Katalog

26MART1996SALI CUMHURİYET SAYFA KULTUR 15 Engin Cezzar'm sanat yaşammın 40. yılında Yapı Kredi Yaymlan'ndan 'Engin Cezzar Kitabı' çıktı Tîyafroya âşık bir Don KişotKültür Senisi - Engin Cezzar' ın tiyat- roda kırkıncı yılı bu yıl. llk profesyonel rejisını 1956 yılında yapan Cezzar'm ge- çen kırk yıl boyunca, yüzlerce oyun ve televızyon çalışmasıyla dolu bır sanat yaşamı var. Gökhan Akçura'nın hazırla- dıgı, Yapı ICredi Yayınlan'nın yayımla- dığı "Engin Cezzar Khabı", kırkıncı sa- nat yılında bu ba$anlı sanatçıya bir ar- magan niteliğinde, geçen ay yayımlandı. Gökhan Akçura, hazırladığı kitapta, Engin Cezzar'ı çocukluk \e gençlik yıl- lanndan. Amerika'daki riyatro eğirimine, Türkiye'deki ilkoyunundan "GülrizSu- ruri- Engin Cezzar TNatrosu"nun kuru- luşuna; tarihsel bir süreç içinde ele ala- rak Cezzar'm kırk yıllık sanat yaşantısı- nı incelıyor ve son dönem tiyatro çalış- malanyla birlikte hrk yıla tanıklık eden mektuplan sunuyor. Gökhan Akçura'nın girişinden Cez- zar'ı tanımaya başlayalım: Amerika yıl- îannda Strindberg'in "12 Chartes"ının Amerika; Kafka'nın "Mezar Bekçjsi" ile BaJdMİn'ın "Giovannı'nin Odasrnın dünya prömiyerlerinde başrol üstleniyor. Türkiye'deki çalışmalannda ıse 15 oyu- nu ilk kez sahneye çıkarma onurunu ya- şıyor. Ona yakın oyun da Engin Cezzar tarafından Türkiye'de ilk kez sahneleni- yor. Bunlara birde Türkiye'deki ve Ame- rika'daki televizyon çalışmalannı ekle- yince ortaya oldukça yüklü bir birikim çıkıyor. 'Hamlet'i oynamak isterim Bu kırk yılın toplamını kitaplaştırma- nın oldukça zor bir iş olduğunu belirten Akçura, yöntemini şöyle anlatıyor: "Neyse ki özeDikle "Gülnz Sururi-Engin Cezzar Topluluğu' döneminin belgeleri titizlikte korunmuştu. Vma. Engin Cez- zar'm sanat yaşamının bundan önce vc sonra gelen süreçleriyle ilgüi bilgiler ol- dukça dağınık durumdaydı. kütüphane faramalan ve Engin Cezzar'la uzun gö- rüşmeier yaparak bunlan aşmaya çalış- fck." 1935 yılında, Istanbui'da, Cezzar- lar'dan Mehmet Sefa ıle Şamlılar'dan Fatma Melek'in ilk çocuğu olarak dün- yaya gelen Engin Cezzar'm çocukluk ve gençlik yıllannı Akçura, kendisiyleyap- tığı görüşmelerle sunuyor. Beyoğlu'nda sinemalarla. Boğaz'da. o zamanlargiriliyormuş, denizle haşır ne- şir geçen çocukluğun ardından Robert Kolej yıllan gelir. Okulda her yıl oyun- larsahnelıyorlardır. Sahnelediklen "Ot- hello" oldukça başan kazanınca. Cezzar tiyatrocu olmayı kafasına koyar: "Ko- nuvu babama açtıın. Cevap tahmin edi- leceği gibi 'hayır' oldu. Cezzar ailesine hariciyeci bir ogulıuı yakışacağmı düşün-. mekteyUer." Ancak Cezzar kafasına koy- muştur tıyafroculuğu ve Yale Üniversi- tesi'nı de gözüne kestirmiştir. Bu konu- da babasını ikna edenler ise Mina Urgan, Nur Sabuncuv e Şakir Eczacıbaşı olmuş. Ve Amerika yıllan başlar. Gökhan Ak- Cogol'un "Palto" oyunundan. Kngin Cezzar, Cülsen Tuncer ve Beyhan Benek. 