Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 20 HAZİRAN1993 PAZAR KULTUR En önemli olaylan sıcağı sıcağına izleyen Juris Podnieks'in tüm belgeselleri İngiltere'de televizyonda gösteriliyor Çanlar siziniçinçalıyor, kuşkunuz ohnasın Kiiltür Servisi - Juris Podnieks \ uru- lan kameraman arkadaşının son daki- kalannı fılme alan, Çernobil'de henüz radyasyon ölümcül boyutlardayken çekime gıden ve tüm bu olaylan şiirsel bir dille ekrana aktaran, hayatı ve yapıtlan kadar ölümü de ilgjnç olan bir belgeselci. Podnieks'in bütün fılmlen geçtiği- mız günlerde İngiltere'nin ünlü televız- yon kanah Channel 4'de 'Cesur Kame- ra' adh bir dızide sırayla gösterilmeye başlandı. Bu dizi sayesinde İngüız ızle- yıcisi tarihsel gerçekleri öğrenme ola- nağı bulmakla kalmıvor. tarihin olu- şumunun duygusal boyutlannı da >a- kalayabiliyor. iris, vurulan karneraman arkadaşının son dakikalannı filme alan, yüzyıhn en önemli olaylannın epik bölümünü yakalayabilen, yaşamı ve yapıtlan kadar ölümü de ilginç olan lirik bir belgeselciydi. Yaklaşık yanm yüzyıl önce Boris Podnieks, Letonya Cumhuriyeti'nin başkenli Riga'daki radyo istasyonun- dan ünlü yumuşacık sesiyle, Stalin'e karşı geldikleri için Sibirya'ya sürülen- lerin isimlerini bildirirdi. Listeyi okur- ken sırarun ne zaman kendisine ve aile- sine geleceğini merak ederdi. Boris 1983 yılına kadar başkalannın yalan- lannı haber oiarak okumayı sürdür- dü. O yıl felç geçirerek işı bırakü, ve zar zor konuşabilecek kadar iyikşti- ğinde, " Tüm hayaüm boyunca, ger- çekten istediğim haberleri okumayı düşledim. Şimdi bu olanak doğdu, ama bu sefer de sesim çıkmıyor" dedi. Kamera tek silahımızdı 1991 yılının ocak ayında Boris'in oğlu Juris kameraman arkadaşlan Andris Slapins ve Gvido Zvaigzne ile birlikte, Riga sokaklannda Letonya'- nın bağımsızlığı için gösleri yapan si- villerin üzerine ateş açan askerlen bel- gelemeye gitti Olaylar sırasında And- ris vuruldu, karlar üzerinde ölmek üzereyken, "Beni çek... beni çek!" diye bağırdı arkadaşma. Podnikes arka- daşının kana bulanmış kamerasını alarak ona doğrulttu. Ertesi gün bu görüntüleri şu sözler eşliğinde sunu- yordu: "Savaş alaruna, kameramız araahğıyla gerçeği aramaya gitük. Kamera bizim tek silahımızdı. Bizi v\ı- ranlar, umutsuzca ayakta kalmaya ça- balayan ve bizi yıllardır ezen sistemin kuklalanydı." Nasıl, bir insan arkadaşının ölümü- nü fılme çekebilir? Evlenmek üzere ol- duğu kadına, her zaman işinden sonra geleceğini söyleyen ve Çernobil'e he- nüz hava zehirle doluyken gidip çekim yapan, kanser tehlikesine omuz silkip: " Önünde sonunda birisinin gıtmesi gerekiyor. I>ünya orda olanlan bil- mek zorunda" diyen bir adam yapar bunu ancak. Işte bu hayret verici adamın, Juris Podnikes'in belgesel fılmleri tngiltere'nin ünlü Channel 4 kanalında dizi halinde gösterilmeye başlandı. Lirik bir belgeselciydi Podnieks, realist dokümanter gele- neğjnden gelmiyordu. Rita