Katalog

Cumhuriyet MAYIS 1994 Ö Z E L E K Ya bağımsızlık ya ölüm!Cumhuriyet Halk Partısı nın 15 Ekım 1927 de toplanan Ikıncı Ku- ruftay ında kursuye çıkan Gazi Mustafa Kemal sozlenne şoyle başlıyordu "1919 senesı Mayısının 19'uncu gunu Samsun a çıktım Vazıyet ve manzaraı umumıye Osmanlı Dev- letı'nın dahıl bulunduğu grup, Harb-ı Umumı de mağlup ol- muş Atatürk. bır ulusun bağım- sızlığını ıç ve dış duşmanlara karsı hangı kosullarda kazandığım, bel- gelerıyle altı gun boyunca 36 5 saat sureyle anlatıyor ve dunya tarıhe not duşuyordu Ulusal Bağımsızlık Savası nın başlangıcı kabul edılen 19 Mayıs ı daha sonra kendı doğum gunu ola- rak da benımseyen Atatürk, bu tarı- hı soylevmı, genç Turkıye Cumhu- rıyetı nı gençlığe emanet ederek bıtırıyordu Bugün Bugün sevinçfl «r 19 May» bayrarm kutadiğaTvzı söyter- sefc gerçsfcteri görmeınezMden gefcntş, okurtanmzı Me büe aJ- datnaya yeilenmiş oluruz. Evet sevinç* degto bugün. ÇeşM efcenterln bastası aftnda güzefim yurdumuz bir süredr ağrtğı gMtçe artan topturmal bir bunakfmn içfcie dogVu kaydmlmıs. ozgüriük koşutan içinde somnldnmıza çozurn yoflan araması gerefcen kuru- kjstarm birbirini suçfaKftgı bir or- ş Anayasann, gereğigfci bir örlö uygutana- macbğı bu ortamda yasackşı davrartştar neredeyse gürtkjk otaytardan sayifcr oknuştur. Gerçefc amaçlanra bJtemecflği- mb, her bki bir tekfen çalan gb- I Srgüfler TürMye'de bir anarşi havas yarafrnak ve sürdürmefc sevdasına kapılmslardr. Adam kaçırmalar, banka soy- matar, nihayet yabana bir kon- sotosu rer*» afcp hükûmefle pa- zartğa gMsme cüretfne kadar vardnknşiır. SevgM yurdumu- zu Güney Amerka'ran, ya da Ortadoğu'nun barutfeç» Oslün- de yaşayan üfceterlne benzeflr- lerse ne kazanacaMardr bu ör- gOBer? Ne kazanacaklanru he- sabmı kendterl yapadursuniar, bizkn hanomn odur U, bu he- sabm aJtandan kakamayacak- lar ve önünde sonunda hiçbir şey kazanamayacaldannı bir gün görecektertfir. ŞimdHc şu kadarmı söyteye- fcn: 19 Mayıs bayıamnıı sevinç içMe kutamak olanağını yüre- ğkrrizde bulan»yomz gerci, ama umudumuzdan bir zer- resM yMnnis değJtz. Eü ki yıl (Sncesinin 19 Mayıs'ı beüeği- mizdecantanryor bugün. Birinci Ohan Savaşı'ndan yenfcçsonş bir Oke. TopraManrwn her bir yara düşman ^zmeierf aknda SüahJan efinden aimrraş, ordu- su dağtfrraş, yoksul bir hafc. Osteft devteV ydnetmek duru- munda buJunmas gereken sat- tanat hükümeti, yurdumuzu paylaşmak hevestndefcidüş- mantam önünde boyun eğmis, ontaria işbMği yapryor, işbiriğl yapmaktan da öteye, ne buyu- rutursa körü körüne uygûa- mayı görev bflyor. tşie, Atafürk bu koşuflar aft- nda Samsun'da 19 May» 1919 günû Anadofcı toprağra ayak uagıı^tı.Ulusaotansarsılmaz hanctyte yüreği ttreyerefc. Onun o zamank) sarstlrnaz Inana bugûn bbJm kâmlzi aydh ntatan buyük umudumuzdur. 