Katalog

10 ARALIK 1994 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER Iıısaıı Hakları çağrısı...Insan Hakları Günü nedeniyle hükümete, 'iyi niyetini sorgulama'' çağnsı yapıldı. Çiller, Türkiye'nin, insan haklan alanında önemli adımlar attığını savundu. İnsan Haklan Başmüşaviri, ihlalleri önlemek için devletin, gerekli mekanizmaları oluşturması gerektiğini vurguladı. Haber Merkezi- Insan Haklan Evren- sel Bıldırgesı'nın Bırleşmış MılletlerGe- nel Kurulu'nda onaylanması nedeniyle düzenlenen ' 10 Aralık Insan Haklan Gö- nü' kutlanıyor Türkıye'ye karşı baskıla- nn arttıgı bır dönemde düzenlenen etkın- lıklerde, hükümete. 'insan haklan ihlaHe- rini önleme iradesini sorgulaması' yönünde mesajlar venlecek. Başbakan Tansu Çil- ler, Türkiye'nin demokratıkleşme \e ın- san haklarının gelıştırılmesı alanında önemli adımlar attığını belırtırken Başba- kanlık tnsan Haklan Başmüşaviri Hı- nrEkşi. ınsan haklan ıhlallennıön- lemek ıçın devletin, gerekli meka- nızmalan oluşturması gerektiğini vurguladı. Ekşı. "Her gün yakın- mayla çözüm üretmek mümkün değirdedı. Başbakan Tansu Çıller, İnsan Haklan Günü nıesajında, İnsan Hakları Evrensel Bıldırgesı'nde ıfa- deedılen 'yaşama,özgüriük\ekişisel güvenlik haklannın' dünya \ ar olduk- ça önem \e değennı kaybetmeyeceğı- nı vurguladı 'Soğuk savaş' dönemının sona ermesıy le dünyada pek çok sorunun çö- züme kavuşturulma aşamasına geldığinı belirten Çiller. "Bu gelişme- ler, insan haklan, hukukun üstünlüğü ve demokrasi gibi kavi-amlan da- ha da ön plana çıkardı" dedı. Çiller. Türkiye'nin. demokratıkleşme ve ınsan haklan alanlannda önemli adımlar attığını savunarak şu görüşleri kaydetti: "Ancak insan haklanna en büyük tehdit,en temel haklardan biri olan yasam hakkınayünelikolanıdırki ülkemtzbu türihlallerin önlenmesin- de büyük mücadele vermektedir. İnsan haklanna sajgı ve bu haklann daha da geliştirilmesi yönünde atılacak adımlann, demokrasinin guç- lendirilmesi ile doğrudan ilişkisi vardır. Öte \andan hiçbir ulke. insan haklan konusunda mükemmellik iddiasında bulunmamalıdır. Her ül- ke. şu \a da bu şekilde ülkesindc insan haklan ihlalleri ile karşı karşt- yadır. C'lkelcr. insan haklan \e demokrasinin geliştirilmesi yolunda mü- cadele verirken bunun ancak uluslararası alanda dayanışma \e işbir- liği ile sağlanabileceğini de göz ardı etmcmelidirter." 1 Toplum, hakkı çiğneyenden yana' Cumhuriyet'ın konuya ılışkın sorulannı yanıtlayan Başbakanlık In- san Haklan Başmüşavın HıarEkşi. Türktye'nın ınsan haklan konu- sunda 'külrürel baskı' altında bulunduğunu belırterek şunlan söyle- di: "OkuUanmızdan hâlâ dayağı kaldırabilmiş degiliz. Dövmek, san- ki insanlaştırabilmenin. egitebilmenin bir aracı olarak görülüyor. Top- lum, genel olarak hakkı ihlal edilenden değil. ihlal edenden yana ta- \ır koyuyor. Bu nedenle insan haklan konusunu her gün gündemde turmak. janlış \e doğnılan günü giiniine söylemek gerekiyor. Biraz başımız sıkıştığında. a\ dınlanmız bile askere göz kırpıyor. Bunlarda başlı başına insan hakkı ihlalidir. Toplum, güçlüyü haklı göriiyor. Böyle olunca gücü, elinde bulunduran kullanıyor." Hızır Ek>ı. toplumun kapsamlı olarak demokrası ve ınsan hak- lan eğıtımınden geçırılmesı gerektiğini vurgularken güvenlik güç- lerının