Katalog

SAYFA CUMHURİYET 27 MART 1996 ÇARŞAMBA HABERLER B I R L E S M I S M I U E T L E H INSAN YEBLES MLERI «OHFERMSI HABITATM HABITAT -WYEDOGRU..."Şimdi harekete geçmezsek, uygarltğın kaynağı olan kentlerimız uygarlığı yok edebılır." ISAACASIMOV OKTAf EKtNCİ ^BÛL3»WWW<%1 BU sayfada yer almasını ıstedığınız duyuru ve katkılannız ıçın faks. (O 212) 513 85 95 Hükümetler, kentseJ yerleşimle ilgili sorunlarm çözümünde smıfta kaldı Aktif demokratik katılıııı!HABITAT-II Dunya KentZırve- sı'ne toplumun ılgısım voğunlas,- tıımak ıçın baslatılan tanıtım kam- panyasında son gunlenn one çıkan sloganı "aktifkahlım..." Ga/etelerde taın say fa yavımla nan radyo ve T\ 'lerde de "oıe\ha- ber" anon >uv la v ınelencn ılanlar da, ~Daha ı>i yaşanacak kentler için artık herkesçozümdeyer alma- lı" denıvor Hemen ardından ise "Bu oneriyi nasıl hayata geçirece- ğü" sorusuna soyle yanıt vcrılı- >or "Aktifkatılım, kentsorunlanmn çö/iımunde karar \e u>gulama aşa- malarına katılabilmek denıekrir Kentlerimi/in yaşanabilir ulması için, daha iyi yaşamak için ço/um üretmek, uretilen ço/umk'n denet- lemck. doğrudan yer alabılmek de- mektır. İzleyicı ulmak yerine. katı- lımcı olmak dcmektir. Akfifkatılım davranışı, H \BIT\T davranışı... Sorunlarımı/ın ço/umu için ycni bir başjangıç noktası.-" Bu ılanlan okuyanlar ve dınle- yenler orncğin Istanbul'dakentso- runlannı çozmek ıçın "aktif katı- lım davranışım" nasıl gostereı.ek- lcrını dusunedursunlar. bız once 1976'ya. vanı kanada'nın \enco- u\er kentınde toplanan H ABITAF- I konteransına donelım Gönev devietlere \ ırmı yıl oncekı bınncı konfe- ransta son y ıllara dek hemen tum Bırleşmıs Mılletler forumlanndd olduğu gıbı, yas,anan vc yasana- cak olan sorunlann gıdenlmcsı go- rev ı doğrudan "dev leuere" \ en Imış- tı Devletler vc hukumctlcı orne- gın koyden kente goçu onleyecek kalkınma polıtıkalanna ağırlık ve- recekler, yatınmlann ulusal vc ulus- lararası duzlemde dengelı bır ge- lı^mcvı sağlavjcak sekıl vc konum- !ardagerçekles,mesinısağlayacak- lar yoksullann konut ve barınma -sofiinlannı ço?ecekler ınsan yer- lesımlerının tüm kadcmelennde yaşama ortamlannı ıv ıleştırecekler- dı Geçeıı yırmı yıl bır yana. daha ılk on y ılın sonı nda bıle dev letle- nn çoöunun bu gorevlennı yenne getıremeyeceklerı açıkça ortaya çıkiı Ozellıklegelı^mektcolanul- kelerde kentlere goç dahı da arttı Konut \e bannma sorunlannın ço- zumu "gecekondulaşmaya'" terk edıldı Yatınmlann kalkınmaya muhtaç bolgelere vonlendınlmesı 1976yılında toplanan H \BI 1 \I-I konferansındayerieşimlc ılgılı sorunlannçözümü gorev i"devletlere" verilmişti. Ancak20yıllıksürede, özellikJe "elişmekte olan ulkelerde, hukumetler ne kentlere gdçıi onleyebildi ne de gecckondulaşmayı. I ıpkı Turkiye'de olduğu gibi... çabaldn sonuçMi/ kaldı Turkıye dc bu "beceriksizliktcn" yeteniKe nasıbını dlarak bugun bırıoğu «.o zumsuzluğun gırdabında kıv ranan kentsel sorunlann gıdcrek batdğı- na saplandı ^eni anlayış ^__ Şımdı Bırlc^mii Mıllctlerdekı HABITAT yetkılılerı dıyorlar kı "Dev letler sınıfta kakiılar, so/ ver- diler fakat yapamadılar. Hiç değil- se bundan boyle luplumu vapabı- lirkılsınlar. İnsanlarkararİaraka- tılarak, y onetime ortak olarak. so- rumluluklar ustlenerek vaşama or- tamlarının ivileşmeMnı sağlasın- lar_" Istebudusunce vanı "hukumct dı^ı çev relerin toplumsal y ukumlu- lukleriniguçlendırme"du^unLeM. HABITM-llkcntZırvcsı ndc"si- vil toplum kesimkrinın" ozcl bır onem v e ağırlık ka/anmalanna yol açıvor Artık sadcce vonctcnlenn değıl doğrudan vonciılcnlenn de "yapabilir'" kılınmaları ıçın, vanı yetkı ve ınısıyatıflennın guçlcndı- nlmesı ıçın Istanbul'daki zırvede "uluslararası bir suvkm ve niyct birliği" saglanınası hedetlenıyor A>,lındd. toplumların gcncl çı- karlarını kendılen gozctmck uze- rc voiKtcnlcrın kar^ısında artık "haklannı arayan ve kanıyan" bır konumda bulunmaları gereğı. 19S0 lerdenbuyana -\vrupaKon- sevı nındeüundemındcveralıyor Onıcğın İ9K8 vılında Strasbo- urg'dakı Avrupa \crcl Vetkılıler ve keııt \onetımlerı Konteran- sı nda kabul edılen tcmel rlkelcr- dcn bırı "kcntleşmedc ozcl sekto- run gıttıkçe artan rolu. dcmukra- (ik denetimin {iuçlendirilnıesinı «e- rekli kılıyor" >eklındc \urgulan- mı^tı Avrupalıbeledıyeeıler ptılı- tıkacılar. mımarlar ve >ehırcıler boylesı bır "demokratik denetı- min"onemlealtını çızerlcrkentop- lunısal ı,ıkarları gozetmeven bır "yatırım o/guriuğunun" kent^el ya^am ortamını da olumsuz von- deetkıledıgınedıkkatçekmışlerdı Türki\e''nin durumu Bu gcrçekçı gozlemı Turkıvc ve ornegın Ktanbul ıçın de vaptı- gımı/da hemen gorn.cgı/ kı aslın- da Avrupa Konscvı'ndckı kaygı- ların haklılığı bı/de ı,ok daha açık olarak yd>anıyor Kaçak yapıla^madan plansız gok- delenle^meye. kcnt vcorman yağ- masındankarayolututsaklığınaka- daı Istanbul'un hemen tum ya^am değerlennı hızla vok eden ne ka- darduvarsız uygulama vc polıtıka varsa "toplumsal denetim kultu- runden vesurccinden yoksun*" ozcl çıkarbekleniılcnnın kentuzenndc- kı sıvası veekonomık egemenlığın den kaynaklanıyor Toplum v« kent bu tutsaklıktan dCdbaartıknaMİ kurtulabılır*'*Ozel çıkar", halkın çıkarlan kar^ısında naxıl etkısız kılınabılır' Vcrel vc merkezı vonctımlcrgen,ektcn "ka- mu yarannı" nasıl savunabılırler "yağmava kar>ı ho^gonıden'" na- Mİ va/geçebılırler' Gunumuzdcydsanabılır bır kent ıvın bclkı de en can alıtı noktala- ra degınen bu tur soruları Avrupa Konscvı toruınlan "Demokratik denetimi giıçlendirerek" ^eklınde vanıtlıvor H \BIT\Tsureundetar tı^may.