Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 HAZİRAN1993 PAZAR 8 PAZAR KONUKLARI Karikatüristler,ya da Bab-ıAWıûnDonIGşotTanSUNUŞ: Ülkemizdekarikatürün îarihioldukça eskilere dayamyor. Osmanlı İmparatorluğu'mın son dönemlerinden itibarengazetelerde, dergilerde karikatürleryayınlanmaya başlanmış. Cumhuriyeî döneminde de karikatüre olan ilgigiderek arttı. Hatta sadecekarikatürlerinyayunkmdığı dergüerbüyük rağbet gördü. Bu dergilerin en öndegelenlerinden biriside Yusuf Ziya Ortaç'tn çıkardığı Akbaba 'ydı. Akbaba,pek çok karikatürist yetiştirdi. Bunların en tanmmışlarından biride şu anda Türkkarikatürcülerinin duayenisayüan Necmi Rıza Ayça. Profesyonelolarak karikatür çizmeye 1930 'larda, Akbaba dergisinde başlamış. Yıllarca bu alanda çalışmış, uzmanlaşmış. Meral Simer ise Ayça 'ya kıyasla' 'dahayeni'' bir karikatür cü ve çizgifîlm yapımcısı. Simer, karikatür cü olarak işe başlamış, ama sonunda çizgi filmde karar kılmış bir kişi. Kendisinibu alan üzerinde geliştirmiş. Bu iki sanatçıyla Türkiye'de karikatür sanatmı ve sorunlarınıkonuştuk. Söyleşi Leyla Tavşanoğlu Konuklar Necmi Rıza Ayça Karikatürist Meral Simer çizgifîlm yapımcısı Necmi RızaAyça 19I4'te Yugoslavva'nın Pırıştınekentındedoğdu Aüesıvlebırltkte 1920deIstanbul'agoçettı htanbulErkek Ltsesı'nı bıtırdikten sonra Guzel Sanaüar Akademısı Resım Böhaminde \ttksek oğrenanmı tamamladı 1936 yılmda Akbaba Dergısı'nde karikatür çızme\e başladı Akbaba nındışında. çeşıtlıdonemlerde Yedı Gun, Pardon, Şaka, Papağan aergüermdeçalıştı Bugım Turkıye'dekı kankatnnstlerm dua\enı durumunda Ayça, "Benım 250 tane torunum var Hepsnle degurur duyuyorum"dıyor arikatür çizmeye ne zaman başladuuzî AV ÇA - Ben ıkı kez dunvaya geldım llkı Yu- goslavya'da, şınn Pınşüne kasabasında Yıl 1914 fkıncı dunyaya gelışım Babıâlı Caddesı, Vı- layet Konağı karşısında ufak, ıkı katlı, san bır bınada oldu Bu san bınada Akbaba gazetesı çıkıyordu Ikıncı doğuşum ebeb oldu Ebem de Yusuf Zıya Ortaç'tı (Akbaba dergısının sahıbı) Gel zaman gıt zaman. 22 yıl bırlıkte çalışük Bu 22 yıl Akbaba'nın kapak resımlennı hep ben çızdım İçerkı sayfalara da bazen kadınlı, bazen de polıtık kankaturler çızerdım Ama genelde hıç deâijmeden 22 vıl kapak resmı çızdım -tlk kankatürümüzü ne zaman çizdiniz? Konusu neytS? AYÇA - Benım gençlığımde Kumkapı'da evler vardı, oralarda aıleler otururdu Kankaturun konusu şoy le Darbırsokak Dar sokağın kenannda ahşap bır ev Evın balkonundan 120 okkalık bır Madam Surpık aşağı doğru sarkmış Balkonda kuş kafesı, sar- dunya saksılan var, Sokaktan afılı. başında balık tablası. tablanın ortasında bır teraa, avağındakı yemenılennın arkası basılmış bır balıkçı geçıyor Madam Surpık balıkçıya sesleruyor "Balukçı. ba- lukçı, baluklar tazedır'" Balıkçı cevap venyor "Cardı canlı Ma- dam " Madam Surpık de dıyor kı "Zo. sen de canlısın, ama taze devılsın Ben bu kankaturu Akbaba'ya goturdum O zaman bır merdıven çıkıyorsunuz Sağ tarafta bır oda Orhan Seyfı Or- hon'un SoltardftadaYu- suf Zıya