'Filumena' oy ununda Orhan Çağman, Alev Sururi, E. Cezzar ve Giilriz Sururi. • Engin Cezzar, 1956 yılında Amerika'da başlayan, 1959'da Türkiye'de Muhsin Ertuğrul'un yönettiği "Hamlef'te başrolle süren profesyonel tiyatro yaşamının 40. yılını çeşitli etkinliklerle kutlayacak. • Kırk yıl içerisinde Cezzar'm başrolünü oynadığı, rejisörlüğü ve prodüktörlüğünü yaptığı oyunlar arasında birçok dünya prömiyeri bulunuyor. Öncü çalışmalanyla birbirinden başanlı bir çok kompozisyon sunan ve yorumlayan Cezzar, Türkiye'deki çalışmalannda ise 15 oyunu ilk kez sahneye çıkarma onurunu taşıyor. çura, Amerika'nın Cezzar için eğıtım ve profesyonellık açısından tiyatro ıle ger- çek buluşmanın gerçekleştiğı yer oldu- ğunu belırtıyor. "Burada,önceValeDra- ma School'da başjayan çalışmalar. Ac- tors" Studio'da devam eder. Cezzar kısa süredeönenıli profesyonel deneyim ve ba- şan kazanır." Burayla ilgili anrlar çok. Önce votka fabrikasında, ardından İalat Halman'ın plak mağazasında \e Bırleşmış Mıllel- ler'de çalışma. Ama en önemlısı ilk pro- fesyonel sahne deneyimı "Bölgesel ti- yatrolar her yıl sonu yaz m unlan icin ele- man alıriardı \e genç oyuncular icin bu bir şanstı. İşft- ilkprnfesyAnetiigim- de 1956jılında, böy le bir fiy armda. Saranac Lake Theater'da gerçeİdeşti. Önce Bar- ry'nin "Phıladelphıa Stor>" adlı oyunu- nun rejisini yaptım. Ardından tiyatronun bir diğer m ununda rol aldını. Haftada on doiar kazanıyordum ve bir ögrenci için bu iyi bir paraydı! r ( aidvveH'in 'Tütûn Yolu' Birkaç da dayak olayı var Cezzar'm başına gelen. Belki bunlar da etkilidir Türkıye'ye gelişinde. Ama yaz tatili için geldiği İstanbul'dan Amerika'ya döne- meme.sini Gökhan Akçura anlatıyor: "Engin Cezzar'm annetaranndan akra- bası olan Leyla Gencer. Muhsin Ertuğ- rul larafmdan, 1959'da İstanbul Opera- sı'nın açılışını "Tosca" operasıyla yapma- $ı için Türkiye'ye çagnlmıştır. Muhsin Hocası'nı kıramayan Cencer, Scala'dan i/inalarak İstanhul'a gelir. LeylaGeneer, Engir» Ce/zar'ı Muhsin Ertuğrui'la ta- nışrırmak için Şehir Tîyatrosu'na götü- riir. Bu konuşma strasında Muhsin Bey'in arzusu üzerine, Engin Ameri- ka'da neler yapüğını anlatır bir nefeste. Tam aynlırken Muhsin Ertuğnıl sorar: 'Engin, Türkiye'de bır şey yapmak iste- miyor musun 0 '. Engin,' Istemez olur mu- yum hocam' diye karşıbk verir, Muhsin Bey,"Benşimdi Hamlet'i sahneye koyu- yorum. Hamlet'te oynamak istemez mi- sin?' der. E ngin istediğini söyle.vince jine sorar: "Pekı hangı rolü oynamak ıster- sin?'