Paşa. 1871 yılında. ölümünden birkaç ay önce siyasi bir vasiyetname yazarak devlet yönetiminde aldığı kararlann gerekçelerini. yapamadıklannı ve nedenlerini, yapılması elzem olan. devletın çökmemesi için alınması gereken önlemler hakkındaki diişüncelerini kâğıda dökmüş. Padişaha doğrudan seslenen bu ' vasiyetnamenin. bu politik belgenin Abdülaziz'e ulaşıp ulaşmadığı bilinmıyor. O yıllarda kımi kişiler bu belgeyi hasıraltı edip ortadan kaldırmak istemişler. tstanbul'dan kaçmlan bir kopya 1910 yılında Fransa'da La Revue de Paris'te yayımlanıyor. Osmanh aydının güncesi ' •'-<-."^ - ATî Paşa'nın bûyiik ölasîlîkîa doğrudan Fransızca kaleme aldıgı bu belgede Osmanh Imparatorluğu'nun çürüyüp çökme nedenleri, bütün siyasi ve ekonomik rnerceklerden süzülerek anlatılıyor. ÖzeJleştirme, vergi reformu. basın özgürlüğü. azınlık ve insan hakları gibi bugün de büyük önem taşıyan konulann üstiine eğiliyor Âli Paşa o zamanlar. Süphan ve Fuat Andıç. kitabın birinci bölümünde Âli Paşa'nın yazdığı metni, o günlerin siyasi ve ekonomik manzarasının eleğinden geçirerek yorumluyorlar. Ikinci bölüm ise vasiyetnamenin Fransızcadan Ingilizceye çevirisidir. Ciddiye alınması jereken birçalışma bu. Bakın şimdi Ali Paşa 1871 yılında devlet hakkında padişaha neler yazmış: üphan ve Fuat Andıç'ın 'Son Osmanh Büyüğü/ Âli Paşa'nın Hayatı ve Siyasi Vasiyetnamesi' adlı iki bölüme aynlan yapıtında, Âli Paşa'nın hayatı ve zamanlan ile 1871 yılında, ölümünden bir kaç ay önce yazdığı, padişaha doğrudan seslenen, ilginç önerilerle dolu siyasal vasiyetnamesi yer alıyor. Yaşamöyküsünü anlatırken Türkiye'yi de anlatan Cahit Kayra'nın'1938 Kuşağı /Olaylar, Insanlar, Anılar' başlıklı enfes yapıtı ise olağanüstü usta bir el tarafından yazılmış siyasal bir analiz. Bence liselerde ders kitabı olarak okutulması gereken bir anı kitabı. "İmparatorluğun içinde kaynaşmalar sürÜMir. Sırbistan'da, Karabağ'da, Lübnan'da. Girit'te çıkan isyanlar hem imparatorluğu parçalamak amacını güdüyor, hem de Avrupa devletlerinin içişlerimize kanşmasını kola> laştınyor. Bu meseleleri hailledip Avrupa'nın içişlerimize kanşmasını önlemeliydik. (...) Müslüman tebaanız ile Hıristiyan tebaamz çatışmakta devam ediyorlar. Yalnız Hıristi>an tebaaya taviz vermekle meseleler çözümlenemez. KökJü reformlar yapılmalıdır. Mahalli idarelere önem veren idari reformlar. (...) Kapirülasvonlan tamamen kaldıramadık. (...) Osmanh tmparatorluğu'nun toprak bütünlüğünün, dokunulmazlığının Avrupa için zorunlu olduğunu; bunun diplomatik bir oyun değil, bir gerçek olduğunu; azınlıkJann imparatorluğun içinde. Avrupa korunmasına gereksinim duvmadan yaşadıklannı gösterdik. (...) Biitçe dışı harcamalan derhal durdurmalıyız. Giderimiz gelirimize denk olmalıdır. Her memur son kunışuna kadar hesap verebilmelidir. (-.) Halkımızın ne düşündügünü, hükümetin neleri düzeltmesi gerektiğini özgür bir basından öğrenebiliriz. Özgiir basın yalnızca yanlışlannı düzeltmek istemeyen bir yönetim