Ortaç'ın odası Çekınerek kankaturu ver- dım Yusuf Zıya kaşlannı kaldırarak kankatüre şoyle bır baktı sonra "Bak, Seyfı delıkanlı ne yapmış.' dedı. Orhan Seyfı'ye verdı O da be- ğendı Sonra,' Senın adın ne9 " dedıler ' Benım adım Necmı. efendım,' yanıtını verdım O zaman Rıza. sovadı "Senneya- parsın9 " dıye sordu Yu- suf Zıya 'İstanbul Lısesı nı bıtırdım," de- dım "Pekı. kankatürunü çok beğendık Bundan sonra senden haftada ıkı kez kankatur ıstıyoruz" dıye karannı açıkladt "Hay hav efendım. teşek- kur edenm." dıverek oda- dan çıktım Merdıvenlen oyle bır ınışım var kı, gör- meyın Duşunebılıyor musunuz 9 Akbaba'da ka- nkatürlenm çıkacak Ka- natlanmış gıbıyım Sonra merak etmeye başladım. "Acabd bu ddamlar kan- kature ne verecek9 " dıye Yıl 19% Bır hafta geç- tıkten sonra kankatünım Akbaba da çıktı Artık o kankatüru kımlere gös- termedım kı Gomneyen kalmadı İlk kankatüru- me karşıhk verdıklen para 50 kuruş oldu -Peki 50 kuruşun ahs gü- cü ne kadardı? A\Ç\ - Söyleyeyım O donemde Vılayet'ın karşısında, sahıbı Ârna- vut olan Fettah Lokantası vardı Oradan Orhan Ural'la (unlu kankatunst) dört kap \emek getırtır- dık Adam başma 18 ku- ruş oderdık 18 kuruşla ıyıce kann doyuruluvor- du Demek kı Yusuf Zı- ya nın kankatur başma takdır ettığı 50 kuruş ıyı paraydı Kalan 32 kuruş- lan bınktınyonız Hafta sonunda Beyoğlu na gı- dıpeğlenıvoruz Muştenlen Almanlardı Orhan la (Ural) oyle suflı meyhanelere hıç gıtmezdık Bu 22 yıl devam ettı Arada bazı kop- malar oldu tabu Çunku Yusuf Zıya'mneh bıraz sıkıydı Benım bu kopmalanm hep para yuzünden oldu Ya paranızı alamıyorsunuz, ya noksan ahyorsunuz. sonra da aynhyorsunuz Babıâlı o zaman küçuk bır yerdı Benım Akbaba'dan aynldığımı Sedat Sımavı (Erol ve Haldun Sımavı nın babası, Hurnyet gazete- sının kurucusu) ışıttı Ikı gun sonra evıme mektup geldı. "Necmı Rıza, senınle goruşmek ıstıyoruz" dıye Kalktım, Babıâlı'ye mdım O zamanlar Vılayet'ın karşısında ahşap bır konak vardı Şımdı orada Gorsel Yavınlar var galıba Sedat Sımav ı'nın o donem sahıp olduğu Yedı Gun ve Kankatur dergılen o bınada çıkardı Konakta odasına gırdım. "Necmı Rıza. nıve a>nldın Akbaba'dan'" dıye so- runca "Efendım paramı dlamıyorum vanıtını verdım Bunun uzenne Sedat Sımavı şovlc dedı A Necmı Rıza nıçın paranızı vermıvor' Bu Yusuf Zıya da ne para canlısıdır' Daha sonra da ıt savfalara dıledığım konularda ıkı kankatur \apa<-ağımı bunun dısında da ^ edı Gun de çıkacak yaalardan ıkısını bana eve vereceğını bunlan benım okuyup yaa- lara resım vapacdğımı so>ledı Istedıklennı kabul ederck bunlan beş gun s>onra geııreteğımı sojledım Bes gun sonra gıttım Scdat Sımav\ sordu Necmı R174. V usufZıva dan ne alı^ordun' Kan- katur başına ellı kuru 1 } dldığımı soyledım Bana Sana kankatur Pencerem Baü'yaaçıktı >İki kez doğdum. İkinci doğuşum Akbaba'da oldu. Ebem ise Yusuf Ziya Ortaç'tı. CemalNadir'i, Ramiz'i hiç taküt etmedim/ başına bır lıra vereceğım" dedı Bır-ıkı yıl kadar Sedat Sımavı'yle çabştım Sonra, bılıyorsunuz Babıâb Caddesf nden