de yetennce bılınçlı olmadıklannı söyledı. De\ letın üst yö- netımının. ınsan haklan ıhlallennın önlenmesı konusunda 'iyi ni- yetli' olduğunu kaydeden Ekşı, "Ancakiyi niyetin gerektirdiği ira- deyi ortaya koymak gerekiyor" dedı. Ankara'daki etkinlikler Insan Haklan Günü'nın 46 yildönümü nedeniyle düzenle- nen 'tnsan Haklan' konulu açıkoturum. saat 14.00"te TÜBİ- TAK'ın AtatürkBuKan'ndakisalonundagerçekleştınlecek Açış konuşmasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ile Devlet Bakanı Azimet Köylüoğlu yapacak Insan Haklan Demeğı ile Türkıye İnsan Haklan Vak- fı'nın Vedat Dalokay Nıkah Sarayı'nda düzenleyeceği tören ıse saat 10 30'da başlayacak ve daha sonra saat 14 30'da 'Düşünce Ozgürlüğü'' konulu sempozyumun bırıncı oturumu yapılacak. tHD Başkanı Akın Bir- dal'ın yöneteceğı oturumda. sıyası partı temsılcılen göriişlennı açıklayacaklar. İHD tanhçesı ve göç fo- toğrafları ile resım ve karıkatür sergısı de saat 17.30'da Devlet Güzel Sanatlar Galensf nde açıla- eak. tnsan Haklan Günü kutlamalan saat 19.30'da Vedat Dalokay Nıkah Sarayı'nda düzenlenecek kok- teylle devam edecek. Kokteylde. İHD şıır \e dene- me yanşmasının ödüllen dağıtılacak. İstanbul'daki etkinlikler 10 Aralık Insan Haklan Gunü Istanbul'dadaçeşıt- lı etkınliklerle kutlanacak. İnsan Haklan Derneğı (İHD) Istanbul Şubesfnce düzenlenen etkinlikler sa- at 12.00'de. Sultanahmet Meydanı'nda yapılacak ba- sın açıklamasıyla başlayacak. Basın açıklamasının ardından havay a balonlar ve güv ercınler uçurulacak. lHD'nın etkinlık programı kapsamında. saat 15.00'te GencoErkal. Beyoğlu'ndaki Muammer Ka- raca Tıyatrosu'nda. ınsan haklan ıçın 'tnsanlanm'ad- lı bır oyun sergıleyecek Saat 18.00'de ıse Aksaray'dakı Yapı Sanatevf nde, 'İnsanHaklanEvrenselBildirgesi' ko- nulu bır dıa göstensı gerçekleştınlecek. İNSAN HAKLARI IRCESI 1. Bütün insanlar, haklan ve onurlan eşıt veözgür olarak doğarlar. Akıl vevicdanasa- hiptırler ve bırbirlenne kardeşlik duygulan ile davranmalıdırlar. 2. Herkes. ırk. renk. cins, dıl, dın. sıya- sal veya dığer bır ınanç. ulusal ya da top- • lumsal köken. servet. doğuş ya da har- hangi başka bır durumdan dolayı aynma uğramadan. bu bıldınde ılan olunan hak ve özgüriüklerden yararlanma hakkına sahip- tir. 3. Yaşam. özgürlük ve kişisel güvenlik her insanın hakkıdır. 4. Hiç kimse kölelık ya da kul- luk altında bulundurulamaz: kö- lelik ve köle ticaretı her türlü biçımiyle ya- saktır. 5. Hiç kımseye ışkence ve zulüm uygttla- *ıurnâz, insanlık chiji yadâ onÜrkfrrct biçirrt- de da\ ranılamaz, ceza verilemez. 6. Herkes, nerede olursa olsun hukuki ki- şiliğinin tanınmast hakkına sahıptir. 7. Yasalar önünde herkes eşıttir ve yasa- lann koruyuculuğundan eşit olarak fayda- lanma hakkına sahıptir. Bütün ınsanlann bu bıldıriye aykırı her türlü aynmcı uygulama- ya ve böyle bır aynmı özendırici her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır. 8. Her insanın. kendisine yasalarla tanı- nan temel haklara aykın uygulamalarkarşı- sında, hak ve hukukunun fiilen korunması için. bu ışlegörevli ulusal mahkemelere baş- vurma hakkı vardır. 9. Hiç kimse keyfı olarak yakalanamaz, ahkonulamaz veya sürgün edıiemez. 