1919 y*ı«n "an* bu iş biBT de- necek kadar agn-koşuBanafcn- dan kafcarak Kurtufcj*Savaafm J ç na kavuşan bir uhjaun, uğrad^ı bunafcmter na dsnl Bğ/r oturu otaun, bascgMk ve umuhuztulc duygutarma kaprimay» hahto yokkr. AMOnYOn yarata, yapn ve aMa yoJundan «apk»mz, Ate- tOrkftaleriniça^rnz gerçeMe. riaç«BndandeöerlerK*reme* İ0 oflketer)yururUğe konduUan gûnüntoeuflanIçin- de blle uygutamayı becereme- dğimiz IçkKftr M zaman zaman û karariafmatta, bu- mektoytz. Ama umutsuzkığa düşmeye- eeğte. 19 Mayıs'm *k güneşi, Mrsrimaz bir Inanç beigesi ola* rak yfireklerimizde hep parte- 19 May» Gençfik Bayrarm, Atatürk gençflğine kufcı oteunL NADİR NADt (19 Mayıs 1971, Gımhunjet) Bugun 19 Mayıs ın 75 yılı Cumhuriyet gazetesı de Hıfeı Vel- det Velidedeoğlu nun buyuk bır tıtız- lıkle gunumuz Turkçesıne çevırdığı Ataturk'unSoylev'ındenSamsun a çı- kış bolumunu okurlarına armağan edıyor 19 Mayıs 1919- 19 MAYIS d «» Samsun a 1919' k r u m v e g O r u n u m GENEL Osmanlı Devletı- D U R U M V E n ı n d e l ( ? ı n d e b u - l u n d u Ö u Bağlaşık rjevletler grubu (*) Dunya Savaşı nda yenılmış Osmanlı ordusu her yanda zedelenmıs kosullan ağır bır Aleş- kes Anlaşması ımzalanmış Buyuk Savaş ın uzun yilları boyunca ulus yorgun ve yoksul bır durumda Ulusu ve yurdu (bu) Genel Savaşa surukle- yenler kendı başlarının kaygısına duşerek ulkeden kaçmışlar Padı- şahlık ve Halrfelık orununda bulunan Vahdettın soysuzlaşmış yalnız ken- dısını ve tahtını guvenceye bağlaya- bılmek duşu arkasında alçakça yol- lar araştırmakta Damat Ferıt Paşa - nın başkanlığındakı hukumet, guç- suz onursuz korkak yalnız Padı- şah ın ısteklerıne uymuş ve onunla bırlıkte kendılerını koruyabılecek her- hangı bır duruma boyun eğmış Ordunun sılah ve cephanesı alın- mıs ve alınmakta Itılaf Devletlerı (**) Ateşkes Anlaş- ması koşullarına uymayı gereklı gor- muyorlar Bıreruydurmanedenle itı- laf donanma/arı ve askerlerı Istan- bul da Adana llıne Fransızlar Urfa Maraş Antep e Ingılızler gırmışler Antalya ıle Konya da Italyan bırlıklerı Merzıfon la Samsun da Ingılız asker- lerı bulunuyor Her yanda yabancı devletlenn subay ve memurları ve ozel adamları çalışmakta En sonun- da -konuşmamıza başlangıç olarak aldığımız tarıhten dort gun önce- Itılaf Oevletlerının onamasıyfe Yunan or- dusu 15 Mayıs 1919 da Izmır'e çıkarı- lıyor Bundan YERLİ başka, ulke- HIRİSTİYAN y n ; n nında S AZINLIKLARIN nstiyan ÖRGÜTLENMESİ azınhklar ozel ıstek ve amaçlarının elde edılmesı devletın bır an once çokmesı ıçın gızlı açık çaba harcı- yorlar Sonradan elde edılen guvenılır bıl- gı ve belgelerle doğrulandı kı Istart- bul Rum Patnklığınde kurulan Mavri Mfra Kurulu (belge: 1) ıllerde çeteler kurup yonetmekle ve gosterı toplantı- lan ve propagandalar yaptırmakla uğrasıyor Yunan Kızılhaçı Resmı Goçmenler Komısyonu Mavri Mira Kurulu'nun çalısmalannı kolaylastır- maya