Katalog

f 19 MART 1995 PAZAR CUMHURİYET SAYFA DIŞ HABERLER 11 Tahran-Epivan IşbiPliğl • TAHRAN-AŞKABAT —(AA) - Iran, Ermemstan ve - - Türkmenistan arasında üçlü bölgesel ışbirliğı anlaşması için ilke karan alındı. Önceki gün lraD"ın Bafk kentini Bender Abbas limanına bağlayacak demiryolu hattı törenle açıldı. Anlaşmada elektnk, gaz değişirni ve transit mal trafiği için ortak bir organizasyon birimı oluşturulması öngörülüyor. AJımet Humeynrye görkemli cenaze • TAHRAN (AA) - Iran'da önceki gün ölen Ahmed Humeyni için dûn Tahran'da görkemli bir cenaze töreni yapıldı. Cenaze namazının ardından Ahmed Humeyni'ninnaaşı, babasının türbesıne götürülmek üzere cenaze arabasına konularak yola çıkanldı. Iran geleneklerine göre ıstırap ışareti olarak başlannı ve göğüslerini döven bınlerce kişilik bir topluluk da arabanın arkasından yürüdü. ; *BombacT Butto'yu öldürmek istemiş • KARAÇt(AA)-New York'taki ikiz gökdelenlerin (World Trade Centeri Dünya Ticaret Merkezi) bombalama planını hazırlamaktan sanık Remzi Ahmed Yusuf un 1993yılmda, Pakistan Başbakanı Benazir Butto'yu öldürmek icın Karaçı kentine geldığı bildinldi. Başbakan Butto, söz konusu bilgiyi Reuter ajansının röportajında dün açıkladı. 2. Teslime Nesrin olayı • DAKKA(AA)- Bangladeş'te aşın dıncilerin, bu kez de Müslüman kadınlann ailenin mirasında eşit hakka sahip olmasını savunan bir kadın millervekilini hedef aldıklan bildirildı. Başbakan Halide Ziya hderliğindeki parti üyesi ve mılletvekilı Feride Rahman'ın söz konusu açıklamasını "Islam'ı aşagılayıcı" bulan aşın dinci gruplar Feride'nin tutuklanmasını da istediler. "NflTO dağılmah" • SOFYA (AA) - Dağıian Varşova Paktı'nın son komutanı ve eskı Sovyetler Birliği'nin Genelkurmay Başkanı Mareşal Viktor Kulikov dünyaya huzur gelmesi, banş ve ıstikrann korunması için NATO'nun dağılması gerektiğini ileri sürdü. Kulikov Bulgaristan'ın etkili gazetelerinden 24 Saat'e yaptığı açıklamada Rusya'nın NATO'nun büyüme gınşiminden son derece huzursuz olduğunu da itiraf ederek "NATO'nun genişlemesi beklendiğinin tam tersine savaş riskinı arttınr" dedi. Varşova Paktı'nın dağılmadığmı, "dağıtıldığını" belirten Mareşal Kurikov, şöyle konuştu: "NATO var oluşunu Varşova Paktı'nın yarattığı tehditle açıkJıyordu. Ancak bu tehdıt ortadan kalktı veya kaldınldı. Pekı o zaman niye NATO'nun varlığı devam ediyor? Kime karşı bir güvenhk oluşturuyor? Bütün bu sorulann mantıklı bir şekilde açıklanması lazım." earoç, Türkiye'den yardım istedi • \VASHEVGTON (AA) - Bosna Hersek Cumhurbaşkaru Yardımcısı Eyüp Ganıç, ülkesinin güvenliğinin Türkiye'nin güvenliği ile çok yakından bağlantılı olduğunu söyledi ve "Türkiye'nin federasyona mali ' yardımlanm beldiyoruz" dedi. Washington'daki temaslannı tamamlayan Ganiç. ABD başkentinden aynlmadan önce düzenlediği basın topiantısmda, Boşnak-Hırvat Federasyonu 'nun ' güçlendirilmesi için çok çaba gösterilmesi gerektiğini 1 kaydetti. • Ukrayna Parlamentosu'nun, Kınm'ın Kiev'den bağımsızhk hakkını öngören anayasasını feshetmesi, bölgedeki gerilimi tırmandırdı. Kınm Parlamentosu dün Ukrayna