Katalog

SAYFA CUMHURİYET 31 ARALIK1996SALI 10 DIŞ HABERLER Globalizmin aksayaıı ayak sesleriŞİNASİ DANIŞOĞLU Ormandaki ağaçlara tek tek bakarsak 1996, milliyetçiliğin ve dinciliğin tırmanışı- nı sürdürdüğü, ormana bakarsak globalizmin aksayan ayak sesleriyle dolu bir yıl oldu. Bosna'da düzenlenen ilk seçimlerde katli- amlardan çıkan ve yeni katlianilardan korkan halklar, milliyetçilığe oy verdiler. Zaıre'de patlayan gerilla ayaklanması, komşu Ugan- da'daki aynlıkçı hareketleri de etkilerken Ru- anda ve Burundi'de Tutsıleri kestikten sonra kaçan Hutular için acılarla dolu bir geri dö- nüş serüveni başladı. Latin Amerika'da "pan- ter etkisi'' görüldü. Yani Meksika'da olduğu gibi ülkenin çeşitli yerlennde gerilla hareket- leri ortaya çikmaya başladı. Hükûmetler, panterin benekleri gibı yayılmış hareketler- le başa çıkmakta zorlandılar. Radikal lslam, en ürkütücü vüzünü Afganıstan'da gösterir- ken ezilen ulus milliyetçiliğı Çeçenistan'da Rusya'y1 dize getırdi. Biz Kardak kriziyle "bir bardak suda nrnna" dıye eğlenirken ay- nı sorunun Japonya ile Çın, Hong ICong ve Tayvan arasında da yaşandığını gördük, ve- saire. Hepsımn kendine özgü nedenleri olsa da gerçekte yaşanan, dünyanın ekonomik. siya- sal ve kültûrel globalizme belki de beyhude direnışiydi. Birgün sonrasının bile kestirile- me> eceğı bir dünyada yaşadığımız için "bd- ki de" dıyoruz. Bu direnişin en önemli adımı, -ki bizce 1996'nın en önemli olayıydı- ABD egemen- liğıne karşı Rusya ve Çin'in bir stratejik or- taklığa gırişmesi oldu. Neydi sosyalistken birbınnden nefret eden bu iki ülkeyı kapita- listleştikçe böylesine yakmlaştıran etken? Rusya, NATO'nun genişlemesinden Çin, ABD'nın Avustralya ve Japonya ile askeri it- tıfaklannı güçlendirmesinden şikâyetçiydi. Ortak noktalan ise tek patronun ABD oldu- ğu bir dünyaya karşı olmalanydı. Amapazar ekonomısınde emin adımlarla ılerleyen bu ülkelerin ortak bir kaygılan daha vardı: Top- lumsal yapılanru altüst edebilecek globalizm dalgası. Globalizm, tek cümleyle teknolojinin ge- lişmesi. üretim hacminin artmasıyla ulusal pazarlann artık büyük firmalara yetmemesi ve bu nedenle dış pazarlar önündeki engel- lerin kaldınlması. Yakın zamana kadar, azgelişmiş ülkeler- deki düşük ücretler, gelişmiş ülkelerin işine geliyordu. Bu ülkelerden istedikleri ham- madde ya da ara mallan kendi pazarlan için ucuza alıyorlardı. Ancak bu azgelişmişlerin bir bölümü, emek maliyetının düşüklüğü sa- yesinde ekonomide dev adımlar attılar, ken- di sanayilerini geliştirdiler. Globalleşmeyle birlikte globalleşmeyi savunan Batı'da sıkın- tılar başladı. "Sosyal damping" (ucuz emek, sosyal güvenlik harcamalannın düşük tutul- ması vb.) nedeniyle hem azgelişmışlerden gelen mallar Batı pazarlannı altüst ediyor hem de Batılı çokuluslu fırmalar üretimleri- ni bu ülkelere kaydınyorlardı. Artı, Batılı ış- veren giderek gelişen çevre bilinci nedeniy- le doğaya zarar vermemek için ek harcama- lara zorlanırken, gelişmekte olan ülkelerde aynı kaygı halktan gelen baskılann hafif kal- ması nedeniyle yaşanmıyor. Az gelişmişlerdeki ucuz emek, elbette bü- yük çokuluslu şirketlen bu ülkelere çekiyor. Bu fırmalar kârlannı arttınyor, ancak serma- yenin yoksul ülkelere kaçması, zengin ülke- lerde işsizlik sorununu ön plana çıkanyor. İşsizler ordusunun