Katalog

SAYFA CUMHURIYET 2 1 KASIM1993 PAZARTESİ Lezzetlidirler, besleyicidirler, fazla pahalı da sayılmazlar GelelimfasulyeninçeşiüerineYeryûzündekı pek çok ulkede fa- suKeler, genel olarak baklagıller. mutfaklann vazgeçılmez yemeklen arasında yer alır Bınncısı, tatlanna dıyecek yoktur. ıkıncısı. besleyıcı- dırler. uçuncusu de, eh fazla pahalı sayılmazlar Baklagıllenn turlen. pışınlme şe- kıllen ulkeden ülke>e farklılık gös- tenr Şımdı. ulkemızde bulunan bu- lunmayan turlen ve bazılannın pı- şırme şekıllennı gorehm Adzııki fasuhesi: Japonya ve Çın'de yetışen kırmızı renklı bu fa- sul>e turu oldukça lezzeth ve tatlıdır Fıstık gıbı pure halıne getın- lır >a da tatlı yıyeceklerle bırlıkte tu- ketılır On dakıka kaynatıhr, butun gecede suda bekletılır sonra pışın- hr Kara fasulye: Karayıp Adalan'- nda, Orta Amenka ve Brezıl>a"da yetıştınlen bu parlak fasulye genel- lıkle. kontrast renklı pınnçle bırlıkte tuketılır Karagöz fasulye: Bırleşık Devlet- ler'ın guneyvnde tuketılır Ispanağın metalık tadıyla ıyı bır bırleşım oluş- turur Suda bekİetmeye gerek yok- tur 20-30 dakıkadan fazla pışınhr- lerse hamurlaşır Barbunya: Kahverengı lekelı olan bu fasulye ozellıkle İtalya'da krema kıvamında sebze çorbalannda kul- A dzuki, karagöz, kara, yeşil, atom, kırmızı ve tabii ki kuru, birkaç fasulye türü. Baklagillerin çeşitleri, pişirilme şekilleri ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Ancak her bölgede mutfaklann vazgeçilmez yemeklen arasında yer alıyor. larulır Nefıs bır zeytınyağlı yemek de yapılabılır Bakla: Beyaz ya da kahverengı renklen vardır Çok sert olan kabu- ğu. pışınldıkten sonra çıkanlmalı- dır Türkıye de ya zeytınyağıyla pı- şınhr va da pıştîkten sonra uzenne zeyunyağı konur ve meze olarak ye- nır Mısır'da pışmeden pure halıne getınlen bakla. baharatlar ve çeşıth bıtkılerle kanştınlır ve kuçuk kek dıhmlen halıne getınldıkten sonra kızartılır Atonı fasulye: Lıma fasulyesı ola- rak dabılınır İn. beyaz renİdıfasul- yelen Yahudıler, bıftekle bırlıkte pı- şınr Aynca kaz, domuz etı gıbı yağlı etlerle bırlıkte servıs yapılabı- lır Kuru fasulye: Kuçuk beyaz fa- sulveler yemek olabıleceğı gıbı sala- ta olarak da tuketılebıhr Nohut: îspanya, İtalya ve Kuzey Afnka'da en lezzeth çorbalann onemlı bır parçasıdır Ortadoğu'da humusta kullanılır Pek çok bakla- gılden daha uzun süre kaynaülma- lan gerekır V eşU fasulye: Soluk yesıl. kımı za- man da beyaz renkte olabılen bu fa- sulye tuni, kuru fasulye aılesınden- dır Fransızlar genellıkle kuzu etıyle bırlıkte servıs yapar Lfak fasulye: Boston donanması fasulyesı adıyla da bılınır Fransı- zlar, sırkede bekletükten sonra sosa bulanrruş etle bırlıkte tabağa koyar Ispanya'da unlu. fabada astunana yemeğıne katılır Jtalyanlar, çorba- lanna katar ya da ton balığının ya- nında salata olarak servıs yapar Mercimek: En gozde olanlan, taş gıbı sert. yeşıl renklılendır Kırmızı. yeşıl. turuncu, san, mavı, bej ve pembe renkhkn vardır Boyutlan ve yapısı farklılık gostenr, baharatlarla kanştınldığında çok lezzeth bır tat elde edıhr San bezelye: Adından da anlaşı- labıleceğı gıbı san