Katalog

,5NİSAN 1996CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 5 Nisan paketini izleyen 2 yılda enflasyon ücretleri törpülerken, kaynaklar iç borç faizi ile sermayeye aktanldı Çahşandan ahp rantiyeye verdiler / DPT verilerine gore, kararlann ardından geçen 2 yıllık sürede, enflasyon f karşısında memur maaşlan yüzde 40"a, işçi ücretleri de yüzde 25'e varan ^f oranlarda reel kayba uğradı. • yw Hazine'nin iç borçlanma için bonolarayüksek faiz vermesinin de etkisiyle bankalann son 2 yılda kârlan yüzde lOO'ü aşarken, sanayi kesimindeki kârlann yüzde 54'ünü üretim dışfrant gelirieri" oluşturdu. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - DYP- SHP hükümeti tarafııidan } 994 \ılında uygulamaya konulan. KlT ürün fivatlanna yüzde lOO'ü aşan oranlarda zam yapılması. memur maaşlarının dondurulması \e ek vergıler konulmasını öngören 5 Nisan Kararlan'nın faturası ücretlilere çıktı. De\let Planlama Teşkılatı (DPT) verilerine göre. kararlann ardından geçen 2 yıllık sürede. enflasyon karşısında memur maaşlan yüzde 40'a. işçi ücretleri de yüzde 25'e \aran oranlarda reel kayıba uğradı. Hazine'nin iç borçlanma ıçın bonolara yüzde 400"e varan oranlarda faiz vermesinin de etkisiyle bankalann son 2 yılda kârlan vüzde İOO'ü aşan düzey lerde yükselirken. sanayi kesimindeki kârlann yüzde 54'ünü üretim dışı "rantgelirleri'" oluşturdu. DYP Genel Başkanı Tansu ÇiUer'in başbakanlığında DYP-SHP koalisyon hükümetınin 5 Nisan I994'de uygulamaya koyduğu istikrar önlemlerinin temelini. yüksek oranlı zamlar. ücretlerin baskı altına alınması \e ek vergiler konması oluşturdu. Kararlann ardından, tüm KlT ürünleri fivatlanna yüzde İOO'ü aşan oranlarda zam yapıldı. Memur maaşlarına I994yıl sonuna kadar yalnızca seyyanenen "620" bin lira artış verildı. Hükümet. kamudakı işçılerin I994'ün ikmcı 6 ayında. geçmiş 6 av lık enflasyon dogrultusunda almalan gereken ücret zammını da 6 av erteledi. 5 Nisan öncesinde. 1994 yılı başında patlak veren mali bunalımla birlikte. l yıl ıçınde yüzde 139 oranmda devalüasvon yaşandı. Bankalann vıırgunu Dö\iz kurlanndakı vüksek oranlı artışlarla birlikte. Hazine de harcamaiannı karşılayabilmek için iç borçlanmava giderken. hükümetin. kısa vadeli vüksek faizli iç borçlanma polıtikası sonucunda. iç borç stoku ikı yılda 364 trilyon liradan 1.7 katrilyon liraya kadar çıktı. Ellerındeki tüm fonlan Hazine bonolarına yansıtan bankalann 1994 vılında kârlan vüzde 100'e varan oranlarda arttı. Bankalar Birliği'nin verilerine göre. 1993 vılında i994 yilına göre, bankalardaki kredı mıktarı yalnızca yüzde 50 düzeyinde yükselirken. iç borçlardan sağladıklan gelirdüzeyi yüzde 120 düzeyinde artttı. Bankacılık sisteminin 1993 yıiında 28 trilyon 184 milyar lira olan toplam kân 1994 sonunda 44 trilyon 58 mıKar liraya çıktı. Sanayi sektöründeki kârlarda v ine faiz gelirlerinden sağlandı/\ ISO \erilerine göre. en . \ çok kâr eden 500 sanayi şirketinin 94'te elde ettikleri kârların yüzde 54'ünü üretim dışı rant gelirleri oluşturdu. Sorumluluğu Çiller'le paylaşan Karayalçm, DYP-SHP koalisyon hükümetinin sıcak paraya aldandığını itiraf ediyor: 'Kıize önlem almakta geç kalchk'• Eski SHP Genel Başkanı _Murat Karayalçın. 