Katalog

Cumhuriyet78. YRSAYI24878 S A N A T K U L T U R M A G A Z I N T E L E V İ Z Y O N 25SUBAT1994CUMA Bir yanda Maya tannlanna tapan Kızılderililer, öbür yanda Viyana kahvesinde ekspresso yudumlayan turistler... Değişik evrene açılan kapı: San Cristobal GÖNÜL DÖNMEZ COLÎN Meksika'mn Chiapas eyaletinde San Cristobal de Las Casas şipşirin bir kasabadır. Villahermosa'dan bindiğimiz otobüs, dön babam dön tırmanjr dağlara afiri karanlıkta. Bir de sis bastırmışür. Otobüsün burnunun ucundan başka bir şey göremezsiniz. Gün ağanrken inişe geçersiniz. Yol kenannda birtakım insanlar belirmiştir: Mavi şallanna sannmış kadınlar, pançolu erkekler. Yeni bir güne. Chiapas DağlarT- nın yabarul ormanlannda Kızılderi- li kavimleri düşleyerek başlamak anlatılmaz bir duygudur. Otobüs, içindeki insanlar... Her şey boştur şimdi. Yepyeni bir evrenin kapılan- dır açılan önünüzde. 1528 yıhnda deniz yüzeyinden 2.100 metre yüksekliğe kurmuşlar San Cristobal'ı; Meksika'mn en eski İspanyol kasabası diyorlar. 1892'ye dek eyaletin başkentiymiş. Çevre- sindeki Chamulas, Huistecos ve Zi- nacantecos köylerinin de pazar yeri. Guatemala sınınna 170 kilometre uzaklıkta olduğundan siyasi sığınmacı kamplan da burada. Kendine özgii albeni Kendine özgü bir albenisi var San Cristobarın. Bir yanda Hıristiyan kiliselerinde Maya tannlanna ta- pan, geleneklerine çok bağlı. turist- ten ve özellikle elinde fotoğraf maki- nesiyle dolaşan herkesten nefret eden Kızılderililer, öbür yanda Vi- yana kahvesinde ekspresso yudum- z,' inacantecos erkekleri için evrenin en güzel bacaklanna sahip diyorlar. Bu nedenle kısa pantolon giyiyorlar. Bu bölgenin kadını da erkeği gibi çok renkli giysilere tutkun. Bekar erkeklerin hasır şapkalannın iki yanmdan kurdeleler sarkıyor. Evlılerin ise kurdeleleri bağlı. layan Avrupalı. Amerikalı... İspanyol sömürgeciliğini anımsa- tan bir mimari egemen kente: Ke- merli saraylar. kırmızı kiremit çatılı alçak binalar, taş avlular görülüyor. Birçok kilise var. Bunlann en önem- Iilerinden biri katedral. diğeri ise ön görünümü barok. içi rokoko. Santo Domingo Kilisesi. Bu kilisenin önünde yerliler elişi mallannı satıyor. Yün atkılar, ke- merler. kazaklar. işlemeli örtüler. deri çantalar, erkck sandallan hep yok pahasına. San Cristobal"ın en ilginç yanı so- kaklannda rastlayacağınız değışık tipler. Kavimler giysilerine göre bir- birinden aynlabiliyor. Örneğin "Te- ne-Japan" erkekleri diz boyu kara pantalon giyiyor. Kadınlann giysi- leri daha renkli. "Chamula" ka- dınlannın etekleri kara, oysa "Hııi- pil" denen bol bluzlan kırmızı püs- küllerle süslü. Bellerinde kırmızı ku- şak. Onlann erkekleri de diz boyu pantolon giyiyor. Gömleklerinin üzerine de birer tunik geçiriyorlar. Hasır şapkalan cene altından bağla- nıyor. "Huisteco" kadınlannın bluzlan bol işlemeli, etekleri mavi. kuşaklan kırmızı çizgili. Erkeklerin pantolonlan çocuk bezi gibi bağlan- mış. Hasır şapkalannın altından ge- çirdikleri deri kemer, sırt torbalannı taşımalanna yanyor. Kadınlar yalınayak, erkekler deri sandallı Kadınlann çoğu yalınayak. Er- kekler ise "Huaraches" denen altı oto lastiği, üstü deri