. Engin tereddüt etmeden cevaplar: "Hamlet'i oynamak isterim hocam.' Bir an sesizlik olur ve Muhsin Bey,' Yarın se- kız buçukta provaya gel' diyerek konu- yu kapatır." Şehir Tıyatrolan'ndakı başanlı Ham- let yorumlan, ardından askerlik, sonra- sında Dormen Tiyatrosu'nda sahneye koyduğu 'Bir Yastıkta' adlı oyun ve ni- hayet Engin Cezzar-Gülriz Sururi Tiyat- rosu'nun kuruluşu. Tbpfulük flR'iyfarak Erskinc CaldweU"ın Türkiye'de hıç oy- nanmamıj, \e Amerika'da gişe rekorlan kırmış "Tütiin Yolu" oyununu seçer: "Oyunun çevirisini F1I17 Öfluoğlu üstle- nir. Duygu Sağıroğlu dekoru yapmaya başlar. Ama, en önemli rollerden birini, 'baba'yı oynayacak oyuncu bulmakta zorlanırlar. Sonunda bu rol Pekcan Ko- şar'a verilir. Oyun başan kazanır. Özel- likle a'yatronun sahipleri olmalanna rağ- men yan roUerdeyerinmeleri basında öv- güyle karşılanır. İlk progranı dergUerinin sunuş yazısı, "Biz de merak ediyoruz" başlığını ta^ımakta \e şöyle devam et- mektedir: "Büy ük imkântaıia büyük iş- ler yapmak herkesin idealidir. Bazen bü- yük imkânlarla küçük işler yapılır, reza- let olur. Nadiren. çok nadiren küçük im- kânlarla küçük işler yapan ise ayıplan- maz; iyi niyetliler 'hıç ış yapmamaktan iyi ya' derler. Biz bakalım küçücük sah- nemizde neler yapacağız?" Televizyon çalışmalan Çok şey yaparlar: Engin Cezzar, çalış- malanyla 15 oyunu ilk kez sahneye çı- karma onurunu taşır. Bunlar. sırasıyla: "Canlı Maymun Lokantası", "Keşanlı AJi Destanı", THreklerarası'nda", "Fer- hat Ile Şirin", "Teneke", "ZiUi Zarife", "Kurban", "Ketepçe", "Aylon", "Ittihat ve Terakki", "Uzun Ince Bir YoJ", u Ya- lan Dönya", "HaBde", "Midas'ın Altın- lan" ve u Kadı"dır. Cezzar'm Türk ti- yatrosu açısından bir başka önemı de ara- lannda "Hair","Kabare","Tütün Yolu" gibi oyunlann da bulunduğu bir çok ya- bancı oyunu Türkiye'de ilk kez sahneye çıkarması."Bay Alkolü Takdimimdir" gibi televizyon çalışmalan ve çeşitli yurtdışı turneler de var bu arada. Cezzar 1990 yılından bu yana ise yönetmen ola- rak sürdürdügü tiyatro çalışmalannda ise "Budala", "Yedi Kadın", "Kadı" ve "Midas'ın Kulaklan"nın da aralannda bulunduğu başanlı çalışmalaryaptı. 70'lenn sonlannda dört yıl süren bir aynlık dışında kırk yıldır büyük başan- lara imza atan Engin Cezzar, bu geçen kırk yıl boyıınca, post-modern olarak ni- telenebilecek, öncü çalışmalanyla birbi- rinden başanlı birçok kompozisyon sun- du, yorumladı Türk izleyicisine. Kırk yıldır başansında hiç bir azalma görül- meyen Cezzar. sürekli kendini yenileye- rek yeni üretımlerde bulundu, bununla da yetınmeyerek gençlerin eğitımine kat- kıda bulundu. Dört yıl aradan sonra "lizun İnce Bir Yol^latekrarsahneleredönen Cezzar'm dönüşüne sevinenlerin başında Aziz Ne- sin geliyordu. Nesın, şunlan yazıyordu 1980 yılında Tiyatro Dergisi'ne:" Engin gibileri, salt Türkiye'de degil, tiyatro sa- natının çok daha eski olduğu, iİeri zen- gin ve büyük ülkelcrde bilc kolay kolay ye- tişmez.. Sevgili Engin. Hoşgeldin dükka- mna.Gazan mübarekola!" Bırçok büyük yapımı Don Kışot'vari girişımlerle sunan. Türktiyatrosunun ta- rihinın önemii parealarmdan biri