Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 MART 1995 PAZARTESİ 10 DIŞ HABERLER Türkiye 'nin Avrupa Birliği 'ne üyeliğinde, Yunanistan engelinin içyüzü Yıuıauistaıı*i tam>ormuyuz?• 'Yunan vetosu' engelinin aşılmasının ardından Türkiye'nin Avrupa Birliği ile gümrük birliği anlaşması bugün karara bağlanacak. Acaba 'Uzak komşumuz' Yunanistan'ın birlik içinde görünürde öne sunduğu Kıbns sorunu dışında başka ne gibi düşünceleri var? ÖZGENACAR Belçika'nın başkenti Brüksel'de, Türkiye'nin Avrupa Birliği ile "gümrük birliği*' anlaşması bugün karara bağlanacak. "Gümrük birliği'' anlaşmasının imzalanmasında yolu tıkayan "Yunan vetosu" engelinin aşıldığı bildiriliyor. Türkiye ile Yunanistan son yanm yüzyıl boyunca uluslararası arenada birlikte boy göstermelerine karşılik, bu birliktelik AB'de değişmiştir. ABD, 2. Dünya Savaşı'ndan sonra "Truman Doktrini" ile Türkiye ve Yunanistan'ı siyasal ve ekonomik nüfuz bölgesi içine alırken Marshall Planı'nı da uygulamaya koydu. ABD, şavaştan hemen sonra ağır bir iç savaşa sahne olan Yunanistan'ın yaralannı sararken, Türkiye'ye de ekonomik ve askeri yardımı başlattı. 1945'te Birleşmiş Milletler'in sınırlı sayıdaki kuruculanndan ikisi oldular. 195O'de kurulan NATO'ya her iki ülke 1952'de aynı anda üye olarak alındılar. OECD'de de birlikte boy gösterdiler. Türkiye ve Yunanistan, başlangıçta u A\Tupa Ekonomik Tophıhığu (AET)" ya da kısaca "Ortak Pazar" denilen örgüte üye olmak için başvurdular. 12 Eylül 1963'te Ankara'da imzalanan "ortakhk anlaşmasT, çeşitli aşamalardan sonra Türkiye'nin birliğe tam üyeliğini öngörmekteydi. Ancak Türkiye'deki ekonomik koşullann yanı sıra askeri darbeler bu aşamalan askıya aldı. Buna karşılık, ekonomik gerekleri yerine getiren Yunanistan 1974'te demokrasiye de dönünce birliğe giden *tam üyefik" yolunu açmış oldû. Yunanistan. 1981'de AB'ye tam üye olarak girerken Türkiye Avrupa kulübünün dışında tutuldu. Türkiye'nin değil tam üyeliği, anlaşmanm öngördüğu ortak üyeliği dahi bir süre askıya alındı. Kuşkusuz bu aşamalarda (600 rnilyon ECU'luk mali protokolün işletilmemesi olayı dışında) Yunanistan'm engelleranesinden daha çok, Türkiye'nin kendi sorumsuzluğu bu olumsuz gelişmeyi yarattı. AB'nin tam üyesi Yunanistan, ancak 1989'dan bu yana veto tehdidi ile Türkiye'nin karşısına çıkmakta ve AB'nin birliğini sarsmaktaydı. Acaba Yunanistan'm birlik içinde görünürde öne sunduğu Kıbns sorunu dışında başka ne gibi düşünceleri var? Bu sorunu çözebilmek için "Uzak komşumuz Yunanistan'ı yeterince tanıyor muyuz" sorusuna yanıt ararnamız gerekir. Konu Nüfus KM2'ye düşen kişi 10 yılın nüfus ort. Üç büyûk kent nüfusu Istanbul - Atina (B) Ankara (B) - Selanik lzmir-Patras Sivil istihdam (yüzde) Tanm Sanayi Hizmet Kişibaşına M.G. (tahmin) Son 5 yıl kalk.hızı lOOOkışiyearaba Telefon TV Doktor Türkiye 61.110 77 0.5 6.7 milyon 2.6 milyon 1.7 milyon 47.8 19.9 32.3 2.200$ 5.9 37 120 172 0.9 (Yü) (1994) (1993) (1990) (1990) (1994) (1989) (1988) (1988) (1990) Yunanistan 10.274 78 2.4 750 bin 380 bm 170 bin 24.5 27.4 48.2 8.152$ 1.7 234 360 175 3.3 (YıD (1992) (1991) (1991) (1990) (1994) (1989) (1988) (1988) (1990) Türkiye'de nüfiıs, Yunanistan'da dövizlkinci Dünya Savaşı ve iç savaşta gemi- lerle Anadolu'dan gıda yardımı alan yok- sul Yunanistan'm 1960'lıyıllaragelmeden Türkiye'yi ekonomik açıdan geçtiğini bu- günkü kuşaklar pek bilmez. Bugünkü konumunu algılayabilmek için Yunanistan'm geçmişte ne gibi ekonomik aşamalardan geçtiğini ve bugün ulaşılan çarpıcı sonucu aratan temel nedenleri bil- mek gerekir. 