ı a^ılan cvrcnscl vanıt ısc "aktif katılım dav ranışını geliştir- mek" ^eklındc Galıba. bu anlamlı sloganı "ak- tif demokratik katılım" scklındc daha da anlamlı olacak bır ıçenğe kav u^turmak gerekıyor Örgütlenme küttürü (, unkuçağda^veuygartoplum- da katılımcı bır surctı yaşama gc- çırebılmek ıçın. once ortak sorun- larctrafında "orgurtenmt kulturu- nü** guçlendırmek gerekıyor Or- gutlu toplumun kent surunlannda r/ley icı degıl, denetleyıcı vc muda- halecı olabılmesı de demokratık sureçlcnnbunayonclıkzengınles- 'tırılmcsıne bağlı Lğcr toplumu gerçcktcn "yapa- bilir" kılmak ıstıyorsak once dc- mokrasımızı "örgutlenilebilir'" ve "katılınabilir"kılmak zorundayız Bu yondc ılk buyuk vc anlamlı sı- navı da H \BITAT surecındekı yı- ne ortak sonınlarımız ctrafında or- gutlcncbılmc \c tartı^nıalara kcn- dımızı dc sorgula\arak katılabıl- mc becenmızlc vcreceöız HABITATJI için geri sayım başladı Istanbul HaberSenisi-\ uzvılın en bu\uk organızasyonu olarak kabul edılen BM Insan Yerle^ımlen Konteransi (HABITAT II) ıçın gcn savım başladı K.onteransın toplannıası- na dz bırzaman kala Istanbul'da duzenlenen toplantıda. hazırhklara ılıskın bılgı verıldı HABITAT-II K.onferansı"nın ba^kanlığını ve27 ba^kan yardımcılığından bırını Turkıy e ustle- necck Dev let ba^kanlarının katılacağı konfe- ransın 1 V14 hazıran tanhlennı kapsayan bo- lumunun ba^kanlıgını Cumnurba^kanı Suley- man Demirel y apacak HABITAT-İI'nın gerçekle^mcsınde gorev alan butun kurullann temsilcılerının katıldığı basıntoplantısmda Projc Koordınasyon Bırı- mı nden Gurel Tuzunhazırlık çalışmaları ıle ılgılı genel bılgı verdı Tanıtım ve halkla ılış- kılerhızmetlennınyurutulmesi gorev ınınLo- we Adam / Yorum PııMicis FCB Konsorsiyu- mu na venldığını bıldıren Tuzun, konsorsı- yumun yurtıçı ve yurtdışı halkla ılışkıler hız- metlerı ıç'n uluslararası 'PR" fırması Burson MarsteHerveonayurtıçındedestek veren IMA- GE Halkla Ilı^kıler ıleçalı^acagını sovledı Toplantıya HABITAT-II Proje koordınasyon Bınmfnden Gurel Tuzun. Dışısjen Bakanlı- ğı'ndan Uğurtan Akma. HABITAT-IJ PTO|L KO- ordınasvon Bınmı Sıvıl Toplum Kuruluşlan Bağlantı Sckretaryasi ndan Jan Birket-Smith ve Şule Aytaç Fv Sahıbı Komıteden Emel Kurma \ İV-HAB1TAT II Bırlıktelığı nden AliGureİL kultur Sanat Danısjna kurulu ndan VecdiSavar.Tanh Vakfı ndan Orhan Sflier Lo- vve Adam Vorum Publıcis FC B Konsorsıyu- mu'ndan MehmetLralveCNR DTMAŞ Kon- sorsiyumu ndan Ceyda Erem katıldı Sıvıl toplum kurulusları ıçın konferansın ana temaları "herkese yeterli bannma olana- ğı" v e "surdurulebilirınsan yerleşimleri" ola- rak belırlendı Sıv ıl Toplum kurulusjan Foru- mu'na valnızca sıvıl toplum kuruluijian ve tenısılcılen katılabılecek Katıhmcılann bır on katılım tormu doldurarak ba^vuruda bulu- namlan gerekıvor Ba^vurularda saptanan ta- rıh 15 nısan olarak belırlendı HABITAT-II zırvesibunyesinde Istanbul da aynca ulu.larırası tıcaret tuarı sergıler kul- tur ve sanat ıkınlıklcn duzenlenıvor Zırvc ıçın 2^ bın yabancı konuğun gelece- ğı Istanbul da konukların uia^ımı konakla- ması ağıriınmasi ıle ılgılı olarak 18 kurulu:? tarafından 3 bın 100 kısıhk personel desteklı genıs, bırorganızasyon ağı kuruldu konakla- ma ıçın bugune kadar toplam 8^21 oda 202 suıt rczcrvasyonu yapıldı Aynca okullann yurt ve vatakhanclennde 14"?2 vatak sağlan- ması iı,ın tenıaslar yapılıvor Llkemizde kentscl yaşam çok rvnkli