olan Engin Cezzar için yazdığı yazıyı şöyle bitiriyor Sevgi Sanlı: "Ezel meclisinde kırklarceminde/Sahnenin nuruna be- zendi Engin/ Kırkı ile bile ayini cem- de/ Bu aşkn sırrına özendi Engin." Harlemli 'Afhkalı Amerikalı' fotoğrafçı: Roy DeCarava ÖZGEN ACAR NEW YORK - Harlem'de doğmuş, tüm ömrünü New York'ta geçiımiş Roy DeCarava'nın yanm yüzyıllık fotoğraf- çılık yaşamının siyah-beyazlan Modern Sanatlar Müzesi'nde (MoMA) sergileni- yor. Eskiden "negro-(zenci)" denıürdi. Zenci sözcüğündeki "aşagüayıcr vurgu- yu kaldırmak amacıyla yerine "Wack(si- yah)" denilmeye başlanmıştı. u lrk ayn- mı"ru öne çıkardığı için "siyah*1 yerine artık "Afiican American-(Airikah Ame- rikata)" deyimi kullanılıyor. Fotoğrafçı Roy DeCarava (1919) da bır "Afrikalı Amerikair. MoMA Fotograf Bölümü Sorumlusu PeterCalassi DeCa- rava'nın fotoğraflanndan 200 tanesini se- çerek, tarıh dizinine göre müzede sergi- liyor\eekliyor: "Son 50 yıllık Amerikan geleneği DeCarava'sız düşünülemez." DeCarav a'nın, bu seçım öncesinde Ca- lassi'ye şu tek koşulu koyduğu açıklan- dı: "Başkalannm siparişi üzerine (dergi- lere ya da kitaplara) çektiklerimi degil, kendim için görünriilediğinı fotograflar- dan seçeceksiniz." Fotoğrafçının 50 yıllık, -25 yıl önceki sergisinden bu yana- ilk geri dönüşümlü siyah beyazlan MoMA'da bir arava geti- rildi. Çocukluğundan beri sanatçı olmak is- teyen ve Harlem Toplumu Sanat Merke- zi'nde resim sanatı ile baskı tekniği üze- rinde eğıtim gören DeCarava fotoğraf çekmeye 1940'larda başladı. O günden sonra -flaş gibi- "hiçbiryapay ışığa" baş- vurmadan görüntüledi. DeCarava'nın sergideki fotoğraflanna baktıkça sanatçının değişık ilgi odakla- 'Olağan' konu, olay ve kişileri objektifi ile "olağanüstü' donduran Roy De Carava'nın yanm yü/yıllık fotoğrafçılık yaşamının sKah- beyazlan New York Modern Sanatlar Müzesi'nde sergileniyor. Mississippi Ozgürlük \ ürüyüşü'nden. nna yönelen çeşitli dönemlerinın \arlığı dikkati çekiyor. Bir bakıyorsunuz. kafa- sına taktığı caz sanatçılannda odaklaşı- yor objektifi. (Caz sanatçılan ıle ılgilı "The sound I saw (Gördügüm Ses)" adı ıle bir fotoğraf albümü hedefliyorsa da bunu gerçekleştiremiyor. Ünlü cazcılar- dan Billie Hollday. Milt Jackson, Charlie Parker, Thelonius Monk, Dizzy Gilles- pie'nin yanı sıra JohnColtraneveötekı- lerinı görüntülüyor. 1963'te çektığı "Coltraneonsoprano r 'adlı fotoğrafı caz fotoğraflan arasında adeta klasikleşiyor. Bir başka grup fotoğrafında "insan"ı göremiyor, ancak "insanın varlığınr al- gılayabilıyorsunuz. Bu lirik eserlerden biri "ketçapşişeleri,masaveceket''fotoğ- rafıdır. Her an biri gelip fotoğraftaki ce- keti gıyecektır. Ya da "içerideki nota seh- pası" fotoğrafında olduğu gibi bir keman- cı birazdan gelıp pro\a yapmaya başla- yacaktır. Kemancı çalışmasını yeni bitir- mışdeolabilir. 