1. Göçmen dovlzlerl: Yunanlılann u Küçük Asya Fetaketi" de- dikleri 1922'deki Istiklal Savaşı'ndan son- ra Anadolu'dan yaşayan l .4 milyon Yuna- na zorunlu göç uygulandı. O zaman Yuna- nistan'm nüfusu 2.8 milyon kişiydi. Bir başka deyişle, her üç Yunanlıdan birinin Anadolu kökenlı olduğunu söyleyebiliriz. Gerek Anadolu'dan gidenler. gerek Yu- nanistan'da yaşayanlar bu savaşın yarattığı yoksulluk üzerine Amerika ve Avustralya kıtalanna göç ettileT. 2. Dünya Savaşı ve ardından "iç savaş" da eklenince birkaç milyon kişi daha aynı kıtalara gitti ya da gemicilik sektöründe ça- lışırken yeni dünyalara yerleşti. Zamanla işe girdiler, iş kurdular. Para bi- riktirdiler. Birikimlerinin birbölümünü Yu- nanistan"daki ailelerine gönderdiler. Böy- lece Yunanistan'a önemli ölçüde döviz akı- şıbaşladı. Oysa Türkiye bu olanaktan ancak 1960'Iı yıllann başında Almanya kapısının açıl- masryte yararlanmaya başlayabildi. • Türkiye; Yunanistan ile 1970'li yıllann sonuna doğru bu alanda başa baş döviz gir- disine sahip oldu. 2. Gemicilik sektörü: Yunanistan'da şöyle bir deyim vardın 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 Işçi-göçmen havaleleri (milyon $) I I I I I I I I I I I I I 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 Yıllar Türkiye Yunanistan 1978 983 951 1979 1.694 1.137 1980 2.071 1.059 1981 2.490 1.057 1982 2.140 1.016 1983 1.513 912 1984 1.807 898 1985 1.714 774 1986 1.634 942 1987 2.021 1.334 1988 1.776 1.675 1989 3.040 1.350 1990 3.246 1.774 1991 2.819 2.115 1992 3.008 2.366 1993 2.919 2390 1994 2.700 2.049 (lşçi/göçmen havaleleri milyon dolar) Yıllar Türkive Yunanistan 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 163 198 223 381 370 411 548 770 637 1.028 1.997 1.992 2.700 2.062 2.863 3.025 (net) 3.300 (net) 1.326 1.662 1.733 1.881 1.527 1.176 974 1.060 1.340 1.761 1.663 1.160 1.498 1.552 2.082 3.245 (brüt) 3.450 (brüt 10 ay) 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 (Turizm geliıieri milyon dolar) "Yeni doğmuş bir bebeği denize at, akıllıy- sasudan armatörolarakçıkar." Bunlann en akıllılan herhalde Onassis ile Niarkos ol- malı... Yunanistan'm gemicilikten sağladığı dö- vizin benzerini Türkiye hiçbir zaman elde edemedi. üste- lik Yunan arma- törlerine mil- yonlarca dolar navlun ödedi. Yunanistan'ın gemicilik döviz girdisi ise son yıllarda milyon dolar olarak yandaki grafik- te gösterilmiştir. Yıllar 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 Yunanistan 1.038 1.001 1.193 1380 1.375 1.762 1.774 1.993 2.020 1.559 (10 ay) 3. Turizm: 1950'lerde Yunanistan, tarihsel geçmişi- ni, doğasını ve Avrupa'ya yakınlığını kul- lanarak turizm alanında önemli atak yapti. Türkiye bu atağa karşılık turizm alanına 20 yıl gecikmeyle girdi. Son yıllarda Türk Lirası'nın Yunan Drahmisi'ne kıyasla ucuz olması, 1980'li yıllann ortalannda Yunanistan'm TWA uçağının kaçmlması, gemilerin bombalan- ması gibi terör olalan turistleri (hatta Yu- nan turistlerini) Türkiye'ye kaydırdı. 