Katalog

SAYFA CUMHURIYET 27EYLÜL1992PA2AR 12 DIZIYAZI Nüfusunun 30 bini Müslüman olan Aydın'da 375 kişi kalmıştı Rumlarkapılannahaççiziyor İngiliz Belgelerıne Göre ANADOLU YANIYOR Dr. Salâhi R. Sonyel -3- İngılız Avanı Kamarası Başkan Yardımcısı Sir Cecıl Harmsvvorth. 27 Hazıran 1919'da kalemealdığımemo- randumda şunlan kaydedıyordu "Dun. Izmır'dekı eğıtım mısyonu baş- kan! Sayın Dr MacLachlan benı gor- meve geldı Izmır'den yenı donmuş olan bu dost, bana Yunan askerlen- nın İzmır'ı ışgallen sırasında yapmış olduklan kımı utanç vencı kotulukle- re kendı gozlenyle bızzat tanık oldu- ğunu soyledı Verdığı raporlar, ışıttığı- mız bu acı olaylan en ınce a>nntılan- na dek anlatıp doğrulamaktadır Yunan mezalımının yaratmış olduğu tepkılerden bınnın sonucu şu olmuş- tur İngılız savaş gemısı Adventure'un suba> ve tayfalan, bu olaylar nedenıy- le, hıçbır Yunan subayının gemılenne bınmesıne ızın venlmemesı karannı al- mışlardır Aynı zamanda. Izmır'de bır şubesı bulunan kulubun uyelen de ve- nlen bu karara uvmuşlardır" (Bkz belge no 5) Tuğgeneral Surtees'in sorusu Bu Yunan barbarlıklan o kadar korkunçtukı, 4 Hazıran 1919'da. ingı- lız mılletvekılı luğgeneral Surtees, parlamentoda Dışışlen Bakanı'na, Jz- mır'dekı Yunar mezalımıyle ılgılı ola- rak basında çıkan ve sılahsız bırçok SIMI ve \aşlının Yunan askerlen tara- fından kdtledıldığı konusundakı yaa- lardan bılgısı olup olmadığını ve eğer varsa, bu mezalımden sorumlu olanla- nn yargılanıp yargılanmayacağını so- ruyordu Bu soruyu Dışışlen Bakanı yerıne Parlamento Başkan Yardımcısı Sır Cedl Hannsvvorth yanıtlıyor Yu- nan asken bırhklennın Izmır'e çıkar çıkmaz kanşıklık, dısıplınsızlık ve baş- kaldırmalann başlaması ve bırçok zayıata neden olmasından dolayı uzuntulenmı bıldırmek ıstıyorum Anarşıyı bu dereceye vardırabılen so- rumlulann cezalandınlması ıçın ge- reklı onlemler alınmıştır Yunan barbarlıkîan Bağlaşıklar arasında bıle Yunanlara karşı bır akın başlatıyor Banş Konferansı, 18Tem- muz 1919'da bır soruşturma komısyo- nu kurmak zorunda kalıyordu Ko- mısyon 14 ekımde konferansa sundu- ğu raporunda Izmır'de çıkan olayla- nn suçunun buyuk bır kısmını Yunanlara yukluvordu BuraporYu- nanlan o denlı kotuluyordu kı, yayım- lanmasına ızın venlmıyor, ama daha sonra Fransız basınına. oradan da Turk basınına yansıyordu Yunanla- nn Izmır'ı ışgalı ve orada başlatrruş olduklan soykınmı tum Anadolu'da bır protesto fırtınasının başlamasına neden oluşturuyor. Turkıye'nın her yanından Istanbul yonetımıne, Yuna- na hunharlığını ağır bır dılle eleştıren telgraflar yağmaya başlıyor. padışaha, yuksek komıserlere ve basına protesto yazılan gondenlıvor, daha sonra Ana- dolu'da başlayacak olan ulusal akımın doğmasına yol açı>ordu Izmır ın ışgalınden sonra Batı Ana- dolu'da başlayan Yunan zulmu, Is- tanbul da 1 Damat Fent kabınesının 16 mayısta erken çekılmesıne yol açı- yor. ama Fent