5 Nisan kararlarının düşük kur ve vüksek iç borçlanma politikalarının sonucu olarak kaçınılmaz hale geldiğini. ancak sıcak parayla yaşanan döviz bolluğu ve yerel seçimle ilgili siyasi hazırlıklann. hükümeti ekonomik önlem . almaktan alıkoyduğunu söyledi. BÜLEİVT KIZANLIK •' 5 Nisan Kararlan'naortakolarak büyük ' bir siyasinskı göze alanogünküSHP'nm - genel başkanı Murat Karavalçın. aradan 1 iki yıl geçtikten sonra da. istikrar paketi- ni sa\unarak. "SHP olmasavdı. önlem- lerin çalışanlara yükü daha ağır olur- du" görüşünü savunuyor. DYP-SHP ko- - alisyonunun sıcak paranın reha\etıne ka- pılıp. 1994yerel seçimlerinin siyasi hazır- lıkları ile uğraşmav a daldığını. bu y üzden de önlem almakta geciktığini itiraf eden - Karayalçın. SHP'nin siyasi kararalmasü- recinde etkili olduğunu ıddia ederken. tek- nik çalışmaları DYP'nin yürüttüğünü de gizlemiyor. Karayalçm Cumhunyet'in so- • rulannı şöyle vanıtladı: - 5 Nisan Kararlan hangi koşullarda oluştu? Zorunluluğu neydi? -Özeilıkle 1989vıltndan ıtibaren kanı- - biyorejiminin serbestleştirilmesinin hemen '. ardından de\reye giren. sıcak para giri- şinden sonra. zaten böyie bır istikrar pa- ketine doğru sürüklenrrİekte olduğunu be- lirtmek ısterim. Türkıye'yı bövle bır pa- kete mecbur eden diöer bir başka gehşme de 1980'li yıllann ikinci yarısından itiba- ren ıjelışen borçlanma politıkası v e iç borç- lar olmuştur. Hem DYP. hem de SHP. 1991 <je iktidara gelmeden önce böy le bir istikrar paketi uygulayacaklarını duyur- muşlardı. Ancak maalesef 92 \e 93 yılla- nnda böyle bir paket açılmadı. - Siz karar mekanizmalannın içerisin- dedeğil mivdiniz? - Değildim. işte onu söyleyecegim. Ben . 1993 y ılının eylül ayında liükümete girdim. Niçin uygulanamamış'.' Değişik spekülas- yonlar var. Daha yenı geldik. Biraz bek- İeyelim. insanlar biraz rahat etsin v.s. den- .miş. Ben hükümete girdiğimde ıktısadi , koşullanndahadaağırîaştığı birzamandı- ÇİLLER, 5 IVİSAN1 SAVLNDL: 'Milli mücadele şuuruyla hareket ettik' Çiller ve Karayalçm, 2 \ıl önce bugün özveri isteyip ekonomiyi düzlüğe çıkarnıav ı vaat etmişlerdi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)-DYP Genel Başkanı Tansu Çiller. başbakanlığı döneminde uygulamaya koyduğu 5 Nisan kararîannı ve sonuçlannı küçümsemeye kımsenin hakkı olmadığını savunurken ekonomik venleri çarpıttı. Çiller. "halkın bedel ödemesi \e milli mücadele şuuru" ile uygulandıgını belırttıği kararlann ardından alınan sonuçlara değinirken. halen 14 milyar dolann altında olan Merkez Bankası dö\ iz rezer\ lerini 26 mılvar dolar ve geçen yıl ABD Dolar cınsinden yaklaşık 7 milyar dolar düzeyinde kalan de\ let v atınmlannı da 30 milyar dolar (1 katrilyon 300 tnlyon lira) olarak açıkladı. Meclis Grubu'nda önceki gün DYP mılletvekillerine hitap eden Çiller. istikrar programlarının zor olduğunu. ancak uygulanmazsa ödenecek bedelin \e sorunların daha da artacağını bıldirdi.