aşağı ınerken baküm karşıdan Yusuf Zıya gebyor Çok ıyı konuşmasını bılen bır ınsandı Ağzmdan bal akardı Benı gorünce, "Vay, Necmı Rızaağım, nerelerdesın9 Senı o kadar göreceğım geldı kı Vallahı gecelen rûyalanma gınyorsun Senı adım adım takıp edıyorum Akbaba'dan uzaklaştıktan sonra senın çızgılennde bır değışıklık oldu Necmı Rıza yapma Sen Akbaba'da doğdun Akbaba senı doğurdu Sen en lyısı oradan aynl Sanatında da aşağı doğru ınış başladı," dedı O zaman gencım tabıı Onun en yaldızh konuşması- na dayanamadım Sımavı'ye aynldığımı bıldırdım -Akbaba'da o sefer kaç yılçahştuuz? AYÇA - Akbaba'da bu kez ıkı-uç yıl çalıştım Sonra yme aynı şekılde danlmalar oldu Tekrar Sedat Sımavı benı çağırdı Bırkaç kez böy le oldu Hatta bır gazetecı kız bana şoy le bır soru sormuştu "Sedat Sımavı her sefennde sızı nasıl gen alıyor9 ", "Valla, alıyor, bır şey de söylemıyor," dedım Sonunda Akbaba bıtkısel hayata gırdı Azız Nesın'ı danlttı. Turhan Selçuk'udanltü. Semıh Balcıoğ- lu'ru danltü Benı danltamazdı, çunkü sakab elımdeydı Kapak resmını ben yapıyordum Yabancı dergılerden eskı kankaturlen makaslayıp Akbaba nın arka sayfasına koyardı -Daha sonra siz neyaptuuz? AYÇA - Akbaba, ben aynldıktan beş yıl sonra kapandı Orada Idare Mudurü Ahmet Kocar vardı "Necmı Ağabey, ben bır gazete çıkarmayı düşünüyonım Bu adamla (Yusuf Zıya Ortaç) anlaşma- ya ımkân yok Bütün sınır sıstemım bozuldu Arada bır bana yardım eder mı- sın9 "dedı "Senparayıbul, gazetenı çıkar Ben de bu- radan aynlınm," dedım Gerçekten de bır ay sonra parayı bulduğunu soyledı Hurnyet gazetesırun karşısında bır hanın en usı katıru tuttuk Yalnız bu arada, "Ahmet Bey, ma- dem kı yenı bır şey çıkan- yoruz Sana bır tavsıyem var Ben ıkı Fransız, ıkı Al- man, ıkı de Italyan mızah dergısı alacağım Bu altı mızah dergısını yere senp karşılanna geçerek 45 da- kıka seyredeceğız Hangısı- nın bıçımı, hangısının mı- zanpajı guzel, hangısının bıze benzemeyen taraflan var, bunlara bakacağız Ezbere bır şey cıkarma- yabm," dedım Bana derplen alacağım. uç gün sonra da benı ara- yacağını soyledı Gerçek- ten de uç gun sonra telefon çaldı Bana aldığı dergıle- nn hıçbınnın boyutlannı beğenmedığını soyledı Bu sefer ne oldu9 Çıkardığımız Papağan dergısı bır Akbaba kopyası oldu Necmı Rıza da Ak- baba'nın kapak ressamhğı- ndan Papağan ın kapak ressambğına transfer edıl- dı Ilk defa guzel kadın re- sımlen yapük Bu, klışe masraflan nedenıyle bıraz pahab oluyordu Bunun uzenne, kalktık, Semıh Balcıoğlu'ndan nca ettık Başladık bız de yabancı dergılerden makaslamava Oldu Akbaba nın kötu bır kopyası İlhan Selçuk'a "Başmakale yazar mısın9 " dıye nca ettım "Yazanm, ama ımza atmam." dedı "Nıye ımza atmazsınr " dıye sorunca. "Çunku ben Cumhunyet'le anlaş- mabyım," yanıtını verdı Böylece ımzaşız yazdı Ad- nan Velı'ye, Ümıt Yaşar'a vazmalarını nca ettık Çıktığjmızda kadromuz çok kuvvetlıydı Paramızdavardı Papağan bır sure sonra gıderek zayıfladı Beş yıl dayandık Beş yıl sonra kapatmak zorunda kaldık -Siz bugûn TSrkiye'deki