Katalog

7 MAYIS1994 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA KULTUR 15 Cumhuriyet tiyatrosunun en eski kurumu Şehir Tiyatrosu 8O.yaşını kutluyor Şehır Tnatro/arı 80 yaşında 1914 te "Dariübedavü Osmani/ Osnaniı GüzelliklerEvi"adnlakurulup 1931 de Şehır Tnatrosunıte- lığım alan, Türkne nm ılk odeneklı tn atrosu Istanbul Buvukşehır Bele- dı\esı Şehır Tnatroları bu\ı!80 yaşımkutlamayahazırlannor And- re Antonine larafından kurulan tn atronun düzenlı donemı, beledn eden odenek aldığı 1927 v ılaıda başladı 1928 de Muhsın Ertuğrul un y onetı- me gelmesınden ayrıldığı 1966 \a kadar tarıhmın belkı de en parlak donemtnı \ aşayan Şehır Tıy atrolan gelısım tarıhı ıçındebugunku Turk tıyatrosunu haztrladı Turk tnaırosuna Muhsın Ertuğrul un elnle dı- sıphn ve duzem gettrdı Turk tıyatrosu ıçın gerçek bır okul oldu bırçok sanatçı yetıştı Turk tıyatrosuna ıçınden kopup ayrılanların kurduğu bırçok ozel tıyatroyu kazandırdı Şehır Tnatroları 80 yıllık larıhıbo- yunca donem donem snası baskılara uğradı, sıkumlar yaşadı gelışımı bellı olçulerde sektey e uğradı Her şe\ ekarşm bu engellerı aşarakgünu- muze ulaşan Şehır Tıyatroları şımdı yıne bır sorunla karşı karşna Refah Partısı 'nm Istanbul Bu\ ukşehır Beledıye Başkanlığı'nı da ka- zanmasıyla yaşanan ılk şaşkmlığın ardından gozler beledne\e bağlı kultur kurumlarıyla bırlıkte Şehır Tıyatroları'na çevnldr. "Şimdi ne olacak?" Daha oncekı seçımler sonunda Refah Partüı beledn e baş- kanlarınmgorev \aptığı Bahçelıe\ler Güngoren Bağcılargıbı ılçelerde yaşanan Azız Nesın Sahnesı nm kapatılması Rıfat Ilgaz Kulture\ı nm adınm değıştırılmesı Nısa Serezlı adma \aplırılacak olan sanatçılar dmlenme evtnm ıptaledılmesıgıbı eytemler Şehır Tnatroları nın gele- ceğı konusundakı karamsar beklennlen destekler nttelıkte Şehır Tnatroları nm şu andakı durumunu krıtıkleştıren bır unsur da yonetmelığegore bua\ ıçınde \ onetım bırımı seçımlermm vapılacak ol- ması Gerek kultür polıtıkası gerekse tnatro konusundakı goruşlerını net bır bıçımde açıklamış olan Istanbul Bu\ukşehır Beledne Başkanı Recep Tayyip Erdoğan bugune kadarkt kültur polıtıkalarmm halkı geleneksel kulturden uzaklaştırdığmı polıtıkalarım bu yonde gelıştıre- ceklermı belırtıyor Beledneye bağlı kultur kurumlarmda "ehliyedi' kışılerle bırlıkte çalışabıleceklerını soylerken repertmarda \erlı \azar- ların geleneksel kulturu yansıtan \apıtlarma ağırlık \ereceklermt de vurgulu\or BuaradaIstanbulBu\ûkşehırBelednesıŞehır Tnatroları Sanatçılan Derneğı IIŞTISA VJ Beledne Başkanı Recep Ta\ ı ıp Er- doğan dan \onetmelığm ınatro sanatı dışından ıkı u\e aiama olanağı \eren 10 maddenm dfıkrasmın değıştırılmesmı ıstedı Hukumetm aldığı son kararla karnu kurumlarmda memur se ışçı alım çıkartmınm dondurulmuş olması Şehır Tnatroları çalışanlarma bıranlamdarahallık yerırkenbır \andandakendılertnedavatılacak re- perturarı o\nayıp o\ namama sorunu sanatçıları çozüm ara\ ışma ıtn or Belednenm \enı yonetımınmkadrodadeğışıklık \apama\acağınagore kendmce çozuntlere \onelmesı beklenırken \ onetmelığe gore genel sa- nat \onetmemnın değıştırılmesn le ıönetım basamaklurmda çoğunlugu sağlaması mumkun olabılnor Yonetmelığegore \onetun kundunda GenelSanat yonetmenı w Şehır Tnatroları Muduru Bu\ukşehır Be- ledne Başkanı larafından atannor Bo\leıe sanatçı \e \onetmenlerm seçeceğı