yardım edıyor Mavri Mıra Ku- rulu nca yonetılen Rum okullarının ızcı orgutlerı yırmı yasını aşmıs genclerı de ıcıne alarak her yerde ta- mamlanıyor Ermenı Patrığı Zaven Efendı de Mavri Mira Kurulu tle dusunce bırlığı ıçınde çalısıyor Ermenı hazırlığı da öpkı Rum hazırlığı gıbı ılerlıyor Trabzon Samsun ve butun Kara- denız kıyılannda kurulmus ve Istan- bul dakı merkeze bağlı Pontus Cemi- yeti rahatça ve basarıyla çalısıyor (belge: 2) ve Durumun TÜRKLERİN korkunçlu ÖRGÜTLENMESİ fğ,r ı,ğ, karsısında her yerde her bolgede bırtakım kısı- lerce kurtulus yolları dusunulmeye başlanmıştı Bu dusunceyle gırısılen çalısmalar bırtakım örgutler doğur- du örneğın Edırne ve yoresınde Trakya - Paşaell adlı bır dernek vardı Doğu da (belge: 3), Erzurum - da ve Elazığ da (belge: 4), genel mer- kezı Istanbul da olmak uzere vilayatı Şarkrye MOdafaa-i Hukuku Mllllye Cemiyetl (1) kurulmuştu Trabzon da Muhafaza-t Hukuk (2) adlı bır dernek bulunduğu gıbı Istanbul da da Trab- zon ve Havallsi Ademl Merkezlyet Cemlyeti (3) vardı Bu dernek merke- zının gonderdığı delegeler Of ılçesı ıle Rıze yoresınde şubeler açmışlar- dır (belge: 5,6) Yunanlıların Izmır e gıreceğmın açık belırtılerını mayısın onuçunden berı goren bırtakım genç yurtsever- ler ayın 14/15'ıncı gecesı Izmır de bu acıklı durumu aralarında goruşmuş- ler (artık) bır olupbıttı durumuna gel- dığınde kuşku kalmayan bu gırışımın (brnlr'l Yunanistan'a) katma (ılhak) ıle sonuçlanmasını onlemek duşunce- sınde bırleşmışler ve (Red-di Ilhak), ılkesını ortaya atmışlardır Bu ılkenın yayılması ıçın aynı gece Izmır de Ya- hudı Masatlığı nda bırlesebılen halk- ça bır gosterı toplantısı (mıtıng) yapıl- mıssa da ertesı gun sabahleyın Yu- nan askerlerının rıhtımda gorul- mesıyle bu gırısımden umulan so- nuç elde edılememıstır Bu derneklerın kurulus amaçlah ve sıyasal erklerı uzerınde kısaca bıl- Mustafa Kemal Atartirk, tam bağımsızlık düşuncesı ıle Samsun'a çıktığı gun, 38 >aşında>dı. kendısine 9. Or- du Müfettişliği göreti terilmişti, ama bu gorcv O'nun içın amaç değil. \nadolu'>a geçmek ıçin bır araçtı. gı vermek uygun olur dusuncesınde- yım Trakya - Pasaelı Cemıyeti'nın ılerı gelenlerınden kımılerıyle daha Istan- bul da ıken gorusmustum Osmanlı Devletı nıncokeceğını kesınlıgeyakın bır olasılık ıçınde goruyorlardı Os- manlı yurdunun parcalanacagı korku- su karsısında Trakya yı -eğerolabılır- se Batı Trakya ıle bırlıkte Islam ve Turk topluluğu olarak butunuyle kur- tarmay dusunuyorlardı Ne var kı bu amaca ulaşmak ıçın o zaman akılları- na gelen tekçıkaryol Ingıltere nın ol- mazsa Fransa nın yardımını sağla- maktı Bu dusunceyle kımı yabancı devlet adamlarıyla ılıskı kurmak ve konusmak yollarını da aramıslardı Amaçlarının bır Trakya Cumhunyeb kurmak olduğu anlasılıyordu Vilayatı Şarkiye Mudafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti'nın kurulus amacı da (tuzLklerının ıkıncı maddesı) Dogu ıllerındekı butun halkın dınsei ve sıya- sal haklartnın ozgurce gelısımını sag- layacak yasal yollara basvurmak adı geçen ıllerdekı Musluman halkın ta- rıhsel ve ulusal haklarını gerektıgın- de uygar toplumlar onunde savun- mak Doğu ıllerınde yapılan kıyım ve cınayetlenn neden/enyie etkenlerı ve bunları vapanlar ve yaptıranlarla ılgı- lı yansız sorusturma actırarak suclu- ların çabucak cezalandırılmalarım ıs- temek ~urklerle azınhklar arasındakı anlaşmazlıkların gıderılmesı ve eskı- sı gıbı lyı bağların pekıştırılmesı ıçın çaba harcamak, hukumet katında gı- rışımlerde bulunarak savaşın Doğu ıl- lerınde neden olduğu yıkım ve yok- sulluğu olabıldığınce gıderme yol- larını aramaktı Istanbul dakı yonetım merkezlerın- den verılmış olan bu yonerge uyarın- ca Erzurum Şubesı Doğu ıllerınde Turklerın haklarını korumakla bırlıkte Ermenılerın goçu sırasında yapılan kotu ışlerle halkın hıç ılgısı bulun- madığın ve Ermenı mallarının bura- lara Ruslar gırınceye dek korunduğu- nu buna karşılık Muslumanlara çok kıyasıya davranıldığını ve dahası buyruk dışı olarak goçten alıkonulan kımı Ermenılerın koruyucularına yaptıkları kotuluklerı sağlam belge- lerle uygarlık dunyasının bılgısıne sunmaya ve Doğu ıllerıne goz dıken- lerın doymaz ısteklennı etkısız bırak- mak ıçın calısmaya karar verıyor (Er- zurum Şubesının bıldırısı) Vilayatı Şarkiye Mudafaa-i Hukuku Milliye Cemiyeti nın ılk Erzurum Şu- besını kjran kısıler Doğu ıllerınde yapılan propagandaları ve bunların ereklerını Türklük - Kürtlük - Erme- nilik sorunlarını bılım teknık ve tarıh açılarıncian ınceleyıp arastırdıktan sonra gele^ktekıçalısmalarınısuuc noktada tdpuyorlar (Erzurum Şu- besının basılı raporu) 1- Kesınlıkle goç etmemek 2- Hemen bılımsel ekonomık dın- sel örgutler kurmak 3- Saldınya uğrayacak Doğu ıllerı- nın herhangı bır bucağını savunmada bırlesmek Vilayatı Sarkıye Mudafaa-i Hukuku Milliye Cemıyeti'nın Istanbul dakı yo- netım merkezının amaca bılımsel ve uygarca yontemlerle ulasılabıleceğı konusunda cokça lyımser olduğu an- lasılıyor Gercekten bu yolda çaba harcamaktan gerı durmuyor Dogu ıl- lerınde Musluman halkın haklarını savunmak ıcın Le Pays (Memleketj adında Fransızca bır gazete yayımlı- yor Hadısat gazetesının sahıplıgını uzerıne alıyor Bır yandan da Itılaf Devletlerı basbakanlarına ve Istan- bul dakı temsılcılerıne bırer andırı imuhtıra) verıyor Avrupa ya bır kurul yollama gınsımınde bulunuyor (bel- ge 7) Bu acıklamalardan kolayca anlası- lacagını sanırım kı Vilayatı Şarkiye Mudafaa-ı Hukuku Milliye Cemıyeti'- nın kurulmasına yol acan onemlı kaygı ve nedenler Dogu ıllerının Er- menıstan a verılmesı olasılıgından doguyor Bu olasılıgın da Dogu ıllerı nufusunda Ermenılerın