karikatürcükrm duayenisimz... AYÇA - Evet, en yaşlı kankaturcü benım Necmı Rıza kanka- turcülenn en yaşlisi olduğuna. bızım Kankatürculer Demeğı'nın de 250 uyesı olduğuna göre demek kı benım 250 tane torunum var -Böyk dütç kaîmayı neye borçbtsunuz? AYÇA - Oncelıkle Batı da gozumu açtım Sonra. vaşamım bo- yunca benden yaşlı kışılerle arkadaşbk etmedim Batı'ya açık pen- ceremı de hıçbır zaman kapatmadım Çızdığım tıpler, ozelhkle kadın tıplen Batı'dan aldığım kultürun urunlendır •özet&kle çizdiğiniz kadın tipteri dikkat çekerdi. Hatta o döneme göre oldukça erotık konular seçerdınız- Çoğunlukla kadın resımleri çızmenızin nedenı nedir? \\ Ç A - Bunu ben de hep kendı kendıme sormuşumdur Sanı- yorum Pınşlınedekı vıllanmın etkısı var bunda Dört-beş yaşla- nndayken Pınştıne de pıyasaya çıkan Yugoslav subaylann van- Unnddkı kadmlan hay ranlıkla ızlerdım Hem çok guzel, hem çok şık kadınldrdı bun'ar Üzcrlenndekı elbıseler vucutlanna vapışmış olur butunvucuthallannıorıayaçıkdnrdı Sonra ben kendı ıstedı- ğım gıbı çızdım Cemal Nadır'ı. Ramız'ı hıç taklıt etmedim Ya- bann kankaiunstlen çok ızlerdım Meral Simer 1948 İstanbul doğumlu Sultan Selım Kı: Meslek Ltsesı 'nı bıtırdı Lıse öğremmmm son \ ılmda çızerlığe başladı İlk karıkatur- lennı 1969da çızdı A\nı vıl çızgı fılm çalışmalarına başladı Çeşıtlı ulusal, uluslararası \arışmalarda oduller aldı ' Bahar Nasıl Tamam Oldu9 " adlı ılk kısafihnan 1972 vılmda vaptı Eserlerı ıle çeşıtlı varışmalara katıldı Üskup'te bırmcılık ödülu aldı A \ nca Bulgarıstan 'da \e Akşelur 'dekı \ anşmalarda derece\ e gırdı Simer, karıkaturde bırıkımm gereklılığıne değmdı. izint merakuuz nasıl başladı? Daha sonra nasıl geBşti? SİMER - Çocukluğumdan merakım vardı Ben kız meslek hsesını bıtırdım Resme karşı orada bır eğılımım oldu Çok severek çalışıyor- dum Okul bıtmeden bır resım atolvesıne gır- dım Yaz tatıbnde oldu bu Boya.çızgıkokusu- nu aldım Sonra sonbaharda okulum- açıldı Okulu bıtırdıkten sonra yenı atolyede çalışma- \a başladım Bu nedenle de unıversıteye gıtme- dım Atolyede Alı UKı. Tonguç Y aşar. Yalçın Çetın ortakü Boya ıle başladım Asetat uzenne cını murekke- bıyle de çalışıyordum Sonra ara resım yaptım Hepsı aşama aşama oldu Kamerada tek kare çekım yaptım Yava^ yavaş gelışerek oğrenmeye başladım Bu arada boş da durmuvor, ka- nkatur çızıvordum O konudadaepeycedestek gordum -Hangi dergide çizttodz? SİMER - Uk kankatürum 1970 yılmda Akbaba'da yayı- mlandı -O zaman kaç para ahmstauz? SİMER - Hıç para almadım O zaman Vedat Saygel'le konu- şup anlaşmıştık Daha sonra çizmeye de\am ettım Yanşmala- ra kaüldım Amatorlukten profesyonellığe geçış vıllanmdı Hatta Akbaba'da ılk ka- nkaturum vayımlanı- rken Zekı Beyner'ın yazısmda tanıtıldım Ya- vaş yavaş benımle bırlık- te kankatürum de gelış- meye başladı Sergılere katıldım Bunlar hem uluslararası. hem ulusal nıtelıktevdı Kankatür- lenm albumlerde de yer aldı Ama kışısel bır al- bum hazırlamadım -Neden tek kartden çok kareH bir çahşmaya geçti- niz? Bunu