veçok farklı «oruntulerie orulu. HABITAT-II nedeniyle duzenlenen yanşmalar, yerleşimle İlgili sorunlann çozumiıne vonelik duşuncelerin vanştığı plarformlar olıışturmayı hedeflivor. Yaşanılır kentler için fikirlerinizi kendinize saklamayın: Yanşmalar için süre azahyor H AB17 AT-ll sureunde kcnt ve verlesmc sorunlannadonuk toplumsal bılınçlenmc- nın y ukselmesı ıçın. ozellıkle gençlenn bu konudakı ılgılennı yoğunlajjtırmak ama- cıvla çe^ıtlı van^malar duzenlendı Nısan avında sonuçlanaLdk bu tur uç ayn vanş- manın konularını vc kalılım kosullarını C umhunvet okurlanna bır kcz daha anım- satıyoruz \a^adigımız kent uzennde goruş ve du ^uncelenmızı gelıstırmck ıçın HABITAT yanşmalannda kollanmızı LO^kuyla sıva- mak gerekıyor Kısa film >anşması Cunıhurivet Vakfı ıle Tur>ak'ın H ABI- FA1-I1 nedcnıvlcduzcnledıklcn 'BirDaki- kalık Kısa Film Vanşmasr. kurmaıa bcl- gcscl oanlandırma vc dent.vsel yıbı tarklı turlerde tam kısa tılm çahsinalannaaı,ık 'İnsan Yerleşimleri ve Kentle>meSorun- lan' konıı-.uııu ışlevccck olan bırdakıka- lık tılmlenn en geç 15 Nisan 1996 tarıhıne kadar teslımedılmesi gerekıyor Bınncıye 75 mılvon ıkıncıvc 50 nıılvon uçuncuyc ısc2> mılvon lıralık odul vi.nlci.ck olan va < rısma ıv ın avrıntılı bılgı (0212)25167 70- I 2445251 no luteletonldrdaıiıvirenılebılır i kısa adı 11 \ olan l luslararası Mimar- larBirliği.l I ABH Al II kapsamında konu- su Bırlesmış Mıllctlertaratından 'DostMe- kânlar'olarak bclırlcnen (C onvıv lal Spai.cs) vc mımarlarla oğrencılerarasında avn av- n olmak u/ere uluslararası du/eyde ıkı fı- kıryansmasi duzcnlcdı "Dost tnekânlar* Van!>nıa, bır kent şd da kov mcvdanı yol kavsaklan veva o/el va da kanuiva aıt ıç mckanlar gıbı kentlerde va da bır ken tınbelırh bırbolgosındehalcn varolanme kanların ıvılcsiınlnıesınc ılı-jkın tıkırlenn ortava çikarılnidsmı amaçhvor L I \ nın varısınavla ılgılı duvuru mctnıııdı. "buva- rışmav la,daha once doğmus^ancak gun ısı- ğına çıkmak va da v av ılmak için uygun bir ortam bulanıanıış tum nkiıierc sahıp çıkı- lacağı' \ urguldnıvor Sontcslımtanlıı WNisanl9%olarakıl ın cdıİLn Dost Mek tnlar Fıkır \arışınasrntn uluslararası ıurı dcğerlcndırmc çalısnıala n ıle H \BIT\Tgunlcrındekı sergıorganı- zasyonumı LIAııın Furkiyculus.il kesimı- nı olu>turan MimarlarOdasıustlcnm'sdu- nımda Odul torcnı ISL lcnımuz I IW6) avında Barcelona'd.ıkı l i \ Dunva kongresı sırd- sında yapılatak Vanşmaya katılmak ıstevcn mımarlan- mız ve mımarlık oğrencılenmız. aynntılı kosullan 0212-227 69 10-11-33 no'l'u tclc- tonlardan Çiğdem Tıirkoğlu'na danısarak oğrenebıhrler 'Yaşanabilir yerieşme 11 Toplu Konut İdaresi'ncc (TOKI) Turkı- ye'dekı tum unıversıtc oğrencılerı arasın- dd du/enlenen 'Vaşanabilir Verleşme' ko- nulu scrbcstdiılatım yan^ması. H ABITAT gundeınındekı sorunlann ve çozum onerı- lennıngelı^tınlmesialanındaduşuncelenn zcngınlestırılmcsını hedeflivor Bununla ılgılı duvuru bro>jurundc 'yanşmanınama- cı, universite oğrencılerini, Turkiyc'dcki