çogunlukta gosterılmesıne çalısanlann bılımsel ve tanhsel belgelerle dunya kamuo- yunu aldatmayı basarmaları ve Mus- luman halkın Ermenılerı toptan oldu- ren yırtıcılar olduğu ıftırasını doğruy- mus gıbı kabul ettırmelerı durumunda gerçeklesebıleceğı varsayımı ağır basıyor Bundan dolayı Cemiyet, ay- nı gerekçe ve araçlarla donanmıs olarak ulusal ve tanhsel hakları sa- vunmaya çalısıyor Karadenız kıyılarındakı bolgelerde de bır Rum Pontus hukumetı kurula- cağı korkusu vardı Musluman halkı Rumların boyunduruğu altında bırak- mayıp yaşama haklarını ve varlıklan- nı koruma amacıyla Trabzon da da bırtakım kışıler ayrıca bır dernek kur- muslardı (Muhafaza-I Hukuk). Merkezı Istanbul da olan Trabzon ve Havalısi Ademı Merkezıyet Cemı- yeti'nın sıyasal erek ve amacı adın- dan anlasılmaktadır Herhalde mer- kezden ayrılmak amacını guduyor Kurul ULUSAL VARLIĞA S y a n DÜŞMAN bu orgut KURULUS VE ' e d e n daha bır- takım kuruluslar ve gırısımler de orta- ya cıkmıstı Dıyarbakır (belge: 8, 9), Bıtlıs Elazığ ıllerınde Istanbul dan yonetılen Kürt Tealı Cemiyetı (Ku't Yukselme Derneğı) vardı Bu derne- ğın amacı yabancı devletlenn kanadı altında bır Kurt hukumetı kurmaktı Konya ve dolaylarında Istanbul'- dan yonetılen Teali-i fslam Cemiyetı kurulmasınaçalısılıyordu Yurdun he- men her yanında reilaf ve Humyet, Sulh ve Selamet Cemıyetleri de var- dı Istanbul da turlu amaclarla gızlı ve acık olmak uzere de partı veya der- nek adı altında bırtakım kuruluslar vardı Istanbul da onemlı sayılacak kurt- lusiardan bırı Ingılız Muhıpler Cemi- yetı (Ingılız Dostluk Derneğı) ıdı Bu addan Ingıfızlerı sevenlerın kurdukla- rı bır dernek anlasılmasın Bence bu derneğı kuranlar kendı varlık ve cı- karlarını sevenler ve kendı varlıkla- rıyla cıkarını korumak yolunu (Ingılız Basbakanı) Lloyd George baskanlı- gındakı Ingılız Hukumetı aracılıgıyla Ingıltere nın desteğını saglamakta arayanlardır Bu uğursuzların Ingılız Devletı nın Osmanlı Devletı nı hıc parcalanma- dan bırakmak ve korumak ısteğınde olup olmayacagını bır kez olsun du- sunup dusunmedıklerı uzerınde dt- rulmaya deger Bu derneğe gırenlerın basında Os- manlı Padısahı ve Yeryuzu Halıfesı sanını taşıyan Vahdettın Damat Fer t Paşa Dahılıye Nazırı (Içıslerı Bakanı) olan Alı Kemal Adıl ve Mehmet A ı Beyler ve Saıt Molla bulunuyordL Dernekte Ingılız ulusundan kımı seru- vencıler de vardı örneğın (Ingılız ajanı) Rahıp Frew (Fru) gıbı Yapılan ış ve ışlemlerden anlaşıldığına gore Derneğın başkanı Rahıp Frew ıdı Bu derneğın ıkı yonu ve nıtelığı var- dı Bırısı dış gorunusu ve uygarca gı- nşımlerle ıngılız desteğını ıstemeğe vesağlamağa yoneUk nıtelığı ıdı öte- kısı gızlı yonu ıdı Asıl çalısması bu yondeydı Yurt ıçınde örgutler kurarak ayak- lanma ve baskaldırma duzenlemek ulusal bılıncı ıslemez kılmak yabancı devletlenn