renkhdır, kabuk- lan ahnmıştır, soganla ve sarmısak- la kanştınlıp pure hahne getınlır Mung fasulyesi: Çın'de yemeğı pışınlen mung fasulyesı. bır vıtamın ve mıneral deposudur Yerfıstığı: Tohumlan toprağın al- tında gelıştığı ıçın bu adı almışür Fıstık denmekle bırlıkte ashnda baklagıl olan yerfıstıklan yağ açısın- dan zengındır Bezelyeler Isveçhler, tutsulenmış domuz etı, soğan, karanfil ve zence- fılle kanştırarak nefıs bır çorba ya- par İngılız mutfağında da onemlı bır yere sahıptır Börülce: ABDnın guneyınde ozel bır yen vardır Karayıp Adalan'- nda. taze ya da kurutulmuş olarak tüketıhr Küçûk barbunya: Barbunyanın bu türu daha çok ABD'de tuketılır Kırmızı fasulye: Fasulyelenn gu- zelhk krahçesı olduğu rahathkla soylenebıhr Meksıka mutfağının susudur İspanya'da da domates so- suyla ve pınnçle bırlıkte servıs edıhr Pembe fasulye: Karayıp Adalan ve Latın Amenka'da tuketılır Soya fasulyesi: Dunyanın en maharetlı fasulyesıdır Gıda endust- nsınde soyayağı çok değerlıdır Pro- teın yonünden zengındır BİRLİKTEPİŞİRELtM Humus.- Nohutlan butun bır gece suda bekleün Suyu boşaltın, taze suda uç saat kadar kaynatın. kaynatma ışlemı bıttıkten sonra ıçınde bıraz su bırakıp gensını dokun. birkaç tane nohutu da bır kenara koyun Tenceredekılen bır biendere atıp kanştınn Lsümetahın, hmon suyu, sarmısak, tuz ve tat vermek ıçınkarabıberekleyın Krema kıvamma gelene kadar ezın Maydanoz kırmızı bıber, sıyah zeyün ve kenara ayırdığınız nohut taneleny le servis tabağını susleyın Kiziiirmak Deltasıiçin ^ • •• • • onensı CEMİLCİĞERİM SAMSUN-Doğal Hay atı Koruma Demeğı (DH K D) Kızılırmak Deltası Proje Sorumlusu Sunay Demircan, Karadenız'ın tek. Turkıve nın de onemlı kjyı sulak alanlanndan bın olan Kızılırmak Deltası'nın bır an once koruma altına alınması ıçın tum kamu kuruluşlanrun dernekler ve basırun ışbırhğı yapmasını ıstedı Demircan, "Y üda y aklaşık bin canlı tuninun yok olduğu duny am ızda. elimızde bulunan bov lesine zengın bır doğal sistemı hep bırlıkte korumalıy ız" ckdi. •-• "Doğal Hav atı Koruma Derneği Kızılırmak Deltası Projesi" hakkında bılgı veren proje sorumlusu Sunay Demircan şoyle konuştu "Türkiye'nin doğal açıdan en zengin krvı sulak alanlanndan biri olan Kızıİumak Deltası'nda, Delta'nın doğal zenginliklerinin korunması amacıvla. Doğal Hayatı Koruma Derneği, Kızılırmak Deltası Entegre Sulak \lan Y önetimı Projesı'nı başlattı. Doğal Hay atı Koruma Demeği ve Samsun Doğay ı Koruma Derneği işbirliğı ile gerçekleştirilen 'Kızıİumak Deltası Kuşlan' ureme araştırmasından sonra, deltanın kuşİar açısından ne denli önemli olduğu ortav a konulmuş \e bovlesine dinamik bır sıstemi banndıran bu sulak alanın doğal vapLsının korunması gereklıliği iızenne de deltada, Doğal Hay atı Koruma Derneği tarafından Kızılırmak Deltası Projesi başlatılmtstır. Projede iki v ıl ılk ve orta öğretim kurumlarında. avcüık kulüpterinde, köy kahvelenndedia gösterikri ve eğitim çalışmaları yapılacak. Proje çerçevesinde, yörede yaşay an insanlann koruma çabşmalanna aktif katılımlarını sağlamak içın Doğal Hayatı Koruma Demeğı tarafından Bafra'da 'Proje Danışma