Katalog

SAYFA CUMHURİYET 5 MART 1995 PAZAR? 8 PAZAR KONUGU 'Öldürttüğümüz hayvan dostlarımız, biz insanları bağışlayınız' LEYLA TAVŞANOĞLU - Sizin hazırladığtnız hayvan haklan yasa tasarısı, hayvanlara kötü muamele edenlere ciddi cezai yaptınmlar getiriyor. Bu 25 maddelik yasa tasansı ne getiriyor? Bize anlatır mısınız? SUNGURBEY - Uygar Avrupa ülkelerinde yaklaşık 50 yıldan beri bu yasalar çıkanlmıştır. Bu yasalann ilk maddesinde şu kural yer alır: "Bütün hayvanlann yaşama hakkı ve beslenme hakkı güvenceye abnmışür." îkinci fıkra ıse şöyle: "Insanlar. hayvanlara bakmakla yükümlüdürİer." Uçüncü fıkra da şu: "Keskı bir zorunluluk olmadıkça hiçbir havvan öldürükmez." Yani hayvan öldürmek, bir insan öldûrmek, hatta küçük bir çocuk öldürmekle eşit tutulmuştur. Yurt gerçeklerine uygun ve bundan esinlenerek bu yasayı hazırladım. Hayvan Haklan adlı kitabıma da bunu koydum. Türkiye'de yürürlükteki çevre yasasında. "Hayvan varüğı ve bttld varhğL, çevrenin aynlmaz parçalandır" der. Üç yıl kadar önce Çevre Bakanhğf ndan bana bir mektup geldi. "Böyle bir tasan hazırladığnuzı duyduk. Hayvanlan korumak, onlann Prof. İSMET SUNGURBEY: tstanbuTda, 1928'de doğdu. ttj Hukuk Fakühesini birincilikJe bitirdL Ordinaryüs Prof. Ebülülla Mardin'in > anında asistan olarak akademik kariyerine başladı. Daha sonra doçent \e profesör olarak Prof. Hıfeı Veldet Veüdedeoğlu'v la biriikte çakşn. 1994ün Eylül a> ında .Medeni Hukuk Anabilim Dalı Başkanlığı'ndan emekiiye aynkİL Şimdiki halde yine Istanbul İ niversitesi'nde, Muka\eseli Hukuk Enstitüsü'nde sözleşmeli öğretim üyesi olarak görev yapıjor. Prof. Sungurbe> öteden beri hayvanlara. özellikle de kedilere olan düşkünlüğüyle tanınıyor. Hayvan Haklan adlı bir kitap da yazdı. Bu arada TBMM'ye getirilecek olan 25 maddeük hayvan haklan yasa tasansuıı hanriadu SUNTJŞ: Türkiye, sokakta yaşayan hayvanlann bir cehennemi. Adım başı uyuz bir köpek bacağı kopmuş bir kedi, çöp bidoTÛan içinde kendilerineyiyecek arayan hayvancıklar görürsünüz. Kendi kaderlerine terk edilmiş, sokakta doğan bu hayvanlar, bir de belediye ekiplerinin saldırılanna uğmrlar. Bu masum, ağzı var diliyokyaratıklar, her görüldükleri yerde belediye ekiplerince öldürülürler. Sonyıllarda ortaya çıkan hayvan haklan dernekleri, bûyük olasıhkla ilgisizlik, bir ölçüde deparasal kaynak eksikliğinden bu duruma seyirci kaluiar. îstanbul'da yıllardır tek başına sokak kedilerini beslemekle tamnan medeni hukuk uzmanı Prof. Ismet Sungurbey, önce hayvan haklannın ne olduğunu anlatan "Hayvan Haklan " adlı bir kitap yayımladı. Şimdi de Avrupa Biriiği 'ne uyum sağlama çabası içinde Türkiye ye makyaj tazelemek isteyen hükümete, 25 maddelik 'hayvan haklanyası tasarısı' hazırladı. Sungurbey'in kitabımn üstbaşlığında yer alan "Öldürttüğümüz hayvan dostlanmız, biz insanları bağışlayınız " cümlesi insanın içini "cız"ettiriyor. Prof. Sungurbey 'le hayvanlann haklan üzerine aynntılı bir konuşmayaptık. Bunu gören Sem ve dostu, yûrekleri dayanmadığı için oradan kaçıyorlar. Sem, bunlann hepsinin daha sonra resmini yapmış. Kitabımın sonunda