ıkı uye dışmdakı 5 uyeyı de Bmukşehır Beledne Başkanı seç- mış olu\ or îkışıden oluşan Repertmar Kurulu da Bu\ ukşehır Beledn e Başkanı nın seçeceğı 4u\e Istanbul Bın ukşehır Belednesı Kultur Işle- rı Daıre Başkanı \e Şehır Tnatroları GenelSanat Yonetmenı de rejısor \e sanatçıların kendı aralarmdan leçeıeklerı bır u\eden oluşu\or 80 \aşmı kutla\an Şehır Tnatroları ustaları Muhsm Ertuinddan \ansı- \an mucadele geleneğnle \oluna de\am edeıek kuşkııiu: Soruştur- mamıza katılanlar Şehır Tnatroları nın herşe\ekarşm \arlıi>ım turdıı- receğıne olan mançlarmı belırtırlerken Şehır Tnatroları Genel Sanat Yonetmenı Gencay Gdrûıı soruşturmamızı "nedense' ı anıılamadt 1-Cumhurnet tiyafrosunun en eskı kurumu olan Şehır Tiyatrolarf- nın \eri >c onemı konusunda neler duşumnorsunuz? 2- Şehır Tıyatroları, 80 vıllık tarıhı bo\unca sanatsal kimliğını siya- sal baskılardaıt nasıl korudu. nasıl konıvabıur? NİLGÜNTOPT4Ş Özerkliğinenezamankavuşacak?MÜCAP OFLUOGLU (Oyuncu- saygı ve tutkunun desteğıyle, üyatro- \frvfîprn yonetmen) nun özgür ve bağımsız olması gerektı- i-VlvvlV/lil, 1 - İstanbul Beledıyesı Şehır Tıyatro- ğınde anlaşan ınsanlar olmasıdır İs- Bağımsız kişiliğini su ılk oyun yazarlanmızı, ılk tıyatro sanatçılanmızı, ılk tıyatro seyırcılen- mızı yeüştıren ve dunya tıyatrosunu tanıtan Cumhunyet'te kurumlaşmış ılk tıyatromuzdur Muhsin Ertuğrul'- lann, Raşit Rıza'lann. Behzat Butak- lann. 1. Galip Arcan'lann. Mmahhit'- lenn, Küçük Kemal'lenn Vasfi Rıza Zobu'lann, Hazım Körmükçû'lenn. Mahmut Moralı'ların. Hüseyin Ke- mal'lenn, onlann yanında Turk tiyat- rosunun kadın onculen Bedia Muvah- hit lenn, Şazi- ye Moralı'lar- ın, Neyyire Neyir'lenn, Necla SerteP- lenn ve tum gencı yasak- lara hayır dı- yerek sahneye .• çıkma cesaretını gösteren Afife'lenn , dırenmesı ve kışıhklennı ortaya koya- rak dayanmalandır kı, 80 yaşına bas- mış bu sanat kurumumuzu saygınlıkla • ayakta tutmaktadır Yukanda adlan- nı sıraladığım tıyatro tutkunlan, sa- vaşcılan olmasaydı, tıyatromuz bu- günku çağdaş duzeye bu kadar çabuk gelemezdı 2- İstanbul Şehır Tıyatrosu zaman _ zaman gena saldınlara, baskılara he- def olmuşsa da Cumhunyet'ten ve Ataturk ılkelennden aldığı ınanç ve güçle yoluna devam etmıştır Bugun aynı gencı yobaz çevrelenn herhangı bır saldınsına gene aynı guç ve yureklı- Iıkle karşı koyup, bağımsız kışılığını koruyarak çalışmalannı surdureceğı- ne ınanıyorum • • Hem köşe başı hem de köşe taşı TL'RGUT ÖZAKMAN (Tıyatro vazarı, yonetmen AL Dıl Tarıh Coğ- rafya Fakültesı Tnatro Bolumu oğre- tım gorevlısı) 1 - Şehır Tıyatrosu Turk tıyatrosu ıçın hem bır koşe başı hem de bır koşe taşıdır Yalnız her gece perde- sını açan bır tıyatro olmakla kal- mamış, pratık bır konservatuvar gıbı, Turk tıyatrosu ıçın bırçok değerlı sa- natçı ve yonetmenlenn yetıştığı okul da olmuştur 2- Butun sanat kurumlan gıbı Şehır Tıyatrosu da ancak ozerk bır yapıya kavuştuğu zaman sıyasetçılenn tasal- lutundan kurtulabılır Ancak, bugune kadar Şehır Tıyatrosu bır ıkı donem dışında kendını, amacını ve kışılığını koruyarak bugune gelebılmıştır Bun- dan sonra da koruyacağını umut edı- yorum Fırtınayı çıkaranlar gider, tiyatro kalır HALDUN DORMEN (Oyuncu- yönetmen) 1- Şehır Tıyatrolan'nın yen ve one- mı tartışılamaz tabıı kı Şehır Tıyatro- ian'nı yalnızca bır sanat kurumu ola- rak görmemek