Çiller. kararlan aldıklannda terör \e dı> kredı kıskacı oldueunu da behrtti. lımiydi. 5 Nisan Kararlan'nın gereklı ligi değerlendirmesini yaparken. vergi gelir- lerinin iç borçları karşılama oranını ön planda tuttum. 86'da Türkiye topladığı 100 lıralık verginin 43 lirasını ıç borcun ana- para ve faiz ödemeleri için kullanıyordu. 91 'de bu rakam 60 liraya çıktı. 93 sonun- da ıse topladığı 100 liralık verginin 104 lirasını iç borca aktanr hale geldi. -Hükümet önlem almakta gecikmedi mi? -Hazine'nin borçlanmakta zorluk çek- tiğibirdönemyaşanıyordu. Dolarlaborç- lanılıyordu. Saadetzmciriçalışıyordu. Do- larla borçlanılıyor. sonra Türk Lirası'na çev - riliyor. vadesigeldigindeyınedolaraçev- riliyor ve müthiş paralar kazamlıyordu. Sıcak paranın egemenliği had safhadaydı. Bu koşullarda bir istikrar paketi çok ge- cikmış olarak önümüzde duruyordu - 1993 sonunda hazırlıklan başlannş. yola çıkmış bir paket mivdi bu? - Bir hazır paket voktu. Bizbunuseçim çalışmalarından fırsat buldukça hazırla- dık. tlk aylarda ele almaya çalıştık. Paket bu çalışmalarla hazırlandı. Hazır paket vardı. bunu devreye sokacağımızı günü bekliyorduk demek yalnış olur. Sıcak pa- ra girişi ve tüketime dayalı bir büyüme vardı. O nedenle dışardan çok büyük bir sıkıntı yok gibı görünüyordu. Bızım ıçın çarpıcı olan vergi gelırlerinın ıç borcu kar- şılamadakı durumu oldu. -Türkiye'nin kredi notunun aniden dü- şürülmesivle dövi/ kurlannın pallaması zorlayıcı olmadı mı? -Ökrizınbırvanı. Devalüasyon birza- mana yayılarak ve birde toplu olarak ya- pılıyor. biliyorsunuz. Şimdi istıkrarpake- ti söz konusu olunca bazı partıli arkadaş- lar bunun hem benım hem de partı açısın- dan çok olumsuz sonuçlar doğurabilece- ğini söylemişlerdı. Doğruyduda. Sol par- ti ba^kanın istikrar paketine imza atması çok güçtü. Seçenek ertelemek olabilirdi. Ancak bu önlemler alınmasaydı 1995 vı- lında 100 liralık vergi gelırinın 150 lirası- nı.1996 da i>e bu oran 250' ye çıkacaktı. - Peki 5 Nisan'ın ardından, son rakam- lan bilivor musunıız? - Hayır. ancak geçenlerde 95 performan- sı açıkİandı ve başarılı rakamlar görüldü. - Ancak iç borçlar İS katrilyonu aştı. - Evet ancak vergi gelirlennde önemli artışlaroldu. llkdefa94 vılındageliri ver- gi lendıren ikı önemli yasal düzenlemeya- pıldı. Geçenlerde birgazetede DSP An'ka- ramilletvekilı Hikmet Uluğbayjnenflas- yon değerlendirmesi yeraldı. Öngörülen açığın büyük çıkmadığı. sapmanın olma- dığı tek yıl olarak 1994 yılını göstenyor. 195 trilyon liralık biraçık öngörülüvordu 145 trilyon olarak gerçekleşti. -Sonuç çalışanlardan vana oldu mu? - 5 Nisan paketini. çalışanlardan yana kararlar şeklinde çıkarırız dive düşüııdük. O nedenle kararlann alınmasına katıldık. 