1952de "Guggenheim Bursu"nu ka- zanan ilk Afrikalı Amerikalı fotoğrafçı olan DeCarava, bu bursla, bir yıl boyun- ca başka hıç bir iş yapmadı. Harlem'i. Harlemliyi, Harlem"deki günlük yaşamı görüntüledi. Sonuç bır hankaydı. "The Sweet Flaypaper of Life (Yaşamın Tatlı Si- nekkâğıdı)~adlı kitapta Harlem'ı yayım- landı. Bu yapıtla. Amerika"dakı Afrikalı Amerikalılann başkenti diyebileceğim Harlem'e ılişkin görüntü boşluğunu ört- Harlem'den Shirlvy. Sam'i kucaklıyor. tü. Bu fotoğraflar, DeCarava'nın günlük yaşamla ilgili aynntıya kaçan gözlemle- nnin gerçekte nasıl başanlı fotoğraflar olabileceğini fotoğraf ve sanat meraklı- lanna çarpıcı biçımde kanıtladı. DeCarava. bır başka fotoğraf grubun- da ıse "Canım, orada da fotoğraf çekiür miymiş?" önyargisında olanlara güzel bir ders veriyor. Afrikalı Amerikalı fotoğ- rafçımız kalkmış gırmış, metrolan soka- ğa bağlayan merdivenlenn en üst basa^ mağında durmuş ve yeraltından dışan çı- kan insanlan görüntülemiş. ICimisi yor- gun. Belli ki akşam, iş dönüşü çekilmiş. Kimisı hüzünlü. Yeraltı dehlizlerinde yol- culuğundadüşündüğüekonomıkbunalı- mını gün ışığına çıkınca da atamamış. Sanatçımız, I955'te New York'ta bır fotoğraf stüdyosu yerine "fotograf gale- risi" açmış. Amacı, fotoğrafın sanat ol- duğunu kanıtlamak ve fotoğraf sanatçı- lannın eserlerini pazarlamak ımiş. Bu sü- rede fotoğrafı insanlara sevdirmış, ama galeriyi de iki yıl sonra kaparmak zorun- dakalmış. Bu olaydan bir yıl sonra bir yayınevin- deki görevinden de istifa eden DeCara- va, yaşamını "serbest fotografçı"olarak kazanma yolunu seçmış. DeCarava'nın, 1963"te ise Afrikalı Amerikalı fotoğraf- çılan eğitmek ve yardım sağlamak ama- cıyla "Kamoinge Atölyesi"ni kurduğu anımsatılıyor. 1975"tedeNew York Hun- ıcr College'de "fotoğrafçılık profesörü" olarak ders vermeye başlıyor. DeCarava'nın en önemli dönemlerin- den biri de. 1963'te NVashıngton'da ünlü -Mississippi Ozgürlük Yürüyüşçüle- ri"nin gösterilenndeki fotoğraflandır. Si- yah-beyaz ırk ayrımına en güzel tepkiyi sıyah-beyaz fotoğraflarla ortaya koyuyor. Bu fotoğrafiarda kıtlesel görüntüler ye- rine, bireylenn yüzlerindeki tepki, De- Carava'nın objektifinde donup kalmış. Sergi nedeniyle DeCarava. "Görüntüle- mek ve görüntü yaratmak, benim kişiB- ğim ve sanatsal geiişmeındeki bir rutku- dur. Fotoğraf, kaygı ve değerlerimi anlat- makta başvurduğum en önemli yoklur" diyor. "CHağan" konu, olay ve kişileri objek- tifi ile "olağanüstü" donduran sanatçının bu sergisi için hazırlanan "Roy DeCara- va: A Retrospective" adlı kataîoğun cilt- lisi 60. ciltsizi ise 30 dolara satılıyor. 