ıse el atmalarını kolay- laştırmak gıbı hayınca gırısımler der- neğın bu gızlı kolunca yonetılmektey- dı Saıt Molla nın Derneğın acık gırı sımlerınde oldugundan daha cok gızlı ıslennde rol oynadıgı (ılerıde) gorule- cektır Bu dernek ıçın soyledıklerım sırası geldıkçe yapacağım acıklamalar ve gerektığınde gosterecegım belgeler- le daha lyı anlasılacaktır A I I C D İ I ^ A M Istanbul un AMERIKAN k a d ı n e r k e k b ı r . GÜDÜMÜNÜ takım ılerı gelen İSTEYENLER kışılerı de gerçek kurtuluşu Amerı- kan mandası (Amerika'nın güdümüniı) ıstemek ve saglamakta goruyorlardı Bu kanıda olanlar duşuncelerınde çok dırendı- ler kesınlıkle doğru olan yolun kendı goruşlerının desteklenmesı olduğunu kanıtlamaya çok çalıştılar Bu konuda da sırası gelınce bazı acıklamalar yapacağım Genel durumu be- ORDUNUN l l r t m e k ıçın ordu bır- DURUMU lıklennın nerelerde ve ne durumda olduk- larını aç'klamafe ıste- rım Anadolu da başlıca (2 ve 3 or- dular olmak uzere) ıkı ordu mufettıslı- ğı kurulmuştu Ateskes Anlaşması yapılır yapılmaz bırlıklerın savasçı er- lerı koyverılmıs sılah ve cephanesı elınden alınmış ve bu bırlıkler savas gucunden yoksun bırtakım kadrolar durumuna getırılmıstı Merkezı Konya da bulunan Ikıncı Ordu Mufettışlığıne bağlı bırlıklerın durumu şoyle ıdı Uçuncu Ordu Mufettışlığı kı rnufet- tışı bendım karargahımla Samsun a çıkmıs bulunuyordum Doğrudan doğruya buyruğum altında ıkı kolordu bulunacaktı 3 ve 15 Kolordular Ama yetkım bu ıkı kolorduyu doğ- rudan doğruya buyruğum ve komu- tam altında bulundurmaktan daha ge- nıştı Mufettıslık bolgeme yakın bırlık- lere de (buyruk) bıldırımı yapabıle- cektım Bu arada bolgemde bulunan ve bolgeme yakın olan valılıklere de bıldırımde bulunabılecektım Bu yetkıye gore Ankara da bulu- nan 20 Kolordu ve bunun bağlı oldu- gu mufettıslık ıle Dıyarbakır dakı ko- lordu ıle hemen butun Anadolu da devletın sıvıl orgutlerının yonetıcıle- rıyle yazışab«Jecek ve ılışkıler kurabı- lecektım Bu genış yetkıyı benı Istanbul'dan surup uzaklaştırmak amacıyla Ana- dolu ya gonderenlenn bana nasıl ver- dıklerıne şaşabılırsınız Hemen soy- lemelıyım kı bana bu yetkıyı onlar bı- lerek ve anlayarak vermedıler Be- nım her ne turlu olursa olsun istan- bul dan uzakiaşmamı ısteyenlerın buldukları gerekçe Samsun ve yo- resındekı guvensızlığı yerınde gorup onlemek ıçın Samsun a değın gıt- mek ıdı Ben bu ışınbaşarılmasının bır gorev ve (genış) yetkı verılmesıne bağlı olduğunu ılerı surdum Bunda hıçbır sakınca gormedıler O gunler- de Genelkurmayda bulunan ve benım amacımı bır dereceye kadar sezınle- yen kısılerle gorustum Mufettıslık go- revını buldular ve yetkıyle ılgılı yoner- geyı (talımatı) de ben kendım yazdırdım Dahası Harbıye Nazırı (Mıllı Savunma Bakanı) olan Sakır Pasa bu yonergeyı okuduktan sonra altına ımza atmaktan cekınmıs