sandal giyiyor. Zinacantecos erkekleri için evrenin en güzel bacaklanna sahip diyorlar. Bu nedenle kısa pantolon giymeyi severlermiş. Bu bölgenin kadını da erkeği gibi. çok renkli giysilere tut- kun. Bekar erkeklerin hasır şapka- lannın iki yanından kurdeleler sarkıyor. Evlilerin ise kurdeleleri bağlı! Işte böyle kendi halinde şipşirin bir kasaba. yılbaşından bu yana kanlara bulanmış. Katolik piskopo- sun dediğine gore en az 400 kişi can vermiş kasabada. Bunlann yoğun bir bölümünün askerler tarafından kurşuna dizildiğine tanık olanlar var. Hükümet ise "1910'daki Panço V'illa ve Emiliano Zapata devrimin- den bu yana en büyiik ayaklanmadır" diyor. "Zapatacı" L'lusal Kurtuluş Ordusu ise bölgenin yerlileri Maya- lara karşı sistemli bir soykınm yü- rütmekle suçladıklan rejime karşı savaşım verdiklerine inanıyor. 'Huzur' kenti Venedik'te arük yaşamak çok zor NATIONAL GEOGRAPHIC Bir zamanJar, huzur anlamına gelen "La Serenissima" adı verilen Venedik artık turist istilasıvla karşı karşıya. Yazan: DAVID MAZIE Bir zamanlann şaşaalı Rönesans saraylannın sıra sıra dizildiği Büyük Kanal boyunca sıralanan binalann bir çoğunun cephesi tahta perdeyle kaplı ve üzerlerinde 'In restaurato' (Restore ediliyor) yazılı tabelalar asılı. Dar ara sokaklarda ise blucinli ve fotoğraf makineli turistlerin sayı- sı. takım elbise giyip evrak cantası taşıyanlan kat kat aşıyor. Bir zamanlann sebze pazannın kurulduğu. fınnlann mis gibi ek- mekler çıkardıklan yerde. şimdi sa- dece karnaval maskeleri. minyatür gondollar ve benzeri hediyelik eşya- lar satılıyor. Bir zamanlar. huzur anlamına ge- len La Serenissima adı verilen Vene- dik'te artık huzur kalmadı. Kısaca, Venedik tehdit altında. Venedik'te doğup büyüyen ve hatta tarihıni yazan Kont Alvise Zorzi: "Venedik değişti. Burası artık tamdığım bir yer değil" diyerek tüm Venediklilerin hislerini dile getiri- yor. Venedik'i korumak için başlatı- lan hareketin ön saflannda yer alan ve aile köklerinin Venedik'in 1000 yıllık tarihinde yer alan 71 yaşındaki tarihçi: "Buraya her geri döndüğüm- de mutlu oluyorum. çünkü köklerim Venedik'te" divor ve "Venedik'in — yaşadığı sorunlarını görmek ise beni kahrediyor" diye ckliyor. Zorzı'yi ve diğer Venedikseverleri korkutan sorunlann başında. ger- cek nüfus gittikçe azalırken Vene- jık'in denetimsiz bir turist istilasıyla karşı karşıya kalması vedoğanın en- J gellenemeyen tahribatı geliyor. _JP Kont Zorzı. durumu şu sözlerle özelliyor: "Bir zamanlar bu şehirde y aşıyorduk. Bugün bir taril beldesini andırıyor. Geleceği ise tehlikede." 15. yüzyılda zenginliğinin doruğun- da olan Venedik. geniş bir denizci imparatorluk tarafından yönetilen güçlü ve varlıklı bir ülkeydi. Muhte- şem saraylan ve kiliseleri. ünlü sa- natçılan ve benzersiz bir şekilde su üzerinde kurulmuş olmasının verdi- ği avantajla Paris'e. Roma'ya ve di- ğer büyük şehirlere rakip olacak bir konumdaydı. Venedik'i biçimlendiren aynı iki eleman; Adriyatik Denizi veziyaret- çiler. bir yandan da sorunlann kay- nağı oldular. Yanmay şeklindeki bir lagunun merkezinde. kazıklar üze- rinde kurulan Venedik. binalann te- mellerini