bu resimleryer aldı. îkinci büyûk katliamı da operatör şehremini Cemil Topuzlu yapıyor. O da hatıralannda iftiharla "Ben de Yassıada'da 30 bin köpeği öldürdüm" diyor. Şairin dediği gibi "Şecaat arz ederken merdi kıpti sirkatin söykr." Yani Çingene genci, övûnmek için hırsızlıklannı anlatır. - Bu katliamlardan bugün kim sorumlu? SUNGURBEY - Bunu kitabımın önsözünde özellikle vurguladım. Parlamentonun bu yasayı bir gün dahi gecikmeden çıkanp katliamlan önlemesi lazım. Katliamdan parlamenterler, belediye yetkilileri sorumlu. Çünkü katliamı hemen durdurup bu hayvancıklara bannaklar ayırmalan lazım. Bu insanlan oylanmızla biz seçiyoruz. Hayvancıklan öldûrenler ise birer maşa. Onlara öldür derseniz öldürür, öldürme derseniz öldürmezler. Size yine de gûzel bir haber vereyim. SHP-CHP birleşmesinden önce CHP'nin Balıkesir taraflannda bir kurultayı plmuştu. Balıkesir Barosu Başkanı Önder Kırb, bana CHP'nin programında Hayvanları Koruma Yasası'nın hemen çıkanlmasının yer Hayvankmnceheımemi: Türldyeyaşama hakkına saygı göstermek, insanbk erdemi gereğidir. Stri takdir edıyoruz" diyerek benden tasanyı istediler. Halbuki ben bu tasanyı kitabın birinci baskısına koymuş, kitabı da şimdi Cumhurbaşkanı olan Süleyman Demirel'e, öğrencilenm olan Ali Şevki Erek'e, BekirSami Daçe'ye göndermiştim. Onun üzerine Çevre Bakanlığı'na da bir tane gönderdim. - Şimdi de Çevre Bakanhğı 'yla İnsan Haklan Bakanhğı tasanyı sahiplenmek için birbirleriyle yanş ediyorlar... SUNGURBEY-Evet. İnsan Haklan Bakanhğı'nm bunu yapması çok doğru. Çünkü bu hayvanlara bir lokma ekmek vererek onlara yardım edeceğimize, bunlann zehirli şınngalarla öldürülmesi. insanlann ruhlannı hasta ediyor. Çocuklar ruh hastası oluyorlar. Bu, insan haklannın da bir gereğidir; sıkı bir ilgisi vardır. Her iki bakanlığın bu konuda birlikte çalışmalan gerekir. Bundan bır-iki yıl önce Kuşadası'na gemiden bir turist kafılesi indi. Bir de baktılar ki, belediye ekipleri çiftelerle kedileri, köpekleri öldürüyor. Turistler bunu görünce. "Biz, bir daha böyle bir filkeye gelmeyiz" diyorlar. - Sokaklardaki kedi ve köpekleri korumak için ne vapılmalı? SUNGURBEY - Bu, tasanda gösterilmiştir. Bugün belediyeler, devlet içinde devlet gibidir. Bütçeleri trilyonlarla ölçülüyor. Belediyeler bu hayvanlara, uygar ülkelerde olduğu gibi bannaklar yapsınlar. Böyle kurumlar kuruldukça milyonlarca hayvansever de kendiliklerinden oralara yardımda bulunurlar. Çocuklan olmayanlar, oraya mallannı mülklerini vasiyet ederler. Amaç, öldürmek değil, bu hayvarüara bakmaktır. - Sizce bu yasa tasansı olduğu gibi Meclis 'ten geçer mi? Yajnlanlar telama aykın SUNGURBEY - Hiçbir sakınca yok. Geçmesi lazım. Bizim geleneğimizde hayvan öldürmek yoktur. Bundan yüzlerce yıl önce yazılmış çok eski bir fetva kitabından size bir fetva nakletmek istiyorum. Diyor ki: "Hayvanlara şefkat, onlann sevinciyle sevinmek. onlann üzüntüsüyle üzülmek tslamın şarndır." Şimdi belediyelerin çoğunluğunu RP ele geçirdi. Fakat maalesef en çok katliam da RP'li belediyelerde oluyor. Evsiz, kimsesiz hayvanlan, canları, zehirli