birliklerince kuşatıldı. Dış Haberler Servisi - Ukray- na ile bu ülkeye bağh Kınm Öz- erk Cumhuriyeti arasında yeni bir knz patlak verdi. Ukrayna Parlamentosu, önce- ki gün yaptığı oturumda Kınm Özerk Cumhuriyeti'nin anaya- sasuu feshetti. Ukrayna Parla- mentosu'nun karannda, Kı- nm'ın Ukrayna'dan bağımsızlı- ğını ilan ederek Rusya ile ilışkı- lerini sıkılaştırmasını öngören mevcut anayasanın yerine yeni bir anayasanın benimsenmesine kadar cumhuriyetin tamamen Ukrayna yasalanyla yönetilme- si de benımsendi. Kararda, Kı- nm Devlet Başkanı Yiıri Meş- kov'un da yargılanması istendi. Reuter ajansının haberine gö- re Kınm'daki parlamento binası dün sabah saatlerinde Ukrayna askerlen tarafından kuşatıldı. Daha sonra kusatmanın kaldınl- dığı bildirildi. Ancak hem Uk- rayna hem de Kınm'daki bazı Ukrayna Yüzölçümü: 603.700 km. Nüfus(1989)51.4milyon, %22'sı Rus Kınm (Özerk Cumhuriyet) Yüzölçümü 25.881 km.2 Nüfus (1991 tah.) 2.5 milyon, % 65 Rus kaynaklar, parlamento binasının kuşatıldığı yolundaki haberlen doğrulamadılar. Kınm Özerk Cumhuriyeti yö- netimi ise Ukrayna'ya sert tepki gösterdi. Nüfusunun çoğu Rus asıllılardan oluşan Kınm'ın Moskova yanlısı parlamentosu, Ukrayna Parlamentosu'na veri- lecek yanıtı tarhşmak üzere dün olağanüstü bir toplanh yaptı. Kınm Devlet Başkanı Yiıri Meşkov'un da katıldığı toplantı- da, Ukrayna'nın kabul etmediği Kınm Anayasası'nda ısrar edil- mesı halınde gerginlığin daha da tırmanması bekleniyor. Ukrayna Parlamentosu'nun önceki gün aldığı kararlarda 'Kırun Parla- mentosu'nun eski anayasasında ısrar etmesi halinde feshedflebi- leceği' belirtılıyordu. Ukrayna askerlen, başkent Simferopol'deki kritik noktalan ellennde bulunduruyorlar. Kınm Devlet Başkanı Meşkov'un mu- hanzlannın silahlannın alındığı, Devlet Başkanlığı'nın tüm ileti- şim hatlannın kesildiği, makam aracına da el konduğu bildirili- yor. Radyo ve televizyon binala- n da kuşatma altında tutuluyor. Askerlerden izın almadan kimse bu binalara giremiyor. Devlet Başkanlığı rezidansı da kuşatma altında bulunuyor. Parlamento binası çevresindeki kuşatma, parlamento oturumu için giriş- çıkışlar dolayısıyla dün sabah gevşetilmişti. Bütün bunlara rağmen dün sa- bah toplanan Kınm Parlamento- su'nun, Ukrayna Parlamentosu kararlanna boyun eğen bir kara- n benimsemesi beklenmiyor. Kı- nm Parlamentosu Başkanlık Di- vanı, önceki gece yaptığı oturu- munda, Ukrayna Pariamento- su'nun kararlannı "yasadışı'' olarak nitelemişti. Devlet Baş- kanı Meşkov da " Ukrayna Par- lamentosu'nun kararlannuudü- şünülmeden alınmış kararlar ol- duğunu ve çok tehlikeii gelişme- lere yol açabileceğinr söyledi. Kınm Parlamento Başkanı Sergei Tsekov gelişmelerin Uk- rayna-Rusya ilişkilerini olumsuz etkıleyebileceğı savunurken özellilde Moskova tetnkinli bir yaklaşım sergıliyor. Krizin gecmisi Dış Haberler Servisi - Kınm'ın feshedilen anayasası, geçen yıl mayıs ayında da Ukrayna ile Kınm arasında krize yol açmıştı. Kınm Parlamentosu geçen yıl 20 mayısta aldığı bir kararla 1992 anayasasına dönülmesini kabul etmiş, 'Kırun ile Ukrayna arasındaki