Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 NİSAN 1996 PAZAR 12 DIZIYAZI İstanbuTda Gariosmanpaşa ilçesinın Gazi Mahallesi'nde "kimliğj mechul, amacı belli** kişiler, Akvi kahvelerini taravıp iki kj^iyi oldurup onlarca kişivi \araladıktan sonra neredeyse ellerini koUannı sallaya salla>a kaçtüar. \rdından patlak \eren olavlarda polis, olü sayısını sekize, ona katladı. Ama fatura, Gazi Mahallesi'nde yaşavan yurttaşlara kesilmek istendi. AYDIN ENGtN Dızının arıa başlığım oluşturan soru Turkt\ e 'nın gundemme ılk kez gırmedı Kımı kez gazete manşetlenne, TV ekranlanna \ansıdı Kımı kez gunlerce gımdemde kaldı Kımı kez kapah kapılar ardmda tartışıldı Orneğm 1965 seçımlennde TtP'ın 15 mıllehehlı ıle Meclıs e gırmesımn hemen ardından TİP em \ eren seçmen "topografyası"(de\ım bızım değıl onların) ustunde çalışan CHP ve AP kurma\ları, Alevı seçmenlerın bu "topografya "da belırgın bır ağıriık taşıdığını saptadılar ve kapah kapılar ardmda da olsa sordular "Alevi oyları bizden kaçıyor... Peki niye? Xe istiyor bu Aleviler? " Soru bu kadar barışçılplatformlarda tartışılsaydı ne n ı olurdu Ama o\ le olmadı Meslek vaşamımızda ne zaman bu sonmun guncellık kazandığına tamk oldmsak ulkenın başında bır uğursuz çatışma esnordu Stvas Tokat, Çorum, Kahramanmaraş olavlan bunlann çarpıcı orneklen Geçen gunlerde de "Aleviler ne istiyor" sorusu guncellık kazandı \1ed\ ada enıne boyuna tartışıldı (kımı kez "tartışılırgibi" \apıldı) Bu kez Gazı Mahallesı \e Umranne ola\ lan laraşmanın gerekt, esını oluştunnvrdu ? <* Amsı henüzpektaze Dıkkatlı okuvucu kolacvca anımsa\acaktır fstanbul'da Gazıosmanpaşa ilçesinın Gazı Mahallesı 'nde "kimliği meçhul, amacı belli" hşıleı Ale\ı kah\ elerını tarayıp ıh hsnı oldurup onlarca kışnı yaraladıktan sonra nerede\se ellerini kollannı salla\a salla\a kaçtılar Ardından patlak \eren olavlarda polıs olu sa\ısını sehze ona katladı Amafatura Gazı Mahallesı nde \asa\an vurttaşlara kesilmek ıstendı "AlevıSünni çatışmasL. 12 Eylul öncesine döniış.. komünist ihtilal provası" gıbı abuk subuk gazete baslıklan "gerçeğe" değıl sansas\ona endekslı tele\ız\on goruntulen ulke\e korku tohumları saçtı bır Alevı-Sunnı çatışması yoktu Gene de butûn dıkkatler bu konuya \onelmıştı Gene de devletın tepelerındekıler bu \onde demeçler verdıler Demırel, "Korktuğum başıma geldi" dedı "İçişlerinden sorumsuz bakan " \fenteşe, "polisin bir AleviSünni çatışmasını son anda ve basarıyla onlediğını "so\ ledı Tele\ ız\ onlarda Sunnı ılen gelenlen nerede\se sorgu\a çehldı Bınnın de aklına " Yahu kardesim, ne biz Sünnilerden Alevilere yönelik bir saldırt oldu, ne Aleviler Biliıtçattıbir korkuBu gurultu patırtı arasında bır dızı soru da gurultuve gıttı Bu sorulardan bızce en onemlısı şu\du Gazi Mahallesi'nde polıs halka saldırdu İlle de bir çatışmadan soz edileeekse olsa olsa polis - Alevi çatışmasmdan soz edüebilir. Peki şu AleviSünni çatışması nereden çıktı ? Kammızcabu