1946'dan 1994 5 Nısan paketine kadar uy- gulanan bütün istikrar paketlerınde tüm v ük çalışanlann sırtına yüklenmiştir. Ama çalışanların sırtına 5 Nisan paketiyleyük- lenen >ük yüzde 2 7 .5'tir. 5 Nisan Karar- lan'nın toplamyükü 331 trilyon liradır. Bu- nun 200 trifyon lirası zamlardan gerisi ver- giler. fazla mesaının kaldınlması. geçici işçılerin azaltılması. sübvansiyonlann kal- dınlnıası gibı kalemlerden oluşuyor. - Çalışanlannvükü nasılyüzde27.5ola- rak hesaplandu zamlan katmıyor musu- nuz işin içine? - Fazla mesaınin kaldınlması işçiye. sübvansivonlann kaldınlması çiftçiye, ver- giler ıse tümüyle tanm dışı ve ücret dışı kesime. vüksek gelirgruplanna yüklenmiş- tir. Zamlar ise herkesedir. Dev letin elinde hangi gelir grubunda olanlann neleri tü- kettıği bellidir. Biz 100 trilyon liralık zam- mın toplumun hangi kesımince yükleni- leceğını bilıriz. Tanmın yükü 14.2. ücret dışı üst gelir gruplannınki de yüzde 58.3. Toptan eşya fiyatları, KİT ürünlerine yapılan zamlarm etkisiyle mart ayında yüzde 7 arttı ANAYOL yüksek enflasyonla başladıANK\R\ (Cumhuriyet Bürosu) - Kurulmasının hemen ardından KlT ürün fivatlanna arka arkaya zam yapan ANAYOL hükümetinin ilk enflasyonu yüksek çıktı. Toptan eşya fiyatlan mart ayında bir önceki aya göre yüzde 7. tüketici fiyatları da yüzde 5.6 oranında arttı. Yıllık enflasyon. toptan eşya fiyatlannda yüzde 65.3 düzeyinde gerçekleşırken. tüketici fiyatlanndaki artış yüzde 79.3 oranına ulaştı. Yılın ilk 3 aylık döneminde toptan eşva fiyatlan yüzde 24.3. tüketici fiyatlan yüzde 19.5 oranında yükseldi. 12 aylık ortalamalara göre enflasyon toptan eşya fiyatlannda 72.1. tüketici fiyatlannda yüzde 80.9 oranında gerçekleşti. Verilere göre, mart ayında bir önceki aya göre fiyatlarda en yüksek oranlı artış sigara ve alkollü ürünlerde yaşandı. Aynı dönemler itibanyla sigaranın fiyatı yüzde 73.9. rakı fiyatlan da yüzde 40 düzeyinde . artarken. çayın fiyatı yüzde 24.3. şekerin fiyatı yüzde 16.5. ekmeğin fiyatı da yüzde 10 düzeyinde yükseldi. '! Toptan eşy ada mart ayında gerçekleşen aylık yüzde 7'lik enflasyonun 4.8 puanlık kısmı özel sektördeki, 2.2 puanlık kısmı da kamu sektöründeki fiyat artışlanndan kaynaklandı. Toptan eşyada fiyatlar mart ayında bir önceki aya göre sektörler ıtibany la. tanm ürünlerinde yüzde 9.1. madencilikte. yüzde 4.3. imalat sanayinde yüzde 6.3, enerji sektöründe de yüzde 5.9 oranında arttı. Toptan eşyada mart ayında. bir önceki yılın aynı ayına göre, rakı fiyatlan yüzde 30.9. çay fiyatlan yüzde 24.3. şeker fiyatlan da yüzde 20 düzeyinde yükseldi. Tüketici fiyatlannda mart ayında, bir önceki aya göre en yüksek oranlı artış yüzde 9.8-ile saglık giderlerinde gerçekleşti. Aynı dönemler ıtibanyla, gıda fiyatlan yüzde 9.1. konut fiyatlan yüzde 4.2, e\ eşyası fiyatlan yüzde 4.1, ulaştırma gıderleri yüzde 6.3. küîtür