iKşkileriıı eşitlik temelinde karşıhkh anlaşmalarla belirtenmesi, Kınm'ın Ukrayna ile bağiaruun za>iflaması'anlamına gelen anayasa Kiev'in sert tepkisine yol açmıştı. Bu değişikliği iptal etmesi için dönemın Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kravçuk ve hükümet. ortak bir bıldiri yayımlamış ve Ukrayna'nın toprak bütünlüğünün korunması için gereken tedbirlerin alınacagı bildirilmişti. Kınm'ın anayasasından vazgeçmemesi ve karannda direnmesi ile doruğa çıkan knz üzerine taraflar bir araya gelerek çözüm için ortak bir parlamenterler komisyonu kurmuşlardı. Ancak taraflar geçen süre ıçensinde sorunu çözemediler ve dondurmakla yetindiler. Azerbaycan'da insan avı• Darbe girişimini bastıran Cumhurbaşkanı Aliyev'e bağh ordu birlikleri, öldürülen ayaklanmacı lider Ruşen Cevadov'un kardeşi Mahir'in peşınde. BAKÜ (Ajanslar) - Azerbay- can'da eskı Içışlen Bakanı Yardım- cısı Ruşen Cevadov'un darbe gıri- şımının bastınlmasının ardından, Ruşen Cevadov'un kaçmayı başa- ran kardeşi MahirCevadov'un bu- lunması için büyük bir insan avı başlatıldı. Rusya bagımsız NTV televizyonu çatışmalarda 80 kişi- nin öldüğünü ileri sürdü. Azerbaycan'ın önde gelen mu- halefet partılennın yetkılilen, 'mil- H bir facia' olarak niteledikleri olay dolayısıyla iktıdan ve parlamento- yu, 'olavlara basmdan itibaren se- yirci kalmakla' suçladılar. Halk Cephesi. Azerbaycan Sos- yal Demokrat Partısı, Mılli Mu- savvat Partısı ve Azerbaycan De- mokrat Partisı yetkilileri, Anado- lu Ajansfna ayn ayn yaptıklan açıklamalarda, ülkede yaşanan kn- zin başlangıçtan itibaren banşçı yollarla çözümünün mümkün ol- duğu, ancak yönetiminin bu konu- da yeterli çaba göstermedıği ortak görüşünü dıle getirdiler. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, dün sabah ABD'nın Bakü Büyükelçısi Ric- hard Koziariç'ı makamuıda kabul ederek bir süre görüştü. Haydar Aliyev, görüşmede, önceki gün Bakü'de meydana gelen olaydan herkesuı kendine göre bir sonuç çıkarması gerektiğini söyledi. Benzeri gelişmelenn bir daha yaşanmaması için önlem alınması- nın zorunlu olduğunu kadeden Aliyev, ilk günden itibaren mese- lenin banşçı yollardan halli için her türlü çabanın göstenldiğını, ancak yaşanan gelişmelerin bu çö- züme ulaşılmasına olanak sağla- madığını bildirdı. Bu arada, Azerbaycan Parla- mentosu'nun, Azerbaycan Boz- kurt Partısi Genel Başkanı tsken- der Hamidov'un yargılanmasını kararlaştu-dığı öğrenıldı. Aliyev'e bağh ordu birukkrinin önceki gün OMON karargahmı de gecinneterinin ardından ayakiamnacdar sflahlannı teslioı ettiler. Azerileriçin huzuruzakbir düşDış Haberler Servisi - SSCB'nin dağılmasıyla birlikte 1991 yılında bağımsızlığına kavuşan Azerbaycan, özlediği istikrara bir türiü kavuşamadı. Bakü, üç yıllık kısa bağımsızhk geçmişinde üç devlet başkanı, çok sayıda darbe ve darbe girişimleriyle karşı karşıya kaldı. Bakü'de Rusya'nın el altından desteklediği darbe girişimleri ve siyasal huzursuzluklar birbirini ızlerken bitmek bılmeyen Dağlık Karabağ savaşı, zengin petrol rezervlerine sahip olan ülkenin derin bir ekonomik bunalıma