10. Herkes, haklannın, sorumluluklannm ya da kendisine yöneltilen. cezayı gerekti- rir herhangi bır suçlamanın açıklığa kavuş- turulmasında. davasının. bağımsız ve taraf- sız bir mahkeme önünde hakkaniyetle ve açık olarak görülmesi hakkına sahiptir. 11 1 - Bir suç ışlemekten sanık her insan, savunması için kendisine gerekli bütün ko- şullann sağianmış bulunduğu açık bır yargiianma ile yasaİar uyannca suçlu olduğu ka- nıtlanmadıkça suçsuz sayılır. 2- Hiç kimse. ışlendıkleri sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan fullerden veya ıhmallerden ötürü mahkum editemez. Bunun gibı. suçun işlendiği sırada uygulanan ce- zadan daha şiddetli bir cezaya çarptırılamaz. 12. Hiç kimsenin özel hayatına. aılesme, konutuna ya da haberleşme ve yazışmalanna keyfı olarak kanşılamaz. şe- ref ve ününe sataşı lamaz Herkesin bu tür sataşma ve kanş- malara karşı yasalarla korunmaya hakkı vardır. 13. 1- Herkesin herhangi bir devletin topraklan üzennde serbestçe yolculuk etmek ve yerleşeceği yen seçmek hakkı vardır. 2- Her insanın, kendi ülkesi de içınde olmak üzere. herhangi bir ülkeyi terk etmeye ve yeniden dönmeye hakkı vardır. 14.1 - Her insanın zulüm karşısında. başka ülkelere sığın- maya ve bu ülkelerde sığmmacı işlemi görmeye hakkı var- dır. 2- Bu hak. siyasal olmayan suçlar veya Birleşmiş Millet- ler ilke ve amaçlanna ayktn faaliyetlerden dolayı açılan ko- vuşturmalar haltnde ıleri sürülemez. 15.1- Her insanın, birülkenin vatandaşj olma hakkı var- dır. 2- Hiç kimse keyfı olarak vatandaşlığından ya da vatan- daşlığtnı değiştırmek hakkından yoksun bırakılamaz. 16.1 - Ev lilik çağına \aran her erkek ve kadın, ırk. v atan- daşlık ya da din bakımından hiçbir sınırlama ile karşıiaş- maksızm. evlenmek ve yu\a kurmak hakkına sahiptir. Ka- dın ve erkek, evliliğin kuruluşu. devamı ve sona erdıritişın- de eşit haklara sahiptirler. 2- Evlılik, ancak evlenecek kişi- lerin özgür ve kesin istekleri ile kunılabilir. 3- Aile, toplu- mun doğal temel unsurudur: toplum ve devlet tarafından ko- runmak hakkına sahiptir. 17. 1- Her insanın tek başına ya da başkaları ile birlikte mal ve mülk edinme hakkı vardır. 2- Hiç kimse keyfi ola- rak mal ve mülkünden yoksun bırakılamaz. 18. Her insanın düşünce. vıcdan ve dın özgürlüğüne hak- kı vardır. Bu hak, dın ya da ınanç değıştirme özgürlüğünü, din ya da inancını tek başına ya da topluca, açık veya özel bıçimde öğTetme. uygulama, ibadet ve ayinlerle açığa vur- ma özgürlüğünü de kapsar 19. Her insanın. düşüncelerini özgürce açıklamaya hak- kı vardır. Bu hak, düşüncelerinden ötürü rahatsız edilme- mek. ülke sınırlan söz konusu olmadan, bılgi ve düşünce- leri her türiü araç ve yollarla aramak, elde etmek ve yaymak hakkını gerektirir. 20. l- Her insan. banşçıl amaçlarla toplanma \e dernek kurma ve bır derneğe kattlma hakkına sahiptir. 2- Hiç kim- se bîr derneğe katılmaya zorlanamaz. 21.1- Her insanın. doğrudan doğruya ya da serbestçe seç- tiği temMİcilert aracıhğı ile ülkesinın yönetımine katılma hakkı vardır. 2- Herkesin. ülkesinin kamu hızmetlennden eşit olarak yararlanma hakkı vardır. 