sarsan vc San Marko Meydanı gibi alçak yerleri su bas- masına neden olan güçlü gel-git olaylannın olumsuz etkilerivle artık baş edemiyor. Venedik'i en az medcezir kadar sarsan bir olgu var ki, bunu da en- gellemek son derece güç: Turist isti- lası. Venedik'i günde 20 bin, yılda yak- laşık 7 milyon kişi ziyaret ediyor. Yaz aylannda da bir günde 100 bin kişinin şehre akın ettiği sık sık görü- lüyor. Bu turistlerin üçte ikisini gü- nübirlik gelen ve fazla para harca- madan Venedik'in en turistik yerleri oian San Marko Meydanı ve dük- kanlarla dolu Rialto Köprüsü'nü görüp giden ziyaretçiler oluşturu- yor. Şehre. giderek daha çok sayıda turist geldikçe. gerçek Venediklıler şehri terk ediyorlar. Lkinci Dünya SavaşVndan bu yana Venedik'in nüfusu 170 binden 75 ine indi. Her yıl yaklaşık 1500 kişi şehri terkediyor. Bu göçün en önemli nedeni şehrin o ünlü binalannın pek çoğunun yıkık dökük halde olmalan. 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana Venedik'in nüfusunun 170 binden 75 bine indiği ve yılda yaklaşık 1500 kişinin daha şehri terk ettiği bilini- yor. Bu göçün önemli bir nedeni. şeh- rin o ünlü binalannın pek çoğunun yıkık dökük ve bakımsız bir halde olmalan. Yüzyıllardır kanallan te- mizleyen ve evlerin temellerini tamir eden denizciler. politik ve bütçese! sorunlar v üzünden 1960'Iardan beri bu işi yapmıyorlar. Venedik'te yaşam son derece pa- halı. Yiyecek. içecek ve hatta giye- cekler Venedik'e teknelerle geliyor. Çöpler ve diğer atıklar yine tekne- lerle taşınıyor. Büyük binalann pek çoğu küçük dairelere bölünmüş du- rumda, fakat eskimiş borulan vc elektrik tesisatlan aynen duruyor. Sık sık vükselen sular yüzünden gı- riş katlannın kullanılmaz olduğu bu binalarda. asansör gibi kolaylıklar da bulunmuyor. Restore ediİen bi- nalar ise ortalama bir Venediklinın ulaşabileccğınin çok üstünde meb- lağlara satılıyor ya da kiralanıyor. Venedik'te tek odalı küçücük bir daircnin avlık kirası 1.250 dolar ci- vannda oynuvor. Bu yüzden de evleri ve apartmanlan yabancılar veva Milano. Floransa ve Roma'- dan gelen ve Venedik'tekı evlerin- de sadece birkaç hafta kalan İtal- yanlar satın alıvorlar. Orta direğe mensup ailelerin Ve- nedik'i terk etmelerinin bir başka nedeni de ış bulma kaygısı. Vene- dik'in anakaradaki mahallesi Mestre. bölgenin sanayi merkezi olmuş durumda. Komşu Marghe- ra'da da denizle ilgilı işler yapılı- yor. Bu iki yerleşimin de nüfuslan Venedik'i kat kat aşıyor. Geriye kalan ise Kont Zorzi'nın söylediği gibi. "Zenginlere ve ttı- ristelere hizmet eden bir şehir." Ve bu şekilde yaşaması hemen hemen imkansız gibi görünüyor. Bu ne- denlerden dolayı. Rialto'dan Ro- ma'va. Avrupa'dan Amerika'ya kadar pek çok yerde yaşavan in- sanlar. Venedik ıçın endışeleniyor ve çözüm anyorlar. I984'te kuru- lan ve 26 İtalvan şirketinden olu- şan Venedik Konsorsiyumu'nun son önerilerinden biri de suyun yükselmesi sırasında oluşan su basmalannı önlevecek hareketli bir köprü sistemi. Venedik. vıllardan beri ihmal ediliyor. Herkes. bu güzel şehri kurtarmak için daha az lafa. fakat daha çok paraya ihtiyaç olduğu görüşünü pavlaşıyor. Bu amaçla Venedik