için korku vesilesidir." Âli Paşa'nın padişaha önerileriyle dolu siyasal vasiyetnamesi birbirinden ilginç satırlarla sürüyor. Biz de bu kitap sayesinde bir Osmanh aydınının dünyasına ve dramına yakından bakabiliyoruz. Bu önemli yapıtm bu şekliyle dilimizde de yayımlanmasını diliyorum. • tkinci kitap, bence liselerde ders kitabı olarak okutulması gereken bir anı kitabı. Sayın Cahit Kayra'nın 1938 Kuşağı / Olaylar, İnsanlar, Anılar başlıklı 637 sayfalık enfes yapıtından söz ediyorum. Geçen yılın aralık ayında çıkmış, ben yeni okuyabildim. Kitabın kapak yazısı şöyle diyor: "Cahit Kayra. anlatısına. çöken bir imparatorluğun karanlık \e acıklı görüntüleriyle başlıyor. Genç bir çocuk olarak Atatürk reformlannın heyecanını ve Inönü dönemini, İkinci Dünya SavaşTnın acılannı, demokrasiye geçiş olaylannı yaşıyor." Sonrası Oniki Eylül'ün karanlığına kadar uzanan, olağanüstü usta bir el tarafından yazılmış siyasal bir analiz. Yaşamöyküsünü anlatırken Türkiye'yi anlatıyor Sayın Kayra. Mızah. ironi, iyimserlik, kötümserlik, akılcılık. devrimci bircumhuriyet sevdalısınm hayata ve politikaya hem içerden hem de dışardan bakabilmesi. Genç kalmayı başarmış, kendisiyle de dalga geçebilme yetisine sahip olağanüstü bir insan Cahit Kayra. Yapıtını gülerek, üzülerek. hop oturup kalkarak ve derin bir saygıyla okudum. Bir ıkı bölümü aktarmak istiyorum kitabından. 1945 - 1950 yıllannı anlattığı bölümden satırlar. "Dış politikadakj olunılu gelişmelere karşın içerde iki önemli olay oldu. Toprak kanunlan çıkanldı ve bu kanunlar CHP'nin 1950 seçimlerindeki çöküntüsünde büyük rol oynadılar. Küçiik köylii kendisine toprak vermeye çahşan hükümeti dışlayarak, toprağını elinden alan köy ağalannın yanında yer aldı. Biz Nâzım Hikmet'in "Âkrep gibisin kardeşim' şiirinin nedemek olduğuıiu bir kez daha düşündük. Bir başka olay ise geleceğin en büj ük sorununun öncüsü oldu. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde iki kişi Arapça ezan okudular ve böylece Demokrat Parti'nin koruması altında. daha sonraki dönemlerin köktencilik hareketinin başlahcısı oldular." Bir iki sayfa sonra şu olağanüstü satırları yazıyor Sayın Kayra: "Aslında iktidar değişikliğinin ne demek olduğunun, nerelere kadar uzanacağının bilincinde değildik. Olaylara bakışımız "sorunlara dönük' değûVinsanlara dönük'tü. (._) Ezanın Arapçaya çevrilmesi, Arap ~T T~er iki kitabı da çok A—J ciddiye alarak, çok A. JL ürpererek okudum. Biri Osmanh — İmparatorluğu'nun aydın idarecisi, diğeri Cumhuriyef in aydın, sorgulayıcı, özverili bürokratı. Bu iki yazann dramatik ve birbirini tamamlayan yollan üstüne düşündüm biraz. Bir cumhuriyet çocuğu olarak. 