Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 MAYIS1995PERŞEMBE EKONOMI/PARA RAPORU TEAŞalacak • Ekonomi Servisi - Türkıye Elektrik Anonim Şirketi (TEAŞ) Uzanlar'dan 1.7 trilyon liralık alacağını tahsil için harekete geçti. Çukurova Elektrik AŞ'den (ÇEAŞ) tahsis faturalanna ilişkin 910 milyar 805 milyon liralık alacağın tahsili amacıyla tahkim yoluna gidildiği ve bu talebin kabul edildiği bildirilirken "Diğer alacaklanmızla ilgilı talebimiz reddedildi" denildi. Kanadah biracılar gözünü Türkiye'ye dikti • ANKARA (UBA) - Türkiye'dekı bira sektörûne göz diken ülkeler arasına ABD. Danimarka, Hollanda ve Almanya'dan sonra Kanada da katıldı. Edinilen bilgilere göre bira sektöriinde pazar payı giderek küçülen Tekel'in dışında sadece Efes ve Tuborg at koştururken Budweiser, Heineken ve Miller gibi dünyanın bira devleri de Türkiye'ye ciddi yatınm peşinde koşan markalann başmda yer alıyor. Bu fırmalar arasına Kanadalı Les Brasseurs Gmt firması da katıhrken fırmanın genel müdürü Norman Guerin, Tûrkiye'de uygun bir partner bulmalan halinde yatınm yapacaklannı söyledi. Dünya ekonomisi canlanıyor • NEWYORK(AA)- Dünya ekonomisinin 1990'lıyıllardagirdiği durgunluk yavaş yavaş atlatılıyor. Durgunluktan çıkmanın ilk sinyalleri 1993 yıhnda yüzde 2.3'lük büyüme hızıyla kendini gösterdi. 1994 yıhnda yüzde 3.1 oranında büyüyen dünya ekonomisinin 1995 yılında büyüme hızım 3.6 noktasına çıkarması bekleniyor. Amerika, Kanada ve Ingıltere'de 1993'tebaşlayan ekonomik canlanma, 1994 yıhnda da sürdü. Türk Telekom abonman zengini • ANKARA (AA)- PTT'nin ikiye aynlmasıyla oluşturulan Türk Telekom AŞ, telefon abonelerinden üç ayda 15 trilyon lira topladı. Türk Telekom AŞ. Türkiye genelinde bulunan yaklaşık 13.5 milyon telefon abonesinden ocak, şubat ve mart aylannda 400'er bin lira olmak üzere üç ayda toplam 1 milyon 200 bin lirahk yıllık abonman ücreti tahsil etti. Telefon abonelerinin de bu ücreti ödemekle yıl içinde yapacaklan 400 kontürlük görüşme ücretini peşin olarak vermiş olduklan bildirildi. Emisyon hacmi azaldı • ANKARA (AA)- Emisyon hacmi düne göre 5 trilyon 33.4 milyar lira azalarak 208 trilyon 424 milyar liraya düştü. Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamaya göre dün 213 trilyon 457.4 milyar lira olan emisyon hacmi bugün 5 trilyon 33.4 milyar lira azaldı. Böylece emisyon hacmindeki günlük azalış oranı yüzde 2.36'yı buldu. Bu arada, bankalararası para piyasası Interbank'ta bugün bayram tatili nedeniyle işlem yapılmadı. Rafsancani'den spekülatörlere uyarı • TAHRAN (AA) - Iran Cumhurbaşkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani, son 3 günde Iran Riyali'nin ABD Dolan karşısında gösterdiği aşın düşüşten "ABD ve siyonistlerle işbirliği içindeki" diye tanımladığı spekülatörleri sorumlu tuttu. Rafsancani, bugün Tahran'da yaptığı konuşmada, dolann