harcamalannın fiyatlan da yüzde 3.8 düzeyinde arttı. tndirim dönemi olan mart ayında giyim fiyatlanndaki artış binde 6 düzeyinde kaldı. Tüketici fiyatlannda mart ayında, bir önceki aya göre en yüksek oranlı artış vüzde 7.5 ile Diyarbakır'da gerçekleşti. Aylık enflasyon Toptan eşya O » Tüketici Eylül Ekım Kasım Aralık Ocak 1996 llk kez bir paketın tüm v ükü tümüy ie işçi sınıfının omuzlanna binmiyor. Ancak yüz- de 27.3'lükyükde. ki kabacayüzde 30der- sek 100 trihon demektir bu. Düşük bır yük değil.Benim kalkıp "İşiniz iş. Sade- ce üçte biri sırtınızda' dememin anlamı yok. Paketın ikinci önemli yanı şu: llk de- fa bir istikrar paketini IMF ile birlikte ha- zırlanıadı. Tabii daha sonra para talebın- debulunduk. Bu ıki unsurdüzbirmantık- la diğerlerı ile arasındaki farkı açıklayıcı birdeğişken olarak görülebilir. -5 Nisan Kararlan hazırlanırken. D^'P ile SHP arasında tartışnıalar >aşandı mı? -Tabıi. örneğın ücretlenn ve maaşlann dondurulması. 3. Ecevit döneminde 1978'de Türk-tş ile maaşlann dondurulması konu- sundatoplumsalanlaşmavavanlmıştı. Bu istikrar paketinde söz konusu olmadı.An- cak böyle birgörüş bize iletildı. Ancak bu- nun olamavacağını söyledik. Birde 5 Ni- san "da Karabük'ün ve 5 büyük fabrikanın kapatılacağı söy lenmişti. Habenm yoktu. SHP olarak bir degerlendirmeyaptıkvebu 5 fabnka ile ilgili inceleme vapacağımızı söyledik. Karanmız "Karabük kapatıl- masın. toplunısallaştırılsın' oldu. - Paketın çok önemli birunsurundansi- zin haberinizin olmaması \e açıklandığı gün öğrenmeniz alışümış bir durum mu? -Bu SHP'nin konııya naMİ yaklaştıgı ve hangi sonuca ula^tırdığınagüzel birörnek- tır. Ben sıze harçlar konusu- nu söy leyeyım. Hep SHP eleş- tırilir.94 eylülünde harçlann yüzde 300 artınlması teklifi gelmişti. Biz ancak memur maas. artışı oranında artar de- dik. Sonuçta 2 Eylül 1994 Resmi Gazetesi'nde harçla- nn memur maaş artışı oranın- da artacağı yazılıydı. Ancak 95 eylülünde yüzde 300 art- tmldı. bu SHP'nin farkıdır. - SHP siyasi çekincelerini ortaya koydu ancak işin tek- nik boyutiında etkin olabildi mi? - Teknik çahşmalann ya- pıldığı bakanlıklann çoğunlu- ğu DYP'nin elindeydi. An- cak arkadaşlanmızda değişik yerlerde yapılan toplantılara katıldılar. ben başbakanın top- lantılanna katıldım. Ancak tüm toplantılara katıldığımız söv lenemez. Aynı anda değişik yerlerde toplantılar pekâlâ yapılabiliyor. Ocak- taki devalüasyon sırasmda da Sayın Başbakan'la birlikte hareket ettik. Şubat Mart SÜRECEK Ekonomi, yîne ^bıınahmın' eşiğinde • 5 Nisan Kararlan'nın ardından geçen 2 yıllık sürede. Türkiye, 1994'te yaşanan bunalım öncesindeki ağır ekonomik koşullan aşamadı. ANA^'OL hükümeti, KİT ürünlerine yüksek oranlı zam yapmak dışında bir önlem paketini 1 aydır uygulamaya sokmazken, yeniden IMF'ye başvurdu. ESR\ VENER - .\NK.\RA- 5 Nisan Kararlan'nın ar- dından geçen 2 yıllık sürede. Türkiye. " 1994'te yaşanan bunalım öncesindeki "ağır ekonomik koşullan aşamadı. 