Katalog

SAYFA CUMHURÎYET 9ARALIK1993PERŞEMBE HABERLER Iıısaıı,lıaklaııylainsandır - Yayınaha&rlayantar: İBCAT fllAl/YMfA MÇ8ĞLİ İstanbal Haber Servisi- Çağımızda anlamım kazandığı düşünülen insan haklan kavramı, gerçektenyeni bir olgu mu? Bu olgu, insan insan olalı beri, adı konmasa da vardı. Mücadelelerle doiu insanhk tarihinde, doğaya egemen olma ve onu dönüştünneyetisinesahip insanın önündeki en büyük engel, yine insandı. O zantan bu, msanlann yine insanlara karşı verdiğimücadelelerin larihide olma: mı? O zaman,' 'insan. insanın kurdu'' değilmi? İnsantn kölelik ten, kulluktan kısmen de olsa kurtuluşunun tarihipek de öyle eski değil. Oluşum süreci de katılırsa, yaklaşık bir ntilyon yıllık insanlık tarihinde. biryada birkaç vüzyılın esamesibile okunmaz. Kaldı kigünûmüzde. hala insan haklan ihlalleriyaşanıyor. insanın insan olma mücadelesisürüyor. İnsan haklan ihlalleri de daha çok. bir baskı aracı olarak kullanılan ''devlet'' eliyle gerçekleşiyor. Bir de toplumda çoğunluğu oluşturan hireylerin devletle el ele vererek yürütıüğü baskdarı, ihlallerigözardı etmemekgerek. Soyut olarak çoğunluğun dûşüncesinin lıer zaman doğru olmayacağı düşünülürse, yaşamda farklı olanm. azmlıkta kalanın uğradığı haksızlıklar bu ihlallerin büyük bölümünü olusturuyor. Yani"'İnsanhaklan"ndansöz ederken. konunun odağını fster istemez daha çok ' 'insan haklan ihlalleri olusturuyor. Türkiye 'de de insan haklan ihlallerine bolbolörnek bulmak ınümkün. Sadece 12 Eylüldöneminin istatistiki verilerinegöz almak yeterlibunun için: Bu dönemde 650 bin kişi gözaltma alındı. Bunlarm 210 binihakkında dava açıldı, 6 bin 353 'ü hakkında idam cezası istendi. 50 kişi idam edildi. TBMM 'nin onayını bekleyen idam cezası dosyası 255 'ti. 370 bin kisiyepasaport verilmedi. 30 bin kişi siyasimülteciolarak başka ülkelere sığınmak zorunda kaldı. 14 bin kişinin siyasihaklan ellerinden alındı. Sorgusu sırasında 300 kişi' 'kuşkulu'' birşekilde ö'ldü. 17kişi işkence sonucuyaşamtnı ı ifirdi. 52 bin kişi çeşitlihapis cezaianna çarptırıldı. 14 kişi cezaevlerindekiaçlık grevlerindeyaşamımyitirdi. Yüzlerce kışı de bu a(, lıkgrevleriyüzünden sakat kaldı. 30 bini aşkın memw,yargıç, savcı ve öğretmengörevlerinden uzaklaştınldı. 93? fılmyasaklandı, 251 kıtap yakıldı. Üçbin gazeiecihakkında dava açıldı. 458süreli yayın ile 23 bin 667dernek yasaklandı. Bu rakamlar' 'olağandışı "bir dönemin yansıması. Ya bugün? Bugün için de i ok farklı şeyler söylenemiyor... Bu çalışmanın konu.su onlarca cilılik kitabı dolduracak kadargeniş. Gazete sayfaları bunun için yetersiz kalacaktır. Amaamız bu geniş konudan bir demetini anımsaimak size. Kısmen de olsa bellek tazelemek... • • • • İnsan Haklan'ndan sorumlu Devlet Bakanı Avrupa Işkenceyi Onleme Komitesi üyelerine yakındı Kalıranıaıı:BakaıılıkyasasnuMeclis'tengeçiremedik Vlehmet Kahraman ANKARA (ANKA) - İnsan haklanndan sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Kahraman, Avrupa İşkence'nin önlenmesi Komitesi üyelerine hükümetin kuruluşundan bu yana geçen iki yılda bakanlığmın kuruluş yasasını TBMM'den geçire- mediklerinden yakındı. Mehmet Kahraman Avrupa Işkenceyi Önleme Sözleşmesi çerçevesinde oluşturulan Claude Nicolay başkanlığındaki Bent Sorensen, Nora StaeLs