Katalog

Cumhuriyet îmtiyaz sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni: Özgen Acar Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinka>a • Genel Yayın Danışmanı. Orhan Erinç • Yazji^len Müdürleri: İbrahun Yıldız (Sorumlu), EMnç Tayanç • Haber Merkezi Müdürii: tpek Çahşlar • Görscl Yonetmeır AIi Acar • Dış Haberler: Ergun Balcı • Ekonomı: Abdurrahman Yüdınm • İstıhba- rat: Valçın Çakır • Yurt Haberleri: Mehmet Saraç • Makaleler: Sarai Karaören • Spor: Abdülkadir Yücefanan • Düzeltme: Abduüah YazKi Ankara Temsılcısı: Mustafa Balba> •Haber Müdürü. Doğan Akın Atatürk Bul- van No:125. Kat: 4. Bakanlıklar-A"nkara Tel: 4195020 (7 Hat), Telex: 42344, Fax: 4195027 •İzmır Temsilcisı: SenJar Kızık, H Zı>a Blv. 1352 S.2 3 Tel:4411220 Telex: 52359, Fax: 4419117 «Adana Temsılcısı: Çetin Yiğenoğlu İnönü Cd. 119 S. No: 1 Kat: 1, Tel: 3522550-3522601-3522492. Telex: 62155. Fax: 3522570 Müessese Müdürü. Erol Erkul • Koordınatör: Ahmet Koruban •Muhasebe Bülent Yener • Idare: Hiseyin Gûrer • Işletme: önder Çelik • Bılgı-tşlem: Nail Jnal •Bılgısayar Sıstem: Mürüvet Çikr •Reklam. Reha Işrtman V«>ımla\»tı ve Basan: Yenı Gun Hdber \jansı. Basın ve Yayıncıhk A.Ş. Turkocagı Cad. 39 41 Cagaloglu 34334 tsl PK 246 tstanbûl Tel (0 212)5120505(21) hdt)Tekx 22246. Fax (0 212)5138595 I6OCAK 1994 İmsak: 5.50 Güneş: 7.20 Öğle. 12.21 İkındı: 14.46 Akşam: 17.08 Yatsı: 18.32 'de1988bir İngiliz fırmasıyla STFA'ya yaptınlan imar planlannda, "Dalan'ın talimatıyla" 700 hektarlık bir alan yapılaşmaya açıldı. İdaremahkemesi bu planlanl993'te durdururken, beş yıl önceki "kentsel parklar ve yeşil alanlar" çoktan betonlaşnuştı... "Planda yeşil alan olarak görünen ve plan notunda bila bedel kamuya terk edil- mesi şartı bulunduğundan, bu alanın yeşil saha olarak muhafazası uygun görülmüş- tür." Etiler'de. ünlü bir "şeker şirketine" ait arazi için, Anakent Belediye Meclisi'nin 20 Eylûl 198Tde aldığı bu karar, hiçbir ışe yaramadı. Çünkü, aynı arazi, daha sonra "başkanlık talimatıyla" imar plan- lanna "yoğun konut bolgesi" olarak geçi- rildi. "Ortaköy 39 pafta, 1079 ada, 110 par- sel sayılı yerin, önceki imar planındaki gibi yeşil alan olarak muhafazasına karar verilîniştir." Ortaköy'deki bu parsel için de Ana- kent İmar Komisyonu'nun 1987 eylül ayında aldığı yukandaki 28 nolu karar, ancak kağıt üzerinde kaldı. Çünkü, dev- reye yine "başkanük talimatı" gınyor ve imar planı yapımcısı da buna uyarak, aynı parseli "yoğun konut bölgesi" içine alıyordu. Talimatın gerekçesi ıse "Orta- köy vadisimten geçirilerek 40 m'lik bul- var" ile olan yol bağlantısıydı. Bu tür, sayısı bilinmeyen "talimatlar- dan" sonra, fstanbul'un 1970'lerden ben özenlekorunan Beşiktaş, Sarıyer, Bey- koz ve Üsküdar ilçe sınırlanndaki "Boğa- ziçi Geri Görünüm ve Etkilenme Bölgele- ri 1/5000 ölçekli Revizyon İmar Plan- lan", Anakent Belediyesi'nce 1988 yılı haziran ayında yürürlüğe sokuldu. Planlann başlıklar.nda, o günedek şe- hircilik kurallannda hiç rastlanmayan bir "not" dikkati çekmekteydi: "Bu planlar, baskanlığuı