1996 yılında memleket üstüne soru üretmeyi kolaylaştıran, yol açıcı yapıtlar. Emperyalizminin \e bu emperyalizm yandaşİarının büyük başansıydı \e bu tarihlerde bunun daha sonra nasıl sorunlar çıkarabileceğini tartışmaya gerek görmedik, tartışmadık. Daha sonra Halkevleri'nin kapatılması ve 4800 kitaplığın dağıtılması gelecek ve toplum olarak bunlara da ses çıkarmayacaknk." Cumhuriyefin sorgulayıcı bürokratı Yıllar geçiyor ve birçok ilginç sayfadan sonra 1960'h yıllara geliyoruz. "Bu arada çok daha önemli bir şey oldu. Milli Eğitim Bakanlığı'na getirilen Cihat Bilgehan. imam-hatip okullanndan çıkanlann ilkokul öğretmeni olmalannı kabul etti. Bu konuda aralannda anlaşmazlık çıkan müsteşan Nun Kodamanoğlu istifa ederek aynldı. Milli Eğitim BakanlığTnın kadrolan büsbütün gerici kesimin eline geçmeye başladı. (...) Orhan Dengiz. 1967yılında, nisanda bakanlıktan a> nldı. Yerine gelen llhamı Ertem ilk iş olarak mayıs ayında, imam-hatip okullanndan çıkanlara üniversitelere girme hakkını tanıdı." Bu satırları unutulmaz bir paragrafla kapatıyor Sayın Kayra: "Türldye, büyük çoğunluğu cehalet çemberini aşamamış mihonlarca insanın, hastaların, işsizlerin ve başkalarının dertleriyle dolup taşan bir ülkc. Siyaset kadrolan ve hükümet örgütü bunlara yanıt v'erecek güçte değil. N'atandaşlar, vatandaşlann uyanıklan, işlerini \aptirabilmek, \ani yalnız kendi çıkariannı sağlamak için yozlaşdnlmış bir demokratik anlavışla politikayı kullanı>oriar. L'lkeyi bin \ihn gerisine sürüideyeceğini açıklayan gerici bir parti, kuşkuİu ka\ naklardan sağladıgı paralarla seçmenlerine para, giyecek ve yiyecek dağıtarak o> topluyor. Bizler buna haJkın iradesinin politikaya dönüşmesi adını \eriyor ve bu aldatmaca ile a\unu>oruz." Süphan \e Fuat Andıç'ın incelemesıni de, Cahit Kayra'nın Anıları'nı da çok ciddiye alarak, çok ürpererek okudum. Biri Osmanh Imparatorluğu'nun aydın idarecisi. diğeri Cumhuriyet'in aydın. sorgulayıcı. özverili bürokratı. Bu iki yazann dramatik ve birbirini tamamlayan yollan üstüne düşündüm biraz. Bir cumhuriyet çocuğu olarak. 1996 yılında memleket üstüne soru üretmeyi kolaylaştıran, yol açıcı yapıtlar. Sonra başka bir konuya kaydı aklım. Taksim'e cami yapılacak ya. Bu yapının yapılmasını sağlayacak vakfın İcuruculan ve sponsorlan arasında kimler var acep? Kimler hangı yıldan başlayarak para vatırmışlar, destek olmuşlar bu projeye? İnsan merak edivor da... Temizlik ve güvenlik îçm,». Ml S Group Eniyi seçim! Bak Ltd. Şti. Ml S BöceJc İmdat Servisi Ml S Ml S roup Nur-u Osmanıye Cad. Kardeşler Işhanı No: 3 Cağaloğkı - IST. Tei (0212)52710 77-527 4725-5123830 Fax (0212)513 5397 Toplu yaşanan mekanlann temizliği için: MisBak! MisBak var...toz, kir, pas. leke yok. Günlük işyeri temizliği, periyc dik temizlik. koltuk, halı, mermer cila temizliği profesyonel ekiph tarafından, en modem ekipmanlarla gerçekleştirilir. İstediğiniz, özk diğiniz mis gibi temizliği size MisBak sağlar. Evinizde, İşyerinizde haşeratla etkili mücadele için: BİM (Böcek İmdat Servisi) BöcekİmdatServisiningirdiğieve haşeratgiremez. BİM,tümyüril yen ve uçan haşerelerle WH0 standarüanna göre mücadele ede Çevreyi kirletmeden, koku yapmadan kesin etkili sonuç alır. İlaçlani elemanlannın hepsi işinin uzmanıdır. Her tûriü haşerata karşı...Böcek İmdat Servisi! Temizbir çevre ve hijyen için: MisPlast ÇöpTorbalan! Çöpler torbaya değil, MisPlast çöp torbasına. MisPlast çöp torbala • sağlam ve sağlıklıdır. Düzgiin ve ağzı kapalı tutulduğu siirece, çevre nin temiz kalmasını sağlar. İhtiyacınıza göre, Jumbo, Battal ve Orta olmak üzere iiç ayn boyd kullanımımza sunulmaktadır. Çevre sağlığı ve hijyen için^MisPlas çöp torbaları ideal bir seçimdir. 