ycıieşmelerin kendine ö/gü sorunlannı, di- namikJerıni ve seçeneklerini, 20. yu/yılın evTensel deneyimleri ve getecek perspektif- leri içınde değerlendirmeye ve ya^anabilir yerleşmeler konusunda yorumlar uretme- ye yoneliktir" açıklaması yer alıyor Son urun teslım tanhı 26 Nisan 19% olan TO- KI oğrcncı yarısmasında 5 adet 100 mıl- von lıralık baijarı odulu, lOadctde 50 mıl- von lıralık mansıyon verılecck Yan^ma ıv ın dyrıntılı bılgı 11 \BITAT-II Projc Ko- ordınasyon Bınmı nden edınılebılır (Teleton 0212-23167 67) H A B I T A T F O R U M U Sın/amıztıı hu haflakı taıiı^ınuLilan so\lemındekı kaışılıklaıını ktndı alanhıııııda ı>nem\edıklerı değerkndunoı Pıof Dı Levat Geray komtlanı değmnoılar İhsan Bilgin, ısc Tıiıkce\e \eıdığı ozel onem son a\lardakı ulusal lapor geıeğı tuze'sozcıığu\le ele aldığı taı lışmaluıında tleşlııı konusıı kt ntleynenın hukuk alanındakı temel \apilan 'akto'r'kcnıanun.n HABITAT sonınlaımı \uı-gulıt\oı Tüzel boyutlanyla HABITAT-II Prof. Dr. CE\ AT GERAN SBFO& Lyesı kısaca HABITAT II sozcuğuvleandığı- mız ve yırmı vıllık bır aradan sonra ıkın- cısı Istanbul'da yapılacak olan Bırlesmı^ Mılletler tnsan Yerlesmelcn konteransi ku^kusuzclc aldığı konularaçrsindan val- nızcavonctıcılcrı plancılan bılımadam- lannı ve verleşmevle ılgılı uzmanları de- ğıl aynı zamandatuzeadamlannı (hukuk- çulan) da yakından ılgılendırmektedır Insan verleşmclerı açısından tu/enın (hukukun)onemını aynca bclırtmck gerek- mıyor Ama kentsel vaiamın her alanını heranını. her vonunu çerçe\eleyen tuze dı/- gesı, ınsan yerleı>melerı açısından aşağıda- kı konularda daha da onem kazanmakta- dır * Bclh bır toprak parı,ası uzennde ya- >ayan ınsanların bu toprak uzcrındckı lye- lık (mulkıyet) ılışkılerı. * Bırcyın sahıp olduğu temel hak veoz- gurluklenn kent dedığımız yerieşme bı- nmlcrı duzcyınde gerçeklc^mcsı soyut- luktan kurtulup somutla%ma.sı Bellı bırycrle^mede ya^ayan bıreyın, 'yurt- taş' olarak u\ ruğu bu- lunduğu dev lete. yerel topluluğun bır uyesı, 'kenttaş' olarak kent yonctımıne karsı hak ve sorumluluklan lannın toplumsaliastınlması ulusalldijtı nlması sağlanabılır * kaınunun elındekı topraklar elınden s ıkanlmd7.dksıneheryolddnkamusdldr- sdvarlığının(stokunun)arttınlmasınaça- lıijilır. * kamulastırmadaarsdnınpıvasa(rayiç) değerı u/ennden değıl halıhazır kullan- ma vada vergı bıldırım değcn gıbı nesncl olçutler uzerınden kar^ılık odenebılır Bugun vururlukteolan ıyelıkduzenı ve vasal duzenlemelerve uygulamalar butun bu onlemlerı gerçeklcstırmeve elverışlı değıl. tdm tersıne sonuç verecek nıtelık- tedır Kenttaşlık haklan IIABITAl IlVazanagındaYurttasBdğ- lılığı (C ıvıc Fngagement) olarak yer ve- rılen gerçekte kcnttaslık bağlılığı kavra- mına uvgun bıçımdc kentlı olmanın sağ- ladığı hakldrın bılıncınde oldn. bu hakla- rının gerçeklcsmcsi ıstcmınde bulunan, sağlamdk ıçın gcreklı tutunı ve davranış ıçındc olan. obur kenttdsjann hdklanna say - gı gosteren. kentı