Paşa, üç gun sonra yenı kabmeyı kurmakla gorevlendınlıyor- du Öte yandan Yunanlar 18 mayısta Foça'yı ışgal edıyor, İzmır Valısı Kambur İzzet'ı makamma oturtuyor, ıkı gun sonra da (20 mayısta) Torbalı. Turgutlu, Karaburun ve Sefenhısar'ı ışgal edıyorlardı Yunan Yüksek Komiseri İzmir'de 21 Mayısl919gunuYunanYuksek Komısen Anstıdıs Steryıadıs Izmır'e ulaşıyordu Onun görevlennden bın de İzmır'ın Yunanlarca ışgalı sırasın- da vuku bulan ve ılende de kaydedıle- cek olan Yunan barbarlıklannı önle- mek. Turk ve otekı Müslüman halkı yatıştırarak onlann güvenını kazan- mak ve yaraülmış olan "barbar Yu- nan " ımajını ortadan kaldırmaktı Steryıadıs, 1861'de Gınt'te doğmuştu Selanıklı bır aıleye mensuptu Pans'te hukuk oğrenımı yapmış, Gınt ısyanla- nnakanşmış. 1917 ıle 1919 yıllan ara- sında Elefthenos Venızelos hükumetı- ne, Musluman yasası uzmanı olarak danışman olmuş, Epır'de genel vab gorevınde bulunmuştu Yunanlann Batı Anadolu'dakı ye- nılgısınden sonra Güney Fransa'ya yerleşerek hayaünın sonuna dek (1950) orada kalacak, Yunanıstan ve- ya Anadolu'ya bır daha ayak basma- yacaktır Anılannı yazmış olmakla bırlıkte. bunlan yayımlamamış ve olü- munden sonra arulan kaybolmuştur Onun 1919-22 yıllan arasında Izmır'- de Yunan yuksek komısen ıken yap- mış olduğu yazışmalann bırçoğu Atına'da, Yunan arşmnde konın- maktadır Bu arşıvı İngılız yazar Mıc- hael Llevvellyn-Smıth ınceleyerek, lonıan Vısıon Greece ın Asıa Mınor 1919-1922 (Ionıa Duşu Yunanıstan Kuçuk Asya'da) adlı yapıtını kaleme almıştır Steryıadıs İzmır'e çıktıktan dört gun sonra, yanı 25 mayısta, İzrrur Vabsı Kambur İzzet onunla goruşuyor, da- ha sonra basına verdığı demeçte Ster- yıadıs'ı "yetenekh ve nazık bır kışı" olarak nıtelendınyor, kendısıne her turlu kolaylığı göstermeye soz verdığı- nı açıklıyordu Llevvellyn Srruth de Steryıadıs'ın Rumlardan çok Muslu- manlara yardımcı olduğunu ıddıa eder Sözde Yunan uygarlığını Batı Anadolu'ya yaymak konusunda Ve- ruzelos'tan kesın yonerge almış bulu- nan Steryıadıs, patronunun buyruğu- nu yenne getınnek ıçın gerçekten ustun çabalarda bulunuyor, kımı Yu- nan komutanlannca desteklenıyordu Örneğın, 11 Temmuz 1919'da Izmır'e ulaşan Yunan Başkomutanı General Leonıdas Paraskevopulos, Aya Fotını Kılısesı'nde Rumlara hıtaben konu- şurken, onlan, Müslümanlara şöyle seslenmeye çağınyordu "Hak bırlığı. adalet, özgurluk ve dın bırlığmın sım- gesı olan mavı-beyaz (Yunan bayrağı) altında bırleşerek bırlıkte yaşayalım " Kendısı de Müslümanlara şöyle sesle- nıyordu "Şımdıye dek sağlayamadı- ğınız gonence kavuşacaksınız Benı ûzecek bır davranışta bulunmamanızı umanm " Buna karşın, sıvıl ve asken çıkarlar çoğu kez çatıştığı ıçın Steryıadıs'ı dın- lemeven kımı Yunan komutanlanyla arası açıh>or. kımı Yunan komutanla- n da erlennı etkın bıçımde denetleye- mıyor veya başıboş bırakıyor ve boy- lece Batı Anadolu, Steryıadıs'ın de kaygılandığı gıbı