vönetimi için mevcu: yerel-bölgesel-ulusal sistem yerine. tek bir vönetimin yetkili olması esası önerilıyor. Turist istilasını önleme amacıv- la başlangıçta verel vetkilenn tur operatörleriyle işbirliği vaparak. turlann kalış tarihlerinı yıl içıne yaymaları ve turist rehberlerinin ziyaretçileri sadece belli başlı bir- kaç yerde değil. şehnn değişik yer- lennde de dolaştınnalan önerili- yor. ABDde kurulan ve Venedik sanatını ve mimarisini kurtarmayı amaçlayançok sayıda uluslararası organızasyondan biri olan 'Vene- dik'i Kurtaralım' kuruluşunun başkanı Dr. Randolp H. Guthrie ise çok daha ciddi adımlar atılması gerektiğı görüşünü taşıyor. Guthrienin önerilerinden biri. Venedik için kısıth sayıda ziyaretçi bileti satılması. Bu tip önerileri cleştircnler ise bu yaklaşımın Ve- nedik'i yaşanan bir şehir olmak- tan çıkanp yüzen bir mü/e. içinde gondollann dolaştığı bır Disney- land haline getınnesindcn korkıı- yorlar. Konı Zorzi nc yapılırsa y jpılsın \enedik"in. herkesin gelebileccği. yaşayan birşehırolarak kalmasını ve 'La Serennissima'adını yaratan çekiciliğini. gelencklerini \c biiyü- sünii korumasını arzuluvor. Çanakkale Saat Kulesi onanlacak ÇANAKKALE (AA)- Çanakkale İskele Meydanı'nda bulunan tarihi saat kulesinin onanlacağı açıklandı. Çanakkale Valisi Hûsnü Tuğlu, saat kulesinin onanmı için Anıtlar Yüksek Kurulu'ndan bir uzman grubunun araştırma yapacağını ve kulenin taşlannın teker teker sökülüp numaralandıktan sonra. aslına uygun olarak restore edileceğini bildirdi. Vali Tuğlu. "Saat kulesi belediyenin mülkündeydi. Özel bir protokol ile İl Özel İdaresi'ne devredildi. İl Özel İdaresi kulenin restorasyonu için 500 milyon lira kaynak avırdı. Burayı yeniden Çanakkaîe'nin simgelerinden birisi yapacağı/. Kulenin dibinde geçmişte akan çeşme de, kuUanılır dunıma getirilecek" dedı. Verimli tarım alanlan betonlaşıyorLEVENTGENCELLİ BURSA - Türkiye'de tanm alan- lannın sanıldığının aksine toprak rezervi kalmayan 19 ülkeden biri ol- duğu. 47 il merkezinde sadece yerle- şim için 1 milyon 200 bin dekar ve- rimli tanm alanının kentleşmenin etkisiyle betonlaştığı açıklandı. Kentleşme ve sanayileşmenin tehdi- di altındaki yüksek verimli toprak- lara sahip bölgelerde "tarımsal SİT alanları" ilan edilmesi ve "tanmsal variıkları koruma kurulu" oluşturul- ması istendi. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Bursa Şubesi tarafından "Ta- rım Alanlarının Amaç Dışı Kullanınıı Sorunu ve Çözüm Önerileri" konulu raporda, "Tüm iddiaların aksine bi- limsel araştırmalar, ülkemizde besin tüketiminin gerilediğini göstermekte- dir. Halkımızm yüzde 17.5'i enerji, yüzde 11.5'i protein açısından yeter- siz beslenmekte ve bu oranlar Doğu ve Güneydoğu'da yüzde 30-35*Iere ulaşmaktadır. İnsanımız. hayvansal proteini Avrupalının üçte biri düze- yinde tüketebilmektedir" denildi. Sorunun boyutlan Anayasanın 45. maddesinin, dev- lete tanm alanlannın amaç dışı kul- lanılmasını önlenmesi görevini ver- diğini. ama amaç dışı kullanıma çoğu kez kamu kuruluşlannın öncü- lük ettiğinin vurgulandığı raporda sorunun boyutlan şöyle aktanldı: "Bugün 47 il merkezinde sadece