194 fotoğrafın bulunduğu katalog 280 sayfa. Sergi, 1999 yılma değin Amerika'nın 9 büyük kentini dolaşacak. Leonardo'nun desenleri îngiltere'de sergileniyorKültür Servisi - Leonardo Da Vin- ci'nin 100 adet deseni, Îngiltere'de kraliçenin Buckingham Sarayı için- deki Queen s Galeri'de bir yıl boyun- ca sergileniyor. Bu koleksiyonun içinde, Rönesans döneminin en önemli sanatçısı Leonardo'nun bu- güne dek hiç görülmemiş yapıtlan da yer aldığı sergi, Cezanne retrospekti- fiyle 1996 yılına görkemli birbaşlan- gıç yapan Londra sanat ortamının en dikkat çekici sergilerinden bin. Ünlü sanatçının sanatsal dehasına tanıklık eden çok az sayıda resim gü- nümüze kalmış. Dünyanın çeşitli kentlerinde müzelerde sergilenen bu resimlere karşılık. sanatçının binler- ce deseni çok iyi koşullarda saklana- rak günümüze dek korunmuş bulunu- yor. Bunlann büyük bir bölümü. İn- giltere Kralıçesi II. Elizabeth'e aıt Bugüne dek Ingiltere'deki Vvındsor Kalesi'nin kütüphanesinde barınan ve yalnızca akademisyenlenn görme olanağı bulabildiğı bu muhteşem ko- leksiyonun en değerlı örnöklen. bu yıl ilk kez halka açık sergileniyor. Bunlardan özellikJe dokuz tanesi, bu- güne dek hıçbiryerde sergılenmemış. Sanat tarihinın gelmiş geçmış en bü- yük sanatçılanndan binnın yaratıcı dehasına ışık tutan sergi, izleyicıyı beş yüzyıl öncesine götürüyor. Sanatsal yönünün yanı sıra Batı dünyasının olağanüstü beyinlerinden Leonardo'nun heykeltraş, mimar. müzisyen. anatomist. botanıkçi. mü- hendis,jeolog \e haritacı yönlennı de açığa çıkaran desenlerini içeren ser- gi, Leonardo'nun neden ilk 'evrensel sanatçı' olarak kabul edildiğini açığa v uruyor. 1452-1519 yıllan arasında yaşayan Leonardo Da Vinci, desenlerinden oluşan koleksiyonunu. en sevdiği öğ- rencisi FrancescoMelzi'yebırakmış- tı. 1570 yılında Melzf ninölümü üze- rine. koleksiyon heykeltraş Pompeo Leoni'yesatıİmı^tı. İColeksıyonun da- ha sonra tngı Itere kralıyet ailesine na- sıl geçtığı bılinmiyorama. 1690yılın- dan kalan birbelge desenlerin bu dö- nemde Ingiltereye getinldiği konu- sunda ipuçlan veriyor. Koleksıyonda yer alan kimi eskiz- lcr. Leonardo'nun daha sonra yaptı- ğı kimi resımlernin hazırlık çalışma- lan. Bunlann yanı sıra, sanatçının in- san ve hayvan figürlerinı incelediği grotesk, kankatürümsü çizimler ve bilimsel anatomik ıncelemeler bulu- nuyor. koleksiyonun büyük bır bölümü, sergilenmek üzere yapılmamış. Le- onardo'nun kendı defterlcnin sayta- lanndan kopanlan eskizler arka tara- fında yer alan yazılar ıse, yalnızca bır ayna yansıtılarak okunabiliyor. Le- onardo'nun, bu yöntemi turucu kili- se çevrelerinden korunmak için kul- landığı sanılıyor. Leonardo. Koper- nik'teraçok önce "güneşin hareketet- mediğuıi"defterine kaydetmişti... Londra'ya yolu düşen okurlarn kaçırmaması gereken, olağanüstü bır sergi! ALINTILAR TAHSİN YÜCEL Yorum Ustaları Gazeteyı elime alır almaz spor sayfasmı açanlardan değilim, hele Galatasaray'ın yenilgisini izleyen günler- de hiç açmam, başkası açtıgı zaman da başımı çevi- ririm. Bu nedenle, nerdeyse bir aydan beri, spor