can altcı bır soru\du Ozellıkle y.oJaylan dola\ sız gorgu tanığı olarak ızleyen gazetecıler bu soruvu soruyorlardı Pazar gecesınden perşembe gecesıne kadaı suren dort gergın gun bovunca ortada her şe\ \ardı ama Sünnilere saldırdı. Siz nıye durmaksızın bu soruları soruyorsunuz? " demek gelmedı Burada bız de su sormit uretelım ve \anıt ara\alım Peki madem bir 4levi-Sünni çatışması yoktu, ne diyepek çok kisinin aklına bu geldi ? Sanırız burada bılınçlerın derınlıklerıne verleşmış koklu bır omargı soz konusu Dınsel açıdan amlarında ver ver düşmanhk sınırına varan bır çatışma suren Aleviler ıle Sunnılerın ılışkılerı bu onvargnı (\ada "genel kabul"u) oluşturdu Ozellıkle 1970 lerde Sıvas 'la, Kahramanmaraş 'ta. Çorum'dayaşanan Sunnı saldırganlığı bu onyargımn pek de temelsız olmadığının açık kanıtlanydı 1993 Temmuzu 'ndaJa Sıvas Madımak Otelı saldınsı da ne kadar "Aziz Nesin 'eyönelik bir tepki" gıbı gostenlmek ıstenırse ıstensın Pır Sultan Abdal he\kelının \ahşıceparçalanışı saldırımn "Aztz Vesin bahanesini" aşan bovutlannı haber \en\ordu Bıınca bınhm ve olgunun Gazı Mahallesı ve L mrann e ola\ lannda çabucak AleviSünni çatışması çagrışımlan \apmasmda şaşılacak bır \ an \ ok Bu saptamalarımız dogru Bundan kuşhımuz \ ok Ama bunlar çok daha temel bır soruvu ortadan kaldırmnor Son olaylann bır Alevı-Sunm çatışması olmayışı, Alevdenn ulkenın "sorunsuz " bu topluluğu (cemaatj olmadığı anlamına çelmnor Tamtetsıne TuHayede hmılenne gore 20 mıhonu aşan bu dev kıtle, çok cıddı sorunlarla u, ıçe ve sureklı bu çok cıddı sorunlaria boğuşmak zorunda Bu \azı dızısının amac ı da ışte bu sorunları sergılemek "AlevUer ne istiyor "sorusunun ılle de bır uğursuz saldınnın ardından akla gelmesıne engel olmaL Demokmtıkleşme adımlanndan çokça soz edılen bu gunlerde bu çok cıddı sorunun da bıhnçlerde yer almasına kathda bulunmak. Kentleşme, Alevileri aynştırdı'Aleviler' dendığınde bundan çok değıl on beş - yırmı yil önce "homojen' bır kıtle anlaşılırdı Sözcülen, önderlen, unlu dedelen, po- lıtık temsılcılen bılınen bır topluluk Oysa bu yazı dı- zısının daha hazırlık adımla- nnda karşımıza bır gerçek çıktı <\lev ıler artık 'tek ses, tek yumruk' bır kıtle değıl Polıtık, dınsel \e orgutsel boyutlar kazanmış ay nşma- lar ıyıden ıyıye su yûzunde Bu dızının gelecek bölumle- nnde ızleneceğı uzere bu ay - nşmalar yer yer, ancak er- babının anlavacağı bır 'üs- tfi örtukliık'te ortaya çıkı- yor, ama yer yer de sert bır soylemle 'üstü ortülemez" bır açıklığa kavuşuyor Kuşkusuz bu dızının gö- revı Alevı topluluğundakı aynşmaların sosyo-polıtık nedenlennı sergılemek de- ğıl Ancak saptayabıldığı- tnız belli başlı 'soru'lara ya- nıt ararken goruşlennı su- nacağımız Alevı onderlen- nın ve sozculennın neyı ne kadartemsıl ettıklennı oku- yucunun bılmesınde yarar var Cüven arayışıyla gelen kapalılık AYDIN ENGİN,AHMET ŞIK BÜLENT SARIOĞLU, YÖRÜKHAN ÜNAL Osmanlılar dönemınde Aleviler geleneksel olarak dağhkyorelerde.