tali- matları doğrultusunda dü- zenlenmiştir." Dalan'ın. 1987 rakamıyla 450 mil- yon liraya ihale ettiği bu planlan, İngiliz Hakro» Fox and Associate rırması ile STFA'nın Temd Mü- hendislik şirketi "ortaklaşa" üstlenmiş- lerdi. Boğaziçi'ne uzakıan bakafı yak- laşık 2000 hektarlık gen görünüm bölge- siyle, 5000 hektarlık kırsal ve kentsel et- kilenme bölgesini "imara açan" planlar- da, İstanbul'un yeşil kuşağı olan kuzey kesimlerinde "2 fnilyon kişilik" yeni yer- leşme alanı yaratılıyordu. Üstelik, dört ve beş katlı apartman izinlenyle ve yine önceki planlarda "kentsel park" olarak aynlan birçok alanın da "iskan sahası- na"çevrilmesiyle. Oysa, 80'li yıllann başlannda "bürosu ve arşivi" yok edilmiş olsa bile, "tnıku- ken" yine de uyulması gereken 29.7.1980 onayü nazım planda, bütün bu bölgeler "İstanbtıl'un yaşayabilmesi için" imar kısıtlaması getirilen alanlar olarak belir- lenmişti. Onaylandıktan sonra birkaç yıl içinde Ortaköy V adisi'nı inşaat alanına çevi- ren; Etîler'in Boğaz görcn kesimlerini "süper-lüks" yapılaşmaya açan; Sanyer yamaçlanndaki özellikle Maden Vlahal- lesi'nin tanm ve orman alanlannı beton- laştıran; Beykoz-Çubuklu sırtlannı. Küçüksu vadısını, Çamlıca eteklerinı ve Üsküdar-Altunizade-Bevlerbevi bölgesi- ni yağmalatan bu plan, aslına bakılırsa "yasal" da değildi. Çünkü. kapsadığı SİT alanlan için 2863 sayılı yasa gereğince Konıma Ku- rulu'nun onayı alınmamış; aynca 3194 sayılı imar yasası uyannca da üst plan kararlanna uyulmamıştı. Mimarlar Odasfrun. bu "talimat planına" karşı 1988'in arahk ayında açtığı iptal dava- sında. ancak 1993 yılında "yürütmeyi Tarihiyalılara otomobilkazı KAZIKLI YOL ÖNCESİ VE SONRASI - Arnavutköy yalıiannda kayıklann yerini şimdi otomobiller aldı. Mahkeme projeyi iptal ettiğinde Dalan, kazıklıvolu çoktan hizmete açmıştı. > ^ _ ^ ^ ünya kentlerinde "yalı" W "^k konumundabulunan m • tarihselyapılardan m M oluşmuş kıyı dokulan çok m M azyerleşmedevardır. St. m ^ Petersburg, Amsterdam, Venedik... ve. birde İstanbul... Bunlararasında. özellikle İstanbul yalılannın ise, yine dünyada "çok özel" birkonumuvedeğeri vardır. Çünkü onlar, hem tarihsel anlamda zengin bir kültürün simgelendır: hem de "Boğaziçi" gibi, herhangi bir denizin \a da kanalın değil, "Asya >e Avnıpa kfiltürlerinin buluştuğu" eşsiz bir uygarlık suyunun kıyılannı süslemektedir. Tek başına bir Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı bile. 1699'dan bu yana Boğazıçi kültüründe varlığını korurken. bir St. Petersburg kentinden bile daha eskidır. Nitekim. bu ev rensel değeri y üzündendi r ki, 100'üaşkınülkeden I milyonayakın üyesi olan Uluslararası Mimarlar BirliğTnin eski Genel Sekreteri Nils Carison, 19 Ekim 1988'de Bedrettin Dalan'a gönderdiğı mektupta. İstanbul'un kuzeyini imara açan "talimatlarını"eleştirerek dünya mimarlannın şu kaygılannı başkana iletmektedir: "Bazı bölgeler >e kentler, uluslararası planda, ötekikrden çok daha önemli bir konumdadır. (...) Boğaziçi, uluslararası düzeyde büyük bir ilgi alanıdır." Ne var ki Dalan, 'İstanbul'a uluslararası ilgi"denince. salt "köprii, oto-yol, gökdelen" türünden "ranta dönük" yatınmlan anlamakta. Yalılar. korular. ormanlar. tarihi yanmada. Pera. Tarlabaşı. kentin tarihsel silueti... gıbi kavramlann ise. 