gerek Şehır Tıyatrola- n ufkumuzu açan bır kuruluş, ama bugun yalnızca ufkumuzu açan değıl, aynı zamanda dünyanın hantasında çağdaş bır ulke olarak yenmızı alma- mızı sağlayan bır muessese oldu Her kuruluş gıbı ınışlen çıkışlan oldu, ama yaşamımızdakı yen de vaz- geçılmez bır kuruluş olarak kaldı Ben tıyatrocu oldumsa, Shakespeare. Mo- liere oğrendımse çocukluğumda Şehır Tıyatrolan'nda öğrendım Şehır Tı- yatrolan'nın bence çok onemlı bır katkısı da şu Türkıye'de bugun tıyat- ro çok dısıphnlıdır Bunu da Şehır Tı- yatrolan'ndan oğrendık 2- Şehır Tıyatrolan değışemez; her tûrlü fırtınaya göğus germıştır, Cum- hunyet gıbı Eğer bugün de bır fırtına çıkacaksa buna da goğus gerecektır Bu fırtınayı çıkaranlar gider, Şehır Tı- yatrolan kalır Herkes, kurumu desteklemeli MEMET BAYDUR (Oyun yaza- n) 1- Ben, Şehır Tıyatrosu olmayan bır başşehırde doğdum büyudum Se- çılmış ınsanlann yonettığı bır bele- dıyeden destek alan, ozerk bır şehır ti- yatrosunun anlamını. önemını, değe- nnıyse ılkın İstanbul Şehır Tıyatrosu'- nun varlığıyla anlayıp çözebıldım Cumhunyet'ın en onemlı, en tıtızlıkle korunması, desteklenmesı gereken ku- rumlanndan bındır Şehır Tıyatrolan Şımdı seksen yaşına gınyor ve bağlı ol- duğu beledıye, acayıp ınsanlann elınde bulunuyor, seçımlenn sonucu Şehır Tıyatrosu'nu onemlı kılan olgulann ıl- kı, bu tıyatro çevresınde toplanmış ın- sanlann, bu sanata duyduklan sevgı, tanbul kentının sımgelennden bındır Şehır Tıyatrolan Beğenelım beğen- meyelım, genış bır yelpazerun her fırfı- nnda bırçok ılgınç oyunu orada tanı- dık, seyrettık hepımız 2- Şehır Tıyatrolan'nda bugunlerde en çok gereksınım duyulacak şey. kuş- kusuz"dayanışma''olmalıdır Seyırcı- sıyle, oyuncusuyla, yonetmenıyle, ya- zanyla, basınıyla herkesın, bu kuru- mun ozerklığını, bağımsız çalışmasını, sanatsal ozgurluğunu desteklemesı ge- rekıyor Gencı çevreler, oldum bıttım hoşlanmazlar sanattan Tıyatroyu da sevmezler, sınemayı da, romanı da, resmı de Yaratıcı olan her şeye kor- kuyla yaklaşırlar. doğaldır bu Seksen yıldır Şehır Tıyatrolan da sıyasal bas- kılardan, sözlu, yazılı, fıılı saldınlar- dan nasıbını almıştır ve gunumuze ka- dar gelışıp serpılerek ulaşrruştır ışte Bunun temel nedenı Şehır Tıyatrosu'- nun, gorev ıru, esas gorevını hep yenne getırmeye çalışmış olmasıdır Bu ulke- nın ınsanına, çağdaş ya da klasık tıyat- ro yapıtlannı sahnede sunmaktır bu gorev Sanınm bu ılgınç gunlerde bu hedef çevresınde bırleşılırse, Şehır Tı- yatrolan yoluna devam edebılecektır ve yaşamımızın en yıldızıdır GÖKSEL KORTAY (Ovuncu - TODER îkmcı Başkanı) 1- Istanbul Şehır Tıyatrolan. sahıp olduğumuz en buyuk kulturel ve sa- natsal zengınlıklerden bındır istan- bul'un, İstanbullulann oz varlığıdır Kurulduğu gunden bu yana topluma uygar bir kurum ALt POYRAZOĞLU (Tnatro oyuncusu, yonetmen, TIYAP Genel Başkanı) 1- Şehır Tıyatrolan'nın yen ve one- mı tartışılamaz Aşağı yukan hepımı- zın ıçınden çıktığı bır kurumdur Hanı derler ya "Butün Rus edebiyatı Gogol'- ûn paltosunun cebinden çıkjıuştır" dıye, bence butun modern Turk tıyatrosu da Şehır Tıyatrolan'nın kulıslennden çıkmıştır Modern. çağdaş, uygar, çağın ntmını yakalayan bır kuruluş- tur 2- O donemde memleketın aydınld- n, bdsın, destekledı Sahnatçılar yone- ücı Muhsın Ertuğrul'un çevresınde toplandılar Şartsız destek verdıler Muhsın