yerleşim için 1 milyon 200 bin dekar verimli tanm alanı, kentleşmenin et- kisi ile betonlaşmıştır. Bursa kenti son 10 yılda şeftali bölgeleri aleyhi- ne 5 misli büyümüştür. Bu. Harran Ovası'nın yok olması ile eşdeğer bir kayıptır. Trakya'da karayolu 8-10 km. farklı güzergahtan geçmediği için 250 bin dekar birim sınıf tanm yiti- rilmiştir. Karayolu güzergahı Düz- ce'de 30 bin deİcar çok verimli tanm alanını yok etmiş ve aynı nedenle Bolu Gölköy Barajfnın 110 bin de- karlık sulama kapasitesi yan yanya azalmıştır. Tuğla fabrikalan, her yıl 20 bin dekar alüvyal toprağı ortadan kaldırmaktadır. Bir hesaba göre sa- atte 75 dekar alan. erozyonla git- mektedir. Subtropik ürünlerin yetiş- tirilebildiği tek yöre olan Akdeniz kuşağının narenciye plantasyonlan büyük ölçüde katledilip beton- laşunlmıştır. Sanayi atıklannın tanm alan- lannı tahribini tanımlamak açısı- ndan, Murgul'da 40 kilometrelik alanda tek canlı bitkinin kal- madığını Yatağan Termik Santralf- nın şimdiden 160 bin dekar alanı ka- vurduğunu. Yanmca'nın kiraz bah- çelerinin fabrika bacalan yüzünden kuruduğunu anımsatmak yeterlidir. Çözüm önerileri Mevcut yasal ve bürokraük dü- zenlemelerin tanm alanlannın amaç dışı kullanımını önJemekten çok uzak olduğu savunulan çalışmada, yeni yasal düzenlemelere gereksinim olduğu bildirilerek şu çözüm öneri- lerineyerverildi: 1- Yakuı geleceği gözeten faydacı anlayış, y erini sağlıklı beslenme, sağ- lik.Ii kalkınma ve sağlıklı çcvreyi bir- likte kavrayan somut politikalara terk etmelidir. Bu kapsam içinde ta- nm topraklannm korunması. resmi ve özel kesimlerde paylaşılan ortak inanç ve bilince dönüşmelidir. 2- Tanmsal varlıklan koruma y a- sası çıkanlarak, toprak başta olmak üzere bitki. hayvan ve su kaynaklan gibi tanmsal değerlerin korunması görevini yüriitecek kurumsal düzen- lemeler yapılmalıdır. Bu amaçla çı- kanlacak yasa ile Tarihi Eserleri ve Tabiat Varlıklannı Koruma Ku- rulu'na benzer şekilde siyasi, bürok- ratik veekonomik çıkar gruplannın baskılanna kapalı özerk yapıda "Tarımsal varlıklan koruma kurulu" oluşturulmalıdır. Kurulun üyeleri Bu kurul, konu ile ilgili üniversi- teler. meslek kuruluşlan, yerel yöne- timler ve kamu kuruluşlannın tem- silcilerinden oluşmalıdır. Tanm top- raklannın sınıflandınlması, tanmdışı amaçlarla kullanıma ka- rar veıme. bu alanlann korunması ve kullanım hataları ya da olumsuz dış etkenler tarafından bozulmuş tanm topraklannın yeniden tanma kazandınlması için alınması gere- ken önlemleri belirleme yetkisi bu kurula aiı olmalıdır. 3- Tanmsal varlıklann korunma ve rasyonel kullanımı için yeterli kay- nak tahsisleri yapılmalıdır. Bilindiği gibi. tanm topraklannın kentleşmeye ve sanayiye açılmasıy la ortav a çıkan katma değerden sadece sanayi kesimi ya da kentte yaşayanlar değil. bu alanlann sahibi olan tanm üreticileri de pay almaktadırlar.Tarımsal var- lıkların korunma ve rasyonel kullanı- mı için ayrılacak oarasal kaynağın bir kısmı kentleşme ve sanayinin teh- didi altındaki tarım alaniarında üre- tim yapan tanm üren'cilerinin, tarun- sal üretime devam etmelerini sağla- yacak özendirici amaçlarla kullanıl- malıdır.