gömülmesine neden oldu. # 1991 'deki bağımsızhk flanının hemen ardından yapılan seçimde, SSCB döneminin komünist lideri Ayaz Muttalibov cumhurbaşkanlığrna seçildi. Göreve gelişinin ûzerinden henüz bir yıl geçmeden, 1992 yılı mayıs ayında görevden alınan Muttalibov, ülkesinden kaçarak Moskova'ya sığındı. # Bir ay sonra, 1992 hazıranında yapılan seçimlerde. bu kez Halk Cephesi'nin lideri Ebulfez Elçibey cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu. Ancak Türkiye'ye çok yakın bir politika izleyen Elçibey de iktidannı uzun süre koruyamadı. • Temmuz 1993'te AJbay Suret Hüseyinov liderliğinde başlatılan ayakJanma sonucu Elçibey iktidan devrildi. Elçibey, Bakü'den kaçarak Nahcivan'a sığınmak zorunda kaldı. 0 Darbeden birkaç hafta sonra Haydar Afiyevcumhurbaşkaru, Suret Hüseyinov ise başbakan oldu. # Aliyev iktidannın Batıh petrol şirkeüeriyle 1994 yılı ekim ayında anlaşma imzalamasından hemen sonra. Hüseyinov ve eski Içişleri Bakan Yardımcısı Ruşen Cevadov liderliğinde ' bir ayaklanma başlatıldı. Olaylar sırasında saf değiştiren Cevadov, Aliyev'den yana tavır aldı. Ayaklanmayı bastıran Aliyev, Cevadov'u affederek özel polis biriiklerinin (OMON) başına getirdi. Hüseyinov ise Moskova'ya kaçtı. # tçişleri Bakanlığr nın geçen salı akşamı OMON'u kaçakçılık yapmakla suçlayarak örgütü dağıtma karan alması üzerine Ruşen Cevadov ayaklanma başlattı Beyaz zambaklar ülkesinde seçim Finlandiya'da bugün 4 milyon seçmen parlamento seçimi için sandık başına gidiyor. GÜRHANUÇKAN STOCKHOLM - Finlandi- ya'da bugün parlamento seçimle- ri yapıhyor. 4.1 milyon seçmen, 200 sandalye için 18 partiden 2062 adaya oy verecek. Şu anda Merkez Partisi (ortasağ), Birlik Partisi (muhafazakâr) ve Isveç Halk Partisi (liberal sağ) tarafin- dan ve Merkez Partili Esho Aho'nun başbakanlığında görev- de olan koalisyon hükümetinin, yerini sosyal demokratlann lideri Paavo Lippone'nin kuracağı bir hükümete bırakacağına kesin gözle bakılıyor. Daha şimdiden sorulan soru, sosyal demokratla- nn hangi partiyle ya da partilerle ortaklığa gideceği. Bazı gözlemciler, sosyal de- mokratlann ezeli rakipleri muha- fazakârla koalisyona gidebilece- ğini ileri sürüyorlar. Birçoklan için çok şaşırtıcı gelen bu senar- yonun kurulmasının nedeni, Fin- landiya'nın içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal sorunlar- dan ötürü güçlü bir hükümete ge- reksinmesi olduğudur. Bir ara 520'yi bulan işsizlik oranı, büyük şirketlerin iflas etmeleri ve halen sağhk ve öğremm sektörlerinde süren grevler yeni hükümeti çok işin beklediğini gösteriyor. Öte yandan, bu seçimde iki önemli etken de rol oynuyor: Ilki, kasun ayında, eski Muhafazakâr Partili Risto Penttila'nın kurduğu "Genç Finli" Partisi. Politikasını "Merkezriliberal bü>ükkent par- tisi" olarak tanımlayan Penttila "Ekonomik liberalizmi, insancü topiumcu bir politikavla berleştir- meyiamaçiadığnu''söylüyor. Fin- landiya parlamento seçiminin ikinci önemli etkeni, seçmenlerin % 52'sini oluşturan kadıniar. Es- ki başkan adaylanndan, Isveç Halk Partili EUsabeth Rehn'in, Avrupa Birliği bünyesınde kari- yer yapmayı yeğlemesi üzerine ül- kedeyeni ve popüler bir kadın po- litikacı aranmayabaşlanmıştı. Ka- dın Partdsi'nin alelacele bulduğu bir aday van Finlandiye güzeli un- vanlı Tarja SmuralAvrupa'da ka- dınlara oy hakkı tanıyan ilk ülke olan Finlandiya'nın parlamento- sunda kadınlann oranı % 38.5. FtlVLANDİYAî NSfus: Yaklaşık 5 rnilyon. Başkent: Helsinki. 