Ertuğrul'a destek veren bır kı- sım sanatçılar aslında ona karşıydılar Ama o donemde tıyatronun bağımsız- lığı soz konusuydu bunu sağlayabıldı- ler. bırleşebıldıler Aralannda bır uz- laşma sağlayabıldıklen ıçın kendılen- ne baskı yapmak ısteyen ıdarecılere karşı dırenebıldıler Durum bugun da- ha vahımdır Çunku ulkemızde kultur ve sanat. genelde bır aydınlanma me- şalesı olduğu ıçın, ortalığı karanlığa boğmak ısteyen guçler sanat ve kultur- le toplumun aydınlanmasını ısteme- mektedırler Sanat ve kultur bınncı duşman ılan edılmıştır Ama bence bındıklen dalı kesmektedırler. çunku demokrasının nımetlennden hepımı- zm faydalanabılmesı ıçın bır uzlaşma gerekmektedır Boyle bır donemde, kım olursa olsun Şehır Tıyatrolan'nın bağımsızlığına, golge duşurmek ıste- yen herhangı bır goruşle ışbırlığı ya- pan sanatçılar ve aydınlar buyük bır tanhsel sorumluluk ve utanç altına gı- rerler Şehır Tıyatrolan sanatçılan bır- bırlenne kıtlenerek, haklan olan des- leşmesı olmuştur Ancak, çok seslı. gerçek anlamda demokratık bır top- lum olabılmemız >olunda atılacak adımlardan bın de Şehır Tıyatrolan'nı ozerk. demokratık bır yapıya kavuş- turmak olacaktır Bu anlamda bır ozerklık bugun ne Şehır Tıyatrolan'- nda ne Devlet Tı>atrolan'nda ne de unıversıtelerde vardır tiyatrocular yönetir' HAMİT AKINLI 'Oyuncu. İŞTI- SAh Genel Başkanıı 1- Şehır Tıyatrosu, 80 yıllık geçmışı boyunca ulusal tıyatromuzun yaratıcı- sı ve ınsanlığın ortak kultur mırası de- ğerlenn paylaşılmdsının oncusu ol- muştur Bugun yaygın bır üyatro an- layışı, çok sayıda tıyatro topluluğu. her gun bıraz daha ıyı yetışen bır seyır- cı anlayışı varsa. tıyatro bır sanat- bılım dalı olarak unıversıtelenmıze gınnışse, bolge tıyatrolan fıkn ortaya atılabılmışse. bunda bu kurumun payı yadsınamayacak kadar onemlıdır Ul- kemızın bu en koklu sanat kurumu. Turk tıyatrosuna getırdığı anlayış ve atılımlarld hep y enılık ardy dn bır tıv dt- ro olmak ozellığını korumuştur Ancak bugun Şehır Tıydtrosu. "Türktiyatrosununvaratıeı atılımları- na önderlik edecek j önde ulkenin kultu- rel gelişmesine katkıda bulunmak" amacından uzaklaşmış gıbı gorun- mektedır Bu nedenle Şehır Tıyat- rosu'nun kultur-sanat polıtıkası ıle sa- natsal eylemının artık -tıcan kaygılar ıle populıst sapmalardan annmış ola- rak- temel amacını sorgulatmayacak bır nıtelığe kavuşması gereğıne ınanı- yoruz 2- Kuruluşu Cumhunyet oncesıne uzanan İstanbul Şehır Tıyatrolan tan- hı boyunca, -ozgurluklenn kısıtlandığı sevgı dağıtmış, ayna tutmuş. ınsanla- nn düşunce sınırlannı ve ufkunu ge- nışletmeye çalışmış, yuce bır sanat yu- vasıdır Danılbedayı, Rumelıhısan gıbı Yerebatan Sarayı gıbı, Sultanah- met Camısı gıbı. Kız Kulesı gıbı, İs- tanbul'un vazgeçılmez sımgelennden bındır Türk sanat ve kültur zengınlı- ğının en onemlı bır kılometre taşıdır. 1930'lu yıllarda ılk çocuk tıyatrosunu kurarak o gunlerden bu yana gelecek donemlenn sanatsever aydın, çağdaş. ızleyıcısını yetıştırmeyı de başarmıştır İstanbul'un çeşıtlı semtlenndekı sah- nelenyle tıyatroyu genış halk kıtlelen arasında yaşayabılır duruma geürmış- ür Çağdaş Turk tiyatrosunun şekıl- lenmesınde hep ön sırada yer almıştır İstanbullu sanatseverlenn büyük ço- ğunluğu ılk tıyatro heyecanını bu yu- vada yaşamamış mıdır 9 Özetle, Istan- bul Beledıyesı Şehır Tıyatrolan 80 yıldır duşün ve sanat