zamanla bır Yunan mezbahası bıçımıne gelıyordu Yunan istilası genişliyor ingılız belgelenne bakılacak olursa, Yunanlar, 2\ mayısta (Turk kaynak- lanna gore 22 mayısta) Menemen'ı, 25 mayısta Manısa'yı, ıkı gun sonra da Aydın'ı ışgal edıyorlardı İzmır'dekı İngılız Başkonsolosu James Morgan'- ın 30 temmuzda ingılız Yuksek Komı- sen'ne gondcrdığı raporda ıddıa edıl- dığıne gore Aydın. hıçbır olay çıkma- dan ışgal edılmış ve orada dört hafta sureyle cıddı bır hadıse kaydedılme- mıştı Ancak, 11 temmuzda. Nazılb'- dekı İngılız denız gucu temsılcısıne sunulan bır raporda, Aydın'da Mus- lumanlann tutuklanarak hapsedıldığı, feslennın parçalandığı. kentm batısın- da bulunan Heybelı ve Karabuna ıs- tasyonlannda Yunaniann 48 Müslu- manı oldurduklen bıldınhyordu 28 mayısta Tıre ışgal edıîıyor. Ayva- bk'ta Yarbay Ah (Çetınkaya) komu- tasındakı mılıs gucu. Yunanlara karşı dırenış başlatıyor, ama 29 mayısta gen çekılmeye zorlanıyordu Kımı Türk kaynaklanna gore de Ödemış'te ılk kurşun olayından once, İzmır ve do- laylannda ılk dırenış Urla'da oluyor- du Urla'da Rum çetelen, 16 mayısta Türk koylenne saldınyor, yakıp yıkı- yorveyağmalıyordu 173 PıyadeAla- yı Komutaru Yarbay Kâzım. mılıs Koşk ve Sultanhısar'ı ışgal edıyordu 5 hazıranda Akhısar ve Ahmeth'nın. 12 hazıranda ıse Bergama'nın ışgab ızle- ruyordu Son kentte Turkler Yunan taburuna saldınyor, 200 Yunan en ka- yıp kaydedılıyordu Bunun uzenne Menemen'e çekılen Yunanlar, 17 ha- zıranda o kentın kaymakamı Kemal Bey'ı ve 4 Turk'u olduruyordu Turk kaynaklanna gore Yunan öçalma ha- reketı 18 hazıranda da suruyor, kent ve koylerde bınden çok Turk olduru- lu>or, kadınlann ırzına geçılıyor, zen- gınlenn evlen basılarak yağma edıb- yordu Menemen kırımı 18 hazıranda Izmır'e ulaşan bır Fransız subayın anlattığına gore Yu- nanlar, Menemen'de yuz Turku oldu- ruyor, kent sakınlen panığe kapıbyor- du Izmır'dekı İngılız Başkonsolosu Jameş Morgan'ın, Menemen'ı zıyaret eden İngılız ve Fransız subaylanndan oğrendığıne gore Yunanlar, 17 hazı- randa Menemen'de Muslumanlan kı- nmdan geçınyor, mallannı yağma edıyordu Öte yandan Bergama'yı ış- gal eden Yunan askerlenne Turk mılıs gucu 15 hazıranda saldınyor, çıkan çarpışmada 700 erden 425'ını yıtıren Yunanlar Menemen'e çekıbyor, ora- da, yerb Rum guruhla bırlıkte, Turk- lerden oç alrnak ıçın onlan kınma tâbı tutuyordu Öldurulen Turklenn sayı- sı, yabancı gozlemcılerce 80 ıle 200 arası olarak saptanıyordu Rumlar. kendı evlennı Turk evlennden ayır- mak ıçın kendı kapılanna beyaz haç- larçızmışlerdı Bu haberlen, Ingıltere Dışışlen Ba- kanlığı yetkılılennden C E S Palmer, 6 Ağustos 1919 tanhlı bır yazıda şoyle yorumluyordu Lord Curzon, Patvala Mihracesi'vle. gücuyle Yunan saldınsını puskürtu- yordu 30 mayısta Saruhan ışgal edılıyor- du Bır sure once Menemen'e gırmış olan Yunan askerlen olay çıkanyor, sarhoş halde kadınlann ırzlanna teca- vuz