1 Ocak 1995'ten beri Avrupa Birliği üyesi. Devlet Başkanı: Martti Ahtisaan. Başbakan: Esho Aho (Merkez Partisi) Seçmen sayısı: 4.1 miry- on. Seçime katılan parti sayısı: 20. Parlamento: 200 sanda- lyeÜ. POLİTtKADA SORU1NLAR ERGUN BALCI Azerbaycan'daki Olaylar veötesi Azerbaycan'da bastınlan darbe girişiminin gerisinde kim- lerin ya da hangi güçlerin olduğu henüz kesinlikle bilinmi- yor. Ulusal Güvenlik Bakanı Namık Abbasov, darbe girişi- minden ötürü Rusya'da bulunan eski cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov'la eski Başbakan Suret Hüseyinov'u suçla- dı. Böylece Hüseyinov'un 1993'te eski Cumhurbaşkanı EbuHez Elçibey'e karşı gerçekleştirdiği darbede olduğu gibi Ruşen Cevadov'un, Haydar Aliyev'e karşı yaptığı darbe girişiminde de Moskova gündeme geldı. Gerek Re- uter ajansı gerekse BBC, darbe girişiminin gerisinde Rus- ya'nın bulunabileceğini ima ettiler. Reuter, önceki gün geç- tiği haber yorumda, Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in ül- kesine Rus askeri kabul etmediğini, Batılılaria petrol an- laşması imzaladığını ve Hazar petro'lerini taşıyacak boru hattı için Bakü-Ceyhan güzergâhını savunduğunu belirte- rek Azerbaycan'ın Moskova'da büyük rahatsızlık yarattı- ğına işaret ediyordu. Kuşkusuz elde somut kanıt bulunmadan komplo teori- lerine fazla itibar etmek doğru değildir. Azerbaycan'daki gelişmeler, Moskova'nın iradesı dışında, ülkenin kendi di- namiğinden kaynaklanmış olabılir. Ama gerçek şu ki, Rus- ya Çeçenya fıyaskosuna karşın Kafkasya ve Orta Asya'y etkinlik alanına alma çabalanna son vermiş değil. Hatta iler- leme kaydetmekte olduğu bile söylenebilir. Moskova bu konuda en büyük başanyı Beyaz Rusya ve Kazakistan'da kazanmış durumda. Kazakistan, halen eski Sovyet cumhuriyetleri arasında Rusya'ya en yakın olanı. Nitekim ocak ayında Devlet Baş- kanı Nur Sultan Nazarfoayev, ülkesı ile Moskova arasın- da ekonomik ve askeri ilişkilerın sıklaştınlacağını açıkladı. Nazarbayev'in açıklamasından birkaç gün sonra ise Be- yaz Rusya Moskova ile gümrük birliği anlaşması yapma- ya hazır olduğunu bildirdi. Rusya'nın Kazakistan ve Beyaz Rusya'daki'etkinliği sa- dece ekonomik alanla sınırlı değil. Gerek Beyaz Rusya ge- rekse Kazak ordulannda çok sayıda etnik Rus subayı bu- lunuyor. Komutanlar arasında Rusça konuşuluyor. Şubat ayında Kazakistan'ın başkenti Almatı'da düzenlenen Ba- ğımsız DevletlerTopluluğu (BDT) zirvesinde, Moskova'nın ortaya attığı, sınırlann ortak savunulması önerisine sıcak bakan iki ülke önce Kazakistan sonra da Beyaz Rusya idi. Azerbaycan, Ukrayna ve Moldova'nın inatçı muhalefeti ile karşılaşan öneri reddedilmiş, Boris YertsinMoskova'ya eli boş dönmüştü. Zirvede dikkati çeken