çoraktop- raklarda yurtlanmışlardı Yerleşım alanlannın bö>le seçılmesınde Aleviler açı- sından - guwnlik' belırleyı- cıoluv/ordu Osmanlılar açı- sındansa bıtek yaylalar. ovalar Sünnı tebaaya aynl- mıştı ve Alevılenn pa>ına çorak >oreler kalmıştı Bu olgu kaçınılmaz ola- rak Alevı kıtlesının ıçıne kapah bır toplumsal yapıya yönelmesıne vol açtı Ale- vılenn dınsel torenlennın folklonk zengınlığını bugu- ne dek yıtırmeksızın koruvabılmesınde, besbellı kı bu 'kapalılık' belırleyıcı oldu Ancak 700 yıllık bu kapalı toplum su- recı 1950 lıyıllardanıtıbarenTurkıye'de kapıtalızmın gelışmesı sonucu kapalı ekonomık bınmlenn parçalanması, Ale- vı topluluklarını da dennden etkıledı 50'lerde ba$la> an kırdan kente goç sure- cının onculen arasında Aleviler vardı Yıllarboju kabararak suren goç dalga- •'Aleviler' dendiğinde, bundan çok değil, on beş - yirmi yıl önce 'homojen' bir kitle anlaşılırdı. Sözcüleri, önderleri, ünlü dedeleri, politik temsilcileri bilinen bır topluluk... Oysa günümüzde Aleviler artık 'tek ses, tek yumruk' bir kitle değil. Politik, dinsel ve örgütsel boyutlar kazanmış ayrışmalar iyiden iyiye su yüzüne çıkmış durumda. •1950'li yıllardan itibaren Türkiye'de kapitalizmin gelişmesi sonucu kapalı ekonomik birimlerin parçalanması, Alevi topluluklarını da derinden etkıledi. Yıllar boyu kabararak süren göç dalgaları 1980'i izleyen yıllarda İstanbul, Izmir, Ankara, Adana, Mersın gibi gelişmiş kentlerde her biri bır Anadolu kentine bedel Alevi mahallelerinin doğmasına yol açtı. Arök Türkiye'de Akvilerin çoğunluğu buyük kentlerde oturuyor. Tanma değil, sanayiye, hizmet sektörüne ve ticarete dayalı üretim ilişkileri içindeler. Bu çok koklu gelişmenin sonuçlan da bir o kadar koklu ve sarsıcı oldu. Dedelik kurumu temdlerinden çabrdadı. Semah dönme, cem avini gibi dinsel 'ritiıeHer toplum vaşamında fblklorik oğelere dönüştü. lan. 198O'ı ızleyen yıllarda tstanbul, lz- mır, Ankara. Adana Mersın gıbı gelış- mış kentlerde her bın bır Anadolu ken- tine bedel Alevı mahallelennın doğma- sına yol açtı Çok hassas sayısal venlerle olmasa da (DIE ıstatıstıklen bu konuda ven sun- muyor) bugün Alevı toplumunda kır- kent oranlan tersıne dondu Artık Türkı- >ede Alevılenn çoğunluğu buyuk kent- lerde oturuyor Tanma değıl, sanayıye, hizmet sektorune ve ticarete dayalı ure- tım ılışkılerı içindeler sarsılan deflerler Bu çok koklü ve çok sarsıcı bır gelış- medır Sonuçlan da bır o kadar köklu ve sarsıcı oldu Dedelik kurumu temellenn- den çatırdadı Semah donme, cem ayını gıbı dınsel •rituel'ler toplum >aşamında folklonk ogelere donuştu Polıtık aynş- malar one çıktı Dune kadar 'tek ses, tek jTunruk' olan <Uevı kıtlesı ıçınde *Mev ı kokenlı kapıtalıstler ortaya çıktı Galata- saray futbol takımının sorumlusu unlü \dnan Polafın aılesı, Kale Kılıt scrma- \e grubu, armator Hıdır Selek Jjpon Zıbro sobalannın ıthalatçılığı gıbı cıddı tıcaret ^ırkctlennı elınde