edıyor, Kaymakam Kemal Bey. 31 mayısta durumu telgrafla sadraza- ma duyuruyor, o da lngıbz Yuksek Komısen Amıral Calthorpe'a yakını- ycrdu Banş Konferansı'nın tüm uyanlan- na karşın Yunan ordusu ılerlıyor, 2 hazıranda Ödemış ve Çeşme'yı, 4 hazı- randa da ışgal bolgesı dışında bulunan Nanllfvı, Aydın'a bağlı Umurlu, "Menemen kınmından Yunanlann sorumlu olduğuna kontrol subayı ke- sınlıkle manıyor Onun anlattığına gore, orada kınm yapılacağına daır daha once çevrede soylentıler dolaşı- yor ve bırçok evın kapılanna beyaz haç ışaretlen konuyordu Bu da bıze, St Bartholomevv ın anfesını haürlatır Bu son nokta en suçlayıcı kanıttır, çünku Turkler bunu bır kamufle ola- rak'bızzat kendılen yapamazdı Alelâ- de hıçbır Turk, Fransız tanhını bu kadar ıyıce bıimıyor veya İngılız su- baylannın bununla etkıleneceğıru an- lamıyor Kısaca, bu, Yunanlara karşı açık bır suçlama konusudur" Belge no 5 - İngıltere Dışişleri Bakan- bğı yetkılılennden Palmer'ın, Mene- men kailıamından>unanlıların so- rumlu olduğunu belırttiği mektubu. Türk kaynaklanna gore Yunanlar Menemen ve Bergama'da bırçok ın- san oldunıyor, kovlen, çıftlıklen. tar- lalardakı ekınlen ateşe venyor, ev lere gırerek halkın parasını, değerb eşyala- nnı, tahılını, davannı ve sığırlannı gasp edıyor. kadınlann ve kızlann ırzı- na geçıyordu Öldurmeler, "beşıktekı çocuktan, ak sakallı ıhtıyara kadar hıçbır aynm yapılmadan, hunharca" süruyordu Daha sonra. uluslararası soruşturma komısyonu, Menemen'de cıddı bır neden olmaksızın. Yunanlar- ca 200 kışının oldurulduğunu, 200 kı- şmın varalandığını, ıstasyon ve konak yakınlanndakı bınalardan Yunan as- kerlen uzenne ateş edıldığı hakkında Yunan komutanlığının ıddıalannın doğru obnadığını belırtmışür Bu ko- mısyona venlmek uzere Aydın ılınce haarlanan rapora gore Menemen ılçe merkezı ve ko>lennde 24 kadın ve 46 çocuk da dahıl olmak uzere 929 kışı şehıt edılmıştır Baü Anadolu'da olaylar surerken, 15 hazıranda Bergama kurtanlıyor, ama dort gun sonra Yunanlarca yenı- den ışgal edılıyordu Bergama'yı kur- taran guce Izmır eskı valısı Nurettın Paşa'nın komuta etüğıne ınanan valı Kambur Izzet, onun tutuklanmasını talep edıyor, bu talebını İzmır'dekı İn- gılız Başkonsolosu James Morgan destekbyordu Yunanlar, İngılız deruz komutanının yonergesı uzenne 20 ha- zıranda Nazılh'yı boşaltıyor, Yunan taburu, daha sonra oldureceğı 38 (Turk kaynaklanna göre 40) Turku rehın alarak ve kayıplar vererek Ay- dın'a çekıbyor, Yörük Ab çetesı Na- zılb'ye gınyor, Aydın'la Nazılb arasın- da kımı koyler yağma edılerek sakınle- n olduruluyordu Celal Bayar'ın anlattığına göre Naallı'den gen çekı- len Yunanlar, 40 kışıyı rehın olarak goturuyor, çetelere yardım ettıklen ozunîyle Atca ve Sultanhısar'dan 20 kışıyı daha yanlanna alıyor, bunlann tumunu 21 hazıranda Koşk'te olduru- yorlardı Izmır'dekı ingılız Başkonsolosu Morgan'ın anlattığına gore Naallı, 3 hazıranda 800 