niçın tercih etti- niz? SİMER - Daha once de soyledığım gıbı ben zaten ortamın ıçındey- dım Başlangjcım hem kankatur, hem çızgı fılm Ekonomık durum soz konusuydu Kankatur çızgısmde para kazan- mam olanağı zayıftı Bu alanda ise çalışıyorum, hem oğrenıvonım, hem uretıyorum, karşıhğında da İcamımı doyuracak kadar para kazanıvo- rum Burada ortamını buldum, goturuyorum Kankatur ıçın belkı de mucadele \ermek zorun- da kalacağım Bırgazete- de >a da dergıde yer al- mak zorunda kalacağım Ben olavın ıçınde ya- şadığım ıçın bo\ le bır ge- rek duymadım Çunku zaten çızgıve emek ven- yorum Çızgıden kop- muş değılım Kankatur- lenmı de arada yapno- rum Çızgının ıçınde olunca ıkısı de kendılı- ğınden bır arada gıdıyor Arada yorgunluklar da oldu Çızgı filmın sureklı çalışması belkı vorgun- luklan da getınvor Bu, ulkemızde çok gelışmış bır ola\ değıl Bu ışın uzenne tazla duşen kım- se\ok Yardımcısız kala- bıhyorsunuz Herışıken- dınız yapmak zorundasınız Tabıı bu ınsanı yıpratıvor va da \oru\or Ama sonunda ış ortaya çıkınca bu>uk bır mutluluk duyuyorsunuz Kankatur ve çızgı fılm aynı anda vuruyor Ama bır dala ağırlık venrken dığer dab bıraz gevşek tutmak zorunda kalıyor- sunuz Tabıı kı ıkısı a>nı anda aynı ağırlıkla vurûvemıvor - Tek bir kare çizmek ne kadar zaman ahr? Bir çizgi fitm için ne kadar zaman gerekir? SİMER - Tek bır kare bellı bır bıhnç, bellı bır duvarlılık sonu- cu yaralılıyor Onunla butunleşmek gerek \ma o konsantras- yon olduktan sonra da onun varatılması o kadar kolay bır şev değıl Bellı bınkımler sonucu yaratılıvor Buna bır gun gıbı bır sure veremezsinız O, sızde bır yaşam bıçımı olu\or Ya- şadığınız her ola\ vannçıkmayabılır. ama bınkımı bırav sonra çıkar, _YUZ sene sonra çıkabıhr Çunku sız o olayı yaşivorsunuz Strese gırıyor \a da coşuyorsunuz Bunun sonucu tepkı olarak bır çızgı bende mutlaka çıkacaktır Y anı tek karenın çahşması da uzun bınkımler sonucu oluyor Çızgı filmde de aynı olav geçerlı Yalnı/ onun scnanosıı var Şımdı ı Mişlığımız fılm yanm saatlık Aşagı vukan altı a> su- ruvor uzenndc çalışmak dıyclım Yanm saatlık bır fılm ıçın bu Karikatür birikimister (©Başlangıcım hem karikatür, hem çizgi fılm. Ekonomik durum söz konusuydu. Karikatür çizgisinde para kazanmam olanağı zayıftı. vınedekısa sure oluyor -ÇizgiJUmçahşmalannızı ve çizimierinizihangikuriûuşiarayapt- yorsunuz? SİMER - Bu yıl bızım Çızgı Fılmcıler Derneğı kuruldu Hu- kumeıın kultür polıtıkası bıze bır yaklaşım getırdı Bu son çab- şmamızı Kultur Bakanlığı na yapıyoruz Bu ışı yedı kışı ustlen- mış durumda Bızım çalışmalanmız kabul gorurse devam ede- cek Şımdıbk sadeceKukurBakanbğı'naçabşıyoruz -Özel kuruhışlardan hiç tekUfgehü mi? SİMER - Ozel kuruluşlardan bır çağn ya da talep yok şımdı- lık Bundan sonrakı aşamalarda tabıı kı derneğın çaba goster- mesı gerekecek •Bırlıktenkuvvetdoğar' duşuncesıyle bundan sonrakı çabşmalar ıyı olacak sann orum -Çizgifilm çahşması arasmda bvrden bir esin kaynağıyla te,, uı karikatürle Ugüendiğıniz de oluyor