say- falanna baktığım yoktu. Galatasaray Fenerbahçe'yi 2- 0 gibi "net bir skorla" devirince, biraz özlem gidermek istedim, Cumhuriyet'\e de yetinmeyip çok renkli ve çok kuponlu gazetelerimizden birini aldım. Aldığıma da sevindim: karşılaşmaya üç koca sayfa ayırmıştı. Ama sevincım kursağımda kaldı. Neden derseniz, spor sayfalarında beni yazaıiarımı- zın o yüksek perdeden, o cafcaflı, o destansı dili bü- yüler daha çok, o hazır eğretilemeler, o durmamaca- sına yinelenen düzdeğişmeceler eğlendirir; aldığım renkli gazetedeyse, topu topu bir kez "Galatasaraylı kramponlar", bir kez "günün başarılı isrni" deyimi kul- lanılıyor, bir kez Galatasaray'ın "gökteki yıldızlar mi- sali" paıiadığı söyleniyor, bır kez de sağaçık Arif "Ga- libiyetin şimalyıldızı" diyenıteleniyordu. Ne "Meşinyu- varlağın ağlarla buluşmas, "ndan söz eden vardı, ne "gole atılan imza "dan, ne "golün adı "ndan, ne "kro- nometrenin mutlak hâkimi"nüen, sekiz yorumcu, bir o kadar da haberci arasından, bir Tann kulu çıkıp da topun yuvarlak olduğunu bile anımsatmıyordu. Öyle anlaşılıyordu ki, çok renkli gazetemizin çok renkli ya- zartan bugün hiç formda değıllerdi. Gerçekten de, nerdeyse tüm yazılarda, anlaşılmaz bir isteksizlik, kendini zor gızleyen bir hoşnutsuzluk se- ziliyordu. Bu kadarla kalsa gene iyi! Kafalan da olduk- ça kanşmışa benziyordu. Bır futbol takımı bir başka futbol takımını eze eze yenmişti, onlarsa, bir yengıden çok bır yenılgının, hatta bir yenilgının bile değil, bir ya- nılgının öyküsûnu anlatıyorlardı bize. Ancak, biraz ya- kından bakılınca, hoşnutsuzluğun ve konunun saptı- nlmasının nedeni kolaylıkla anlaşılıyordu. Bu karşılaş- mayı "hesapta olmayan faktörlerın ayaklanması" yön- lendirmişti, "hesapta olmayan faktörter"\n başında da "güçsüz, güçsüz olduğu kadar da moralsiz" Galata- saray'ın, bir başka deyişle "Yaralı Cim Bom "un durup dururken bir "onursavaşı "na girişmiş olması geliyor- du: Bu "onursavaşı"nın, bu "onurlubaşkaldın"n\n, bu "soylu kişilik ve gövde gösterisi"nin altını çiziyordu herkes, oynadığı üstün oyunun değil. Fenerbahçe'ye gelince, kendinden çok daha iyi oynayan bir takıma yenilmekten çok, "kendini dev aynasında görüp" ya- ralı karşrtını "hafife alma"ntn cezasını çekmiş, spor dünyamızın en ünlü yorumcularından birinin deyımiy- le, "Galatasaray haysıyeti ve onurunu unuttuğu için şampiyonluk kutlamalannın sath-ı mahallinde çok fe- na birdarbe" yemıştı. Hiç kuşkusuz, üzücü bir durum- du bu, zayıfın güçlüyü, dörduncünün bınncıyi dize ge- tirmesi gibi bizi mantıklı bir dünyada yaşadığımızdan kuşkuya düşürecek bir durumdu, ama, Tann'ya bin şü- kür, futbolsal olmaktan çok, ruhsaldı. Bu nedenle, ya- nifutbolsal olmadığı için, geçicı birterslik, umulmadık bir kaza sayılması gerekırdı. llgılıler de gerçekten boy- le olduğu konusunda güvence veriyorlardı