Yunan askennce ışgal edılmıştı, ama ışgal ıçın Pans Banş Konseyı'run ıznı alınmamıştı Bunun üzenne Izmır'dekı İngılız denız guçlen komutanı Maunce Fıtzmaunce, 14 hazıranda Yunan Yuksek Komısen Steryıadıs'e bır yazı gondererek, Ay- dın'ın doğusunda bulunan tüm Yu- nan askerlennın 22 hazırana dek gen çekılmesını ıstıyor, 17 hazıranda ona ıkıncı bır yazı gonderen Fıtzmaunce, Nazılb'nın boşaltılması konusundakı yetkısıne karşı çıkılmasını tanımaya- cağını bıldınyordu StRECEK Küıtlerinsani lıaklamu istiyor«MR Li ( YA DEVLET BAŞA YA KUZGUN LEŞE' DEĞİL YAŞAR KEMAL -2- Bu, bır demokrası sorunudur. baş- ka hıçbır şev değıl Bıraz da bu bır ırk- ç)lık sorunudur Bır bdğnazlık bır bugunku dunyayı kavrayamama so- runudur Kürtler ne istiyor? Kurtler ınsanı haklarını ıstıvor Dı- lmı ıstıvor. kulturunu ıstıyor Bır dc hukumetlenn batı>d verdığı ekono- rhık onemın onda bınnı de doğuyd Veımesını ıstıvor Çunku, dıvor Kurt- ler burası da vatan toprağıdır Iyıce anlaşıldi mı Kurtlcnn bu dedıklen vatanseverkardeşler'Kuldğınızduvu- yormu. Kurtler buvdtanıbolmck ıstc- mıvorlar bu da bu da ı\ıce anlaşıldı mı' Kulağımıza kupeolmasını ıstedığım aşağıdakı sozlen herkcsın bılmeMnı ıs- tl>orum Yırmı bırıncı vuzyıld ınsanlık daha bılınçlenerek gınvor Insanlık dun>anın bın bır renklı bıruvek bah çesı olduğunun bılınune vardı Turlu kuhurlenn vokedılmesıne karşı bu bı- linç dc orgutlcnıvor Doğamızı koru- manın ydşamımızın bınna koşulu olduğu bılıncıne nasıl vdrmışsa ınsan- lık, kulturlen korumarun da aynı ol- duğunun bılıncıne çoktan vardı ve savaşım venyor Bundan sonra ınsanlık hıçbır dılın. kulturun yok edılmesıne ızın vermeye- cektır Bugun ınsanlık ya şoyle ya da zun çıkan olur, dıyorum Bır de Apo soıunu var Apo ateş kesmedıkçe bız Kurtlere demokratık hak veremeyız Bovle bır duşunceye. mantığa kargalar değıl serçeler bıle güler Apo yla bızım demokrasımızın ne ılgısı var 0 Kurtlenn kulturel. ınsanı haklannı ıstıyor dı>e mı9 Bılmı>orsu- nuz. bız dunvadakı aşağı yukan bu- tun ınsan haklan anlaşmalannı ımza- lamış bır ulkeyız Orada bır Apo maddesı var mı' Yarabbı ne mantık- sızlık Bır de Kurtlcre ınsan haklannı ve- nrsek sonunda bağımsızhk ısterler. denıyor Şımdı Kurtlere ınsanı hakla- nnı vermeden ısteyemezlermı'' Üstelık de ınsanlık karşısındd hdklı çıkmazlar mı9 Buyuk ınsanlık onlann yanında doğuşmez mı 9 Hanı Kurt realıtesını tanımıştık0 boyle ezılmekte olan yaralanmış Kurt Tanımak boyle mı olur 9 Ülke kan go- kulturunun yanındddır. sdvaşımını lunedonuşturulerek mı olur9 Ülke bır vermektedır Bu sdvdşım daha buyu- ışkencehaneye. zulumhdneye çevnle- >ecektır İnsanhk çıçeklennın. kendını rek mı tanınır Kurt gerçeğı 9 soyledığım banş ışı daha kolaylaşmış olurdu Banş masasında onun vıcdanı hem Turk, hem Kurt halkını temsıl edebılırdı Gazetecı arkadaşlann dedıklen gı- bı. hukumetm korumasındakı bır or- gut oldurmezse eğer. Kurtlerle Turkle- rı