tutan Alevı zen- gınlennın çıkarlan artık ce- mevlen dergâh çevrelennde değıl örneğın TUSİAD'da, TOBB'de ıfadesını bulur ol- du Keza sosyal demokratla- nn doğal oy deposu sayılan Aleviler arasında polıtık ay- nşmalar da uç verdı DYP, ANAP YDH, RP gibi Alevı- lerce bugune dek 'Sünni' vurgusu ıle tanımlanan par- tıler kentlerde oluşan Alevı burjuvalannca dınsel yönle- nyle değıl ekonomık ve po- lıtık programlanyla tanırnla- nıroldular Kuşkusuz bu ke- sımler Alev ı topluluğu ıçın- de kendı sözcu ve temsılcıle- nnı de urettı 12 Eylül'ün saldınsı Aleviler arası aynşmada bu 'sağ' kanada göre bır de 'sol'kanatoluştu 1960'U yıl- larda TtP kanalı ıle >Tiruyen 'sosyaKznı'le tanışma sürecı, 1970'h yıllarda daha 'radi- kal sol" akımlan da ıçererek genışledı ve dennleştı l970Mı yıllarda Türkiye'de sosyalıst hareketın önde ge- len kadrolan arasında Alevı kokenlılenn sayısı küçum- senmeyecek kadar büyüktû, kımı yorelerde ıse çoğunluk- tu 12 Eylul faşızmınden bu kadrolar en fazla nasıplenen- lerarasındaydı Suçlan hem sosyalıst hem Alevı olmaktı Ulkedekı sol tırmanışa karşı islamı gencılığe pnm veren, bu amaçla da ağırlıklı olarak şenatçı Sünnı kadrolara yas- lanmayı yeğleyen 12 Eylül generallen, Alevı kıtlesı, ama özel olarak sosyalıst eğılımlı Alevı kıtlesı üzenne acımasızca yuklendı Burada söz konusu olan baskı salt gozaltılar, tutukla- malar, ışkenceler değıl 12 Eylul terörûtümü Alev ı yurt- taşlardan oluşan köylere camı yapımını pervasızca teşvık etmekte de kendını gösterdı "Cemaatsiz camfler" yarat- tıklannı bıle bıle bunda ısrar ettıler 12 Eylul'ü ızleyen gunlerde su, elektnk, yol, koprû ısteyen Ale\T köylenne "Camiye evet deyin, suvıınuzu da, volunuzu da ya- para"yanıtlan, bugun kımse ıçın sır değıl YARIN: Aleviler tek ses. tek yumruk mu? ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇt Doğan Öz Cinayeti (2) 12 Eylül Adaleti! 24 Mart 1978 gunu Ankara'da evının onunde öldurulen Cumhunyet Savcısı Doğan Öz olayında, cınayetın en onemlı gorgu tanığı Doğan Öz'un oturdugu apartmanın kapıcısı Hayatı Erdoğan dır Savunman Vetı Devecıoğ- lu, olayın sanığı ibrahım Çıftçı nın yakalanması daha sonrakı yargılama ıle ılgılı olarak şu bılgılerı verıyor "Sanık Çıftçı, bırkızın onune geçmesıyle, onun şıkaye- t üzenne karakola gotürvlmuş olayın en önemlı görgü ta- nığı Hayatı Erdogan 'ın eşkal tanımına tamamıyla uyduğun- dan 5 kışı arasına konularak kendısıne göstenlmış, onun kesın teşhısıyle tutuklanmıştır " Yıne savunrnan Velı Devecıoğlu, yargılama bolumlennt de şoyle anlatıyor "Dava, Ankara Savcılığı'nca 26 12 7978'cte 6 AğırCe- za Mahkemesı'ne 'tasartayarak adam oldurmek ten (TCY 450/4) açılmış, ancak Ankara'da sıkıyönetım ılanı üzenne bu mahkeme tarafmdan 'gorevsızlık karan'y/a srfoyöneö- me göndenlmıştır Ankara Sıkıyönetım 1 No lu Asken Mahkemesı ılk kez 3 8 1979'da 'oybırlığı ıle sanık Ibrahım Çrftçı'nm löamına karar vermıştır Asken Yargıtay 1 Daıresı bu hükmu