ılgılendıren kararlara. Kentsel topraklann iyeliği Sağlıklı.guvcnlıklı yaijanabılır ve surdu- rulebılır bır kcnt vcçcv- resının olusumunda kentsel topraklar uze- nndckı ozel ıvelık hak- lannın toplum yaran- na kullanılması zorun ludur Çeytlı toplumsal nedcnlcr ıvclığın top- lumsal ışlcvı gereğı toprak ıvelığıne çeşıt- lı açılardan sinırlandır- malargetınlmesını ge- rektınyor * Kentınplanlı veduzenlıgelışmcsı ıçın ımar tuzesı kapsamındakı sınırlamalar * Llusallaştırma ve kamulaîîınna Kcnt topraklanna olan ıstemın yogun- luğundan ve kentsel gclışmeden doğan rantlann toprağın sahıbınc bırakılmama- sı. topluma gerı gıtmesının sağlanmasi bu sınırlamaların cn onemlılendır \a^anabılırvesurdurulebılırbırkcntın olus,turulması. bu sınırlamalann uvgulan- masına toplumsal yarar ıle bırevsel çıkar arasında hakça bırdcnge kurulmasına dd- hd doğrusu toplum vdrarının bırevsel çı- karlara yeglenmesınc bağlıdır Öysa kı. Turkıve'de 1%0'lardan bu yana sureklı çıkarılan ımar ve gecekondu bağı^lama lan ıle kcntlenmız arsa mafyasının yon- lendırmesıne gore sağlıksız bır bıçımdc bu- yumcktedır Ozcl ıvclığın ortadan kaldırılmasına gı- dılemeyeceğıne nore. burada tutulacak yol bcllıdır * Ozel ıvelıöc dokunmadan. ımarhak- kentın yonetımınc ve yönetımın denet- lenmesınc ctkın bıçımdc katılan kenttaşın varlıgı zoruniudur Daha doğrusu kenttaşlann bu bağlam- daduyarlılık vcbılınçlılıkkazanmasıçok onemlıdır Bu da yerel demokrasının ku- rulması ya^aması vc ycrcl yonetım kul- turunun geli!?mesı açısından ohnazsa ol- maz bır koşuldur Kenttaşlann saydam, demokratik uret- ken,verımlı kavnakyaratıcı hakça(adıl) hızmet sunan çağdd!} bır yerel yonetımı ıs- temeye. kent vonetımının kararlanna ka- tılmaya veonudcnetlemeyehakkı vardır Kenttaşlık haklan. Avrupa kent Antlaş- ması adlı bır uluslararası belgede tuzellı- ğe kavuşturulnıustur Bunu Avrupa'dan kure ye yavgınlaştırmak ıçın HABITAT II oncmlı bır tırsat olarak değerlendınl- melıdır Bu haklann gerçekleştınlmesi ıçın ana- yasa ve y asalarda yerel vonetımlenn çağ- daş bır kımlığc kavuşturulması zorun- iudur 'Toplumsal oyun' nasıl oynanır? İHSA1N BİLGİN HABIFtT i hısal Danışma Kurulıı L t esı HABIT\T II soylemınde.dolayısıylada Turkıyc Ulusal Raporu nda sık sik karşı- mıza çıkan bır kavram var 'Aktor' >avaş yavaşherkesın ılgılenmeye, katılmayabaş- ladığı H \BITATtartismalanndanbukav- ram da pavım aldı. çcsitlı açılardan konu edıldı Her >eyden once şunu belırtmektc y arar var kuramsal bır eksen oluşturan. çcrçe- ve çızen her kavram bazı şeylen gun ı^ı ğınaçıkartır bazılannı dagolgedebırakır Aslında karmaşık olan gerçeklık karsısın- da elek gıbı, fıltre gıbı çalişir Seçtıklennı gistcnr ıhmalettıklennıdegızlcr kavram- lann vc kavramların ordugu dusunee sıs- temlennın bu ozellığını gormeyen bır tar tışma ve konusma ortamı bulanık suda balık av lamaya benzer Boyle ortamlarda. karşıt va da vandaş olunan anlamlı ışlek konumlar alınamaz her sev bırbınne ka- rışır Her sev