'imar hakları" yanında hemen hiç değeri yoktur. Dalan'lı yıllann bu şehircilik felsefesinde. "İstanbuPu sarsan" en çarpıcı uygulamalardan bın de ünlü "kazıklı yoUar" olmuştu. Kentin "olanaklan" tıkanınca. bu kez "denizegöz koyan" imaranlayışı, dünyanın dört bir \anına dağıtılan "Türkiye posterlerinin" belli başlı tarihsel kahramanlanndan Arnavutköy yalılannın önüne. dört şeritlı bir yol kuruyordu. Artık. ya o posterleryırtılıp atılacak ya da üzerlerine "Dalan'dan önce" dıye yazılacakü. "Anayasaya aykn villalar" ile. yasalara aykın "talimat planlarının" yaratacağı büyük trafik yükünü "denize vermek" üzere tasarlanan kazıklı yolun ılk kaakları. 1987ortalannda Arnavutköy'eçakıldı. Derken bu uygulama Sarıyer'ede sıçradı. Boğaz'ın Rumelı kıyılan sırayla kazıklanırken, bundan Haliç de nasibini aldı ve Evüp-Bahariye arasında 300 m'yi aşkın bir sahıl yolu da 640 kazık üstüne oturtularak, 1988 ekiminde hizmete açıldı. Aslında kazıklı yollar, İstanbul"un tarihsel kı\ ı kültürünü "otomobil imparatorluğuna" teslım etmenın ötesinde "kıyı yasası" açısından da "hukukun ka/ıklandığf' ilginç bir örnek oluşturmuşlardı. 2960 sayılı Boğaziçi Yasasfnın gereği de yerine getınlmemış. Yüksek Koordinasyon Kurulu'nun onayı alınmadan inşa edilmışlerdı. 1987 yılında, henüz ilk kazıklar çakılırken. Arnavutköy 'deki yalılann sakinleri, nhtımlanna \ anaşan bu yasadışı yola karşı idare mahkemesinde davaaçtılar. İdariyargı, 1988"inocak ayında "inşaatı durdurma kararı" v erdi. Ne \ar ki Dalan, hukukçulann hiç bilmediği bir kuralı keşfederek, "kararı uygulamak için 60 giin sürem var" deyip. inşaata de\ am ettı. Henüz mahkeme sonuçlanmadan da. 20 Mart 1988"de aynı kazıklı yolu tamamlayıp. bando eşliğinde törenle hizmete açtı. Üstelik. töreni hayretle izleyen. mahkemede dava açmış yalı sahiplerinden Nedret Kalaycıoglu ile birlikte. önünden artık kayık yerine otobüs geçen yalısının önünde "hatıra fotoğrafı" da çektirecek... İstanbul Bırinci Bölge İdare Mahkemesi, Arna\ııtköy-Akıntıburnu kazıklı yolu için 1989yılınınnisan ayında "iptal" karan aldı. Yani. açılışındanyaklaşık bir yıl sonra; yerel şeçımlerden ıse hemen sonra. İstanbul'un ve "yasa dışı" kazıklı yolun yeni sahibi Nurettin Sözen, mahkemenin iptal karanndan sonra ilginç bir konumla karşı karşıya kaldı. Kazıklı yol da, tıpkı 1993'te Park Oteli'nın düşeceği durum gibi, "hukuken yok", ama "fiilen var"dı. inşaat, yürütmeyi durdurma karan uygulanmadan bitirilmiş, sonunda ortaya yıkılması gereken bir "suç unsuru" çıkmıştı. Ne v ar ki Sözen. Sanyer sırtlanndaki benzer konuma düşen L'yum Villaları için "yasal gereğini yapmayı" yeğleyıp, kazıklı yolu Dalan'a bağışladı ve yıkmadı. Ancak kazıklı yolun "kazıklan" bu kez bağışlamadılar ve Arnavutköy yalılannın nhtımlannda çatlamalar, duvarlannda ıse oturmalaryarattılar. Bu yazı dizisi