okulunun "şiirsel belgesel" anlayışıyla yeüşmiş bir lirik belgeselciydi. Böylece ülkesin- de yüzyılın en önemli olaylan patlak vermeye başladığında, herkesın belge- lemeye koştuğu bu olaylann epik yö- nünü yakalayabildi. Editörü Antra PodıûeksHn başyapıtı sayüan 'HovKland', belgeseiden 6te empresyonist sanat yapıtrydı. ölmeye de değecek bir şey kalmadı!" dedirtebılmesi. Creasey fılmden öyle etkılenmişti ki, iki gün sonra tanışüğı Podnieks'i "Ne çekersen çek. ıstersen Letonya telefon deftenni çek. umu- rumda değil; yeter ki çek!" dedi. Hayatı olaylan görüntülemek olan Podnieks bu teklifı memnuniyetle ka- bul etti ve Özbekistan'da yakılarak öl- dürülmüş protestoculan. serbest bı- rakıhşından hemen sonra Andrei Sak- harov'u. mahvolmuş bir halde ve ger- çeğin suça dönüştürülmesı hakkında birşeyler mınldanırken çekti. Kamera Sakharov'un yüzünde kapanırken çan seslen görüntüye eşlık ediyordu. Pod- nieks çoğu filminde çan seslennden faydalaruyor. Kimın için çaldıklannı sormayın, sızin için çaldıklanna şüphe yok. Oldüğünde 41 yaşmdaydı Podnieks ve ekıbı Afganıstan'da ve Ermenistan'da çekımler gerçekleştir- dıler. Ermenistan'dakı çekimlere KGB engel olunca gizli mikrofonlarla gerçekleri kaydetmeye giriştiler. Boris Yeltsuı'in partilileri tehdit edişini ve Çernobil'i görüntüledi. Çahşma sona erdiğinde ellerinde lOOsaatlikgörüntü ve 200 saatlik ses kaydı vardı. Görün- tüler büyüleyiciydi ama, İngiliz fman- sörler bunlann nasıl olup da bir fılm haline getirilebileceğini bılemiyor- lardı. Podnieks ve Tsilinska bir yıllannı montaj odasında geçırdiler ve sonuçta ''Merhaba, Bizi Duyuyor musunuz" adh belgesel ITV ye Channel 4 kanal- lannda birer saatlik beş bölüm halinde yayınlandı. Dizi, Kraliyet Televızyon Topluluğu ve Prix İtalia ödüllerini ka- zandı. Bundan sonra ekıp Letonya'ya dönerek Podnieks'in başyapıtı sayılan T_A_slin< Herkes için bir şeyter yapmaya çalışıyordu Jnris Podnieks. Tsilinska bu yüzden yan şaka yan cid- çaph belgesel fılmlere ımzasmı atma di şu sözleri söylüyor: "İngiltere'nin olanağjna kavuşmuştu. Rkhard Crea- Shakespeare'i vardı, İsveç'in Berg- sey 1987 yılında Moskova'ya gelmiş man'ı: bizım ise Juris'imiz!" Juris, şans ve SSCB'nin yıkılışını belgeleyecek bir eseri İngiliz ftnansörkr bularak geniş yönetmen aramaya girişmişu. Bir gün bir sinemanın önündekı uzun kuyruk dikkatini çekti. Herhalde "E.T" göste- rime girdı diye düşünerek arkadaşma, ne oynuyor diye sordu: "Bir Letonya belgeseli" cevabmı alınca hemen sine- maya girdi ve Podnieks'in bir treni yağmalayan gençlenn mahkemesini gösteren "Genç Olmak Kolay mı?" adh belgeselini büyülenerek seyretti. Filmde Podnieks'in tüm yapıtlannda göriilen temel özelhkler hemen göze çarpıyordu: Müzik parçalan gibi kullanılmış parça parça sahneler, ka- meranın tam doğru yere neredeyse iç- güdüsel olarak yönelişi, örneğin ka- rann açıklandığı anda hemen hemen tüm belgeselcilerin yapacağı gıbi sanığın yüzüne zoom yapmak yerine, arkadaşlannm yüz ifadelerinin toplu görüntüsünü vermesi gjbı. Ve ustaca sorulanyla dünyayı umursamaz görünen gençlere "Dedele- rimizin, uğruna savaşacaklan bir amaçlan vardı; bugün, yaşamaya da .slinska,onun başlattığıişleri bitirmeye uğraşıypr, fılmi adı 'Yanm Kalan İş'. Podnieks'in her zaman söylediği gibi. 