Ofisi' açddı. Bu ofıste herkese konuyla ilgili dokûman ve bilgı sağlanacak. aynı zamanda deltay a gelen yerli ve yabancı kuş gozlemcıleri ve doğaseverlere de rehberlik bizmetleri verilecekrir. Projenin ana hedefı. Kızılırmak deltası Bafra Balık GöUeri'nin > öreye uvgun, deltada y aşay an insanları dışlamav an, "hayv ancılığa. balıkçılığa, tanma ve gerekriğinde saz kesimine, oluşturulacak bir entegre amenajman projesi çerçevesınde kısıtiama getirmeyen bir koruma statûsu kazandırmaktır." ABD Oyuncuve iyihuyluhayvan: Yunus Haber Merkezi- Gosten yunuslan, denızın elçılen olarak sualtı dunyasını daha yakından tanıyıp sevmemıze yardımcı olur Dennlıklerden gelen yanm ton ağırlığındakı bu hanka yaratıklann çev ıkhklenne v e cesaretlenne hayran kalmamak mumkun değıl Tum denız memelılen arasında yunuslann bızım ıçın ayn bır önemı olmuştur her zaman Eskı Yunan'da paralann ustundeyunus resmı bulunurdu Yıne o tanhlerde yunus oldurmek, ınsan oldurmek kadarcıddı bırsuç sayılırdı İnsanlarla aralanndakı bu yakın bağm bır sebebı onlann da tıpkı bızım gıbı çocuklannı besleyen sıcakkanh memelıler olmalan olabılır Herman Melv ılle, Moby Dıck'de yunuslann ne denlı oyuncu ve ıyı huylu hayvanlar olduklanndan bahseder Eğıtılmış yunuslan banndıran gosten havuzlan buyûleyıcı yerlerdır Ancak bu tur gostenlerın populerhğı arttıkça hayv an haklan sav unuculannın bunlara tepkilen de gıderek artıyor Son yırmı senedır memelı denız hayvanlanrun bulunduklan ortamdan uzaklaşunlarak havuzlarda kapalı tutulmasına karşı pek çok gosten duzenlendı, dava açıldı Geçen sene ABD"nın Guney Carohna eyaletı yunus ve bahnalann gostenlennı y asaklay arak ulkede bu tur bır \asa çıkaran ılk eyalet oldu Av ustraly a'nın guney doğusundakı Vıktorya Eyaletı'nde ıse y akalanmalan ve sergılenmelen 1988'de yasaklanmış Yozgat'ta kadınlann yüzde 44'ü 18 yaşmdan önce çocuk yetiştirmeye başlıyor Çocukluğu yaşamadan anne oluyorlar SEYFİ ÇELİKKAYA On sekızınde "gerdek gecesini" yaşamak. on dokuzunda "annelik" duygusunu tatmak kırsal alanlarda yaşayanlann geleneğı Ashnda gele- nekdeyımıyanhş "Cinsel" ılışkıdekı bılınçsızhklen- nın göstergesı. "çocuk yaşta çocuk sahibi" olmalan "Bakacağınız kadar çocuk" sloga- nı ,!e aıle planlamasını yaygınlaştır- mavı amaçlayan Sağlık Bakanlığı, ıstatıstık sonuçlanna gore Yozgat'- ta pek de başanlı sayılmaz Doğurganhk oranının yuzde 39 66 olduğu ılde kadınlann yuzde 44 03'u kuçuk yaşta annelık duygu- sunu tatmış Yozgat ta kırsal kesımlerde evlılı- ğe ılk adımını 17 yaşmda ıken atan genç kızlar, 18 yaşında kadın, 19'- unda da çocuk sahıbı Daha kuçuk yaşta evlenenlenn sayısı da az değıl ama elde resmı kayıt yok Doğurganhk oranı açısından ulke sıralamasında tlk sıralarda bulunan ve 1970'h yıllarda bu oranın yuzde 50'lenn uzennde seyretmesınden oturu, 1976 yıhnda uygulamaya ko- nulan aıle planlaması projesınde pı- lot bolge kapsamına alınmış İl Sağlık Mudurluğu yetkılılen, "Aile planlamasında ancak son 5 yd içerisinde sonuçlar almaya başladık. Bu dönem içerisinde doğurganlık oranını yılda yüzde 3 olarak aşağıya çekebildik" dı yorlar Hedeflennın ıse oranı