Dumpas ve Trevor Stevens'tcn oluşan işkencenin önlenmesi komitesıni kabul etti. Kahra- man kabülde yaptığı konuşmada komi- tenin Türkiye'de en son geçen yıl incele- mede bulunduğunu, ve Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi'ne taraf ülkelerde ışkenceye ılişkın belge ve delil toplama ve incelemede bulunma yetkısıne sahip olduğunu anlattı. Kahraman komiteile 49 ve 50. koalisyon hükümetlerinin bünyesinde görev yapan insan haklan bakanlığmın geldiği aşamayı da görüşe- ceklenni söyledi. Bakanlığmın kuruluşuna ilişkin yasa tasansında komıte i!e aynı işleve sahip olacak bir insan haklan yûksek kuruluna yer verdiklerini belirten Bakan Kahraman "Bu kunılun ko- mite gibi işkence>e ilişkin belge ve delil toplamasını gözlem ve incelemede bulunmasını öngörmüşruk. Ancak bu irademizi iki yıllık sürede meeliste yasalastıramadık" dedi. • Inscrnhaklan kamenûz somnluİnsan Haklanndan Sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Kah- ramaa İnsanHaklan Haftası nedeniyle Cumhuriyet'e şu de- ğerlendınneyi yaptı: Türkiye Cumhuriyeti'nde, cumhuriyetle birlikte hukukun üstünlüğüne ve insan haklanna dayanan bir rejimın kurum- sallaşünlması süreci başlatılmıştır. Doğrultu, belirlenen yön- tern ve araç doğrudur. Ancak bu saptama, demokratik reji- min eksiksiz biçimde uygulandığmı söyleme olanağını verme- mektedir. Bunda birkaç unsur etken olmuştur. En önemlisi rejimin askeri müdahalelerle kesintiye uğratılması ve anti de- mokratik mevzuatm bu fırsattan yararlanılarak üretilrnesi- dir. Dolayısıyla bugünkü somnlu insan Haklan karnemizde birincil faktör, anti demokratik niteliklere sahip mevzu- aümızın bulunmasıdır. İkinci faktör ise bu mevzuata bile yer yer aykjn düşen ve daha çok idari ajanlann (devletin zabıta görevlilerin) tasamıflan ile açığa çıkan uygulamalann varlığıdır. O halde eksiksiz bir demokrasiye geçişin zorunlu ön şartı olan demokratik hukukdüzenlemelennioluşturmak gerekmektedir. Kendi payımıza ve koalisyon hükümeti ger- çeğinin sınırlan içerisınde demokratiklcşme için yasa önerile- ri hazırladık. Bu arada Türk demokrasisine bir ivme kazandı- racağı düşüncesiyle İnsan Haklan Teşkilatı oluşturmaya çalıştık. İtiraf etmeliyiz kı ülkedekı siyasi dengeler ve SHP olarak parlamentoda sayısal gücümüzün sınırlı oluşu_. istedi- ğimiz sonuçlan elde etmemize olanak vermemiştir. İşkence ve ona bitışik diğer kötü muamelelenn önlenmesinde hem yasal iyileştırmeler hem de uygulamaya yönelık önlemlen al- maya çaba sarfediyoruz. CMUK. tüm eİcsiküklerine ve hatta zaman zaman etkili biçimde uygulanamamasına karşın olumlu bir adımdır. Jnsan Haklan Bakanlığj olarak bunun eksikliklerinı gıderrneye yönelik çok ciddi haarlıklar yapük. İnsan Haklan Teşkilaü'nın kurulmasırun bu alanda pek çok sorunu çözeceğine kamuoyunun bir kez daha dıkkatini çeki- yorum. Bakanlıgımıza yönelik parti içi ve dtşı eleştiriler, ya- sal. mali ve kadro olanaksızlıklan dikkate alındığında haksız olmaktan öte insafsızdır. Bu konuda hükümete yönelik eleş- tirilerin adeta tek başımıza muhatabı kılındık. Buna rağmen sonuna dek tam bir demokrasi ve insan haklan rejimi için mücadelemizı sürdüreceğimizi bu vesile ile de vurgulamak is- tiyorum. Kamuoyunun ve basının haklı ve meşru gayretleri- mize