kaleme alınırken, yalı sahipleri "çadayan duvarları" ile ılgılı fotoğraf ve raporlardan oluşan bir dosyayı ellerinealmış, "zararlannı karşdayacak"biryetkılian\orlardı. Altı yıl önceki törende. yalının önünde fotoğraf çektiren Dalan ıse, yeniden "yetkiü" olmak ıçın, yerel seçım kampanyasına çoktan başlamıştı...B imarplanlanndaBizansoyunları 1 983- İSTANBULV SARSAN ON YIL "83Ruhu"veîSTANBUL... Yağmaya yasal bazırlık... Anayasaya aykın ruhsatlar... Dalan'ın "kafastndaki"planlar... Ayrıcalıklı "rantkuleleri''... Orman alanlarında "yeşilyaşam"... Thatcher'la köpru pazarlığı... Su havzalarmda "luksyapılaşma"... Boğaziçi'nde milyarlık kondular... Gecekonduya ' 'mafya'' güvencesi... Küçük Armutlu-Sultanbeyli ve demokrasi... OKTAY EKİNCİ durdurma" karan verilebildı. Ne var ki. aradan geçen 4 yılı aşkın sürede plan öylesi- neyüriimüştüki.yaşadışılığıbelgelensebile. yarattığıyağmanın İstanbul'a verdiğizaran gidennek, artık olası değildi. Kentin korunması gereken değerlerini "ranta cevirmekten" başka hiçbir nedeni gösterilemeyecek o!an 1988 onavlı planlann yarattığı tahribatta. "talimat ve karar sahi- bi olan" Bedrettin Dalan'ın ne kadar so- rumluluğu varsa. hiç kuşkusuz bu planlan daha sonra "benimseyen" son dönem yerel yöneticilerindeokadarpayıvardı. Nitekim. İdare Mahkemesfnin. "uygu- lanmasında sakınca gördüğü için", (dört yıllık bir gecikmeyle bile olsa) yürütmeyi durdurma karannı vermesınin ardından mahkemeye yapılan itirazlar. "eleştirilen birdönemin"başlattıeı imar anlayışının yi- ne "sürdürülmesi" anlamını taşıyordu... • Plancılara verdiği talimatlarla İstanbuldaki "pantı" süper dûzeylere çıkaran Dalan, bipçoklan için kentin "Süpermen"i olmaya da hak kazanmıştı BAŞKAN • bianbul 6011 \ll- / larda sürekli sarsılırkcn. kimi tarihsel cepheler- dc dc "Kuvayı Milliye Sa\ıın- ması" gerçekleştırildi. Ken- tin kültür ve doğa değerleri- ni yağmaya teslim etmemek ıçın direnenler. bazı önemli "mevzileri" terk etmeyip. "hukukun östûnlüğüne" olan inançlannı zaferle noktaladılar. Örneğin. Maçka Kışlası böylesi bir savunmayla "\İenkul Kıyn.etler Bor- sası"nın işhanı olmaktan kurtanlırken. İstanbul'un kültür ve bilim simgesi tari- hi Taşktşla binası da, ünı- versite üyelennin ve mimar- lann yoğun çabalan sonu- cunda. çok yıldızlı bir "ma- ganda oteüne" dönüştürüle- medi. 1984 yılının arahk ayın- da. Taşkışla binası ile 52252 m 2 'lik bahçesi. "5 yıldızlı otel" yapılması ıçın Malıye ve Gümrük Bakanlığı'nca "ESKA İnşaat A.Ş."ye 49 yılhğına kullanma hakkı ve- rildi. Haziran 1986'da da yıne 49 yıl için irtifak hakkı kuruldu. kiraya verildi. Oysa ki Taşkışla. "Milli Müdafaa Vekaleti" tarafın- dan. "Keisicumrıurun emir- leriyle", 1943te "Maarif Vekilliğine" tahsis edilmiş ve koşul olarak da "İstanbul Yüksek Mühendislik Oku- lu'nun bina sıkınttsının gide- rilmesi" öngörülmüştü. İTÜ burayı devralınca ol- dukça harap bir haldeydi ve Paul Bonatz ile Emin Onat gibi ünlü mimarlan tarafı- ndan restore edilerek Mı- marlık ve İnşaat Fakültesi kimliğine kavuşmuştu. 