noksan soruştur- ma'dan bozmuştur Yerel sıkıyönetım asken mahkemesı oybıriığıyle ılk kara- nnda dırenmıştır Bunun üzenne Asken Yargıtay Daıreler Kunılu oy çok- luğu ıle 1 Daıre karannı yennde bularak hükmü tekrar boz- muştur Mahkeme eksıklen gıdenrıış, yenıden oybtriığıyie ıdam karan vermıştır Asken Yargıtay 1 Daıresı, 3 kez gene noksan soruş- turma" nedenıyle bozmuştur Asken Yargıtay Başsavcılığı ıse bu karara 'bozmada ya- sal ısabet bulunmadığı gerekçesıyle ıtıraz etmıştır Asken Yargıtay Daıreler Kunılu, yıne Daıre'yı haklı bul- muş ve 'oyçokluğu ıle hûkmû tekrar bozmuştur Yerel sıkıyönetım mahkemesı, noksanlan tamamladık- tan, keşıfyaptıktan ve suça katılan Hüseyın Kocabaş hak- kındakı dosyayı da getırtıp bırieştırdıkten sonra yenıden ve 4 kez Ibrahım Çıftçı hakkında oybıhıgıyle ıdam ve Hü- seyın Kocabaş hakkında da 12 yıl agır hapıs cezası ver- mıştır Bu kez As Y 1 Daıresı, 1 'e karşı 4 oyçokluğu ıle kara- n onamıştr Ancak, o gune dek sureklı ıdam ıstemınde bulunan Baş- savcılık 1 Daıre nın onama karanna karşı Daıreler Kurulu'na ıtıraz etmıştır Başsavcılığın ıtırazı, keşün, butun tanıklann aynı gunde olayyennde bulundurvlarak yapılması gerekırken peyder- pey yapılmasını usule aykın görmesı gerekçesıne dayan- dığı ve 'Daıreler Kurulu da bunu esasamuessır bu/ma- yıp ıstemı reddettığı halde, ıtırazın dışına çıkıp davanın esası hakkında hüküm kurmuştur 'Hukmun bozulmastna ve Ibrahım Çrftçı nın tahlıyesıne' karar vermıştır Bu karara, Daıreler Kurulu Başkanı ve 6 uye karşı oy kul- lanmış ve 'Sanık Ibrahım Çtftçı nın Doğan Oz u taammu- den oldurduğunun mevcırt delıllerle subuta erdığı'fcan/- sında olduklannı belırtmışlerdır (Karar 7'ye karşı 8 oyla alınmıştır) Ancak, bıroy farkla da olsa, Daıreler Kurvlu'nun oyçok- luğu ıle aldığı bu karar üzenne Çıftçı tahlıye edılmıştır Yerel asken mahkemenın buna dırenmesı gerektıgı, ka- rann haksız ve hukuka aykın oldugu yolundakı ısrariı ıtıraz- lanmıza ve Yargıtayımızın bu konudakı açık ve kesın ıçö- hatlanna karşın, yerel mahkeme bozmaya uymuş ve son hükmünde de şöyle demıştır 'Sanık Ibrahım Çıftçı'nın maktul Doğan Öz'u taammu- den oldurduğu mahkememızce sabıt gorulmuş ve 22/7/1983 tanh, 1981/229 esas ve 1983/140 karar sayılı 35 sahıfelık gerekçelı kararda delıller tek tek tartışılmış ret ve kabul sebeplerı uzun uzadıya ızah edılmıştır Asken Yargıtay 1 Daıresı mahkememızın mahkûmıyet hukmunü isabetlı gonmüş ve hukmu dorde bır oyçokluğuyla onamış- tır Keza Daıreler Kurulu'nun başkan ve altı uyesı de Ibra^ hım Çıftçı'nın Doğan Öz'u oldurduğunun subuta enmesİ nedenıyle sekız uyenın bozma karanna muhalıf kalmışlaH dır (Başsavcılığın) ıtırazfı) üzenne venlmış olsa dahı Askerf Yargıtay Daıreler Kurulu karartanna dırenılemeyeceğı* muhtelıf Asken Yargıtay Daıreler Kurulu karahanndan an- laşıldığından, Yargıtay Ceza Genel Kurulu kararlannın bağ- layıcılık nıtelığı bulunmadığından mahkememız eskı fcara-' nnda dırenememıştır