destek vereceğine, yanlışlann doğru sonımlulanna yö- nelerek çabalanmızı teşvik edeceğine inanamı yitümedim. Son günlerde haklı olarak gündemin önüne çıkan ölüm ce- zası konusunda "adli-siyası suç" ayınmı yapmaksızın kesin karşı çıkışımızı ve bu cezanın. karşılaşılan bunalım ne denli ağır olursa olsun kabul edilemez olduğunu bir kez daha vur- gulama gereğini duyuyorum. •oo R i r af\f*\tk<2xr\fi\tLT\ h i l o v n h Çocakiargelcceğidirtoplumun. umudun. Geleccğin yüzümüze gülûmse- O i r » U ^ I C Ş I I l C i e r i IIIIC VUK m e s jd ir - A n c a k minicik ellerinde, kendi haklannı düzenJeyen sözleşmeyi taşıyamıyorlar. Çünkü, Türkiye'de nüfusun dörtte birini oluşturan çocukların haklarını uluslararası düzeyde koruma altına alan Çocuk Hakları Sözleşmesi, henüz onaylanmadı. Bu nedenle gelcceğimiz olan çocukların haklan uluslara- rası düzevde korunmuyor. Çocuklanmız, insan olmanın ötesinde çocuk olmayı, haklan) la birlikte yaşayamıyor. Elinde İnsan Haklan Evrensd Bildirgesi, insan haklanna sahip olmayı öğreniyor. Ya kendi haklan?.. TOrklye'defcl kurumlar insan haklannın sivilörgütleri • İkinci Dünya Savaşf ndan sonra devletin çiğnediği insan haklanna karşı sivil örgütler kurulması öngörülmekteydi. Türkiye'de bu öngörü, ancak 12 Eylül darbesinden sonra gerçekleştirilebildi. İNSAN HAKLARI DERNE6İ:I2 Eylül'den sonra ANAP iküdan zamanmda 1986 yılında çok yoğun olarak yaşanan insan haklan ihlallerinin \ardttığı gereksınim üzeri- ne kunıldu. Asıl amaa tüm boyutlanyla 'insan hak- lan" olarak kurulan bu örgüt o dönemde ın- ^JJ hakian ihlallerinin en ağır biçimde ihlal edildıği cezaevlen için eylemler gerçekleştirdi. 12 Eylül yargısmın adaletli olmadığı gerekçesiyle **GeneJ Af kam- panyası düzenledi. Cezaevlerindeki insan haklan ihlalleri için Ankara yürüyüşü gerçekleştıren bu dernek, kısa sürede büyük bir örgütlenmeyı başardı ve 57 şube ile 10 temsilcilik açtı. Üye sayısını 22 bıne yükselten {HD. idam cezalannın kaldınlması ıçın düzenlediği ımza kampanyasında topladığı 1,5 milyon ımzayı TBMM'ye verdi. Heryıl kutlanan 10 Aralık Dünya İnsan Haklan Günü'- nünün geniş katılımlı otkinlikler halınde kutlanmasını sağla- yan İHD, kısa sürede uluslararası kamuoyunun Türkiye"- deki insan haklan ihlalleri konusunda başvuru kaynağı oldu. Dernek. çalışmalan sırasında Kadın. Çocuk. Cezaev- leri komisyonlannın hazırladığı raporlarla kamuoyunun dikkatini bu konulara çekiyor. Dernek üyelerinden Sıddık Tan, Kemal Kılıç, Cemal Akar. Orhan Karaağar, Merin Can, Hasan Kaya, Şevket Epözdemir \e V edat Avdın'ı "faili meç- hul" cinayetlerde yitırirken Didar Şensoy, cezaevlenndeki koşullann düzeltilmesi için gerçekleştınlen Ankara Yürüyü- şü'nde joplanarak öldürüldü. Derneğin Adana. Elazığ. Konya, Mersın ve Samsun şubelen valiliklerce kapatıldı. Mahkcme karanyla açıldı. Derneğin Diyarbabr ve Şırnak şubeleri ise bombalandı. Ankara ve İstanbul şubelen hakkı- nda kapatma ıstemiyle açılan davalar sürüyor. Örgütlü kamuoyu tek güvencedir İHD Genel Merkczı sorulanmızı şoyle yanıtladı: -Eklenen yeni kavramlarla birlikte Türkiye'de insan hak- lannın genişleyen bo\utunun >eterince uyguİanabilir olduğu- na inanıyor musunuz? Hangi nedenie uygulanıyor ya da uygu- lanaroıyor? "Türkiye'de klasik haklar diye