aşın yükselişinin ekonomik bir temeli bulunmayan suikast olduğunu savundu. Rafsancani, "ABD ve siyonist rejimle işbirliği içindeki döviz simsarlannın", bu yolla halkın dikkatini hükümetin verdiğı hizmetlerden saptırmayma çalıştıklannı söyledi. Nasrullah Ayan'ın sigorta şirketi de Türkinvest yüzünden çıkmaza girdi Tam Sigorta'ya Maliye'den lıaeiz HULYAGENÇ Nasrullah Ayan'ın sermaye pi- yasasındaki şirketlerinden sonra, sigortacılık sektöründeki kuru- luşu da batmanın eşiğine geldi. Sigortacılık işlemleri yapma yetkisi elinden ahnan Tam Si- gorta'nın vergi borcu nedeniyle gayrimenkulleri haczedildi. 1993 yılmdan bu yana vergi borcunu ödemeyen Tam Sigor- ta'nın Izmir, Balıkesir- Erdek, Ankara ve Adana'da 15 milyar lira değerindeki gayrimenkulle- rine el kondu. Vergi daıresi tarafindan konu- lan haczin, Tam Sigorta'nın ça- lışmalanna engel olmayacak ni- telikte olduğunu ifade eden Tam Sigorta Genel Müdürü Mehmet Nezir Uca, vergi borçlan karşılı- ğında eşya kaldınlmadığını ha- tırlattı. 1993 yılından bu yana biriken vergi borçlarına aylık yüzde 12 faiz işletildiğim bildi- ren Uca, faizleriyle birlikte top- lam borcun 40 milyar liraya ulaştığını söyledi. Şimdıye ka- dar 7 milyara yakın ödeme yap- tıklanna dikkat çeken Uca, vergi borçlannın takside bağlanması konusunda girişimde bulunduk- lanru ifade etti. Hisse senetlerine el konması- nın mümkün olmayacağım bildi- ren Uca, taksitlendirme konu- sunda henüz olumlu ya da olum- suz cevap verilmediğini hatırlat- tı. Haciz konulan mallann satıl- ması gibi bir şeyin söz konusu olmadığına dikkat çeken Uca, taksitlendirme taleplenne olum- lu cevap gelmezse vergi borcunu ödemenin yollannı arayacaklan- nı kaydetti. Tam Sigorta'nın varlıksız bir şirket olmadığını ifade eden Uca, hisse senedine çevrilen şir- ketin 1993 yılı kânnın. halen if- las masasında bekleyen Türkin- vest'te saklandığını söyledi. Tam Sigorta'ya ait hisse se- • Maliye, 1993 yılmdan bu yana vergi borcunu ödemeyen Nasrullah Ayan'a ait Tam Sigorta'nın îzmir, Balıkesir- Erdek, Ankara ve Adana'da 15 milyar lira değerindeki gayrimenkullerine el koydu. netlerinin, vergi ve hasar borçla- nnın toplamından daha fazla ol- duğuna dikkat çeken Uca, "SPK, iflas masasında bekleyen bu hisse senetierimizin variığın- dan haberdar. Bu nedenle hacze- dilen mallann hiçbiri satışa çıka- nlamaz" dedi. Öte yandan nisan ayı maaşla- nnı alamayan emekliler, gazete- mizi arayarak durumu bildirdi- ler. Konuya ilişkin soru yöneltti- ğimiz Mehmet Nezir Uca, emekli maaşlannı düzenli olarak ödedıklerini iddıa ederek, "Ken- di çalışanınuzın parasını ödeme- den onlartnkini ödüyonız" diye konuştu. Tam Sigorta Emeklileri Vak- fının SSK'ye devri konusunu yönetim kurulu toplantısında gündeme getireceğini belirten Tam Sigorta Genel Müdürü Mehmet Nezir Uca, "Bizim san- dığunız SSK'ye göre emeklileri- ne