tüfeklerle öîdürtüyorlar. Hazreti Peygamber veda haccmda şu noktayı vurguluyor: "Kan dökülmeyecek, can ahnmayacak, ağaç sökülmevecek." Ama bakm, ormanlanmıza neler yapıyorlar... Cayır cayır yakıyorlar. Bir hadis de şöyle der: "Bütün canhlar Allah'ın hiyaudir. Yani e\ halkındandır. Allah'ın en çok sevdiği insan da onlara en çok hizmet eden, onlara yardımcı olandır." tslam hukukunun bu açık şartlan varken RP'li belediyelerde bu kimsesiz hayvanlann katledilmesi çok acıdır. Bu, ne uygarlığa ne Müslümanlığa ne de insanlığa sığar. - Bazı Müslümanlar da 'Yanımıza kedi, köpek sokulmasın, aptesimiz bozulur' inancı taşırlar... SUNGURBEY - Ünlü tslam düşünürü Bayezitül Bistami, bir gün yürürken yanından geçen bir köpekten sakınmış. Köpek ona şöyle bir bakmış. Onun üzerine yanmdakileTe dönmüş: "Köpek bana ne dedi biliyor musunuz? Ben sana çamur sıçraünm, elbiseni kirletirinı. Ama sen ona bak ki, için kirlenmesin. Ben köpekten utandım." O kadar sevecen bir insanmış ki, sokak kedi ve köpeklerini gördüğünde ağlarmış. Bizim Hanefi mezhebinde kedi temizdir. Köpek evin dışında (Pariste 15 Ekim 1978de UNESCO Evi nde resmen ılân olunmuşnır.) Başlangıç Bütün hayvanlann haklarasalıip olduğu. Bu haklann tamnmamasımn ve hor gö- rülmesinin. insanlann doğaya karşı ve hay- vanlara karşı suç işlemelerineyol açtıgı ve açmakta olduğu, fnsan türii tarafııutan öbiir hayvan türle- rinin de var olrr.a hakkının tanınmasımn. dünyadaki türlerin birlikte var olup bir ara- da, yan yanayasamasmm temehnı oluştur- duğu, Soyhnmlann (katliamlann, genocide le- rin) insanlar tarafmdan işlendiği ve işlen- mek tehlikesı olduğu. İnsanlann. hayvanlara saygı gösterirler- se. bırbirierine de saygı gösterecekleri. Hayranlan gözetme, anlama, saygı gös- terme ve sevme eğitiminin daha çocııkluk çağından başlayarakverilmesigerektiğige- rekçeleriyle Aşağıdaki tlkeler llan Olunur Madde 1 Bütün hayvanlar yaşam önünde eşit do- gar ve aynı var olma hakhna sahiptir. Madde 2 1. Bütün hayvanlar saygt görme hakhna sahiptir. Hayvan Haklan Evrensel Bildirgesi 2. Bir tür hayvan olan insan, öbür hay- vanlanyok edemez, bu hakkı çiğneyerekon- lan sömüremez: bilgilerini hayvanlann hiz- metine sunmakla ödevlidır. 3. Bütün hayvanlann, insanlarcagözetil- me, bahlma ve korunma hakkı vardır. Madde 3 1. Hiçbir ha\vana kötü davramlamaz, acımasız ve zalimce işlem vapdatnaz. 2. Birhayvantn öldürülmesizorunlu olur- sa, bu, bir anda, acı çektirmeden ve korkut- madan vapümalıdır Madde 4 1. Yabanî türden olan bütün hayvanlar, kendi özel ve doğal çevrelerinde. karada, havada ve suda yaşama ve üreme haklan- na sahiptir. 2. Eğitim amacıyla olsabile. özgüriükten yoksun hlmanın her çeşidi, bu hakka ayh- ndır. Madde 5 1. Gelenekselolarak insanlann çevresin- de yaşayan türden olan bütün hayvanlar, uyumlu bir biçimde ve tiirüne vergi yaşam koşullan ve özgüriükiçindeyaşama ve üre- me hakîanna sahiptir. 2. İnsanlann kendi çıkarlan için bu uyumda \a da bu koşullarda yapacaklan her türiü değişiklik, bu haklara ayhndır. Madde 6 1. İnsanlann yanlanna aldıklan bütün hayvanlar. doğal ömür uzunluklanna uy- gun süreeeyaşama hakhna sahiptir. 