7 gûn, 24 saat..Güvenli bir güveniik için: Security MisSecurity! Site, villa, plaza, fabrika ve işyerinizin güvenliği, gözetimi, deneti- mi. personel ve sistem organizasyonlan konusunda, MisSecurity'den herzaman tam hizmet alabilirsiniz. MisSecurity elemanlan. güvenlik konusunda hem özel eğitimli hem de güvenlik sisteminin en ileri ekipmanlanna sahiptir. Her türlü güvenlik ihtivacmız için ...MisSecurity'yi güvenle arayabilirsiniz. •Plast Soprano Irina Bogatcheva, Aya îrini'de Kültür Senisi - Dünyaca ünlü mezzo-soprano Irina Bogatcheva. Henkel Turvağ'm 80. yılı kutlama etkınlıklerı kapsamında 4 eylülde Aya îrini'de bır konser verecek. Sanatçıya Aya trini'deki konserınde, Şet \ ladimir Popm yönetimindeki 32 kişilik St. Petersburg Rus Folk Klasik Orkestrası eşlik edecek. Rusya'nın dünya çapındaki yıldızı Irina Bogatcheva, ilk kez Türk sanatseverlerle buluşacak. Sanatçı. ülkemizde vereceği bu ilk konser programında Biıei. Rahmaninol ve Çavkovskı'mn şanı sıra pek çok tanınmış bestecınin eserlerıne yer verecek. Bogatcheva. St. Petersburg Konser\atuan"nda eğitim görürken Moskova \e Rıo De Janeıro'da yapılan dünya çapındaki vanşmalarda ulusîararası ödüller kazandı. Daha sonra eğıtimmı. davet edildiği La Scala'dd sürdürdü. Sanatçı halen Marinsky Tiyatrosunda baş solistlik yapıyor. Klasik Rus repertuvannın başı çeken rollerini üstlenen dramatik mezzo soprano Irina Bogatcheva, Çaykovskı'nın Mu(,u Kızı' \e 'Ye\'geıü Onegın i, Borodin'in Prens Igor'u. Mussorsgy'nin 'Boris Godoıınov' ve Khovantchina "sı. Rımsky Korsakov'un 'Sadko' ve ' Tzar ın Nişanhsı'. Bizet'in Cannen "i, Verdi'nin '// Travatore'. Maskeli Bulu', Don Carlos' ve Aida sı gıbı tanınmış eserlerde başrol oynadı. L'nlü sanatçı, St. Petersburg Konsen atu\ an' nda profesör unvanıyla ders vererek. birikiminı yetişmekte olan kuşaga aktararak, sanatçı kimliginin boyutlannı genişletiyor. Sanatçıya konserde eşlik edecek Şef Madimir Fopov yönetimindeki St. Petersburg Rus Folk Orkestrası, balalaıka, domra. goosly. akordeon, nefesliler, vurmalılar gibi klasik Rus folk aletleri çalan 32 profesyonel müzisyenden kurulu. Orkestranın repertuvannı Rus halk şarkılan. çağdaş bestecilerce özel olarak orkestra için yazılmış eserler, Rus ve Batılı bestecilerin aranjmanları ile solistlere eşlik ettıklen eserler oluşturuyor. YAYINEVLERİMN YENt DÖJNE^Ü Georges Simenon'un yeni yapıtlan NİSAN YAYINLARI Nisan Yayınları. yeni yayın dönemınde bır yandan daha önce kımı kitaplannı yayımladığı yazarların yeni kıtaplarının hazırlığını sürdürürken öte yandan yeni diziler tasarhyor. Daha önce on bır kıtabını yayınladığı Georges Simenon'un yeni kitapları yayıma hazırlandı: 'Küçük Köpekii Adam' (Çev: Susi Dolanoğlu). 