yuzde 21'e ındırmek olduğunu sözkrine eklı- > orlar Aıle planlamasında yılhk başansı yuzde 3'lerde kalan Sağlık Müdur- luğu'nun ıstatıstık raporlan, gençle- nn "cinsel ilişki", "gebelikten korun- raa" gıbı bılgılerden yoksun olduk- lannı da ortaya koyuyor Dunyaya gelen çocuklann, e\lı- lıklenn ılk yıllannda olması. daha sonrakı yıllarda ıse çıftlenn çocuk yapmamak ıçın dırenmelen dıkkat çekıyor Yozgat'ta doğurganhk ve küçuk yaşta annehk oranlannın yüksek ol- masının yanı sıra bebek ve anne olümlenndekı oranın da yuksek ol- ması da ılgınç Erken evhlık, ansel ılışkı ve çocuk bakımındakı bıhnçsızhk sonucunda ılde bebek olumü hızı yuzde 33 90 oranında seyredıyor Doğum es- nasında annenın olüm oranı ıse yuz- de 1271 Erken evlıhğın başka bır olumsuz etkısı de boşanmalar Henuz gençlık donemını geçırmeden evhlık halka- sını boyunlanna takan gençler, ço- cuk sahıbı olmalanndakı acelecı davranışlannı. kendı aralanndakı anlaşmazlıklarda da gostenyor Yozgat'ta geçen yıl 2443 genç, dunya evme gırerken. 268 çıft de mahkeme karanyla evlıhklennı noktalamış Bu yıl 15 ekım tanhıne kadar ıse 1808 genç nıkâh masasına otur- muş, 203 çıfün de yolu mahkemede aynimış AIDS'H sayısında yüzde 5 artış ATLANT A (AA) - ABD'de AIDS. 25-44 yaş grubu ınsanlar arasındakı olumlerde bu yıl bınncı sıraya yukseldı 25-44 grubunda bınncı ölum nederu ABD'de geçen yıl "gayri ihtiyari kazalar" ıdı Kadınlar ıçın ıse, ay nı yaş grubunda,kı ölüm nedenlennın sıralamaiinda geçen yıl 6. sırada olan AIDS bu yıl dörduncü su-aya yukseldı Bu arada. Atlanta'dakı ABD Hastalıklan Denetleme ve önleme Merkezi'nin (CDC) venlenne gore, AIDS ıçm bu yıl Ocak ayından ben uygulanan genışletılmış tanı yontemı ıle y apılan taramalarda 48 915 y enı v aka behrlendı Ocak-Eylül arasında 85 binAtDS'li Boylece, Ocak-Eylul donemı taramasında ulke genehnde 85 526AIDS'hsaptandı Bu AIDS tarama yontemınde, dev amlı tekrarlayan zaturree, verem. ılerlemış rahım kansen kayda alınıy or ve bu hastahklar açısından, vucudun bağışıkhk duzenını y ok eden AIDS vırusü HlVın, olume goturen aşamay a gelmemış olsa da bedene yerleşmış olduğu saptanıyor Bu yılkı y enı AIDS vakalannın sayısının 90-100 bıne varacağı onceden hesaplanmışü ABD'de 1981 yıhndanben 339 250 kışı AİDS'e yakalandı, bunlardan204 390'ıöldu CDC kaynaklanna gore AIDS'h sayısında yılhk artış oranı ıse 1990 yılından ben yuzde 3 ıle 5 arasında seyredıyor ABD'de yoğurt zirvesi NEWYORK(4A)-ABD'de duzenlenen "yoğurt rirvesir 'nde bır Turk gıdası olan yoğurdun yararlan yenıden keşfedıldı Ulusal Yoğurt Federasyonu tarafından Washıngton"da duzenlenen zırveye Kanada, Arjantın. Fransa, Almanya ve ABD'nm onde gelen bıhm adamlan katıldı Zırvede, yoğurt tuketımının tum dunyada ve ozellıkle Batı ulkelennde her gun artüğı vurgulandı Bıhm adamlannın zırvede sunduklan bıldınlerde, son derece zengın besın değen olan y oğurdun ınsan sağhğına faydalan da şoyle sıralandı - Yoğurt, yaşh ınsanlarda bağışıkhk sıstemını guçlendınyor - Kahnbağırsak kansenni onlüyor - Süt şekenne karşı alerjısı olan çocuklar, günluk kalsıyum ıhtıyaçlannı yoğurttan sağlayabıhy orlar