1996 yılı için 1 katrilyon liraya ulaşan düzey- "de bütçe açığı beklev en. iç borç yüküm- "lülükîeri 1 7 katnlvon liraya çıkan ANA- YOL hükümeti. KİT ürünlenne yüksek oranlı zam yapmak dışında bir önlem "paketini 1 aydır uygulamaya sokmaz- 'ken. \eniden Uluslarası Para Fonu'na <IMF| başvurdu. Ekonomide tehlike siny alı veren ger- çekleşmelere göre. geçen y ılsonu itiba- "nyladı^ ticaret açığı 14.1 milyar dolara ulaşırken, enflasyon toptan eşya fiyat- lannda yüzde 64.9. tüketici fiyatlannda yüzde 78.9 düzeyinde yaşandı. 1994'te yüzde 6.1 küçülen ekonomi geçen yıl yüz- de 8.l'lik büyüme ile dalgalandı. DYP-SHP hükümetinin 5 Nisan 1994'te uygulamaya soktuğu istikrar ön- lemlerinin ardından geçen 2 yıllık süre- de ekonomide dengeîer yıne "bunalım" sinyallen veriyor. Kararların ardından geçen 2 yıllık d'önemde Hazine'nin yük- sek faizli. kısa vadeli borçlanma politi- kası sonucunda. ıç borç stoku 364 tril- yon liradan 1J katrilyon liraya ulaşırken. ANAYOL hükümeti 1996 için 1 katnl- von lırav a ulaşan düzeyde bütçe açısı bek- İivör. 24 aralık seçimleri öncesinde. tüm ekonomik önlemlerden ödün verildiği için stand-by kredi anlaşmasını iptal eden IMF ile yeniden ilişkiye girmeve çalışan ANAYOL hükümeti. ağır ekono- mik koşullara karşı. KfT ürün fivatlan- na yaptığı yüksek oranlı zam dışında. hiçb'ir istikrar karannı uygulamaya ge- çirmedi. Merkez Bankası \e Hazine Müsteşar- lığı gibi önemli kadrolara 1 aydır atama v apılmazken. döv iz kurları \ e iç borç fa- iz oranlannda yüksek oranlı artış \eni- den başladı. Piyasalarda süren gerginli- ğin yanı sıra. dün açıklanan toptan eş- ya fiyatlannda aylık yüzde 7. tüketici fi- yatlannda da yüzde 5.6 oranına ulaşan artışlar yeniden yüksek enflasyonun sınyallerını verdi. Ekonomide 1995so- nu itibanyla açıklanan ekonomik veri- lerde. 5 Nisan Kararlan öncesinde ba^- layan bunalımın temelini oluşturan koşul- lan veniden vansıttı. Son üç yılın temel ekonomik göstergeleri Büyüme Enflasyon Toptan eşya Tüketici malları fçborç Dış borç Üretim artışı Yatırım artışı ihracat Ithalat Dış ticaret açığı Butçe açığı 1993 yüzde 7.6 yüzde 60.3 yüzde 71.3 356.5 trilyon TL 67.3 milyar dolar yüzde 14.4 yüzde 4.9 15.3 milyar dolar 29.7 milyar dolar 14 milyar dolar 133.8 trilyon TL. 1994 (-) yüzde 6.1 yüzde 149.6 yüzde 125.5 799 trilyon TL. 65.6 milyar dolar (-) yüzde 11.5 (-) yüzde 38.8 18.1 milyar dolar 22.6 milyar dolar 4.7 miiyar dolar 145.9 trilyon TL. 1995 yüzde 8.1 yüzde 64.9 yüzde 78.9 1.5 katrilyon. 