gerek ekonomiye maliye- ti, gerekse toplumsal patlamalann habercisi olması, Baü'nın ucuz emek keyfıni gölgeli- yor. Batı'nın "geüşmiş azgelişmişterie" rekabet edebilmesi için malıyetlen eşıtlemesı gere- kiyor. Önünde iki seçenek var; ya kendi emek maliyetlerini düşürecek ya da azgelişmişler- de emek maliyetinin yükselmesini sağlaya- cak. Aslında ikisini de yapmak istiyor, ancak uzun bir mücadele geçmişi olan Batılı ışçı- nın haklannı kısması çok zor. bu nedenle az- gelışmişlerde işçi haklannın artması içinbas- kı yapıyor. Bu yıl Danimarka'da Cumhurbaşkanı Sü- leyman Demirerin de katıldığı sosyal kal- kınma zirvesinde. gelişmekte olan ülkelerin gayri safi milli hasılalanmn en az yüzde 20'smi sosyal sektörlere ayırması istendi \e 20OO'li yıllarda bu hedefe gerekirse yaptınm- larla ulaşmanm yollannın araştınlacağı vur- gulandı. İşçi haklannın insan haklanndan aynla- mayacağının bilincinde olan Batı, azgeliş- mişlere bu konuda da baskı yapıyor. Bunu ra- hatlıkla söylüyoruz, çünkü işine gelmediği zaman Batı'nın en ağır insan haklan ihlalle- nni bile görmemezlikten geldığüıi ya da ayıp olmasın diye yumuşakça eleştirdiğini hepi- miz biliyoruz. Batı'nın insan haklanna saygılı, demok- ratik söyleminin altında maliyetlerin eşitlen- mesi kaygısını görünce, "Globalizme karşı ne yapmalı'' sorusu akla geliyor. Oysa çalı- şarüar açısından bakıldığında. ilk sosyalist- lerin çoktan unutulmuş ya da laf olsun diye savunulur hale gelmiş olan "enternasyona- Bzm" anlayışının canlanması için yenı bir fir- satla karşı karşıya gelindiği görülüyor. Enter- nasyonalizm, ne yazık ki dünyanın ilk sos- yalist ülkesini koruma kaygısıyla rafa kaldı- nlmış, proletaryanın uluslararası dayanışma- sı, yerini Sovyet çıkarlan için dayanışmaya bırakmıştı. Bugün Batılı işveren, artık ayaklanmama- sı için azgelişmişlerden aktardığı değerin bir bölümünü kendi işçısiyle paylaşacak durum- da değil. Yann Alman işçisi, Filipinli işçinin hakla- n yükselmezse, kendi haklannın da yükse- lemeyeceğini görecek. Çalışanlann, global- leşmeyi eleştirmesi değil. onunla yetinme- mesi ve ondan yararlanarak birlikte özgürleş- menin yollannı bulması gerekiyor. 1997'de bir orman gibi kardeşçe yaşama dileğıyle... iSosnaMa öflke kaza Dış Haberler Servisi - Kan ve gözyaşı içinde geçen üç buçuk yıla, öncekı yılın sonunda imzalanan Dayton banş anlaşması ile nokta koyan Bosna, geçen yıl gerçekleştirilen seçımlerle demokrasiye 'merhaba' dedi. Bosna'da savaştan sonra düzenlenen ilk seçimlerde Bosna-Hersek Devlet Başkanı Alia İzzetbeguviç zafer kazandı. Bosnalı Sırp ve Hırvat adaylarla birlikte katıldığı seçimden en çok oyu alarak çıkan tzzetbegoviç, iki yıl süreyle Dayton banş anlasması koşullan uyannca oluşturulan üçlü başkanlık konseyi tarafından yönetilecek devletin başında i bulunacak. \_ Avrupa Güvenlik ve Işbirliği Teşkilatı (AGtT) tarafindan onaylanan seçim sonuçlarına göre, Bosna Başkanlık Konseyi'ne. tzzetbegoviç'in yanı sıra, aşın milliyetçi Sırp aday Momcilo Krayisnik 690 bin oy, Hırvat aday Kresimir Zubak ise 342 bin oy alarak girdi. Böylece her uç etnik grubun "mUliyetçilerinin" de zafer kazandığı Bosna'da yapılan bu ilk seçimler ülkeye banşın kolaylıkla gelmeyeceğini de ortaya y bebekler bile nasibini akiı. Bosna'da eller, tetîkten sanchğa koymuş oldu. NATO'ya bağlı Banşı Uygulama Gücü, Bosna'daki yetkilerini genişletti ve savaş sırasında insanhk suçu işl .miş suçlulann yargılanması için mahkemeler kuruldu. Ancak bugün Bosna, hâlâ savaş suçlulannı teslim etmeyen bir Bosna. Dolayısıyla mahkemelerin şu an için büyük bir işlerliği bulunmuyor. 