daha fazla "hak tanı\or. Bu ne- denle SSK'ye nakil konusunda karar vermek oldukça güç" diye konuştu. Marmara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Altuğ, liradan sıfır atılmasına karşı çıktı 'Türkiye, Yugoslavya'ya benzer' Osman Altuğ, sıftr aaülmasına karşı çıkû. ISTANBUL (ANKA) - Prof. Osman Altuğ, paradan sıfır atılmasının ekonomide istikrar sağlanmadan yapılması halin- de kötü sonuçlar doğuracağını belirterek Yugoslavya örneği- nin incelenmesini istedi. Al- tuğ, sıfır atmanın devletin gö- revlerini yapamadığı ve enflas- yonu düşüremeyeceğini ilan etmesi anlamına geldiğıni kay- dederek bunun yerine halkın alım gücünün yükseltilmesi gerektiğini söyledi. Marmara Üniversitesi Mu- hasebe Finansman Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Osman Al- tug, enflasyonu düşüremeyen hükümetin çaresizlikten para- dan sıfır atmayı önerdiğini be- lirtti. Altuğ, sıfır atmanın dev- letin teslim bayrağını çekmesi anlamına geldiğini kaydederek • Altuğ, sıfır atmanın devletin görevlerini yapamadığı ve enflasyonu düşüremeyeceğini ilan etmesi anlamına geldiğini kaydederek bunun yerine halkın alım gücünün yükseltilmesi gerektiğini söyledi. "Bu devletin, ben enflasyonu düşüremiyorum, bu nedenle st- fır atıyorum demesidir. Ben vergi toplayamıyorum görevte- rimi yapanuyonun demesidir" dedı.' Altug, Yugoslavya'nın 2 milyon dinarlık banknot bastı- ğını, daha sonra parasından dört sıfır attığını anımsattı. Yu- goslavya'nın sıfır atmasıyla halkın olumsuz etkilendiğini, devletin küçüldüğünü, vergisiz kaldığını anlatan Altuğ, ortaya çıkan anarşi sonrası Yugosla- vaya'nm parçalandığına dikkat çekerek sıfır atmak isteyenle- rin bu ömeği iyi incelemelerini önerdi. Altuğ, paradan sıfır atılması- nın sanıldığınm aksine. halkı olumsuz etkileyeceğini kayde- derek yankılannın daha kötü sonuçlara yol açacağını anlattı. Altuğ, "Halkın alım gücünü artnrmak gerekir. Halkın alım gücünü arttırmadıkça sıfır at- manın faydası yok. Dtevtet vergi alamadıkça sıfır atma \oluna gider. Bu bir istikrarsızlık önle- midir. Önceükle yaünmlar art- tmlmah. Türkive'deki 20 mil- yon işsize iş, sağlanmah, derhal seçime gidiimdidir" dedı. Prof. Altuğ, paradan sıfır atılması yapısal bir programla ekonominin istikrara kavuştu- rulması ve istikrann sürdürül- mesi gerektiğini bildirdi. Al- tuğ, bir milyon liralık bankno- tun ardından 5 milyon ve 10 milyon liralık banknotlann da geleceğini ve devlet eliyle bes- lenen kayıt dışı ekonominin gittikçe büyüyeceğini belırtti. Enflasyonun düşürülmesiyle büyük banknotlann tedavülde olmasına rağmen kullanılma- yacağını anlatan Altug. "Ame- rika'da bin dolarlık banknot kuUamlmaz. Tedavüldedir, ama normal vatandaş zor görür. Mafyanın kayıt dışı kesiminin ku)lanımındadır" diye konuş- tu. Ardem - 16 mayısta halka açılıyor Ekonomi Servisi- Koç'un Ardem Pişirici