mu? SİMER - Daha oncede dedığım gıbı etkılenme \e belh bır bı- nkım sonucu kankatur çıkıyor ortaya Daha yenı boyle bır şey oldu Çevre, havakırblığı sureklı konuşuluyor Sorumlu bır kışı olarak bu kadar çok konuşulan bır konuyla ılgılı topluma bır şey sunmak ıstıyorsunuz Bu çızgı fılme çahşırken doğa vıpranı- yor, çevre kırlenıyor dıye düşunuyordum Bırden esınlendım. ortay a bır şey çıktı Zaten bu olay lan yaşar, bunlan konuşurken bır espn tarafıru goruyorsunuz, şakasını y apabılıyorsunuz Geçen gun alışvenşe çıktım Bağdat Caddesı- nde beledıye buyuk, be- ton çıçeklıkler koymuş Bır de afış var. "Doğayı sev, yeşıb koru" dıye O beton saksılann ıçınde bır avuç yeşılbk Şımdı ben bu betonlann ıçındekı o bır avuç veşılı mı koruya- cağım0 Hemen ayakustü onun espnsını buluyorsu- nuz Yeşıb koru, ama o saksıda yeşıl kalmamış zaten -Akbaba'nın dışuıda hangi dergilerde karikatür çizdi- niz? SİMER - Çarşaf, Çıvı Aynca Cumhunyet ve Vatan gazetelenne de çız- dım Bır çalışma ortaya çıkınca dergıkre, yariş- malara gondenyorurn -Bugüne kadar hangi ser- gilere ya da yanşmalara katüduuz? SİMER - Yugoslavya'- da Lskup Yanşrnasfna ıkı kez katıldım İtalya'- da, Kanada'da yanşma- lara katıldım Sonra Ulu- sal Akşehır Nasreddın Hoca Kankatur Yan- şması var Polonya'y a kankatur gondermışüm O. bır dergıde yayı- mlandı Bır-ıkı de odu- lumvar -Nerekrden alrmşünız bu ödûlkri? SİMER - Üskup'te ıkıncılık odulu almıştım Bulganstan'dakı bır yan- şmadan, bır de Akşehır'- denoduUenmvar -Siz doğma bûyüme İstan- bullusunuz- BiSndiği gibi Çevre sağuğına karşı da çok duyarhsımz. Siz lstan- bul'da hangi 10 ytlhk dö- nemde >aşamak isterdiniz? SİMER - Doğum yüım 1948 İstanbul'da d'oğu- mumdan 20 yaşıma ka- dar olan donem çok guzeldı Evımız ahşap ve bahçelıydı Ço- cukluğum çok sağlıklı geçtı Hep toprak ve bıtkılerle oynadım Hay\anlan, bıtkılen sevmem hep bır yaşam bıçımı Çunkü ço- cukluğumdan ben onlarla haşır neşır oldum Gerçı 20 yaşı- mdan sonra istanbul ıv ıce bozuldu Ama bır sure daha istanbul yıne keyıflıydı Bır de başka bır şey var Daha o yıllar ınsan ıbş- kılen bozulmamıştı Pek çok kışıde amator ruh hakımdı İnsan- lar ışlennı severek. bır şey ler oğrenmek. kendılennı gelıştınnek ıçın yaparlardı Ama o donemler geçtı Koşullar çok değıştı Bugun ağırlık kazanan "ben ışımı yaptım. oldu" ahnıyetı İstanbul"un buyuk bırTurkıye metropolu obnası ınsanlann ya- şama bakışlannı yaşam bıçımlennı, değer olçulennı ve yargı- lannı değışlırdı Buvume goçler. kışıler arasındakı ıletışımler. ıhşkıler çelışkılen bırdenbıre değı>tırdı Belkı sonuçta bu do- ğaldı Ama onemlı olan çevreye dikkat etmemız. elbırlığıyle çalışmami7 avnı bılıncı tdşımamız Evet, bır arada çoğahyoruz, ama bırbınmızı nc dcrece etkıleyebılıyoruz. ne derece uyarabılı- \oruz. ne derece bılınçlendırebılıyoruz9 Bılınçb ınsanlann dzınlıkla kalması bılınçsızlenn ise pervasızca ortada dolaşma- ları «.elişkılen gcıınvor Bunda hı», kuşku yok Kışısel çıkarlan hıçbır zaman on planda tutmamak gerek dıye duşunuyorum