ilginç bir nokta, genellikle Rusya'ya yakın olan Türkmenistan'ın bile ortak savunma önerisini soğuk karşılamasıydı. Beyaz Rusya'nın son zamanlarda görüşünü değıştirerek "ortak savunma"ilkesine karşı daha mesafeli bir tutuma gir- diği bildiriliyor. Nüfusunun % 37'si Ruslardan oluşan Ka- zakistan'ın lideri Nazarbayev ise içeride büyük bir kanşık- lık çıkmasından çekindiğinden Moskova'nın izinde gidiyor ya da gitmek zorunda kalıyor. ••• Rusya'nın Orta Asya'da tümüyle etkinlik alanına aldığı dîğer bir ülke de Tacikistan. Ülkedeki Moskova yanlısı yö- netim, Islamcı-Demokrat muhalefete karşı Rus birlikleri ta- rafından korunuyor. Türi<menistan ve Kırgızistan ordulann- da da çok sayıda Rus subayı bulunuyor. Kafkasya'da ise bilindiğı gibi Gürcistan ve Ermenistan'da Rus askeri üsleri bulunuyor. Rusya, Gürcistan'da önce Ab- hazlann ayaklanmasını destekledi, sonra da Trflis yöneti- mi ile pazariık yaparak kendisine Gürcistan'da askeri üs verilmesi karşılığmda ayaklanmayı durduracağını bildirdi. Çaresiz durumda olan Devlet Başkanı Eduard Şevard- nadze bu şartı kabul etmek zorunda kaldı. Ancak işin il- ginç yanı şu ki, Batı'nın Çeçenya dramı karşısında seyirci kaldığını gören Abhazlar, bağımsızlık talebinden vazgeçti- ler. Çünkü ileride Çeçenya'nın başına gelenler kendi baş- lanna da gelebilırdı. Şu anda Rusya'nın ekonomik ve askeri yayılmacılığına karşı koymaya çalışan üç BDTülkesi, Azerbaycan, Ukray- na ve Moldova olarak görülüyor. Büyük bir ekonomik bu- nalımın içinde olan Ukrayna, Moskova'ya ödün vererek Karadeniz fılosu üzerindeki hakkından vazgeçmek zorun- da kaldı. Ekonomisi Ukrayna'nınkinden de kötü durumda bulunan Azerbaycan ise ödün vermemekte direniyor. Ama daha ne kadar? Azerbaycan'daki son olaylan yukanda belirtmeye çalış- tığımız geniş çerçevenin içinde irdelemekte büyük yarar var. İKÎ AMERİKAU TUTUKLU ABDilelrak arasmda yeni kriz Dış Haberler Servisi - Irak- Kuveyt sınınnı yanlışhkla ge- çerek Irak topraklanna girdik- leri ileri sürülen iki ABD'linin önceki akşam Irak tarafından rutuklanması. Bağdat ile Was- hington arasında yeni bir ger- ginliğe yol açtı. Beyaz Saray, iki Amerika- h'nın serbest bırakılmasına ça- lışıyor. Irak'ın BM Daimi Temsilci- si NizarHamdnn dün CNN te- levizyonuna yaptığı açıklama- da, iki Amerikah'nın. Irak'ta gözalttnda tutulduğunu doğru- ladı. Hamdun, Uluslararası Kı- zılhaç Örgütü (ICRC) ile konu- ya ilişkin görüşmeler yapıldı- ğını söyledi. Beyaz Saray'dan yapılan açıklamada ise Başkan Bill Clinton'a olayla ilgili bir bri- fing venldiğı bildinldi ve "Serbest bırakılmalan için eb- mizden geteni yapıyoruz" de- nildi. Beyaz Saray Sözcüsü Mike McCurry, iki Amerika- h'nın bir şırketin çahşanlan ol- duğunu ıfade etti, ancak kim- liklerini açıklayamayacağmı belirtti. McCurry, iki Arnerikalı'nın serbest bırakılması için sürdü- rülen çabalann, Başkan Clin- ton'ı tatmin ettiğini de kaydet- ti. îki Amerikalfnm, Umr Kasr'da bulunan Danimarkah arkadaşlannı ziyaret etmek is- tedikleri, Irak sınınnı 20 met- re kadar geçince yakalanarak gözaltına alındıklan ifade edi- liyor.