ve Isıtıcı Cihazlar Sanayii hisselen, 16 mayısta halka arz edilecek. Ardem hisselerinin 16- 17 mayıs tarihlerinde talep toplama ve 17 bin liralık sabit fiyatla halka satılacağı açıklandı. Ardem Pişirici ve Isıtıcı Cihazlar Sanayii'nin halka açılması için 19 nisan tanhinde yapılan ^ başvuruya, SPK'den 27 nisan tanhinde onay çıktığı öğrenildi. Arçelik'ten yapılan : açıklamada, "Iştiraklerimizden Ardem Pişirici \e Ismcı Cihazlar Sanayii hisseleri, 16-17 mayıs tarihlerinde 17 bin lira sabit fiyatla ve talep toplama suretiyle halka arz edilecektir" denildi. Yılın ilk çeyreğini verimli geçirdi Bankalarm kân geçen yılı aştı Bşnkaların kar keyfı (Milyon TL) Banka Finansbank Garanti Akbank Demirbank Esbank Tütünbank Toplam 1994 (ocak-mart) 190.866 653.415 593.540 184.623 58.772 44.392 2.625.608 1995 (ocak-mart) 710.865 1.611.726 2.970.315 1.132.166 175.071 206.277 6.806.420 Ekonomi Servisi - Bankalann, yıllık ilk çeyreğinde kâr keyfi sürüyor. Geçen yıl yaşanan ekonomik kriz nedeniyle, yılın ilk çeyreğinde sadece 2 trilyon 625 milyar lira kâr sağlayan altı banka, 1995 yılının ilk üç ayını, 6 trilyon 806 milyar lira kârla kapattılar. Akbank 2 trilyon 970 milyar lira kâr gerçekleştınrken Garanti Bankası 1 trilyon 611 milyar lira, Demirbank ise 1 trilyon 132 milyar lira kâr sağladı. Bankalann karşılaşttrmalı bilançolanna göre. Garanti Bankası geçen yılın ocak-mart dönemınde 653 milyar 415 milyon lirayla zirvede yer alırken bu yıl Hderliği Garanti'ye kaptırdı. Ocak-nisan döneminde, bono ve tahvil satışı yoluyla 842 trilyon lira iç borçlanmaya gidildi Iç borç katrilyona ıılaştı Aydınlık bir gelecek için işte ANKARA (AA)- Hazi- ne. bu yılın ilk 4 aymda, iç piyasadan bono ve tahvil satışı yoluyla toplam 842.7 trilyon liralık iç borçlanma- ya gitti. Böylece ilk 4 ayda, geçen yılın tümünde aynı yöntemle gerçekleştirilen 658.8 trilyon liralık borç- lanma tutannın, yüzde 27.9 üzerine çıkıldı. Hazine, ocak-nisan dö- nemınde, bono ve tahvil sa- tışı yoluyla 842 trilyon 739.6 milyar lira iç borçlanmaya gitti. Hazine, bu yıl ocak ayında 148 trilyon 426.7 milyar lira, şubat aymda 193 trilyon 543.3 milyar lira. rrıart ayında 234 trilyon 412.9 milyar lira, nisan ayında da 266 tril- yon 356.7 milyar lira borçlandı. Kısa va- deli borçlanmalar sırasında ıhale yöntemi- nin yanı sıra doğrudan halka satışı da ter- cih eden Hazine, borçlanmayı bir yıla ka- dar çektikten sonra halka satışa eskisi ka- dar sık başvurmamaya başladı. Bu yıl şu- • Hazine, bu yıl ocak aymda 148 trilyon 426.7 milyar lira, şubat aymda 193 trilyon 543.3 milyar lira, mart ayında 234 trilyon 412.9 milyar lira, nisan ayında da 266 trilyon 356.7 milyar lira borçlandı. bat ayından itibaren 6 ay va- deli bono ihalelerinde yoğun- laşan Hazine, mart ayında 9 ay vadeli bono ve 1 yıl vade- li tahvil satışını denedi. Nisan ayında ise