2. Bir hayvanı terk etmek, acımasız ve aşağıhk bir davranıştır. Madde 7 Bütün çahşan hayvanlar, iş süresinin ve yoğunluğunun sınırlandınlması, onancı ve güçlerini arttıncı bir beslenme ve dinlenme hakîanna sahiptirler. Madde 8 1. Hayvanlara Jizik ya da psikolojik bir acı çehiren deneyleryapmak. havvan hak- îanna ayhndır; tıbbi, bilimsel, ticarîvebaş- kaca bıçımlerdekiher türiüdeneyler için de durum böyledir. 2. Bununyerine başka birşey koyma tek- niklerinden yararlanılmah ve bu teknikler geliştirilmelidir. Madde 9 Hayvan, beslenmek için yetiştinlmişse, bahlmalı, banndınlmalı. taşınmalı, ölümü de korkutmadan ve acı çehirmeden olma- lıdır. Madde 10 1. Hayvanlardan insanlann eğlencesiol- sun diye vararlanılamaz. 2. Hayvanlann seyrettirilmesivehayvan- lardan vararlanılan gösteriler, hayvan onu- runa ayhndır. Madde 11 Zorunluk olmakstzm bir hayvanın öldü- rülmesi demek olan her davranış, bir "bi- ocide", vani, yaşama karşı suçtur. Madde 12 1. Çok sayıda yabanî hayvanın öldürül- mesi demek olan her davranış bir "genoci- de "(soykmm), yani türe karşı suçtur. 2. Doğal çevrenin kirletilmesi ve yıhlıp yok edilmesinin sonu, genocide 'e (soyhn- ma) vanr. Madde 13 1. Hayvanın ölüsime de saygı göstermek gerehr. 2. Hayvanlann öldürüldüğü şiddet sah- nelerisinema \v televtyonlarda yasaklan- malıdır; meğerh bunlar, hayvan hakîanna saldınvı göstermek amacını gütsünler. Madde 14 1. Hayvanlan koruma vesavunma kuru- luşlan, hükümet düzeyinde temsil olunma- lıdır. ' . 2. Hayvan haklan da insan haklan gibi vasa\la korunmalıdır. LJ A. jlayvan öldürmek, bir insan öldürmek, hatta küçük bir çocuk öldürmekle eşı tutulmuştur. Yurt gerçeklerine uygun ve bundan esinlenerek bu yasayı hazırladım. Hayvan Haklan adlı kitabıma da bunu koydum. 'ugun belediyeler, devlet içinde devlet gibidir. Bütçeleri trilyonlarla ölçülüyor. Belediyeler bu hayvanlara, uygar ülkelerde olduğu gibi bannaklar yapsınlar. Milyonlarca hayvansever oralara yardımda bulunurlar. beslerur. Artık bugün çıkan modern aşılarla köpekler de evde besleniyor? Ben hazırladığım yasa tasansında, herkesin apartınan dairesinde başkalannı rahatsız etmemek koşuluyla köpek ya da kedi besleyebileceğini de belirttim. Almanya'da bundan birkaç yıl önce lcra tflas Kanunu'nu değiştirdiler. Almanya'da eskiden kıymetli kedi ve köpekler de mal sayılıp borç için haczedilebiliyordu. Ama kanun değişti. Düşünebiliyor musunuz, bir insanın evladı gibi sevdiği bir hayvanın borcu karşılığı haczedilip satılmasını? Uygar ülkelerde milli gelirin neredeyse dörtte biri havvanlara yardıma aynlmış. Almanya'da fcra tflas Kanunu'ndaki bu değişiklikten sonra Medeni Yasa'ya da bir kural eklendi. Bu madde de şöyle diyor: "Hayvanlar eş\a değüdir." - Bunu, bizim Medeni Yasa 'ya da koymakta yarar var mt sizce? SUNGURBEY - Hiçbir sakıncası yok. Eklenmesi lazım. Hem de İcra tflas Yasası'nda yer alması lazım. Yasa tasansında, ayrıca bir kural koydum. Sokaktaki hayvanlan besleyenlere yapılan saldınlan engellemek için, "Bu kişiler hayvanlan koruma görevüleridir. Bunlara