4. Avrupa Blrllfilnln katkısi: Avrupa Birliği'ne girdikten sonra Yuna- nistan'm ekonomisini öteki üyelerin düze- yine getirmesi için Brüksel, Atina'ya yar- dım musluğunu açtı. Türkiye böylesine çok önemli bir yardımdan yoksun kaldı. AB katkısı Yunanistan için son yıllarda (Tür- kiye ile geçmişteki farklılıklara benzer) en önemli doping etkisini yaptı. Son yıllarda neredeyse ülkenin yıllık ih- racatına yaklaşan bu yardımla Yunanistan ülke içindeki ekonomisini istikrara kavuş- turdu, yahnmlannı yapmaya başladı ve dış - 40000 Ihracat (milyon $) Yunanistan| 94ün 10 ayı ı ı ı ı ı 1 1 1 1 1 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 İHRACAT KIYASLAMASI Yıllar 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 Türkiye 2.288 2.261 2.910 4.703 5.890 5.905 7.839 8.255 7.583 10.322 11.929 11.771 13.026 13.667 14.891 15.610 17.800 Yunanistan 2.998 3.932 4.094 4.771 4.141 4.105 4.394 4.293 4.513 5.614 5.993 5.994 6.365 6.797 6.009 5.030 4.220 Aııkaraipiıı • Çeyrek yüzyıl öncesi ile günümüz değerleri arasında yapılan kıyaslama, Türk Lirası'nın Yunan Drahmisi karşısında • ne kadar güçsüzleştiğini ortaya koyuyor. 92 93 .94 95 Dolar degerı 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 Yıllar 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Yunanistan 869 1392 1.665 1.935 2.602 2.901 4.034 4.058 4.140 4.831 6.022 yon dolar ve net olarak miştir. 5. Nüfus artısı. ö d e m e l e r d e k i darboğazlan gi- derdi. Bunun kar- şılığında Türkiye için mali protokol- de öngörülen topu topu 600 milyon ECU'luk (dolar değil) yardım Yu- nanistan "vetosuy- la" bugüne değin gerçekleşmedi. AB'nin Yunanis- tan'a katkısı mil- yukanda gösteril- ye'nin dinamik nüfusu ile ters orantılı ola- rak çok yaşlı bir nüfus. Gençler. daha çok ülke dışına çıkıp yerleştikleri için doğur- ganlık oranı da düşük kalıyor. Yunan hükümetinin projeksiyonlanna göre ülkedeki nüfus 2020 yılında 8 milyo- na düşecek. Buna karşılık o yıllarda Tür- kiye'nin nüfusunun 80 milyona çıkması Atina'yı kaygılandınyor. Bu nedenle hükü- met bugün çocuk yapmayı teşvik ediyor. Yunanistan'daki nüfus artışmı şöyle bir örnekle irdeleyebiliriz. Yunanistan'm nüfu- su yaklaşık 10 milyon, Türkiye'nin ise 60 milyon. Yunanistan'daki 10 yılın nüfus ar- tış hızı ortalama 0.5 olduğuna göre her yıl ancak 50 bin kişi ekleniyor. Oysa Türki- ye'de ortalama yüzde 2.4 olduğu için yılda 1.440.000 kişi artıyor. Bu durum iki ülke arasında açık bir dengesizlik yarahyor. Yunan hükümetlerinin bu kaygısına kar- şılık nüfus artışı gerçekte Türkiye için da- ha çok olumsuz sonuç yaratıyor. Çünkü ki- şi başma düşen milli gelir Yunanistan'da artarken Türkiye'de yerinde sayıyor. Jkj ülkenin verileri (6 Türke karşılık 1 Yunan) dikkate alındığında kişi başma dü- şen milli gelirde dolar olarak Yunanistan refahta Türkiye'ye şu önemli farkı atıyor Yıllar 1992 1993 1994 Türkive 2.700 2.883 2.200 Yunanistan 7.707 7.196 8.152 Yunanistan'm bugünkü nüfusu Türki- Bu üç rakam Yunanistan'm neden Avru- pa Birliği'ne "tam üye" olduğunu, neden Türkiye'nin olamadığını açtkça ortaya koyu- yor. Unutulmaması gereken bir başka nokta bu gelire karşın Yunanistan'm Portekiz ile birlikte AB'nin en yoksul iki ülkesinden ol- duğudur. Vann gerisini siz düşünün... — 30000 ucunu kaçırdı• Geçen yıllar içinde Ankara'daki hükümetler, dolar karşısmda Türk Lirası'nın değerini düşürmede ipin ucunu kaçınrken Atina hükümetleri istikrar için ipin ucunu hiç bırakmamışlar. — 20000 — 10000 Yıllar 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 TL 9.00 9.00 11.50 14.92 14.15 14.15 13.93 14.44 16.05 