73 milyar dolar yüzde 14.2 22 milyar dolar 36 milyar dolar 14.1 milyar dolar 316.4 tnlyon TL. YORUM OZTIN AKGUÇ Ekonomik Büyümenin Analizi DİE tarafından GSMH (Gayri Safi Milli Hasıla) ar- tışıyla ölçülen ekonominin büyüme hızı, 1995 yılı için yüzde 8.1 olarak açıkİandı. Geçen yıl için GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) artış tahmini ise yüzde 7.3. Dışalım net faktör gelirlerinde önemli boyutta ar- tış, GSMH'nin GSYfH'den daha hızlı artmasına ola- nak sağlamış. Ekonominin büyüme hızı olarak GSMH artışı mı yoksa GSYİH artışı mı alınmalı, bu da ayrı bir tartışma konusu. Türkiye'nin GSMH'si 1994 yıiında yüzde 6.0 ora- nında gerıleme gösterdiğinden 1995 yılı büyüme hı- zı arıtmetik olarak yüksek görülüyor. Oysa Türki- ye'nin 1993 yıiında 1987 fiyatlan ile 97.677 milyar TL GSMH'si, 1995 yıiında 99.150 milyarTL'ye yük- selmiştir. Ki yıllık dönemde GSMH artışı, ancak yüzde 1.5'tir. Bu açıdan, yalnız 1995 yılının büyü- me hızına bakılarak izlenen politiklar hakkında bir değerleme yapmak yanıltıcı olur. Nitekım ülkemiz- de kişi başına GSMH 1993 yıiında 3.000 USD dü- zeyinde iken 1995 yıiında 2.685 USD'ye gerilemiş- tir. Son iki yılda kışi başına GSMH TL olarak da yüz- de 2.0'ın üstünde azalmıştır. 1995 yıiında ana sektörler itibanyla büyüme hız- ları, tarımda yüzde 2.6, sanayıde yüzde 12.1, hiz- metler sektörü genelinde de yüzde 6.0 olmuştur. Tanmın alt sektörlerinde büyüme, çiftçilik-hayvan- cılıkta binde 6.0 düzeyinde kalırken ormancılıkta yüz- de 35.2, balıkçılıkta yüzde 8.3 olmuştur. 1994 yı- iında çiftçilik-hayvancılık alt sektöründe yaratılan katma değer binde 9.0 oranında azaldığından, 1995 yıl sonunda çiftçilik-hayvancılık sektörünün katma degeri, 1993 yılı düzeyini dahi bulmamıştır. Türki- ye, çiftçilik-hayvancılık alt sektörünü savsaklamak- tadır. Bunun faturası çıkmaya başlamıştır. 1980 sonrasının bilgiden, ileri görüşten (vizyondan) bel- ki de lyi niyetten yoksun politikalarının bedelini, öy- le anlaşılıyor ki Türkiye daha uzun yıllar ödeyecek- tir. Sanayi ana sektörünün alt sektörlerinde büyü- me hızları. imalat sanayiinde yüzde 13.9. elektrik- gaz-su alt sektöründe yüzde 9.6 olurken maden- cilik-taşocakçılığında eksi yüzde 6.9 olmuştur. ima- lat sanayii 1994 yıiında yüzde 7.6 arasında küçül- düğünden. bu alt sektörde büyüme hızı göze çar- pıcı olmuştur. 1993 yılı ile karşılaştırıldığında, iki yıl- lık dönemde artış yüzde 5.2 düzeyinde kalmıştır. İmalat sanayiinde yılda ortalama yüzde 2.5 düze- yinde bir büyüme. son derece yetersizdir. Hizmetler sektörü 1994 yıiında yüzde 3.6 küçül- dükten sonra 1995 yıiında yüzde 6.0 oranında bü- yümüş, son iki yılda büyüme, bu ana sektörde yüz- de 2.2 oranıda gerçekleşmiştır. Hizmetler ana sek- töründe alt sektörler itibanyla büyüme hızları tica- ret alt sektöründe yüzde 11.6. ulaştırma-haberleş- mede yüzde 5.9, serbest meslek ve hizmetlerde yüz- de 7.5, devlet hizmetlerinde yüzde 2.5, konut sa- hipliğinde yüzde 2.1 olurken mali kurumlarda bin- de 4.0 düzeyinde kalmıştır. inşaat sektörü 1995 yı- iında da küçülmüştür. 1994 yıiında yüzde 2.0 ora- nında küçülen inşaat sektörü, 1995 yıiında dayüzp de 4.7 oranında küçülmüştür. Altyapı yatınmlarırtı azaltan, konut yapımında dahi bir artış sağlayama!- yan Türkiye'de inşaat sektöründe gerileme ola- ğandır. 