ihaleler 1 yıl vade- de yoğunlaştı. Piyasalann bu ihalelere olumlu tepki vermesı sonucu Hazine, hem yüklü mıktarda satışlar gerçekleştirdi, hem de beklenenin üzerinde faiz oranlannı düşürdü. Ancak şubat ayından itibaren faiz oranlannı aşağı çekmeye başlayan Hazi- ne, nisan aymda özellikle uzun vadede fa- iz oranlannı 10 puana kadar varan oranlar- da yükseltmek durumunda kaldı. Hazine, en son ocak aymda gerçekleştirdiği 3 ay va- deli bono ihalesine de yaklaşık 3 ay sonra yeniden nisan ayında başvurdu. Öte yandan Hazine, daha önce gerçekleştirdiği halka satışlardaki geri ödemeleri dikkate alarak nisanda da 6 ay vadeli 20 trilyon liralık hal- ka arz gerçekleştirdi. Konuk Yazar Vergi yasası - vergi yönetimi ikilemi OMER FARUK BATTREL TBMM gündeminde çeşitli vergi yasa- lannda değişiklik yapılmasını öngören tasan, yasalaşmak üzeredir. Tûrkiye'de DİE verilerine göre hesaplanan GSMH'nin 1993 yıhnda %13.8'i olarak gerçekleşen konsolide bütçe vergi gelirleri payının (yerel yönetimler vergi gelirleri ve paylan, fonlar ve parafiskal gelirler hariç) 1994'te %14.8 olduğu 1995'te de %14.7 olacağı sanılmaktadır. Parlamen- toya sevk edilen yeni tasan işte bu küçük payı arttırmayı hedeflemiş görünmekte- dir. Ama tasanda gene vergi yönetiminin iyileştirilmesi ile ilgili yeni bir şey yok- tur. Türkiye vergileme konusunda vergi kanunu, vergi yönstimi ikilemini aşama- mış görünmekte ve vergi yükünü artma konusunda vergi yasalanndaki değişik- likleri yeğlemektedir. Halbuki olumsuz korelasyon ortadadır. Gelir Vergisi Kanunu'nda 1980 sonrası on dokuz, Kurumlar Vergisi'nde ise on am, 1.1.1985 'te >iirürlüğe giren 3065 sa- yılı Katma Değer Vergisi Yasası'nda on iki değişiklik yapılmıştır. Bakanlar Kuru- lu Karan ve Maliye Bakanlığı'na verilen yetkililerin kullanılması ile yapılan on- larca değişiklik de çabasıdır. Sonuç şu- dur: Gelir ve Katma Değer Vergisi gibi geniş tabanlı vergilerde yapılan değişik- liklere rağmen, bütçe gerekçesi verilerine göre 1979'da %18.4 olan konsolide bütçe vergi gelirleri payı 1984'te %12.4'e in- miş, 1994'te de %14.8'e çıkabilmiştir. Şunu diyebiliyoruz; yük dağılımını değil: kaçağı, kaçırmayı önlemeyi ve böylece vergi hasılalını arttırmayı hedefleyen vergi yasa değişiklikleri (bunlann büyük çoğunluğunun da arz yanlı iktisat görüşü temelli olduğu söylenebilir), olumlu ol- mak bir yana olumsuz sonuç vermiştir. 1980 sonrası vergi yükü gerilemesinde yerel yönetim vergi ve paylan, fonlara ve parafiskal yükümlülüklere kayış, maze- ret gibi gösterilebilirse de asıl vergi geliri olan konsolide bütçe vergi gelirlerinde yapılan onca yasa değişiklikliğinden ne- tice alınamadığı ortadadır. Üstelik bu strateji başarısızhğı, 1980'den 1994'e kadar milli gelirde 1987 faktör fiyatlanyla meydana gelen yakla- şık yüzde 100'lük artışa rağmen ortaya çıkriuştır. Nüfus artışında