yaşamımızın en parlak yıldızıdır 2- Şehır Tıyatrolan degışık donem- lerde sıyasal baskılar altında kalma tehlıkesı geçırmışse de her zaman bu donemeçlen donmeyı ve yolun sonun- dakı ışığa varmayı başarmıştır Sanat ozgurdur Sıyasetm dışında kalmah- dır Cumhunyeümızın en onemlı ku- rumlannda olan İstanbul Beledıyesı Şehır Tıyatrolan 80 yıldır doğrulann güzellıklenn yolunda hıçbır sıyası eğı- hme pınm vermeden, sanatsal çızgı- smden sapmadan kararlı adımlarla yuruyerek Turk sanatseverlenne hız- met vermış, tanhsel gebşım ıçındekı sanatsal ışlevını başanyla surdürmuş- tur Aynı sağduyu ve tutarlılıkla aynı hız ve coşkuyla 2000'ü yıliann kuşak- lanna da ışık tutacağına ınanıyorum İstanbul Beledıyesı Şehır Tıyatrolan'- nın 80 yılı kutlu olsun Nıce nıce yılla- ra teğı kıtle haberleşme araçlanndan, basından, televızyondan talep ederek ve tıyatronun bızler kadar gerçek sa- hıplen olan İstanbul halkından açık tavnr ve destek ısteyerek tıyatrolannı koruyabılırler Tıyatrolannı korumak ıçın mucadele etmek zorundalar Ba- şından sonuna kadar oradakı meslek- taşlanmıa koşulsuz olarak desteklıyo- rum AYŞEGÜL YÜKSEL (Tnatro eleştırmem-yazarı AÜ Dıl Tarıh Coğ- raf\a Fakültesı Tıyatro Böluntu oğre- ttm gorevlısı) 1- Şehır Tıyatrolan çağdaş Turk toplumunu ve çağdaş Turk tıyatrosu- nu oluşturma yolunda ortaya konan eylemlenn bır sımgesıdır Tıyatromuz- da ılk çağdaş uygulamalan başlatmış, Turk sanatçısının ozellıkle de kadın sanatçılann toplumdakı yennı ve one- mını kanıtlamış, Batı'nın buyük ya- zarlannı Turk seyırcısıyle buluştur- muş, Turk oyun yazarlığma bınna el- den katkıda bulunmuş, tıyatro sana- tındakı tum yenılıklere kucak acmış, istanbul'un buyuk semtlenne ucuz bı- let ücretlenyle nıtelıkh tıyatro gotüre- rek çağdaş anlamda tıyatro seyırcısını oluşturmuş ve gelıştırmıştır 2- Şehır Tıyatrolan, yapısı gereğı, Türkıye'de bır o yandan btr bu yan- dan esen sıyaset ruzgarlannın etkısı altında kalarak zaman zaman denn yaralar almıştır 12 Eylul donemınde pek çok sanatçının 1402'lık edılmesı- nın utancından daha uzun süre kurtu- lamayacağız Şehır Tıyatrolan'nı 80 yıl boyunca dımdık ayakta tutmuş olan kuşkusuz sanatcı-seyırcı butun- olağandışı donemlerde bıle- sanatsal ozgurluğunu korumaya ozen goster- mıştır Bu savaşımın başlıca dayanağı- nı ıse "Tıyatroyu tiyatrocuiar yönetir" ılkesının tıtızlıkle savunulması oluş- turdu Ancak, yakın geçmışte. 12 Eylul do- nemınde ve sonrasında "aviF' kısve altında aynı baskıa yonetımın surdu- rulmesıne yonelık olarak yapılan yo- netmelık değışıklıklen sonucunda. bu ılkenın çığnendığını de belırtmek zo- rundaynz Bunlara karşı da demokra- tık karşı çıkma hakkı kullanıldı, kul- lanılıyor Yaşamlannı ozgur. yaratıcı duzeylı veyaygın bır"kamu kültur hiz- meti"ne adamış tıyatro sanatçılannın demeğı IŞTISAN'ın çatısı altında. Şe- hır Tıyatrolan'nın sanatsal bağımsızlığı ılkesını -dun olduğu gıbı- bugun de vazgeçılmez bır yaşam bıçı- mı olarak değerlendınyoruz DİKMEN GÜRLN UÇARER (Tıyatro eleştırmem) 1 Şehır Tıyatro- lan 80 yıldır ayakta olan bır sanat ku- rumu Çağdaş Turk tiyatrosunun koşe taşlanndan bın, bınncısı Ülkenın sa- nat ve kuîtur yaşamında oynadığı rol tartışılamaz Boyle bır soruya hem soylenecek çok şey var, hem de yok Yok, çunku Şehır Tıyatrolan'nın yen ve onemı tartışma konusu olamaz Tıyatro kavramını