3- İktıdann gücünün tek kaynağı. halk iradesidir. Bu irade, genel ve eşit oy hakkına dayalı, belli aralıklarla tekrarlanan, gizli oylama ya da ser- bestliği sağlayacak benzer bir yöntemle yapılan dürüst se- çimlerle ortaya konur 22. Her insanın. toplumun bır üyesi olarak sosyal güven- cesı, şahsiyetinin serbestçe gelişmesi ve onuru için zorun- lu olan, ekonomik. sosval ve kültürel haklan vardır. Birev- ler, her devletin. kuruluşlan ve kay- naklan göz önüne alınarak ortaya kona- cak ulusal çabalar \e uluslararası ışbirlı- ği yoluyla bu haklanndan yararlanırlar. 23.1- Her insanın çalışmaya.mesleğı- ni serbestçe seçmeye. adıl ve elverişlı ça- lışma şartlarına ve işsızlige karşı korun- maya hakkı vardır. 2- Herkesin. hiçbir aynm yapılmaksızın eşit iş karşılığında eşıt ucrete hakkı vardır. 3- Çalışan her in- sanın kendisine ve ailesine ınsan onuru- na yakışır bir yaşam sağlayacak ve gere- kirse diger sosyal güvencelerle de ta- mamlanacak adıl ve yeterlı bir ücrete hakkı vardır. 4- Herkesin çıkarlannın ko- runması amacıyla sendikalar kurmay a \ e bunlara katılmaya hakkı vardır. 24. Her insanın dınlenmeye. eğlenme- ye. özellıkle çalışma süresini akla uygun sınırlar ıçinde tutmaya ve belli aralıklar- la ücretlı tatıliere hakkı vardır. 25. I- Her insanın, yıyecek. giyecek. konut, sağlık hızmetleri \e gerekli top- lumsal hızmetier de içinde olmak üzere: kendisinin ve ailesınin saglık ve refahını sağlayacak uygun bir yaşam düzeyıne hakkı vardır. Işsızlik. ha^talık. sakatlık. dulluk. ıhtiyarlık ya da geçım olanakla- nndan ıradesi dışmda yoksun kaldtğı dı- gerhallerde sosyal güvence hakkına sa- hiptir. 2- Anneler ve çocuklar, öncelıkle özen ve yardım görme hakkına sahiptır- ler. Bütün çocuklar, cvlilık içınde ya da dışmda dogsuniar, aynı toplumsal güven- ceden yararlanırlar 26. 1 - Her insanın eğıtim görme hak- kı vardır Eğitim parasızdır. hiç olmazsa ilk ve temel eğitim evresinde böyle olma- lıdır. llköğjetim zorunludur. Teknik \e mesleki eğitimden herkes yararlanabil- melidir. Yükseköğretim herkese. yete- neklerinin ve başanlannın eherdiği öl- çüde tam bir eşitlikle açık olmalıdır 2- Eğıtim, tnsan şahsiyetinin tam geiişme- sını ve ınsan haklan ile temel özgürlük- lere saygının güçlenmesinı amaçlamalı- dır. Bütün uluslar. ırk \e dinler arasında anlayışı. hajgörü vedostluğuözendırmelı ve Bırleşmış Mılletler'ınbanşın ko- runması yolundaki çalışmalannı gelıştırmelıdır, 3- Ana ve babalar, çocuklanna venlecek eğıtimin türünü seçmek hak- kına sahiptırier. 27. 1- Her insanın. toplumun kültürel yaşamına serbest- çe katılmaya. güzel sanatlardan ze\k almaya. bilimsel ıler- lemeden ve bunun nımetlerinden pay almaya hakkı vardır 2- Her insanın. sahıbı bulunduğu her türlü bilimsel, ede- bi ve sanatsal yapıttan doğan mane\ i ve maddı çıkarlannın korunması hakkı vardır. 28. Her insanın. ışbu bildiride açıklanan hak veözgürlük- lerin tam anlamıy la uygulanmasını sağlayacak bir toplum- sal ve uluslarası düzene hakkı vardır. 29. 1- Her insanın, şahsiyetinin serbest \e tam gelışme- sinin ancak içinde yaşaması ile mûmkün olduğu topluma karşı, ödevleri vardır. 2- Her insan. haklan ve özgürlükle- rınden yararlanırken. sadece, başkalannın da hak ve özgür- lüklennın tanınması ve korunması amacıyla: ahlak, kamu düzenı ve genel refahın, demokratik bir toplum yapısırida- kı haklı gereklerini karşılamak için, ancak yasanm koydu- ğu kısıtlamalara tabidir. 3- Bu hak ve özgürlûkler hiçbir su- rette Birleşmiş Milletler'in amaç \e ilkelerine aykırı olarak kulianılamaz. 