bırbınne kanşınca da gcr- çeklıge mudahale gucu azalır donuşturu- cu guç zavıflar enerjı bosa harcanır 4 Aktör\ 'roF ve 4 oyuıT Amenkan sosyolojısının bu vuzyılın ba- sında dağarcığımıza kattığı "aktor" kavra- mı bıze nelerı gostenr v e bızden nelen gız- ler' '\ktor* ve onun ıkız kardeşj olan 'rol'kavramlannınçızdığıckscn 'birey'den ve 'birevierineylemliliğî'nden hareket eder Soztuklerın de hemen çağnştırdıkları gı- bı 'oyun' metatoru ıleçalısır Toplumsal ış- leyi!;i 'oyun'unyananlamljrı veçagrışım- lan ıızennden ycnıden kurar Bovle olun- cada herhangı bıroznenın davranısın ıs- lerhğın •gerçekten' nc olduğuvla veva ar- dında ne bulunduguvladegıl nc "vapnğıy- la' ya da 'yapabileceğivle' ılgılenmıs olur Doîavisıyİa ınsanı ve toplumu 'hakikatiy- le' değı 1 'tezahurleriy le*, 'gelip geçıcilığıy- le\ "başka turlu de olabilirliğiyie' kav ratır 'Aktor'çcşıtlı kılıklara gırebılen ozncdır *rol' başka turlusu dc olabıleeek t ınımlı bırcvlemlılık bıçımıdır 'ovun'kurallanye- nıden konabılecek bır kabul lersıstemıdır Toplumsal bırlıktelığı tek tek bırey lenn ey- lemlen taratından orulen bır doku olarak kav ratır iddıasi. vuzeyı gostermektır Bunun kar^ısında 'yapı'ya. 'sistem'e ağırlık vcren kuramlaryeralır Bunlar, oz- nenın.eylemın kurallannardındavatan 'de- rin yapüann' peşindedırler Bu ıster 'mül- kiyetflişküeri' ıstcr'zihınyapılan' ıstcr'be- beklik donemi' ıster 'orgüt' ısterse de "varlık'olsun heptezahurunardındakı'be- lirleyiciyi' anlama bılme çabasıdır Bugun hıçbır kuram kendı başına ger- çeklığın butununu ku^atmavı başaramı- vor, bağnazlığı goze almadan boyle bır ıd- dıada bulunamıyor Bunun herhalde ku- ramlar kadar yasadığımız dunyay la da bır ılışkısı var Bu ortamda tehlıkelerden bı- rı bağnazlıksa otekı de kafa kanşıklığıdır Duşunce sKtemlennın ımkân ve sınırlan- nın tarkında olunması, bağnazlığa olduğu kadar kata kanşıklığına karşı da bır dırenç hattı olu:>turur •O\Tjn\ "aktor' ve 'rol' kavramlannın açtıgı kulvara gen donecek olursak Bun- lar bır'o/nekrizinin'olduğu yanı bazı ış- len kımın nasıl vapacagının bellı olmadı- ğı. sahıpsız kaldığı bırdunyada elvenşlı araç- larolmaya adaydırlar kuşkusuz kısmılık- lerının tarkında olmak \c her derde dev a olduklannı sanmamak kaydıy la Fylemlı- lık duzevınde kalarak vcnı rol tanımlan vapmak bu dogrultuda toplumlar toplu- luklar ve bırevlerarası ıttıtaklar aramak HABIT\T II nın vapabılcccklerı arasın- dadır 'Oyun' metatorunun varattığı hafıf ve ıvıniser atmoster, bıreylen bu dogrul- tuda motıve edebılecek bır potansıyel ta- şımaktadır kuşkusuz ılluzyon gormeye ve potansıvel hayal kınklıklanna karsı da uya- nık olmak kavdıy la Bunun ıçın de tıpkı ku- ramlarda olduğu gıbı kendı ımkanlarımı- zın ve sınırlarımızın da tarkında olmak zo- rundayız Dolayısıylabırkulağımızda'de- rin yapılar'dan soz edenlere açık olmalı Bugun gaiıbd av nı anda henı gerçekçı hem dc havalcı olabılmek. "oyun'u ıçınden ve dışındaıı gormeye çalıs,mak gerekıyor