ulkeye yerleştırmış, dunya tiyatrosunun en onemlı yapı- tlannı Turk ızleyıcısıne tanıtmış. sev- dırmış, yerlı yazarlanmızın yetışmesı- ne onculuk etmış, Anadolu turneleny- le tıyatro sanatını Istanbul dışına taşımış Tıyatronun ulke capında yayılmasını sağlamış 2 Şehır Tıyatrolan nın geçmışıne bakıldığında ınışler çıkışlar olduğu go- rulur 80 yıllık bır kurum Bunun ne- denlennden bın Şehır Tıydtrolan'nın hala yonetmelıklerle beledıyelere bağımlı olması Tıyatronun bağımsızlığı ıçınde varlığı olan bır yapısallığı vardır Öyle veya boyle gudumlu hale gelırse yapıalığını gıderek yıtınr Bugunler Şehır Tıyatroldn ıçın kntık dönemler Güngoren Beledıyesı'ne bağlı Azız Nesın Sahnesfnın ydşadıklannın uze- nnden çok zaman geçmedı Şehır Tı- yatrolan kdrşılaşması olası zorluk- lan aşmak ıçın guçlu olmalı guçlu kal- malıdır Sorunldr bu kurumun kendı ıçınde çozumlenmelıdır Tıyatronun gorevı her şeyden once kendını yaşat- maktır Antidemokratik saldın DİNÇER SLMER (Tnatro o\ım- cıısu ı önetmen Cıanhurbaşkanlığı Başdanışmanı) 1- İstanbul Şohır Tıyatroldn çağ- daş anlamdakı Turk tıyatrosunun do- ğuşu ve gelışımınde buyuk rol oy- namış ozgun ve geleneksel potansıye- lıyle sanat hayatımıza zengınlıkler katmış bır Cumhunyet kurumudur Unutulmayacak sanatçılann, usta çırak ılışkılenndekı ornek yapının. ye- tışmelenne önayak olduğu oyun yd- zarlanmızın, seçkın sevırcı bınkımımı- zınkaynağı veocağıdır Sonyıllardakı başanlı atılımıyla da Devlet Tıyatro- lan ve ozel topluluklanmızın vanı sıra kultur ydpımız değerlendınlırken hi(, kımsenın gozardı edemeyeceğı bır koşe taşıdır 2- Istanbul Şehır Tıyatrolan. 80 vıl- lık seruvenı ıçınde, sanatsal kimliğını koruyabılmek ıçın çetın savaşlar ver- mek zorunda kalmıstır Bu ekonomık ve polıtık sorunlar, galıba tum sanat kurumlannınkddenndevar Nevarkı sanatçılar. tıyatro sanatının bınlerce yıllık gorkemı ve gucuyle, her turlu ka- ba ve antidemokratik saldınyı defeı- meyı başarmayı bılmışlerdır Çunku tıyatro sanatçılan ozgurluk ve banşın yığıt savunuculandır Çağın gensınde debelenıp duran belh ısım ve kesımler. mıgrenlı gunlen çok ozleseler de ay- dınlık ydnnlara ınanan toplumldrdd bırer parazıt olmaktdn oteye geceme- yeceklerdır Çunku Ataturk Tukıye- sınde banatın ve kulturun gereğıru ve ışlevını bılen sorumlulann gucu. çok şukur kı, onlann hesap ettıklennden çok daha buyuktur OzerkJiğini komyacaktır menj 1- Cumhunyet'ın ılk yıllanyla başlayan Danılbedayı. Şehır Tıyatro- lan'na donuştu ve Istanbul Beledıye- sı'nın ılk odeneklı tıyatrosu ve ay nı za- manda Turk tiyatrosunun mektebı oldu Ilk gununden bu yana her za- man Muhsın Ertuğrul gıbı buyuk bır tıyatro adammın yonetımıyle bugun- lere geldı Donem donem polıtık baskılar altında kaldığı olmuştur Ne yazık kı en aydın dedığımız bır yonetımın donemınde şapkasını ahp gıtmek zorunda bırakılmıştır Muhsin Ertuğrul. Ama buna rdğmen kısa sure- lı olan bu kısıtlanmalann ustesınden her zdman gelınmıştır Şehır Tıy atrolan bugun gunumuzde ozgur bır bıçımde yerlı yabancı oyun- Idn sergılemeye. Istanbulluva tıyatro sanatını tanıtmdya, se\dırme\e. yaşat- maya devam etmektedır Işlevını yaptığını duşunebılınz. bugune kadar dunya klasıklennı bıze tanıttı kuşak- tan İcuşağa çok değerlı sanatçılar yetış- tı ve onlardan kopup bazı ozel tıyatro- lar da oluştu 2- Bugun yıne çalkantılı bır