14 5 1983 tarihindede Anıtlar Yüksek Kurulu'nca 1. sınıf tarihi eser kapsamına alınmışü. Maçka Kışlası'- yla birlikte... Turizm merkezi Binayı otele çevirmek üzere giriştmlerine başlayan ESKÂ A.Ş. "ayrKalıklı imar olanağına" kavuşabil- mek için önce Kültür ve Tu- rizm Bakanlığı"na başvur- du. Bakanlığın da bu proje- yi uygun görmesi üzerine. Bakanlar Kurulu Taşkışla'- yı 18.3 1987de "turizm merkezi" Taşkışla'da 'Kuvayı Milliye' savunması Turizm merkezleri >ağması Taşkışla'yı ete geçirmek üzereydi. Ancak, bu kez tarih "rant ekonomisi"ne teslim edilmedi... ilan etti. Ardından aynı otel projesi. bu kez Taşkışla'yı vaktiyle " 1 . sınıf eski eser" olarak ilan eden kuruldan da onay aldı. Aralannda Prof. Feridun Akozan, Prof. Gönül Öney, Prof Yusuf Boysal, Prof. Gönül Tankut'un da bulunduğu Taşı- nmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu üyeleri. 2 7 1987 gün ve 3479 sayılı kurul karanyla. ESKA'nın otel projesinin ü\gulanmasında "sakınca bu- İunmadığına" karar verdiler. Böylece İTÜ'nün simgesi \e İstan- bul'un da tarihsel değeri yüksek yapı- lanndan biri olan 125 yaşındakı Taşkı- şla binası için. "geriye sayma" baş- lamıştı. Artık. yeni ki- racısının elinde. her yerden onaylı bir otei projesi vardı. Davalar açılıyor Bu onaylar sonucunda "tehlike" kapıya dayanı- nca. İTÜ Mimarlık Fakül- tesi öğretım üyelen Prof. Dr Erol Kulakstzoğlu, Prof. Dr. Yıldız Sey, Prof. Dr. Afıfe Batur ile Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, ıdari mahkemede dava açtılar. Mimarlar ve aydınlar, basının ve kamuoyunun da sürekli ilgisini çekerek. "Taşkışla'yı kurtarma" kampanyası açtılar. Üni- versite öğrencileri, aynı amaçla sürekli etkinliklere başladılar. İmza kampan- yalanna. SHP liden Erdal İnönü ve DYP lideri Süky- man Demirel de katıldı. Mi- marlar Odası da "davacı- lar"arasınagirdı... Bütün bu çabalar sürer- ken. "Bu projeye karşı çı- kanlar haindir" diyerek tep- kileri üzerinde toplayan ESKA Yönetim Kurulu Başkanı Selim Edes de boş durmuyordu. Reqent Ulus- lararasi Otelcilik de 1987 vılında 50 milyon dolarlık anlaşma \mzalayarak. Taşkışla'yı İTÜ'den ^esBm almaya" hazırlanıyordu. Anakent Belediye Başkanı Bedrettin Dalan ıse "teslim etmemek için" direnen İTÜ üyelerini eleştiriyor. Taşkış- la davasına olan yak- laşımını şöyle özetliyordu: "Bir binayı hiçbir şey yaptırmamak. o binayı öl- dürmektedir. Taşkışla'nın du> arlarında incir ağaçları çıkmtş, önce onu halletsin- ler...."(Milliyet-19.7.|988) Tartışmalar ve "direniş" sü- rerken, idare mahkemele- rinde açılan davalar da so- nuçlanrnaya başladı. İstan- bul 3. İdare Mahkemesi 2 Arahk 1988'de. Taşkışla'- nın ESKA'ya kiralanmasıy- la ilgili tüm karar ve onaylar için yürütmeyi durdurma karan verdi. Taşkışla'nın kesin kurtuluşu ise. ancak 1989 temmuzunda alınabi- len iptal kararlanyla müm- kün olabıldi. Denebilir ki bu davada. bir yanda "bilim ve hukuk", öbür yanda ise "Dalan ve Edes" vardı. So- nunda "Kuvayı Milliye ruhu", Taşkışla cephesinde "83 ruhuna" galıp geldi... • Yann: İstanbul el değiş- tlrfyor, Ankara bastırı- yor...