yapılan bir saldın, devlet göre\ lisine yapılan bir saldın gibi suçtur" dedim. Özellikle hayvansever kadınlara yapılabilecek saldınlar böylece önlenmiş olur. Çünkü vahşi insanlar, sık sık onlara saldınyorlar. Amacııraz hayvanları yaşatmak - Türldye gibi bir ûlkede bu yasa, gereğince uvgulanabilir mi? SUNGURBEY - Ben önce itlaf dursun istiyorum. Bu, büyük bir aşamadır. Masum hayvanlara bir lokma ekmek vereceğimize, bunlan zehirli şınnga atan tüfeklerle öldürmek dursun. Once hayvanlan bu şekilde koruduktan sonra bakıma geldim. Bunu da iki koldan yaptım. Belediyeler öncelikle ellerindeki boş arazileri bu hayvanlann bakımına ayırsın. Belki işe köpeklerden başlamak gerekir. Amaç, öldürmek değil, yaşatmak ve bakımdır. lkincisi derneklerin, vakıflann, üçüncüsü bireylerin yapacaklan. Bu iş, üç-dört koldan gerçekleşebilir. Yasaya, ılkokuldan yüksek öğrenime kadar hayvanlan koruma dersleri konulmastnı getirdim. Yasada, Diyanet tşleri'nin ayda bir, haftada bir halkı aydınlatıcı, eğitici dersler vermesi de yer alıyor. Bu şekilde bir eğitim ve bilinç yaratllması için kurallar koydum. - Yasa Meclis'tengeçerseuygulanıp uygulanmadığtm adım adım izleyecek misiniz? SUNGURBEY - Ben bir gözlemciyim. On beş yıldan beri bütün gelirimi ve emeğimi bunlara harcıyorum. Her sabah dörtle beş arasında Yedikule Surlan'nın tepesinden başlanm, Aksaray'da tSKl'nin yakınlanna kadar 20 yerde aç hayvanlan beslerim. Bütün gelirimi, maaşımı bunlara harcarım. Bu iş, üç-dört saat sürer. Akşam üniversite yakınlannda, Süleymaniye'de birkaç yerde bakanm. Ben yasanın gereğince işleyip işlemediğini tabii ki adım adım izleyeceğim. Kitabımda son on yıl içinde hayvanlara yapılan katliamın hepsi yazılmıştır. Bedrettin Dalan, belediye başkanlığında ABD'den zehirli şınnga atan tüfekler getirdi. Bu kalın şınnga gidiyor, köpeğin derisini deliyor; ilacı hayvanın derisinden veriyor. Öyle ki, hayvanın ciğerleri felç oluyor, boğulma başlıyor. Boğulma birden olmuyor. Hayvan yanm saat, bir saat can çekişerek ölüyor. Dalan zamanında çöpçûler kedileri, köpekleri çöp kamyonlannın preslerine atarak diri diri ezdiler. - Belediyelerde bu katliamı kim başlattt? SUNGURBEY - Türk milletinin geleneğinde, can almak diye bir şey yoktur. Bu işi ilk başlatan 1910 yılında Suphi diye bir herif. Bu, tstanbul'un belediye başkanı, o zamanki adıyla şehremini. Bu olay da şöyle tespit edilmiş. O dönem Fransa'da "Sem" takma adıyla karikatürler yapan ünlü bir karikatürist var. Bir dostu, onu tstanbul'a davet ediyor. O dostunun yatıyla Heybeliada'ya doğru yola çıkıyorlar. Ama bakıyorlar ki, ya Yassıada'da ya da Hayırsızada'da et yığını halinde köpekler. Bu belediye reisi olacak Suphi, 80 bin köpeği mavnalara doldurup Hayırsızada'ya attırmış. Hayvancıklar açlıktan, susuzluktan gelene geçene bağınrlarmış. Kimisi denize atlıyor, yüzerek yata ulaşmaya çabalıyor. aldığını müjdeledi. Bu iki parti birleştiğine göre şimdi CHP'nin programında bunun yer almasını diliyorum. Uygar dünyaya katliamcı bir toplum olarak çıkmayalım. Avrupa Biriiği ne girmek istiyoruz. Ama onlar