donem yaşamakta olan Şehır Tıyatrolan. ak- lın yolu bırdır dıyerek ozerklığını mu- hafaza edebıleceğı bır yonetıme ka- vuşacaktır Bır defa. oyle sanıyorum kı beiedıyemızın sanat olaylanna ka- nşmaması gerektıgını bugune kadarkı yonetımler dıkkdte almışlardı Ancak sanat. ozellıkle de tıyatro sanatı ozgur olmadığı zaman. elı ayağı bağlandığı zaman sanat olmaktan çıkar Bugune kadar bu ulkede yasaklarla hıçbır şey elde edılemedığını bırkaç kez gorduk Oyle sanıyorum kı maaş- lan odeyen beledıye, tıyatronun tek- nık ışlen. bakımı, onanmı gıbı şeyler dışında ıç ışlenne ve hele hele oyun se- çımı gıbı ışın kalbını belırleyen şeylere burnunu sokmamak akıllılığını goste- recektır 80 yıldan ben en ıstıkrarsız MC donemınde bıle ozgurluğunu yı- tırmemış Şehır Tıyatrolan, çızgısınde yaşamını surdurecek Sorunlannı, ya- ralannı kendı ıçınde çozumleyıp sağlığınd kavuşacaktır DUŞUNCEYE SAYGI MEMET FUAT Yeni Devlet Bugun Fransız ya da Alman sosyal demokratlarının yapmak ıstedıklerı şoyle ozetlenıyor Toplumsal adalet ıle serbest pıyasa ekonomısmın sanayı ve tıcaret etkınlığını bağdaştırabılmek ' Eskıden de bu değıl mıydı amacları'? Lıberaldemokrasıyısavunanegemensınıflar 19 yuz- yılın ıkıncı yartsından sonra emekcılerın yuruttuğu top- lumsal, sıyasal savaşımlarla sarsılınca, bırtakım odun- ler vererek egemenlıklerını surdurmenın yollarını aradı- lar, boylece de sosyal demokrasıye yesıl ısık yakılmıs oldu Lıberal demokrasının temel değerlerı olan anamalcı- lık, sıyasal demokrası çoğulculuk gene korunuyordu Ama toplumsal adalet anlayışıyla paylaşım dengesızlık- lerı gıderılmeye çalışıldı Toplumsal devlet anlayışıyla da guvenlığın sağlanması, ışsızlığm onlenmesı emekcı- lerın yasam duzeylerının yukseltılmesı gundeme geldı Işçı sınıfına sendıka kurma, toplusozlesme, grev emek- lılık sıgortası, sağlık sıgortası, ıssızlık sıgortası parasız eğıtım vb gıbı bırtakım toplumsal haklar tanındı Sanayı devrımını yapmıs, gelışmıs ulkelerde bu odunler anamalcılığa son vermek ısteyen toplumsalcı anlayışın yığınları yanına çekmesını onledı Daha soldan bakanlara gore, sosyal demokrası ana- malcılığın yıkılışını gecıktıren bır etkınlıktı Ama kanlı devrımler, devrımlerı ızleyen baskı yone- tımlerı yoluyla ozlenen toplumsalcılığa bır turlu ulaşıla- mayınca, Sovyetler Bırlığı'nde, Balkanlar'da Doğu Avrupa da Cın de toplumsalcı ekonomı yurumeyınce, buyuk sıkıntılar yasanarak serbest pıyasa ekonomısıne donmek zorunda kalınınca emekcılerın butun umutları sosyal demokratlara bağlandı Daha once sosyal de- mokratları beğenmeyen toplumsalcılarda karsı koşele- resavrulmadılarsa sosyal demokratoldular Devletın kuçultulmesı gerektığı goruşu ıse sanırım ıkı ayrı nedenden koruklendı Bınncısı, uygulanan baskısı toplumsalcılığın Hersey devletten sorulur anlayışı burokrasıyı asırı buyutup ekonomıyı ışlemezduruma getırerek devlet dusmanlığı- na yol açtı Ikıncısı serbest pıyasa ekonomısınde lıberal sıyasa, ozgurluklerfalan fıian dıye soylevler cekılırken anamal- cıların parasal guçlerıyle hukumetlerı burokrasıyı devletı hep denetımlerınde tuttuklan goruldu Sıvıl toplum ozlemını, bıreycılık değıl çoğunluktan ya- na kaygılar yarattı Sosyal demokrasıyı çıkış yolu olarak goren bır top- lumsalcı Fransız Sosyalıst Partısı lıderı Michel Rocard serbest pıyasa ekonomısmın kacınılmazlığını