bilinen haklan koru- mak, kullanmak büyük bir mücadeleyi gerektırmektedir. Başta yaşama hakkı olmak üzere işkence yasağının uyguİa- nabilir olması sağlanamamıştır. Düşünce, din ve vicdan öz- gürlüğü, görüş ve anlatım özgürlüğü haklan tehdit altı- ndadır. Ceza yaptınmlan uygulanmaktadır. Toplantı ve gösteri yürüyüşü yapma. siyasal partı kurma ve faaliyette bulunma haklan son derece sınırlanmıştır. Türkiye Cumhu- nyeti'nin yasal çerçevesi 12 Eylül ile çızılmiştır. Bu çerçeve anti demokratiktir. Yasal çerçevenın dışında aynca uygula- mada da var olan haklann kullanımı "keyfî" tasarrufîarla engellenmektedir." -İnsan haklan ihlallerinin Türkiye'de önlenebiimesi için ne gibi önerileriniz var? "Bız insan haklannın kazanılması. korunması uygulan- ması ve geliştirilmesinın güvencesını kamuoyunun bilincin- de görmekteyız. Örgütlü kamuoyu tek güvencedir. İşte bu kamuoyu, demokratik toplumu yaratacak ve ihlallen önle- yecektır. Şöyleönenlenmiz vardır a-Başta 12 Eylül Anaya- sası olmak üzere, toplum hayatının tümünü kapsayan yasa- lar köklü bir yeniden oluşuma tabi tutulmalıdır. Toplum devletin çerçevesini çizen Anayasal düzenle ilgili tam bir öz- gürlük düşüncesini ifade edebilmeli. hiçbır ceza yaptınmına tabı tutulmamalıdır. Her milletten. her sınıf ve tabakadan insanlar kendilerini ifade edebilccek hukuksalyasal çerçeve için bu olanaklara sahip olmalıdır. b-Uluslararası belgeler- de yeralan haklar yasalarda da yer almalı. özüne bağlı kalı- nmalıdır. c-Düşünce, vicdan. dın. görüş ve anlatım özgür- lüğü hakkının önündeki tüm sınırlamalar kaldınlmalıdır. İnsan haklan ihlallerinin önlenebilmesinin yolu bizce kamu- oyunun bilinci ile birlikte bu bilıncin hukuk düzenine yansı- masından gecmektedir." BİRLE5Mİ5 MİLLETLER İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRCESİ TAM METNİ Madde 1- Her insan özgür: onur ve haklar bakımından eşıt doğar. Akıl ve vicdanla do- natılmış olup birbırlerine karşı kardeşlik anlayışıyia davranır. Madde 2- Herkes; ırk, renk, cınsiyet. dil. din. siyasal ya da başka bir görüş, ufusal ya da toplumsal köken, mülkiyet. doğuş ya da benzeri bir statü gibi herhangi bir aynm gö- zetilmeksizin bu Bildirge'de öne sürülen lüm hak ve özgürlüklere sahiptir Aynca ister bağımsız olsun, ıster vesayet altında ya da kendi kendini yöneüneyen bir ülke olsun, ister başka bir egemenlik sınırla- ması altında bulunsun, bir kimsenin uyru- ğunda bulunduğu ülke ya da alanın siyasal. hukuksal ya da uluslararası statüsüne daya- narak hiçbir aynm gözetilemez. Madde 3- Herkesin yaşama ve kişi özgü- rüğü ve güvenlıgıne hakkı vardır. Madde 4- Kimse, köielik ya da kulluk altında tutulamaz: koleük ve kole ticareti her türüyle yasaktır. Madde 5- Hiç kimseye işkence ya da za- limce, insanhkdışı ya da onur lcıncı dav- ranış ya da ceza uygulanamaz. Madde 6- Herkesin nerede olursa olsun yasa önünde kışı olarak tanınma hakkı vardır Madde 7- Herkes yasa önünde eşittir ve aynm gözetilmeksizin yasa tarafmdan eşit korunmaya hakkı vardır. Herkes, bu Bıl- dirge'ye aykın herhangi bir aynmcılığa ve aynmalık kışkırtıcılığına karşı eşil korun- ma hakkına sahiptir. Madde 8- Herkesin anayasa ya da yasay- la tanınmış temel hakiannı çiğneyen eylem- lere karşı yetkıli ulusal mahkemeler