bize: "Ga- latasaray hayatının maçını oynadı", diyorlardı; "Bu Galatasaray ile inanın on maç yapsak dokuzunu ka- zanınz" diyorlardı; yanı, onlara göre, Galatasaray'ın üstünlüğü bir rastlantı, kendı üstünlükleri bır sürekli- likti. iyi de neden böyle yapıyorlardı ki? Galatasaray'ın Fenerbahçe'yi bileğinin hakkıyla yendiği, üstelik bunu ilk kez de yapmadığı herkesin bildığı bir gerçekken, ku- lağı tersinden göstermenin gereği neydi, neden Gala- tasaray takımının "oyunuyla" değil de "onuruyla" ka- zandığını söylüyorlardı? Fazla yanlı olduklan, tuttuk- lan takımın o gun kendılennden daha iyi oynayan bır takıma yenik düştüğünü soylemeye dilleri varmadığı için mi? Bu da vardı belkı ışin içinde, ama futbol oyu- nunun yetkili sözcülen olarak, onun derin ıççağnsını ortaya koyuyorlardı her şeyden önce; bir yandan fut- bola yaşamı ve tutkularını sokarak yenik takımı aklı- yor, bır yandan da, çelışkın bır biçımde, yaşama fut- bolu sokarak onu edimlerimizin ve tutkularımızın be- lırim alanlanndan biri durumuna getıriyorlardı: futbol bir gosterge evreniydı. Yazılannın bıçemi bile belli edıyor- du bunu. Takımlardan bınnin "gole yaklaştığını" söy- lemek mi gerekıyordu? Onlar "gole yakın bir görüntü sergiledi", diyorlardı. Bedensel güce dayalı bır baskı- dan mı söz edılecekti? Onlar oynanan "adale futbo- lu "nun "büyük bir baskının görüntüsü olduğunu" söy- lüyorlardı. Oyunun ustaca oynandığı mı söylenecek- ti? Onlar "bir futbol ustalığının ilginç motiflennin şe- killendirildiğini" vurguluyoriardı. Oyunun hırs ve kazan- ma istemıyle oynandığı mı söylenecekti? Onlar "dok- san dakika boyunca sahaya yansıtılan hırs ve kazan- ma azmi"nden söz ediyorlardı. Kısacası, oyunculann heredimı görünmeyen birşeyin göstergesiydi, izleyip yorumladıklan oyunsa, kendinden başka bir şeyin şöy- le bir belirip silindiğı alan. Başka şeyse, tek bir maça üç koca sayfa aynldığı- na, üç koca sayfada tam sekiz yazar ınce çözümle- melere giriştiğine göre, olsa olsa aşkın bir değer ola- bilirdi. Yazarlartmız kimi maçları coşkulu mu coşkulu, "kanatlı" mı "kanatlı" bir dille anlatıyorlarsa, o maçlar daha derin anlamlar ıçerdiğı, daha aşkın değerlere bağlandığı için anlatıyorlardı. Cuma gecesi kaçınlan ut- kuysa, sıradan duygulann ürünüydü. Sporculuk gereği, kazanana "şapka çıkartmak zo- runluluk arz ediyor"du, ama hepsi bu kadardı. S A L I T O P L A N T I L A R I 'Leda'nı başT- Leonardo da Vinci SANAT VE SOSYOLOJI TOPLUMSAL GELİŞİMİN EŞİĞİNDE SANAT "1968 SONRASI RASYONELLİK KRİZİ VE NEO'LAR" KONUSMACILAR HUSEYIN ALPTEKIN, NANCY ATAKAN 26 MART 1996 SAAT: 18.30 Y-yPI KREDİ K L L T İ R M li K K L / İ Yapı Kredı Sermet Çıftef Kütüptıanesl Isokiai Caddes 285 Beyoglu 8CO50 Isa-bul Telefon (0212] 2S2 47 00/440 245 20 41 Sah Toptentjlan nt. rsteyen herkes ucretsu oljrsk ızleyebılır YAPİ « KREDi