1996'nın son aylannda Sırbistan'da, halkın hükümeti protesto ederek sokaga dökülmesi de demokrasiyi oturtmaya çalışan komşu Bosna için rahatlatıcı oldu... Sırbistan'da muhalefetin kazandığı ıkinci tur yerel seçimlenn Belgrad yönetimi tarafından geçersiz sayılması, başta başkent Belgrad olmak üzere ülkenin birçok yerinde halkı. on binler hatta yüz binler halinde sokaklara döktü. Seçimlerin geçerli sayılması için içten ve dıştan artarak gelen baskılar Bosna savaşınm da aktörlerinden bin olan Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'in elini kolunu bağladı. Bîll Cluıtoıı uı ikiııci zaferiDış Haberler Servisi-ABD'de 5 kasım günü yapılan başkanlık seçimlerini de- mokrat aday Bill Clinton önde bitirerek Franklin Roosevdt'ten bu yana üst üste iki kez başkan seçilen ıkinci demokrat oldu. Amenkan halkı, Clinton'a bir dört yıl da- ha ABD Başkanlığı yapma hakkı tanıya- rak güven tazelerken seçımlerden istedi- ğini elde edemeyen ve Ermeni yanlısı gö- rüşleriyle bılmen Cumhuriyetçi Parti ada- yı 73 yaşındaki Bob Eİole,45 yıllık siyasi yaşamına Wfe Ydtem hasta, ama j son verdiğini açıkladı. Seçim- leri Bill Clinton, oylann yüzde 49'unu alarak önde bitirirken Dole, yüzde 42 oy ile ikinci sıra- dayerbulabıldi. Reform Partı- si'nden adaylığını koyan Teksaslı milyar- der işadamı Ross Peröt ise oylann yalnız- cayüzde9'unuala- bildi. Bütçe açığı- nın düşmesı, eko- nominin sağlıklı ve istikrarlı bir bıçim- de büyümeye de- vam etmesı (yüzde 2.5-3) ve işsizlik oranının yüzde 5.1 gibi çok düşük dü- zeye inmesı, Başkan Ğlinton'un yeniden seçilmesinde temel etkenler. 1996, Clin- ton'ın dış politıkası açısında hem başan- lı hem de başansız bir yıl oldu. Daha ön- cekı yıllarda Bosna'daki kanlı sayaşın "Avrupa'nın sorunu olduğunu" iddia eden Clınton'ın geçen seneki ginşimleri ile imzalanan Dayton banş anlaşmasndan sonra Bosna'da silahlar sustu. Clinton, Ortadoğu banşında da etkin birrol oynamayabaşlarken Kuzey Irak'ta- ki son gelişmeler ise ABD'nin başanlı dış politıkasına vurulan bir darbe olarak kal- dı. Lebed Yeltsin'i seçtirdi Dış Haberler Servisi - 1996 yılı sonra düşmanlan, emekli Kâbil'i Taleban dehşeti sardı Dış Haberier Servisi - Afganıstan'da, başkent Kâbil'i uzun süredir abluka altında rutan Pakistan yanlısı radikal Islamcı Taleban örgütü, 27 eylülde Kabil'i tamamen ele geçırdi ve BM korumasındaki eski Devlet Başkanı Nedbullah'ı idam etti. pk^aa^tan^da Talehan döa&n Ülkenin, başkent Kâbil dahıl ûçte ikisini ele geçıren Taleban, benımsediği katı şeriat yorumuyla bölge halkma bazı zorunlulukJar getirdi. Kadınlar, peçeye mahkûm edilip birçok haklanndan mahrum bırakılırken erkekJere sakal bırakma zorunluluğu getirildi. Taleban'm başkente girmesiyle kentte bulunan De\let Başkanı Burhanettin Rabbani ile hükümete baglı kuvvetler, ülkenin kuzeyine çekildüer ve ülkenin üçüncü gücü Özbek General Raşit Dosrum ile ittifak yaparak Taleban'a karşı sa\aşmaya başladı lar. Afganistan'daki iç çatışma, 1997 yılında da devam lecek