'birisinin bu işi yapması gerekiyor ve hiçbir bahaneyle işten kaçılmaz' Homeland (Anavatan) belgeseli üze- nnde çalışmaya başladı. Film bir bel- gesel olmanın çok ötesine geçerek öz- lem ve pişmanhk duygulannı ifade jeden empresyonist bir sanat yapıtına dönüştü. Podnieks'in kameraman dostunun ölümünü görüntülediği çe- kimde bu film de yer aldı. Sanatçı. gö- rüntülerin gücüne inandığından asla belgesellennde bir anlatıcı kullan- mazdı. Hayran olduğu Tarkovsky gibi o da büyük bir ikonograftı. Artia Tar- kovsky'nin aksine asla estetik tut- kusunun, belgelediği olayın önüne geçmesine izin vermezdı. Bir olayı mümkün olan her açıdan çekerek, her- hangi birisinin görüntülerin gerçeği yansıtmadığmı söylemesine fırsat vermemeyi amaçlıyordu. Bu çalışmadan sonra ekiptekiler Çernobil çekimlerinin sağlıklan üze- rindeki olumsuz etkileri kendini gös- termeye başladığından ve beş yıldır tek bir gün tatil yapmaksızın çahşmış ol- duklanndan, biraz tatil yapmaya ka- rar verdiler. Juris taülini dalarak geçir- meye karar verdi. Ancak bir süre son- ra kaybolduğu haberi geldi Yedi gün sonra. tam Rus askerleri tarafından kaçınldığı söylentileri ortalığa yayılmışken, bir dalgıç cansız gövdesi- ni gölün dibinden çıkardı. Oldüğünde 41 yaşındaydı. Mayıs ayındaki bombalama olayından büyük zarar gören Uffizi'ııin doğu yakası bugün yeniden ziyarete açıbyor Teröristierin 'dize getiremediği' g^eriKöltür Servisi - 27 mayısta Flo- ransa'da beş kışinin ölümüne ne- den olan ve şehirde bulunan ünlü Uffızi Sanat Galerisı'ne büyük zarar veren bombalama olayı- ndan sonra, Uffizi Sanat Galeri- si'nde "24 saat mesai" yapüıyor. Galerinin koridorlan. geceleri matkaplann aa çığlığı ve onanm işçilerinin "bağınş çağnşlanyla" yankılanıyor. Dünyarun en önemli sanat koleksiyonlanndan birini banndıran ünlü müzeyi ye- niden ziyarete acabilmek için yo- ğun bir çahşma temposu süriiyor. UfTızi'nin doğu yakasının 20 haziranda yeniden ziyarete açıl- ması bekleniyor Galennin yö- netmenı Dr. Anna Maria PetrioB Tofani. "'Behrlediğımız tarüıte kesinlıİde açılış yapacağız" diyor. Her mevsim günde yaklaşık 10 bin kişinın ziyaret ettıği Ufîizi'- nin doğu yakası acılınca, sanatse- verler bu bölümde bulunan Giot- to, Gentile da Fabriano, Pierro della Francesca, Filippo Lippi. Botticelli. Leonardo da Vinci ve Mantegna gıbı ünlu rönesans dö- nemı ressamlannın yapıtlanru yeniden görme olanağı bulabı- lecekler. Daha fazla hasar gören ve ona- nraı süren batı yakasında bulu- nan bazı resimler, Ufîizı'ye bağlı San Piero Scheraggio kilısesinde