insan haklan kadar, belki de daha çok hayvan hakları konusunda titizdirler. - Ankara'mn hayvan haklanyasasını çıkarmaktaki bu telaşt Avrupa Biriiği standanlanna uyma kaygısından mı kaynaklanıvor sizce? SUNGLRBEY-Bunun sonucudur tabii. Avrupa ülkelerinde hayvanlan koruma kurullan çok güçlü. Türkiye'de hayvan haklannı koruyan bir yasanın bulunmaması Türkiye'nin üyeliğine bir itiraz vesilesi olabilir. - İngiliz Köpek Kulübü (English Kennel Club) birkaçyıl önce aldığt bir kararla köpeklerin insanlann bekçisi olamayacağını, dolayısıyla da köpeklerin bahçelerdelii kulübelerde barındınlamayacağını, bu hayvanlann ancak evlerde yaşayabileceklerini karar altına almıştu.. SUNGURBEY - Tabii ki bir köpeğin özgürlüğü böylesine kısıtlanamaz. Uygar insanlar, 'Köpeği insan gibi yaşat, kendi çıkann için yaşatma' diyor. 15 Ekim 1978tarihinde,'Paris'te UNESÇO (BM Ekonomik. Sosyal ve Kültürel Örgütü) merkezinde Hayvan Haklan Evrensel Bildirgesi yayımlandı. Bu, 14 maddelik bir bildirgedir. Sizin söylediğiniz husus doğrultusunda bu bildirgede çok kurallar vardır. "İnsanlar, hayvanlan eğlenceleri olarak kullanamazlâr"diyerek hayvanat bahçeleri, sirklere karşı çıkmaktadır. "İnsanlar. hayvanlan doğal ortamlanndan av ıranıa/iar", "Ha>Aanlan topİu öldürmek jenosirtir (toplu kıyun)" cümleleri yer almıştır. Bildirgede avcılıga kesinlikle karşı çıkılmaktadır. Uygar Batı ülkelerinde zaten avcılıga karşı olan çok kulüp var. Hayvanlar üzerinde yapılan her türiü tıbbi, teknik, bilimsel deneylere karşılar. Bu konuda doktor birlikleri kunıldu. Avrupa ülkelerinde bunlann konfederasyonlan da var. - tstanbul Büyükşehir Belediyesi, Nurettin Sözen döneminde bir hayvan bakımevi kurmuştu... SUNGURBEY - Evet, Alibeyköy'de. Çok feci bir yerdi. Hayvanlar perişandı. Bir süre önce Mecidiyeköy Kültür Merkezi'nde hayvanların korunmasıyla ilgili uluslararası bir toplantı düzenlenmişti. Buna benzer meseleler konuşulurken Hüha adlı genç bir bayan kalktı, "Ben Ahbejköy'deki köpeklerin anasrym" dedi. Meğer Romanya'dan, Rusya'dan bir aralık daha gözleri açılmamış bebek köpekler getirilmiş. Bunlann bir kısmı yolda ölmüş. Yûz kadannı da almışlar. Alibeyköy'deki o merkeze götürmüşler. Orayı da su basmış. Getirilenlerin yansı suda boğulmuş, kurtarabildiklerini kurtarmışlar. Hülya Hanım, o köpeklerle yakından ilgilendiğini anlatıyordu. Şimdi güzel bir girişim var. Bir grup insan, Alibeyköy'deki hayvan bakımevini ele alıp orayı geçici bir misafirhane haline getirmeyi, isteyenleri de sahiplendirmeyi sağlayacak bir vakıf kurmayı düşünüyorlar. Bu şekilde Hülya Hanım'a da yardımcı olmayı amaçlıyorlar. Bu. bir başlangıç teşkil eder. Diğer belediyelere de örnek olur. Memleketin bir-iki belediyesi, bu hayvancıklan öldüreceğine. katliam yapacağına hayvan bannaklan kurmaya başlasa çok yardım, bağış alırlar. Vakıflar kurulmalı. Mevcut hay-van koruma derneklerinin ne yaptıklannı ise hiç bilmiyonjz. Bu hayvanlar güçsüz, bebek gibi, çocuk gibi... Nasıl canlannı alırsınız? Bunlan öldürmenin çocuk öldürmekten farkı yok ki. Bir lokma ekmek vermiyorsun, bari canını alma.