gibi görünüyor. Ruslar için de önemli bir yıl oldu. Liderleri Boris Yeltsin 4 yıl daha Rusya'nın devlet başkanı. Son yıllarda önemli sağlık sorunlan olan Yeltsin, Aleksander Lebed'in desteğiyle oylann yüzde 54'ünü toplayarak rakibi komünist aday Gennadi Zyuganov'u yendi. Zyugonov'a verilen oylann cranı ise yüzde 40.41'dekaldı. Başkanlık seçimlerinin ilk turunda seçilmesi için yeterli oyu sağlayamayan Yeltsin, Lebed'le anlaşarak seçim ittifakına girdi. Lebed, seçimlere katılmama karşılığında Rusya Güvenlik Sekreterliği'ne getirildi. İlk icraatı Çeçenler'le banş sağlamak olan Lebed fazla sivrilince, sayesinde seçimi kazanan Yeltsin tarafından görevden alındı. Lebed'in Kremlin'deki temizlik harekâtmdan bir süre generali darbecilikle suçladılar. 2000 yılına kadar ülkeyi yönetecek Yeltsin'in ilk işi Başbakan Viktor Çernomırdin'i yeniden aynı göreve getirmek oldu. Devlet Başkanı Yeltsin, bu arada İoris Yefaâıı ha4a, aına seçimlçri kaybeden komünistlere de işbirliği mesajı verdi. Rusya Devlet Başkanı Yeltsin, 5 kasımda da bir kalp ameliyatı geçirdi. Rusya'nın yanı sıra uluslararası kamuoyunda da ilgiyle izlenen ameliyattan sonra, Rusya Devlet Başkanı sağlığına kavuştu ve ameliyatmdan önce Başbakan Viktor Çernomırdin'e geçici olarak devrettiği yetkilerini geri aldı. Yeltsin, geçen hafta Kremlin'e dönerek görevine başladı. Sağlığına kavuşan Yeltsin'in en önemli adımı, ülkesini ziyaret eden Çin Başbakanı Li Peng'le Rusya ve Çin'in ABD'nin başını çektiği tek kutuplu dünyaya karşı bir stratejik ortaklık kurma konusunda anlaşmaya varmak oldu. tki ülkenin aldıklan karan sonuna kadar uygulamalan durumunda en az iki kutuplu bir dünyanın şekilleneceği görülüyor. Devlet başkanlığı seçimleri Rusya'da yeni bir çağı başlarmadı, ancak Rusya'da ilk kez bir devlet lidennin serbest seçimler sonucu halk tarafindan belirlenmesi demokratikleşme açısından önemli bir adım oldu. Batı ise seçimlerde "kertaen" Yeltsin'i desteklerken net bir Rusya stratejisinden yoksun olduğu izlenimini veren kararsız bir tutum sergiledi. Çeçenler direndi, kazandı Dış Haberler Servisi - Çeçenistan ve Rusya ara- sında sonunda "tarüü" an- laşma imzalandı ve 21 ay süren kanlı savaş sona er- di. Rusya Güvenlik Konse- yi Sekreteri ve Başkan Bo- ris Yeltsin'in Çeçenistan. Temsilcisi Aleksandr Le- bed ile Çeçen Genelkurmay Başkanı Aslan Mashadov ara- sında 31 ağustosta imzalanan belgeyle, Çeçenistan'daki savaş sona erdi. Anlaşma Çeçenis- tan'ın siyasal statü tartışmalan- nı 31 Arahk 2001 'e kadar erte- liyor. Anlaşmayla, Çeçenistan'da LebecPden bfttf nıüjd< 1 Eyiül Pazar geçici ortak siyasi yönetimin başlayacağı ilan edildi ve 19 ekimde, Çeçenistan'da geçici koalisyon hükümetinin Başba- kanı olarak Aslan Mashadov gö- reve getirildi. Lebed hakkında ise "darbeci- lik soçlamalan" ortaya çıktı ve kendisıni başkanlık seçünlerin- den önce geniş yetkilerle do- natan Yeltsin tarafindan gö- revden uzaklaştınldı. Çeçen ve Rus taraflar işbirliğini ilerletmeyi ise sürdürdüler. 