'KatiT (Çev: Tahsin Yücel) 'Ölümle Saklambaç' (Çev: Erhan Bener). 'Hikaveler" (Çev: Erhan Bener). Yazann diğer birçok kitabı da yayınevinin programında. Sevim Burak'ın Bütün Eserleri'nin beşincisı olan 'Ford Mach 1' _ ^ _ okurlarıy la bu yayın döneminde 0 buluşacak. Peter Handke'nin denemelerınden oluşan üçlemesinin ikinci kitabı *Jukebox Üzerine Deneme' de y ay ıne\ ınin çok yakında gerçekleşecek projelerinden biri. Nisan Yayınev i'nın. sınema dizisinde yeni yayın dönemınde yayımlamayı diişündüğü ilk kitap Ingmar Bergman'ın 'Bir Evlilikten Sahneler' adlı senaryosu. Ardından Lotte H. Eisner'ın ünlü yönetmen Fritz Lang'ın yaşamını anlattığı ve fılmlerıni lek tek incelediği kitabı geliyor. Bu arada baskısı tükenen 'Serseri Âşıklar' Jean-Luc Godard, •Jules ve Jim' François Traffaut, 'Bir Endülüs Köpeği' Luis Bunuel. 'Dekameron' Pier Paolo Pasolini \e 'Hal \e Gidiş Sıfir' Jean Vıgo kitaplarının tekrar basımlan da kısa sürede gerçekleşecek. Yayınev i yeni yayın dönemınde iki yeni dizive başlıvor. İlk dizı yazın dünyasından tanınan kımı yazarların politik denemelerinden oluşuyor. Dizinin ilk kitabı uzun bir sürgüniük döneıni yaşayan tspanyol \ azar Juan Goytisolo'nun 'Saraybosna Yanlan" adlı çalışması. Bu kitabı izleyen çalışına ise Nicholas Shakespeare'ın Pcru Aydmhk Yol liderlerinden Guzman'ı anlattığı 'Guzman'ın tzinde' ve "Guzman Bulundu' adlı iki makalesinden oluşan kitabı. Küçûk boyutta basılacak olan diğer dizi de ise önde gelen yazarlann kısa. ama yoğun metinlerınden oluşuyor. ilk kitap anlatı ustası Georges Perec'in 'Bir Kış Yolculuğu' adlı metni. Onu Marcel Proust'un 'Okuma Czerine' ve Roland Barthes'ın 'Metnin Hazzı' adlı kitapları izleyecek. Yeni yayın döneminde düşünülen tiyatro kıtapları ise şunlar: 'Son Nankee'. 'Vıchv Otavı' Arthur Nliller, '.4lice Yatakta' Susan Sontag v e "Kör Aşıklar' Sanı Shepard. bzun süredirokuyuculannın yeni sayısını beklediği Nisan dergısı önümüzdekı ay çıkacak. Yayımlanacak bu sayıda Georges Simenon özel bölümü yer alıyor. AN Don Kişot, Harbiye Açıkhava Tiyatrosu'nda sahneleniyor. 'Gerçekte herkes biraz Don Kişot'tur' DL'YGU DÜRGUN Cervantes'in unutulmaz kahramanı Don Kışot ilegü- nümüzdebirakılhastanesin- de karşılaşmaya ne dersıniz? Ya da düş ile gerçeğın sınır- lannı zorlayan bir öyküye ta- nık olup, bilinç \e dehlık arasında gidip gelen biryol- culuğa çıkmaya? Daha güzel bir dünvanın düşlennı kuran, yaşadıgımız şu gezegene sevgi. aşk ve gü- zellık getirmek isteyen bu 'deli' \e belki de 'dahi' kah- raman ile, St. Petersburg Ba- le Tıyatrosu'nun 3-6 e\ lül ta- rihleri arasında Harbıve Açıkhava Tiyatrosunda ser- gileyeceği 'Don Kişot- Bir Delinin Düşleri'nde buluşa- cak: Don Kışot ile birlikte düşler kuracağız. 