18.00 24.28 31.08 76.04 111.22 162.55 225.46 366.68 521.98 674.51 857.22 1.422.35 2.121.68 2.608.64 5.075.00 8.556.00 14.458.00 39.120.00 42.000.00 DR 30.00 30.00 30.00 30.00 30.00 29.62 30.00 32.05 36.52 36.84 36.75 37.04 42.62 55.41 66.80 88.06 112.72 138.12 139.98 135.43 141.86 162.42 158.51 182.26 190.70 240.00 243.00 233.00 Yaklaşık çeyrek yüzyıl önce Türkler 1 Türk Lirası (TL) ile 3.50 Yunan Drahmisi (DR) satın alabiliyorlardı. Çünkü TL, DR'den daha değerliydi. Bugün Türkler 3.50 drahmiyi satm alabilmek için 600 lira ödemek zorundalar. Bu kıyaslama Türk Li- rası'nın, bırakın dolar karşısındaki değer kaybını, DR karşısında dahi ne kadar güç- süzleştiğini ortaya koyuyor. Yunan ve Türk ekonomilerinin birbirle- rine üstünlüklerini, rekabet ve avantajlannı ya da kendi içlerinde ne ölçüde sağlıklı ol- duklannı anlayabilmek için çeşitli ölçütle- re başvurulabilir. Bunlardan bin de her iki ulusal paranm dolar karşısında değer değiş- tirmeleridir. Birinci grafik, TL'nin DR karşısındakı üstünlüğünü açıkça ortaya koyuyor. Turgut özal'ın 24 Ocak Kararlan devreye girince, TL, DR karşısmda boyun eğiyor. Daha son- ra TlJdeki değer kaybını DR ile bile kıyas- lama olanaği ortadan kalkıyor. TLdeki bu istikrarsızlığm nedenini anla- tabümek için önce insanm aklına ekonomik bir yaklaşım geliyor. Acaba benzeri mal üre- ten ve satan Türkiye, Yunanistan ile dış pa- zarlarda rekabet edebilmek için bu yola git- miş olabilir mi? Bir başka deyimle Türk hü- kümetinin TL'nin değerini düşürerek, ihra- catı, turizmi, işçi gelirlerini arttırmayı, bu- na karşılık ithalatı azaltmayı hedeflediği dü- şünülebilir. thracat tablosunu ve bundan yararlanıla- rak yapılan grafîkleri incelediğimizde TL'nin değerini düşürmekle Türkiye'nin, Yunanistan'm çok gerisinde olan ihracatını önemli ölçüde arttırdığı ve Yunanistan'a önemli fark attığı ortaya çıkıyor. Ancak bir başka noktayı da göz önünde bulundurmak gerekiyor. 24 Ocak Kararla- n'ndan sonra Türkiye ihracatını 7.5 kat art- tırabilmek için TL'nin değerini dolar karşı- sında 1.680 kat, buna karşıl ık Yunanistan ih- racatını 2 kat arttırabilmek için DR'nin de- ğerini ancak 6.6 kat düşürmüş. Bir başka de- yimle Ankara'daki hükümetler dolar karşı- sında TLÜe ipin ucunu kaçınrken Atina hü- kümetleri istikrar için ipin ucunu hiç bırak- mamışlar. Ilginç olan liranın değeri düştükçe, Tür- kiye'nin ithalatı artmış, buna karşılık Yuna- nistan'm ithalatı ise düzenli ve denetimli bir gelişme göstermiştir. BiryandaTL ve DR'nin değerinin korun- ması, ihracat-ithalat deneyimi ve aynca enf- lasyon gibi etkenlerden sonra iki ülkenin büyüme hızlanna da bir göz atmakta yarar var. BÜYÜME HIZI Yıllar 1988 1990 1991 1992 1993 1994 Son 7 yıl Türkiye 1.5 1.6 0.4 6.4 7.6 -8.6 2.6 Yunanistan 1.05 1.00 1.03 1.01 -0.50 1.0 0.8 Türkiye'nin yüzde 2.4 ve Yunanistan'm yüzde 0.5 oranındaki ortalama nüfus artış hızı ve ülke içindeki enflasyon dikkate alın- dığında büyüme hızında kârlı çıkanın Yu- nanistan olduğu bir gerçektir. Yarın: AB'de Turk- Yunan ekonomik çatışması ÎTHALAT KIY4SLAMASI 10 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 Yıllar Türkiye 4.369 4.815 7.513 8.567 8.518 8.895 10.331 11.230 10.664 13.551 13.706 15.972 22.581 21.007 23.081 29.772 23.000 Yunanistan 7.341 10.110 10.903 11.468 10.068 9.461 8.624 9.346 8.936 11.112 12.005 13.377 16.543 16.909 19.848 17.510 15.251