an- lasılır anlasılmaz bır bıcımde mu- hurunu basmıstır Bu açıkla- GENEL malardan DURUMU DEĞERLENDİRME mu daha dar bır çer- ceve ıcıne alarak cabuk ve kolayca hep bırlıkte gozden gecırelım Dusman devletler Osmanlı Dev- letı ne ve ulkesıne nesnel ve tınsel (maddı-manevt) yonden saldırmıslar onu yok etmeye ve paylasmaya karar vermısler Padısah ve Halıfe olan kısı yasam ve rahatını kurtarabılecek care âiamaktan baska sey dusunmu- yor Hukumetı de aynı durumda Far- kında olmadığı halde bassız kalmıs olan Ulus karanlık ve belırsızlık ıçın- de olup bıteceklerı beklıyor Felake- tın korkunçluğunu ve ağırlığını anla- maya baslayanlar bulundukları çev- reye ve olaylardan etkılenebılme guç- lerınegore kurtulus çaresı saydıklan yollara başvuruyorlar Ordu adı var kendı yok bır durumda Komutanlar ve subaylar Genel Savaş ın bunca sıkıntı ve guçluklerıyle yorgun yur- dun parçalanmakta olduğunu gor- mekle yureklerı kan ağlıyor gozlerı onunde dermleşen karanlık felaket uçurumunun kıyısında kafaları çıkar yol kurtulus yolu aramakta Burada pek onemlı olan bır noktayı da belırtmelı ve açıklamalıyım Ulus ve ordu Padışah ve Halıfe nın hayınlığından haberı olmadığı gıbı o makama ve o makamda bulunana karsı yuzyılların kokleştırdığı dın ve gelenek bağlarıyla ıçten bağlı ve uy- sal Ulus ve ordu kurtulus yolu duşu- nurken kuşaktan kuşağa geçen bu alıskanlık dolayısıyla kendınden on- ce yuce Halıfelığın ve Padısahlığın kurtulusunu ve dokunulmazlığını du- sunuyor Halıfe sız ve Padısah sız kurtulusun anlamını kavramaya yete- neklıdeğıl Bu ınancaaykırıgorus ve dusuncelerını açığa vuracakların vay halıne1 Hemen dınsız vatansız hayın sayılır ıstenmez olur Bır baska onemlı noktayı da soyle- mek gerekır Kurtulus yolu ararken Ingıltere Fransa Italya gıbı buyuk devletlerı gucendırmemek terrel ılke gıbı gorulmekteyd. Bu devletler- den yalnız bırıyle bıle başa çıkıla- mayacağı kuruntusu hemen butun kafalarda yer etmıstı Osmanlı Devieti'nın yanında koskoca Al- manya, Avusturya - Macaristan varken hepsını bırden yenen yerle- re seren itılaf kuvvetlerı karsısında yenıden onlarla dusmanlığa vara- bılecek durumlara gırmekten daha buyuk mantıksızlık ve akılsızlık ola- mazdı Bu anlayışta olan yalnız halk de- ğıldı ozellıkle seçkın denılen ın- sanlar bıle boyle duşunuyordu öyleyse kurtulus yolu ararken ıkı sey soz konusu olmayacaktı önce Itılaf Devletlerı ne karsı duşmanlık durumuna gırılmeyecektı (sonra da) Padısah ve Halıfe ye canla baş- la bağlı kalmak temel koşul ola- caktı Şımdı Bay- DÜŞÜNÜLEN l a r ı z ı n v e n r " ^r*ı I^JTI ıı ı ıc S6nız SIZ6 uir \/X 7 « « ı s o r u s o r a y| m YOLLARI Bu durum ve koşullar karsısında kurtulus ıçın nasıl bır karar akla gelebılırdı 9 Açıkladıgım bılgılere ve gozlem sonuçlarına gore uç turlu karar ortaya atılmıştı Bırıncısı ingiltere'nın