'Don Kişot- Bir Delinin Düşleri' nın koreografısı. Rusya'nın en önemli neo- klasik yaratıcılan arasında yer alan Boris Eifman nnza- sını taşıyor. Balev ı sınırh bır repertuvarın dışına çıkara- rak. öykülenni dünya klasık- leri arasından seçen Eifman. koreografilerinde klasik ba- le ve modern dansı buluştur- mayı yeğliyor. St. Petersburg Bale Tıvat- rosu ile bugüne dek 'Figa- ro'nun Dügûnii". 'Karanıo- zov Kardeşler'. 'Budala'. 'Efendi ve İncisi' gıbı vapıt- ların koreografisini gerçek- leştıren Eifman. 'evrensel dil' olan dansın, gelecek yüz- yılın en önemli sanat dalı olacağmı düşünüvor. - Dilerseniz tstanbullu sa- natseverierin merakla bekle- diği 'Don Kişot- Bir Delinin Düşleri'nin ortaya çıkış ö>- kiisünden başlayalını... EİFMAN - Don Kışofu hazırlarkenbiryenilıkarayı- şına gırdik. St.Petersburg Bale Tıyatrosu öyle bır top- luluk ki, burada sadece gele- neksel dans formlannı kulla- namazsınız. Biz de yeni bir bakış açısıyla hareket ettık. Bale \e koreografi sanatını na^ıl daha ıleri noktalara ta- şıyabıleceğimızı araştırdık. Don Kişot böyle doğdu. An- cak, bu kez aklıma ilginç bir fikirgeldi. Olay bır akıl has- tanesinde geçnıelıydı. Sü- rekli düş kuran ve kendısıni Don Kışot sanan bır hasta. Onudigerhastalarlaaynı dü- zeyde tutmaya çahşan bir doktor... Aynı zamanda. ba- leyi iki farklı stilde gerçek- leştırmeyı düşündük. Öykü- nün bir bölümünde klasik bale ömeklerini sergılerken. diğer bölümünde modern dansa geçiyoruz. - Neden farklı iki stil? EIFMAN - Çünkü. Don Kışot iki farklı dünyanın ın- sanı. tki farklı yaşamı \ar: Bır tarafta gerçeklerın dün- yası hastane. Bir tarafta da düşlerınde yarattığı bir fan- tezi dünvası var. St. Peters- burg Bale Tiyatrosu'nun özünü bu çeşıthlik çok ivi yansıtı>or. - Bu tekniği önceki çalış- malannızda da kullandınız mı? EIFMAN-Elbette.St. Pe- tersburg kültürel anlamda çok zengin bir geçmişe sa- hıp. Klasik balenin en önem- li merkezlerinden biri. Bizim de köklerımızın temelinde klasik bale yatıvor. fakat çağdaş dans topluluğu ola- rak anıhyoruz. Farklı sanat dallannı bütünleştirmeye ça- lışıyoruz. Çünkü. benım ki- şisel düşünceme göre. dans. önümüzdekı yüzyılda salt 'form' olmaktan öteye geçe- cek. Çünkü. dansın önünde yeni düşünceler yeni kapılar açıhrsa gelişebılir. Biz de bu amacı gerçekleştırme çaba- sındayız. Bu anlamda dansı. yalnız klasik ya da çağdaş formların sınırları içensinde degıl. çok daha genış bır alanda dü>ünü>oruz. İnsan bedeninın aldıgı çeşıtlı şekil- ler, de\ inımler ilgımizı çeki- \or \e dans bu hareketlerin yarattığı duyguları ifade et- rae biçimine dönüşüyor. - Övkünün bir akıl hasta- nesinde geçmesi nereden ak- hnıza geldi? EIFMAN - Hastane yal- nızca bır sembol. Insanlann özgürlüğe susadığı bir yer. Özgür değiller. çünkü. hep- sinın belli bır standarta uv- ması isteniyor. l>ter istemez bir zamanlar (eski Sov yetler Birliği'nde). bizlerin karşı- laştığı sıkıntıları. özgürlük- lere v urulan darbeyi anım»- vorum. Sanatımı ıcra edemc- mek gibi bır durumla karşı karşıya bırakıldım. Yapmak istediklerimı, 'ha>ırbu bö>- le olma>acak' şa da 'bizim istediğimiz gibi olacak' tu- ründen engelleıneler yüzün- den gerçekleştıremcdim. Ama vılmadım ve yine ya- ratmava devam ederek sa- vaştını. Başka \olu voktu. - Peki. neler anlatacak 'Don Kişot' bizlere? EIFMAN-Don Kışot, a\- nı zamanda mızahı. neşelı bir bale. ama dikkat eder^e- nız felsefi bovutları olduğu- nu da görü>orsunuz. 