30 Bu bıldirinin hiçbir hükmü, içinde ilan edilen hak ve özgürlükierin. bir devlet, zümre ya da kişi tarafından yok edilmesini savunmaya veya bunu fiılen gerçekleştirmeye hak verdinr biçımde yorumlanamaz. Ana babauın boşanabilmesi çoeuğun iznine kaldı•Yaklaşık 2.5 yıldır TBMM'de bekleyen Çocuk Haklan Sözleşmesi, RP'nın muhalefetine karşın TBMM'de kabul edildı. Sözleşme ile 18 yaşına kadar her insan, çocuk sayılacak. Çoeuğun yaranna olduğu yönünde mahkeme karan olmadıkça anne ve babalar, çoeuğun rızasını almadan boşanamayacak. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Türkiye. Çocuk Haklan Sözleşmesı'ni, "azuılık" statüsü için "soy,dil vedin" aynmlannı ölçüt alan hükümlenne "çekince" koyarak onayladı. Meclıs gündeminde yaklaşık 2.5 yıldır bekleyen sözleşme, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'indevreyegırmesiyledün TBMM Genel Ku- rulu'nda. RP'nın karşı çıkmasına karşın onaylandı. UNICEF Genel Dırektörü James Grant'ın geçen eylül ayında Türkiye'ye yaptığı zıyarette, Cumhurbaş- kanı Süleyman Demirel veTBMM Başkanı Hüsamet- tin Cindonık'tan. "Sözleşmeyi yil sonuna kadar onay- layın" istemı, yaklaşık 3 ay sonra karşılandı TBMM Dışışleri Komısyonu'nda, SHP'lı EsatCanan ve Ab- dülkerim Zilan'ın çekıncelerın kaldınlması yönünde muhalefet şerhi yazdığı sözleşmeye RP'liler. genel kurulda. "örf ve adetlere karşı olduğu" gerekçesiyle muhalefet yaptı lar Türkıye. u azHilık"kavramını "di- ne dayalı olarak" belırleyen Lozan Antlaşması'nada- yanarakÇocuk Haklan Sözleşmesı'nın "dilevesoya" göre azınlık sınıflaması yapan 17, 29 ve 30. madde- lenne çekınce koydu. Sözleşme ne getiriyor? Çocuk Hakları Sözleşmesı'nın onaylanması ile Türkiye'de çocukların elde edeceklen yenı haklar. özetle şöyle: - Sözleşme uyannca, çocuğa uygulanabilecek olan yasaya göre daha erken reşit olma durumu hariç, 18 yaşına kadar her insan, çocuk sayılacak. - Taraf devletler, çoeuğun ana babasının, yasal va- nslerinin veya ailesınin öteki üyelerinin durumlan. fa- alıyetleri, açıklanan düşüncelen veya ınançları nede- niyle her türlü ayınma veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkılı bır biçımde korunması ıçın önlem alacak. - Çocuklar. ulusal gmenlik.' kamu güvenliği, başka- sının özgüıiüğüne müdahale etmeyecek şekilde, der- nek kurma \e banş içinde özgürce toplanma özgürlii- ğüne sahip olacaklar. - Yetkılı makamlar. temyız yolu açık olarak çoeu- ğun y üksek yaranna olduğu yönünde karar vermedık- çe anne babalar, çoeuğun ıznı olmadan boşanamayacaklar. - Hiçbir çoeuğun özel yaşantısına, aile, konut ve iledşimine keyfi ya da haksız bir şekilde müdahale yapılamayacak, onur ve itibanna haksız olarak sal- dınlamayacak. - Geçıci ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan veya kendı yararına olarak bu ortamda bırakıl- ması kabul edılmeyen her çocuk, devletten özel ko- ruma isteyebılecek. Çocuk Haklan Sözleşmesf ne şu ana kadar "onay, katılma ya da intikal" yoluyla 145 ulke taraf oldu. İn- san Haklan Gunü'nden bır gün önce Türkiye'nin de sözleşmeyi parlamentoda onaylamasıyla "imzalayan, ancak henüz taraf olmayan" ülkelenn sayısı 17ye in- di. ABD başta olmak üzere 26 ülke ise hiçbir şekilde sözleşmeye taraf olmadı.