Bır oy farkına da dayansa sekızde ye- dılık oyçokluğuna dayanan Asken Yargıtay Daıreler Kuru- lu'nun bozma ılamına, hukukı zonınluluk nedenıyle uyu/-' muş ve sanık Ibrahım Çıftçı'nın beraatıne karar venlmıştır, Aslı faıl durumundakı Ibrahım Çıftçı'nın hukukı zorunluM luk nedenıyle beraat etmesı sebebıyle fen faıl durumun- dakı Huseyın Kocabaş'ın da beraatıne karar venlmıştır Başkan (Mu Kd Alb) Erol Caner, (Yet Yarg)Ş. D<H ğan Sumer, (H Ûye Yarb Kd Yzb) Mehmet Sever " (Ka- rar oybırlığıyte 25 6 1984 te, belli kı ıstemeye ıstemeye alı- nıyor) Doğan Öz cinayeti olayında, gozler, Asken Yargıtay'da olup brtenlere çevnlıyor Savcı Doğan öz Bülent Ecevct ın 11 bağımsızla hukumet kurduğu donemde oldurulmuştu Ecevrt, 3 Ocak 1978'den 12 11 1979'a değın -ıktıdarda değıl'- hükumette kaldı Bundan sonra ıse Süleyman Bey'ın MSP ıle MHP'nın dışarıdan destekledıklen, "azın- Itk hükumetı" yan\, Ikıncı Mıllıyetçı Cephe Hukumetı baş- layıp 12 Eylul'e değın surmekte Budonem Tun^ıye'defa- şızmın cırrt attığı donem Sonra, 12 Eylul gelıyor, ne olu- yorsa o zaman oluyor Asken Yargıtay Daıreler Kurulu'nun, Askerı Yargıtay Başsavcılığı'nın bır (usul) ıtırazı üzenne, sanık Ibrahım Çıft- çı hakkında ' aklama" karan veren 8 uyesı şoyle Yargıç Alb Nacı Turanay Yarg Alb ilhan Şenel, Yarg Alb T. NecdetArmay Yarg Alb Yaşar Çrftçıoğlu Yarg Alb Keramettın Çelebı, Yarg Alb Necatı Karakış, Yarg Alb Hasan Çelıkkale, Yarg Yrb Duran Oınçer Karşı oy kullanan yedı yargıç ıse şoyle Yargıç Tuğgen Hıkmet Tavukçu (Başkan) Yarg Alb HakkıErkan Yarg Alb Husamettın Yavuzel Yarg Alb Turgut Lulecı (1985 yılında oldu) Yarg Alb AbdullahKü- çukyılmaz Yarg Alb Gunay Gençer j (12 Eylul adaletını ıncelemeyı surduruyorum) ( B U L M A C A SEDAT YAŞAYAPi SOLDANSAĞA- 1/Osmanlıdevle- tı ılen gelenlen- nın kullandığı bır bıçak türü Gu- ney Amenka'da yaşayan bır yük havvanı 2/ Ger- çek Halk dılın- de negatıf fotoğ- rafa venlen ad 3/ tskambılde bır kâğıt Tropıkal bolgelerde yaygın bıçımde yetıştın- len bır meyve ağacı 4/ Yağı almmış sütten ya da yoğurttan yapılan pey- nır Tabanı tahtadan yapıl- mış den ayakkabı 5/Muhte- tnel 6/ Bılge Sazı kurma- ya yarayan burgu 7/ Sıcağa ve soğuğa karşı dayanıklılı- ğı kükürtle arttınlmış ka- uçuk Eskı Mısır'da güneş tannsı 8/ Endonezya'yı oluşturan adalardan bın Vücut ısısı 9/ Doğalgazın önemlı bır bıleşenı olan gaz înce v e parlak nakış YUKARIIHN AŞAĞIYA: 1/ "Çalma, hırsızlık" anlamında argo sözcük Yunan mı- tolojısınde gençlık tannçası 2/Kısa ve kestırme yol Şen, rahat 3/ Bır bağlaç Çıkolata, şeker ve sütle yapılan ıçe- cek 4/Yığıt. kahraman Hücre çekırdeğınde bulunan ve kromatın tanelennı taşıyan ağ bıçımındekı ıplıksı yapı S/f Borazankuşu da denılen ve Guney Amenka ormanlannda yaşayan kuş 6/ Hayvanlann bağlandığı gölgelık Eksığı! olmayan II Iğdır ılının bır ılçesı Boru sesı 8/Denız gty- sısı Eskı yapı va da kent kahntısı 9/ Buyük kent sersen-j sı . Bır cıns yunlu kumaş