'Özgür- lük nedir.. nasıl elde edilir" gı- bı sorulara vanıt arıvor.Kı- sacası. eğlenmek ıste>ene de. düşünnıek ıste>ene de sövleyecek bır şeyı \ar. -St". Petersburg Bale Tiyat- rosu repertuvannda 'Don Kişot'tan başka ne tür \apıt- lar >er alıyor? . .._ EIFMÂ> - Bundan önce- kı prönııyerınıız "Karama- zofKardeşler'dı. Dosto>e\ ^- kınin. >aşamın trajık yanla- rına ilışkin bizlere neler sö\- lemek istedığını anlatmava çalıştık. Çavkovski'nın yaşa- mı üzerine bır projeyi ger- çekleştirdık. Bu ünlü beste- cinin diş \e ıc dünyasını bir- likte yansıtmak ıstedık. Tra- jik >aşamını. eserlerinı nasıl yarattıgını anlatırken. iç dün- yasını. tutkularını daha ön plana aldık. Bu projede ile klasik ve modern baleyı bır arada kullandık. Çünkü ama- cımız. dansın felsefesıni or- tava kovmak. Sanıyorum. bu bıleşimı en başarılı yaratan topluluklardan bin, St. Pe- tersburg BaleTivatrosu. Bu- nun nedeni, benım çok başa- rılı bir koreograf olmam de- ğil. dansçılanmın üstün yete- nekli insanlarolması. Arala- nnda 'Don Kişot'ia yer alan dansçılar da \ar. - Türkiye'den başka nere- lerde sergilediniz 'Don Ki- şot'u? EIFMAN - Don Kişotu son olarak Parıs'te Çhamps- El\seeTıvatrosu'nda>ahne- ledık. Gösterı çok büyük be- ğenı topladı. Ekinıde Japon- >a"da birgöstcnmız daha v ar. Seyircıvle 2 saate >akm bır süre birlikteolujoruz. Busü- re içinde sahnede olup bıten- lersevırcinın hoşunagıdıyor. > a dd onu düşündürü\ or ola- bilir. Ancak. önemli olan göstennın sonunda neler hib.- settiği. - 'Dans felsefesi' deMmini kullandınız. Nasıl tanımlı- .vorsunuz bu felsefevi. neleri içerivor? EİFMAN - Kastettığim, insanlarla konuşabilen bır dans. Sahnede yaratmak i>- tedıgım bu. 'Sanı. ızlevenleri aktif konuma getırebılen. va- şamı sorgulamasını sağla- yan. ınsanlık sorunlannı tar- tışabilen biryaratı mevdana getirebilmek. Ömeğın. Don Kişot. ınsanlara. yaşamlarını yeniden gözden geçinne ola- nağı sunınasmın vanı sıra, bence çok daha büyük bir fır- sat \erı>or: Sanat ile mutlu olmak. Çünkü dans mutlu- luktur. bunu hı^sedersiniz... - Peki, günümüzde hâlâ Don Kişot sjibiler kaldı mı sizce? EİFMAN - blbette. hem de çok fazla savıda. Türkı- >e'de var mı yok mu bılemı- yorum ama Ru>va'da böyle insanlar hâla var. Ashna ba- karsanız herkes biraz Don Kişot'tur. Eğernonnların bi- raz dışındaysanız. kendiniz- den ya da çe\renızden hoş- nut olmayıp. bırtakım şe\ ie- ri değı^tırmek ıstıyor ve bu uğurda bır şey ler yapıyorsa- nız... Aşk.banş,sevgi veda- ha güzel bir dünya adına ya- şamınızı ortaya koy uyorriat- ta onu yıtirmekten çekınmı- yorsanız sız de bır Don Kışot'sunuz.