belırtırken şoyle dıyor Devletın otorıtesı devletyararlı ve soylu tavrını ege- menlığını kullanımda aşırıya kacmadan gosterdığı sure- ce, kesınlıkle gereklıdır ( ) Pazar ekonomtsını hangı koşullar altında ve sosyal bır duzensızlıge neden olma- dan nasıl ışleteceğız? Hangı kurallara hangı sınırlara ve olculere bağlayacağız? (Mıllıyet Cevıren Mine G. Saulnier 12Subat 1994) Michel Rocard Fransız demokrasısıne Fransız halkı- nın sağduyusuna guvenıyor Anamalcıların denetımıne gırmeyecek yığınların çıkarlarını koruyacak bır devletın otorıte sınden soz edıyor Zengınlerın daha cok zen- gınleşmesını fırmalarm aşırı guçlenmesını devletın on- leyeceğıne ınanıyor "Pazar ekonomisine, belli bir ozgurluk için elbette ihtiyacımız var. Ama bu ekonomı bıçımıni hem koru- mak, hem de sınırlannı belirlemek zorundayız. Çünku sosyal eşitsizlikle mücadelenin yolu pazar ekonomi- sinden değil, koyulan kurallardan geçer. Herkese sans eşitliği, cevre koruma, eğitim, temei arastırmaya yol açabilmek, sosyal sigortayı ve halkın sağlığını koru- mak, pazar ekonomisine yuzde yüz açık kart vererek yapılabilecek isler değildir." Fransız demokrasısı Fransız halkının sağduyusu ser- best pıyasa ekonomısmın sınırlannı belırleyecek bır devletı ortaya çıkaracak ayakta tutacak durumda olabı- lır Ama başbakanlık da etmış bır Turk sıyasa adamı halkın karsısında şoyle dıyor ' Turkıye de en buyuk talan devlet elıyle yapılmakta- dır" Iste sorun 1 Cozun çozebılırsenız' Genç Anadolu'dan "Muhteşem Mustafa" Kültur Servısı-1985 yılında bır tıp fakultesının kantınınde kurulan "Genç Anadolu' erubutıyatrobınmı buaunsaat 15 00 ve 20 00'de, Balmumcu'dakı'lSTEK Vakfı salonunda ıkı perdebk "Muhteşem Mustata adlı oyunu sergılevecek Devletınınsanıçınvarolduğuvebıreyın onemıne değınen grubun bu oy unu 12 mavista Çorlu Halkevı nde, 14mayıstadaTekırdağ Kultur Merkezı'nde yınelenecek EsefOzfınncı'nınyazıpyonettiğıovund ılışkın metınde "Bu oyun Mustafa Kemal'ın geleneğıne sahıp çıkmak adına var Ve bu oyun kemallere saygının bırıfadesı Ulkeveyarandokunmuş tumvatansever buyuklere rahmetle ve saygıy la ' denıyor 6 ULUSLARARASI İSTANBUL TİYATRO FESTİVALİ'NDE BUGUN 21 15 Taksım Sahnesı Zun- Dışavurumcu Tıyatro Polonya 15 00 Se;> Tıyatrosu İstanbul'un Gözleri Mahmur- Istanbul Bele- dıyesı Şehır Tıyatrolan 15 00 Kenter Tiyatrosu Çapkınuı Fendi- Ingılız Turne Toplulu- ğu. Ingıltere 18 30 Eskı Yeşıl İçerisi- Tıyatro Grup 24 00 Içınden Dalga Geçen Tıyatro Kırkambar- Ortaoyuncular 6. ULUSLARARASI İSTANBUL TÎYATRO FESTİVALÎ'NDE YARIN 21 15 Taksım Sahnesı Zun- Dışavurumcu Tıyatro. Polonya 21 15 Ses Tıv atrosu Şu Gogol Delisi- Ortaoyuncular 18 30 Eskı Yeşıl İçerisi- Tıyatro Grup IÖ.GENÇLİK GÜNLERİNDE BUGÜN \ er Harbıye Muhsın Ertuğru! Sahnesı 12.00 Kısa Metrajlı Fılm Benımle Çalar mısınız9 . İ S'nın Şur Kıtabı. Gozlenn Yeşılçamın Son Yangını 13.00 Tartışma Kısa Metrajlı Fılmler Uzenne Konuşmacılar Kaya Tanyen. Tunç Tanyen, Ebruhan Marmara, Ozer Kızıltan 15.00 Muzıklı Sohbet Jazz ve Afnka Muzığı-Can Kozlu 19.30 Tıyatro Danspan'ın Çılesı-Trabzon Sanat Tıyatrosu Sergı Mekan Duzenlemesı-Genco Gulan Fotoğraf-Ahmet Yırmıbeş Yer Kadıkoy Haldun Taner Sahnesı 13.00 Pandora Edebıyat Gunlen-1 19.30 Tıyatro Kuçük Adam Ne Oldu Sana^-Sanyer Halk Eğıtım Tıyatrosu Sergı İstanbul'u Yaşamak-Fransız Konsolosluğu Fılm Afişien