sergilenecek. Sergide, Mikelanj'- ın ünlü vuvarlak tablosu "Donı Tondo". Rafael'in "Madonna with a GoMfindı" (Meryem ve Sa- kakuşu), Titian'ın "Flora". Ca- ravaggio'nun "Ycung Bacchus" (Genç Baküs)resimleri ve Remb- rant'ın otoportreleri yer alacak. Günde yaklaşık 10 bin kişinin ziyaret ettiği Uffizi'nin doğu yakası yeniden acılınca, sanatseverier ünlü rönesans dönemi ressamlannın yapıüannı görebilecekkr. Uffızı Galensi yönetmeni Pet- riolı, "Ziyaretçilerin UfFızi'de görmeye geldıği resımlerin yüzde 80"i bu sergide görülebılecek" dı- yor. UfTızi'nin batı yakasının onanmının "'aylar" süreceği söy- leniyor. Galennin doğu ya- kasının bu denli kısa sürede açı- lmasırun en önemli nedenlenn- den bin, galeride görevlı 15 ele- manın hıçbır ek mesaı ûcretı iste- meden, gönüllü olarak 24 saat çahşmalan Bu arada İngiltere'de yayımlanan Independent gazete- sinin İtalyan ve İspanyol gazete- leri La Repubblica ve El Paıs'le yürûttüğü ortak girişim sonucu gazete okurlanndan da maddi yardım alınıyor. Dr. Petrioli, "Bu bağışlar bize hazır kaynak oluş- turacağından bürokratik işlemle- ri çabuk aşmamıza yardıma ola- caktır îtalyan ekonomisınde korkunç açıklar var. Devlet tabii ki bizi terketmeyecek ama ona- nm için gerekli bütün parayı elde etmemiz uzun zaman alacaktır. " Dr. Petrioli'nin sözünü etdgi bu durum, îtalya'da sokağa çıkınca hemen hissediliyor. Onlarca müze, kilıse ya da tarihi binanın onanmı "kaynak tükendiği" için yanm kalıyor ve yıllarca iskeleler ardında duruyor. Olaydan he- men sonra Uffizi'ye 30 milyar li- retük bir devlet yardımı yapıldı. Ancak bu para, UfTızı binası için- de bulunan tanm enstitüsü Acca- demia dei Georgofıü ile paylaşıla- cak. Dr. Petnoli, UftizTnin onanmı için en az 50 milyar liret gerektiğirü söylüyor. Ufîizi'dekı en 'acıkh' görüntü, paüamada en fazla hasar gören ve galerinin bir köşesinde yerde duran resimler. Gherardo defle Norti'nin "Adoratıon of the Shepherds" resmı ile Manfredi've ait ıki resim, restore edılmeyı bek- liyor. ama üçü de pek umutsuz durumda Patlamada kınlan ya da çatlayan Roma ve Yunan dö- nemi heykellerinin durumu ise daha iyi. 16. yüzyılda dönemin ünlü mimar ve ressamlanndan Giorgio Vasari'run Cosimo 1 de' Medici'ye devlet daıresi olarak vaptığı Uffizi binasının çok fazla hasar görmeden patlamadan kurtulmuş olması ise mucize ola- rak değerlendıriliyor. Dr. Petrioli, "Herkesin burada süren onanm çalışmalannı gör- mesini isterdim. Önce hepimiz şok olduk. Sonra kızdık. Ardı- ndan birşeylen yeniden kurmak için azimle çalışmaya başladık. Teröristler bir ulusu 'dıze getır- tnek' ıstıyorlardı belki; tam tersı- ni başardılar" dıyor. Johnny Holliday hala zirvede STRASBOURG (AA) - Fransızlann ünlü rock yıldızı Johnny Holliday, 50. yaş gününü kuüamaya hazniandığı şu günlerde. hala müzık dünyasının en beğenilen isimlerinden biri olmaya devam ediyor. Müzik hayaü boyunca 50 uzun çalar yapan Holliday, 1960-1980 yıllan arasında