1995 yılı itibanyla cari fiyatlarla GSYİH içinde (it- halat vergısi hariç) ana sektörlerin payları, tanm yüzde 15.6, sanayi (imalat sanayii yüzde 24.1 ol- mak üzere) yüzde 28.1, hizmetler sektörü ise yüz- de 56.3'tür. Bir ekonomi gelıştikçe GSYİH içinde hizmetler sektörünün payının artması olağan ge- lişmedir. Ancak Türkiye ekonomisinde çarpıklık, yapısal bozukluk, sanayi sektörü gelişmeden yal- nız hizmetler sektörünün hızla gelişmekte oluşudur. Ticaret alt sektörünün GSYİH içindeki payı, imalat sanayiine yakındır. Türkiye gibi bir ülkede üretken sektörleri geliştirmeden, hizmetler sektörünü ge- lıştiımeye çalışmak. ekonomiyi sık-sık darboğaz- larasokmakta, ekonomi düzenli, kendini besleyen bir büyüme hızına ulaşamamaktadır. 1995 yılının büyüme hızı, göze çarpıcıdır. Ancak büyüme hızı çözümlendiğinde, ayrıştırıldığında, bu- nun bir başarı olmadığı, aritmetiksel olduğu görül- mektedir. Türkiye'de, yapısal sorunlar, darboğaz- lar sürdüğünden. 1996 yıiında bu düzeye bir bü- yüme hızına ulaşamayacak, hatta yaklaşamayacak- tır. 1996 yılının ilk üç aylık döneminde aritmetiksel olarak büyüme hızı yeterli görülse bile, izleyen üçer aylık dönemlerde, 1995 yılının eş dönemlerine gö- re hızlı düşüşler gösterecektir. Bu bır önbili (kehanet) degil, izlenen politikaiann doğal sonucudur. Türk-İş ve Hak-jşten tepki: '5 Nisan IMF'den başka kimseyi memnun etmedi5 GlNEŞ GÜRSON - fşçı konfederasyonlan. D\'P- CHP koalisvonu döneminde. "ekonomik bunalımdan çıkışın reçetesi" olarak kamuoyuna sunulan 5 Nisan istikrar paketi önlemlerinin. "Uluslararası Para Fonu (TVtF) dışında kimse>i memnun etmediğini, toplumun refah düzeyini düşürdüğünü, çalışma koşullannın ağıriaştırdığın" bildırdıler. Türk-tş'in, 2 yıllık ekonomik değışimlere ilişkin saptamalarında. 1995 yılı sonu itibarıyla. kamu finansmanı ile ödemeler dengesinin "bozuk" olduğu belirtilerek. "Kamu açığını ve dolavısıv la enflasvon ile dış açığı dizginleme hedefine. ekonomm daraltma \e geniş halk kitlelerini voksullaştırma pahasına ulaşmak mümkün olmamıştir. Özellikle 1994 vılında ekonomide ortaya çıkan istikrarsı/ yapıyı temel alarak. 1995 vılında başanlı sonuçlar alındığım ileri sürnıek mümkün değildir" denıldi. 5 Nısan Kararları sonrası girilen iç borç sarmahnın. "ekonomivi sarsacak boyutlara ulaştığmı" kaydeden Türk-Iş. karariann gelir dağıhmını daha bozduğunu. ücretlerde reel kayıplara yol açtığını vurguladı. Asgari ücretin sefalet ücreti olduğunu vurgulayan Türk-Jş. ışsizlik ve istihdam sorununun ağırlaştığını belirrti. Hak-İş Genel Başkanı Salim Lslu da. geçmiş hükümet döneminde 5 Nisan Kararlan'na alanların. mevcut hükümetin koalisyon ortağı oiduklannı vurgulayarak, "Bu nedenle, sorumlular. 5 Nisan Kararları'nda başansız oiduklannı kamuoyuna itiraf etmek zorundadırlar. ^bk. eğer başarılı oldularsa, önümüzdeki dönemde benzer yeni kararlara ihtivaç olmadığını açıklamalıdırlar" dedi.