eliyle et- kin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır. Madde 9- Hiç kırnse keyfı olarak \akala- namaz, tutulamaz, sürülemez. Madde 10- Herkesin hak ve yükümlülük- leri belırlenirken ve kendisine herhangi bir suç yüklerurken tam bireşıtlikle bağımsız ve yansız bir mahkeme tarafından hakça ve açık bir yargılanmaya hakkı vardır. Madde 11—(1 > Kendisine bir suç yüklenen herkesin, savunması içirı gereklı olan tüm güvencelerin tanındığı bir açık yargılanma yoluyla yasaya göre suçluluğu kanıtlanana kadar suçsuz sayılma hakkı vardır. (2) Hiç kımse işlediği sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre bir suç oluşturma- yan herhangi bir eylem ya da kusurdan do- layı suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendi- ği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Madde 12- Kimsenin özel >aşamı, aılesi, konutu ya da haberleşmesine keyfî olarak kanşılamaz, şeref ve adına saldınlamaz. Herkesin bu gibi kanşma ve saidınlara karşı yasa tarafından korunma hakkı vardır. Madde 13- (l)Herkesin bır Devletin sınırlan içınde yer değiştirme ve oturma öz- gürlüğüne hakkı vardır. (2)Herkes, kendi ülkesı de dahil, herhan- gi bir ülkeden aynlma ve ülkesine gen dön- me hakkına sahiptir. Madde 14-(1) Herkesin, zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanak- lanndan yararlanma hakkı vardır. (2) Gerçekten siyasal nıtelik taşımayan suçlardan ya da Bırleşmiş Mılletler'in amaç ve ılkelerine aykın eylemlerinden doğan ko- vuşturma durumunda bu haktan yararlanı- lamaz. Madde 15- (1) Herkesin bir uyrukluğa hakkı vardır. (2)Kimse keyfi olarak uyrukluğundan yoksun bırakılamaz. Kimsenin uyrukluğu- nu değiştirme hakkı reddedilemez. Madde 16- (l)Yetişkm erkeklerle kadı- nlann, ırk, uyrukluk ya da din bakımından herhangi bır smırlama yapılmaksızın evlen- meye ve bir aile kurmaya hakkı vardır. Ev- lenirken. evlilik sırasında ve evliliğin bozul- masına ilişkin haklan eşittir. (2) Evlilik, ancak isteklı eşlerin özgür ve tam oluruyla yapıbr. (3) Aile, toplumun doğal ve temel birimi- dir ve toplum ve Devlet tarafından koru- nur. Madde 17- (1 )Herkesin, tek başına ya da başkalanyla mülkiyet hakkı vardır. (2) Kimse, keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz. Madde 18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgurlüğüne hakkı vardır. Bu hak. din ya da inancmı değiştirme özgürlüğünü ve dın ya da inancını, tek başına ya da topluca ve açık ya da özel olarak öğretme, uygula- ma. ibadet ve gözetim yoluyla açıklama öz- gürlüğünü içerir. Madde 19^ Herkesin görüş ve anlatım öz- gürluğune hakkı vardır. Bu hak. kanşmasız görüş edınme ve herhangi bir yoldan ve her- hangi bir ülkede oiursa olsun bilgi ve düşün- celen arama. alma ve yayma özgürlüğünü içerir. Madde 20-( 1) Herkes, banşçı amaçiı, top- lanma ve dernek kurma hakkına sahiptir. (2) Hiç kımse demeğe girmeye zorlana- maz. Madde 21- (1 )Herkes, doğrudan ya da öz- gürce seçilmış temsılciler araalığıyla ülkesi- nin yönetimıne katılma hakkına sahiptir. (2) Herkesin ülkesindeki kamu hizmetle- rine eşit gınne hakkı vardır. (3) Halkın istemı. yönetim otoritesinin te- melıdir. Bu istem, genel ve eşit gizlı oya da- yalı dönemsel ve gerçek şeçımlerle belirtilir. Madde 22- Herkesin