23 kasımda aralanndaki ti- caretin tekrar yapılanması ve gümrük prosedürlerinin uy- gulamaya geçmesi konusun- da geçici bir anlaşmaya daha imza attılar. Yeltsin'in, Çeçenistan'da bu- lunan son iki Rus tugayının böl- geyi terk edeceğini açıklaması ve bu işlemin yılbaşına 3 gün ka- la tamamlanması bölgede yaşa- yan insanlann, gelecekte tekrar huzur dolu günlere dönecekleri konusunda bir umut ışığı oldu. Soykınmlar sıraya bindiDış Ha- berler Servi- si - Ruan- da'da 1994 yılında Tutsi ve Hutu ka- bileleri ara- sında patlak veren "kan davası", bu kez Zaire'nin doğusunda yeniden alevlendi. Büyük Göller dıye adlandınlan Uganda, Burundi, Zaire ve Ruanda'yı içinc alan bölgede, yan yana yaşayan iki halk ara- sında çıkan çatışmalar yüz binlerce kişinm yurtlannı terk et- mesine ve insanlann sefalet içinde yaşamasma neden oldu. Sayılan milyona yaklaşan mültecıleri içine düştükleri zor durumdan kurtarmak isteyen Kuzey Amerika ve Avrupa ül- keleri, ortak bir kuvvet oluşturarak Zaire'nin doğusunda ko- nuşlandırmak ıçın kollan sıvadılar. Ancak, ortak güç konusundaki görüşmelerde bir sonuca vanlamadı ve yardım sadece, bölgedeki insanı yardım orga- nizasyonlannın ellerinden geleni yapmalanyla sınırlı kaldı. Filistin'de ilk seçim 1996 yılı Filıstın için ilk demokratik se- çimlerin yapıldığı tanhi bir yıl oldu. Filis- tin topraklannda bugüne kadar gerçekleşti- rilen ilk seçimleri Filistin Kurtuluş Orgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat ezıci bir çoğun- lukla kazandı. Böylece Filistin Devleti'nin ilk adımlan da atılmış oldu. Tarihi seçimin sonuçlan, halkın büyük çoğunluğunun ra- dikal Filistinlilerin eylemleri ile sık sık ya- raalan tsrail-FKÖbanşsürecinindevamın- dan yana olduğunun bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Netanyahu banşa engel Ortadoğu barışı yara Dış Ha6eHer Servisi-Irandesteklı Hızbul- lah örgürünün Güney Lübnan'dan ve HA- MAS'ın ise Israil topraklannda peş peşe ger- çekleştirdiklen bombalı saldınlar Israil se- çimlennde halkı sağci Likud lideri Benyamin Netanyabu'ya yönelttı. Netanyahu, başbakan olduktan sonra yeni hükümetın Filistinliler ile daha önce vanlan anlaşmalara sadık kala- cağını belırtmesıne rağmen, banş yolunda herhangı bir adım atmaması yüzünden dün- ya genelinde tepkilere hedef oldu. Ancak Ne- tanyahu, sonunda özellikle ABD'den gelen baskılara dayanamayarak iki toplum arasın- dakı en önemli anlaşmazlık konusu olan El Halil sorununda anlaşmaya yanaştı. Irak petrolü pompalandı ..Ve Irak petroiü yola Dış Haberler Servisi - Irak petrolü 6 yıl aradan sonra da yeniden akmaya başladı. Irak'ın insani ihtiyaç maddelennin alımında kullanılmak üzere sınırlı miktarda petrol satmasma izin veren anlaşma 20 mayısta imzalandı, ancak anlaşmanm uygulanması Kuzey Irak'takı olaylar nedeniyle askıya alındı. 25 kasımda ise BM, "gjda karşılığı petrol'' anlaşmasının uygulanması için engellerin ortadan kalktığını açıkladı. Genet Sekreter Gali, 9 arahkta Irak'ın petrol satışının başlaması için onay verdi. Karar, Irak halkı arasında bir bayram sevinciyle kutlandı. 6 Deli inek panigı Dış Haberier Servisi - 1996 yılında Av- rupa'da bir de "deli inek" paniği yaşandı. tngiliz hükümetinin büyükbaş hayvanlar- da görülen ölümcül "deli inek" hastalığı- nın, insanlara da bulaştığını bildirmesi, tüm dünyada kırmızı ete karşı paniğe yol açtı. Ingiltere'de hasta etten yediği sanılan 10 kişi yaşamını kaybetti. Ingiliz hayvan- cılık sektörü büyük İcrize girdi. Fransa, Al- manya, Belçika, Hollanda, Isveç, Ispanya, Italya, Finlandiya ve Portekiz, Ingiltere'den et ithalatını yasakladı.