aynı hızda bü- yüme yokken 1980 yıhnda 47.8 trilyon olan GSYİH, sabit fiyatlarla 1993 sonu 86.7 rrilyona çıkmıştır. Yirmiye yakın kanun değişikliği yapıyorsunuz, milli ge- lir reel olarak iki katına çıkıyor, aynı ta- nımdaki vergi yükünüz 1/4 geriliyor. Bu- nun başlıca sebebi, vergi yönetimi zaafi- dır. Merkezi devlet güçsüzlüğü. vergi alt- yapısına, vergi yönetimine de yansımış- tır. Vergilemede ilk düzeltilmesi gereken kanundan önce genel kamu yönetimi iyi- leştirilmesi ile birlikte vergi yönetimidir. Vergi yönetim ve denetim elemanlannm özendirilmesi, yönetim elemanı yetiştiril- mesi, bu alana yatınm yapılması zorun- ludur. Vergi tasanlan değişiklikleri (hat ayarlamalannı kasdetmediğimiz tabiidir) ondan sonra düşünülmelidir. Vergi yöne- timine öncelik verilmeyerek vergi dışı kesimin kavranamaması, yük dağıhmın- da adaletsizliği de beraberinde getirdi- ğinden vergiye uyumu güçleştirmektedir. Ülkemizde yaygın olan kayıth, dürüst yükümlüye daha fazla yükümlûlükle gi- dilmesi, vergiye karşı direnci arttırmak- tadır. Vergi yasalannı ikide bir değiştirmek ve vergileme istikrannı bozmak, deneme hata yöntemi ile tek olan doğruyu bul- maya çalışmak yerine.. yürürlükteki ya- salan iyi işletecek bir vergi yönetimini kurmaya öncelik vermeliyiz. ayrıcalığı... Yalnız kendisiyle yarışan MEF, 1995'te de kendini aşma yoiunda! Öğrencimiz Işın DALKILIÇ 1995 ÖSS'de Sayısal puan türünde TÜRKİYE 4^Ü, İSTANBUL 1.Sİ Eşıt ağırhklı puan türünde TÜRKİYE 6.S1, İSTANBUL 2.Sİdİr. Oğrencimizi yürekten kutluyoruz. 1994 ÖYS'DE TÜRKÎYE GENELİNDE İLK 100'E GİREN: Fen puan türünde 9 : - : Matematik puan türünde 9 Türkçe- Matematik puan türünde 26 öğrencisini 11.11.1994 tarihinde yapılan törende, gururla ödüllendiren MEF, aynı yıl:'"': - Boğaziçi Üniverşitesine 223 .- Istanbul Teknik Üniverşitesine 274 Marmara Üniversitesine 551 • ^ İstanbul Üniversitesine 1104 Yıldız Teknik Üniversitesine 317 Mimar Sinan Üniversitesine 55 . • ! Koç Üniversitesine 49 . : Galatasaray Üniversitesine 12 Orta Doğu Teknik Üniversitesine 43 Bilkent Üniversitesine 100 .•"••"• Diğer Üniversitelere 981 olmak üzere toplam 3709 öğrencisini üniversiteye yerleştirerek erişümez bir başarı göstermiştir. MEF (Modern Eğitim Fen) Dershanesi'nin başarısı 1995'te de artarak sürecektir. NOT: 1994'te üniversiteyi kazanan öğrencilerimizin adlannı ve kazandıklan üniversiteleri gösteren "MEF'H Üniversiteliler" yıllığı çıkmıştır. MODERN EĞÎTİM FEN DERSHANESİ GENEL MÜDÜRLÜK (Beşiktaş) Tel: 259 74 26 (4 Hat) Serencebey Yokuşu No : 4 BEŞİKTAŞ ŞUBESİ Tel : 258 43 46 - 258 43 47 - 260 72 00 (4 Hat) Barbaros Bulvan S. Bağcı lşhanı No:56-58 KADIKÖY ŞUBESİ Tel : 349 32 82 - 349 63 88 - 346 27 58 - 346 27 62 Kuşdili Caddesi Sevimli lşhanı B Blok BAKIRKÖY ŞUBESİ Tel :542 33 80 - 542 37 77 İstanbul Caddesi Kırmızı Şebboy Sokak Gürdamar Iş Merkezi