bir toplum üyesi ola- rak, toplumsal güvenliğe hakkı vardır Ulu- sal çabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her Devletin örgüt ve kaynaklanna göre herkes onur ve kisjliğinin özgür gelişmesinin aynlmaz bir ögesı olarak ekonomik, top- lumsal ve kültürel hakfannm gerçekleşmesı hakkına sahıptir. Madde 23- (1) Herkesin çalışma, işini öz- gürce seçme, adil ve elverişli koşullarda çalı- şma ve ışsizlığe karşı korunma hakkı vardır. (2) Herkesin herhangi bir aynm gözetil- meksizin eşit iş için eşit ucrete hakkı vardır. (3) Herkesin kendisi ve ailesı için insan onuruna yaraşır vegereğinde başka toplum- sal koruma yollanyla desteklenmiş bir ya- şam sağlayacak adil ve elverişli bir ucrete hakkı vardır. (4) Herkesin çıkannı korumak için sendi- ka kurma ya da sendikaya üye olma hakkı vardır. Madde 24- Herkesin iş saatlerinin akılcı ölçüde sınırlandınlması ve ücretlı dönemsel tatiller dahil. dinlenme ve boş zamana hakkı vardır. Madde 25- (1) Herkesin, kendisi ve ailesi- nin sağlık ve refahı için beslenme. giyim. ko- nut ve tıbbı bakım hakkı vardır. Herkes; ış- sızlik. haslalık, sakatlık, dulluk. yaşlılık ve kendi denetımi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkı- na sahiptir. (2) Analar ve çocuklann özel bakım ve yardıma haklan vardır. Tüm çocuklar, evli- lik içi ya da evlilik dışı doğmuş olmalanna bakılmaksızın, aynı toplumsal korumadan yararlanır. Madde 26- (1) Herkes, eğitim hakkına sa- hıptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunlu- dur. Teknık ve meslekse! eğitim herkese açıktır. Yüksek öğrenim yeteneğe göre her- kese eşit olarak sağlanır. (2) Eğitim. insan kişiliğinı tam geliştirme- ye ve insan haklanna ve temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, tüm uluslar, ırklar ve dinsel gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özen- dirmelı ve Birleşmış Milletler'in banşı koru- ma yolundaki ctkinliklcrini daha da gclışti- rilmelidir. (3) Ana-babalar. çocuklanna vcnlecek eğitımi seçmcdc önccliklc hak sahıbidır. Madde 27- (1) Herkes. lopluluğun kültü- rel yaşamına özgurce katıjma vc sanattan yararlanma ve bilimsel gelişmeye katılarak yararlannı paylaşma hakkına sahiptir. (2)Herkesın y_aratıcısı oldueu bılım.edebı- yat ve sanat ürünlerinden doğan manevi ve maddi çıkarlannın korunmasına hakkı vardır. Madde 28- Herkesin bu Bildirge'de ıleri sürülen hak ve özgürlüklerin tam olarak ger- cekleşeceği bır toplumsal ve uluslararası dü- zene hakkı vardır. Madde 29- (I) Herkesin, kışiliğınin özgür- ce ve tam gelişmesine olanak veren.topluluğa karşı ödevleri vardır. (2) Herkes, hak ve özgürlüklerini kullanı- rken, ancak başkalannın hak ve özgürlıikle- rinın tanınması ve bunlara saygı gösterilme- sinin sağlanması ve demokratik bir toplum- da genel ahlak ve kamu düzenıyle genel re- fah gereklerinın karşılanması amacıyla ya- sayla belirlenmış sınırlamalara bağlı olabilir. (3) Bu hak ve özgürlükler. hiçbır koşulda Bırleşmiş Milletler'in amaç ve ilkelenne aykın olamaz. Madde 30- Bu Bıldirgenin hiçbir hükmü, herhangi bir Devlet, grup ya da kişiye bura- da ıleri sürülen hak ve özgürlüklerden her- hangi binnın yok edilmesini amaçlayan her- hangi bir etkinlikte ve eylemde bulunma hakkını verir biçimınde yorumlanamaz.