her yıl ortalama 250 halk konseri vererek kınlması zor bir rekora imza attı. Sahnedeki hareketh' şovlan ile tanman Holliday, müzik kariyeri dışında 17 filmde başrol oyuncusu olarak ver aldı. Fransa'da müzik yaşamı dışında özel hayatı ile de kamuoyunun ılgisini çeken Holliday, şu ana kadar üç kere evlendi ve sayısız sevgilileri ile her zaman basının ilgj odağı oldu. Fransa'da hem genç hem de vaşh nesil tarafından büyük beğenıyle dınlenen tek sanatçı olarak göstenlen Holliday, 50. yıldönümü dolayısıyla ülke çapında büyük bir tumeye hazırlanıyor. Bu hafta sonu Pans'in en büyük futbol stadyumu Parc des Princes'de konser verecek büyük rock yıldızmı 60 bin kişinın izlemesi bekleniyor. Eski İznüt sergisi İZMİT (AA) - İzmıtli ressam Selma Gün'ün eskı Izmit'i konu alan suluboya resim sergisi, Metropol Sanat Galerisi"nde açıldı. İlk kişisel sergisinı açan ressam Selma Gün, 80 yapıtını İzmitlı sanatseverlenn beğenisine sundu. Sergjnin açılışında bir konuşma yapan Gün. doğa ve insanın sürekli değişime uğradığını belırterek şunlan söyledi: "Değişim süresince doğal güzellıkler ve eski yapılar olumsuz yönde etkilenmekte, yitip gitmektedir. Bu kültürel varlıklanmızı gelecek kuşağa resim yoluyla aktarabibnek, devraldıklan kültür mirasının önemini. onu hiç ohnazsa özenle ve özlemle taşımalan gereküğini renk ve nrçamla hissettirmek istedim." Sergi,_21 haziran pazartesi gününe kadar 10.00-18.00 saatleri ârasında gezilebilecek. Müzeîer katologlaıuyor ANKARA (ANKA) - Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, müzeleri tanıtmak amaayla müzelerdeki tarihi eserler hakkındaki bilgıler ve fotoğraflardan oluşan kataloglar hazırhyor. Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınlar Dairesi Başkanı Çelik Topçu yapüğı açıklamada, müzeleri tanıtmak amacıyla başlattıklan kataloglama çalışmalannda, Anadolu Medeniyetleri Müzesi ile Antalya Müzesi'nin 4 kataloğunun haarlandığmı söyledi. Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nin 'Tannlar' ve 'Tannçalar' konulu bölümünün Türkçe ve İngilizce, 'Roma Sikkeleri' konulu bölümünün de Türkçe kataloğunun haarlandığmı bildıren Topçu, Antalya Müzesi'nin daha önce hazırlanan kitapçığının >enilenerek geniş kapsamlı bir kataloğunun hazırlandığını belirtti. Türkiye'de müzelerle ılgiü kataloglama çalışmalanmn ilk kez gerçekleştirildiğine dikkat çeken Topçu, bunun gecikmiş bir çalışma olup hedeflerinin Türkiye'deki bütün müzelerin kataloglanması olduğunu, ancak bunun kısa vadede gerçekleşemeyeceğini söyledi. Bursa'da Nazım Hikmet Şenliği BURSA(AA)-BursaKültürpark'ta'NâzırnHıkmet Şenliği' düzenlenecek. Osmangazi Halkevi tarafından organize edilecek Nazım Hikmet ŞenliğTni, Ankara Birlik Tiyatrosu Yönetmeni Zeki Göker sunacak. Dia gösterisi, şiir dramatizasyonu ve konserlenn yer alacağı Nazım Hikmet Şenliği'ne Grup Günola, Bflgesu Erenus, Grup Şafak İşcileri topluluğu kaulacak. Şenük 25 haziran cuma