koruyu- culuğunu ıstemek Ikıncısı Amerika'nın gudümünü ıstemek Bu ıkı turlu karara varmıs olanlar Osmanlı Devletı nın bır butun ola- rak kalmasını dusunenlerdır Os- manlı ulkesının ayrı ayrı devletler arasında paylasılmasındansa bu ulkeyı butun olarak bır buyuk devletın kanadı altında bulundurmayı yeğle- yenlerdır Uçuncu karar bölgesel kurtulus yollanyla ilgilklir. Örneğın Bazı bolgeler ken dılerının Osmanlı Devletı nden ko- panlacağı goruşune karsı ondan ayrılmamak yollarına başvuruyor Bazı bolgeler de Osmanlı Devletı - nın ortadan kaldınlacağına Os- manlı ulkesının paylasılacağına olupbıttı gozuyle bakarak kendı başlarını kurtarmaya çalışıyorlar Bu uç turlu kararın gerekçesı yapmıs olduğum acıklamalar arası- nda vardır Baylar ben YA bu kararların BAĞIMSIZLIK hıç H bırını h y T nnde bul- .YA madım Çun- Ö L Ü M ku bu kararla- rın dayandığı butun gerekçe ve mantıklar çuruk- tu temelsızdı Gerçekte ıçınde bu- lunduğumuz o gunlerde Osmanlı Devletı nın temellerı çokmuş omru tukenmıstı Osmanlı ulkesı butun butune parçalanmıştı Ortada bır avuç Turkun barındığı bır ata yurdu kalmıstı Son olarak bunun dapay- lasılmasını gerçeklestırmek ıcın uğrasılmaktaydı Osmanlı Devletı onun bağımsızlığı Padısah Halıfe hukumet bunların hepsı ıcerığını yıtırmıs bırtakım anlamsız sozlerdı Neyın ve kımın dokunulmazlığı ıcın kımden ve ne gıbı yardım ıste- mek dusunuluyordu? O halde sağlam ve gerçek karar ne olabılırdı 9 Baylar, bu durum karsısında bir tek karar vardı. O da ulusal ege- menliğe dayalı bağılsız - koşulsuz (tam) bağımsız bır Turk devletı kur- mak. Iste daha Istanbul dan çıkmadan once dusunduğumuz ve Samsun - da Anadolu topraklarına ayak ba- sar basmaz uygulamaya basığımız karar bu karar olmustur Bu kararın dayandığı en sağlam dusunus ve mantık suydu Temel ilke, Türk Ulusu'nun onurlu ve şerefli bir ulus olarak ya- şamasıdır. Bu, ancak tam bağımsız olmakla sağlanabllir. Ne denli zengin ve gönençli olursa ol- sun, bağımsızlıktan yoksun bir ulus, uygar Insanlık önünde, uşaklıktan öte bir gözle görülmeye layık olamaz Yabancı bir devletln güdümüne glrmeyi Istemek, Insanlık nltellkle- rinden yoksunluğu, güçsüzlügü, uyuşukluğu benimsemekten bas- ka bir şey değlldlr. Bu aşağılık du- ruma gercekten düşmemiş olan- lann, fsteyerek baslanna yabancı bir yönetlcl getlrmeler) hiç düşü- nülemez. Oysa, Türkün onuru ve yete- nekleri çok yüksek ve büyüktür. Böyle bir ulus, tutsak yasamaktan- sa yok olsun, daha lytdlr. öyleyse ya bağımsızlık ya ölüm! Işte gerçek kurtuluşu isteyenle- rin parolası bu olacaktı. Bır an için, bu karann uygulanmasında ba- şarısızlığa uğranılacağını duşüne- lim. Ne olacakt? Tutsaklık. Pekı efendim, öteki kararlara uy- makla da sonuç bu olmayacak mrydı? Şu ayırımla kı bağımsızlığı ıçın olumugozealan ulus ınsanlık onur (Devamı4.Sayfada)