günü Kültürpark'ta yapılacak. Öte yandan Nazım Hikmet'i konu alan bir panel, Bursa Ahmet Vefık Paşa De\iet Tiyatrosu'nda yapıldı. Panele katılan yazar ve sanatcılar Emin Karaca, Mecit İ nal, Afşar Timuçin, Tevfik Taş ve Eşber Yağmurdereli, Nazım Hikmet'in kişiliğini anlattılar. Karma ebru sergisi ANKARA (AA) - Sanatyapım, sezonu ebru şanatçılanrun yapıtlanru sergileyerek İcapatıyor. Feridun Özgören, Şefika Şehv ar Beşiroğla ve N. Sertıan Aytan'ın çalışmalanmn bir araya getirildiği sergi açıldı. 1942 yılında İstanbul'da doğan Feridun Özgören, ilk sergisinı Amerika'da Indiana Üniversitesi'nde açtı. Daha sonra Türkiye ve Amerika'da birçok kişisel sergi açan, konferanslar veren ve sempozyumlara katılan sanatçının yapıtlan Türkiye, ABD ve bazı Ortadoğu ülkelerinin birçok müze ve özel koleksiyonlannda yer alıyor. Aynı zamanda. Boston kentinde klasik Türk müziği çaüşmalan da yapan Özgören, Eurasia Ensemble adh toplülukta tambur cahyor ve Tûrk müziği enstrümanlannın yapımıyla ilgjleniyor. Sergide yapıtlan yer alan Şefika Şehvar Beşiroğlu, 1965 İştanbul doğumlu. Ebru çahşmalanna geçen yıl Feridun Özgören'le başlayan Beşiroğlu. bu daldaki çabşmalanna devam ediyor. 1962 yılında Doğan Serhan Aytan da ÎTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuvan'nı bitirdi. Halen a>-nı konservatuvarda ud hocabğı yapan Aytan, ebru çahşmalanna Mustafa Düzgünman ile 1984'te başladı. Çakşmalannı 1990'dan sonra Niyazi Sayınia sürdüren sanatçı, ilk sergismı bu yıl İstanbul'da açtı. Üç sanatçının karma ebru sergisi, 4 temmuza değhı gezilebilecek. Kronik topluhığundan konser Kültür Servisi- Geçen yıl çıkardığı 'Endless War' adh albümü ile sıra dışı müzikseverlerin beğenisini toplayan Kronik Grubu, albümden sonraki ilk solo konseri ile hayranlanrun karşısında vereceği büyük sınava haarlamyor. Kronik, en son 22 Mayıs 1993'te Harbıye Açıkhava Tiyatrosu'nda düzenlenen konserde "headliner' grup olarak sahneyeçıkmış ve 'Lıe', 'Death Seythe', gibi alteraatif parçalan ile geniş kitlelerin beğenisini toplamıştı. Grup, konserden sonra 94'te çıkacak olan kasetleri ile ilgih' çalışmalannı yoğunlaştırdı. SıraseK'iler/Taksim'de MASHIN'de 4 temmuz 1993 pazar günü konser verecek olan Kronik, bu konserlerinde eski şarkılannın yanı sıra yeni bestelerini de seslendırecek. MASHIN'de yapılacak konserin bilet fıyaü 50.000 TL olarakbelirlendi. TYB'den açıklama Kültür Servisi -Türkiye Yayıncılar Birliğı Başkanı Aygören Dirim, SEKA kağjdı kullanmamaya karar verdiklerini belirtti. Dırim, yaptığı açıklamada, "Ard arda yapılah zamlar nedeniyle SEKA'nın kağıt fiyatlan izlenemez duruma gelmiştir. Yayın sektörü olarak fiyatlann makul bir seviyede tutufanasına kadar ŞEKA kağıdı kullanmamaya karar verdiğimizi üzülerek bildiririm. Bir devlet sektöriinün hem düşük kalıteli hem de pahah üretiminin ülke ekonomısıne ve kültürel yaşamına katkı yerine yük teşkil ettiğinı düşünüyorum" dedi, ^ j ^