barıştıracak daha bırtakım ınsan var Turkıyede Elımızı çabuk tutar- sak ıyı olacak Gun geçtıkçe bu anlamsız. bu pıs sa- vaş bıze çoğa mal oluvor Gerilla savaşı kolay bitmez Bu genlla savaşı. deneyler bıze gos- terdı kı. yanı dunvadakı deneyler. ko- lay bıtmıyor Bıtmeyecek de Bır de Jenosıd var bır kısım aklı evvellenn onerdıklen gıbı. yanı Cudı Dağı'nda ot bıtırmeyeccklennı so>leyenlenn soyledıklen gıbı. Şırnak'ın bır başlan- gıç olduğunu soyleyenlenn davran- dıklan gıbı On dort mılyon Kurdun hepsını ol- • Yırmı bınncı yüzyılda insanhk, ınsan haklan ve msan kulturu ustüne daha çok titreyecek. Artık dünya çok küçüldü Burada aşağıladığın. zulmettığın, haklanndan mahrum ettiğın kışılenn haklannı. dun>anın obur ucundan soruyorlar. var edenlenn har v urulup harman sav- rulmasına ızın vermevecektır Bu ındt- çı dovuşunde de ınsanlığın onunc geçecek hıçbır guç olrrdydCdklır Ne zararımız olur? Bır şe> dahd sormdk ıstıyorum şu Kurtlenn dılını versek. kulturunun gc- lışmesınc yardımcı olsak ne zardnmız olur' Buiun Osmdnlı çağında nezdrd- nmız olmuş kı1 Bundan kulturumu- Bu kdn golunu kurutmak zorunda- vız. kaynağını kcserek Ndsılmı9 Mdsdvaoturardk Kımın- le mı9 Kurtlerle Hangı Kurtlerle mı9 O. kolav bır tcknık sorun Herkesle bolgelcrden seçılen temsılcılerle \e bıleyım ben. on beş mılvonluk guçlu. sağlıklı bır kıtleyı temsıl edccek kışılen bu ulkedc her zdman uuidoninz. hem de ydkınımızda Bakın sıze soyleyım, MUSA Anter oldurulmemış olsaydı. durme olanağı yok On beş mılyon Kurdu ınsan haklannddn vazgcçır- mekolanağıdayok Kendı kımlıklen- nı ıste>en. buna kelle koymuş ınsanı hıçbır bıçımde, herhangı bır korkuyla, zulumle olumlc sınd'remcz ıstekle- nndcn vazgeçıremezsın Kdrdeşler vdtanseverler solcular, sağcılar şucular buculdr gozlennızı seveyım. bdşımıza yetmış^ yıllık kotu yonetımleraçtı bu beldyı Işlerçok kö- tuye gıdıyor Başımıza geleceğı. bırkaç yıl ıçınde başımıza geleceğı sovlesem. tehdıt ettığımı soyleyecek bazı kotu nı- yetlı ağzıkaralar çıkacaktır Gelın kardeşler hep bır olalım Kurtler enmde sonunda ehmızden ala- caklan. ya da bızım severek vermemız gereken haklannı ıstıyorlar Kardeşle- nmızı. daha uzun bır süre bu haktan mahrum etmevelım Yazık Onlar bı- zım bın yıllık kardeşımız değıl mf Bakın. yırmı bınna yuzyıla bu kanlı ellerle gırmeyelım Yırmı bınncı yuzyı- la kardeşlen bırbırlenne oldurterek gırmeyehm Yırmı bınncı yuzyıla dlnı- mıza kardeş kanının kapkara lekesıyle gırmeyelım Insanlık karşısında bo>- numuz bukuk olmasın Yırmı bınncı yuzyilda ınsanlık. ınsan hdklan, ınsan kulturu ustune daha çok titreyecek Artıkdunyaçokkuçuldu Buradaaşa- ğıladığın. zulmettığın. haklanndan mahrum ettiğın kışılenn haklannı dunyanın obur ucundan sana soru- yorlar Bu çağda demokrasıyle yonetılmek bır ulkenın en buyuk onurudur On beş mılyon ınsanın. ınsanı haklannı veremezsen. demokrasıyı nasıl gerçek- leştırebılırsın' Arlık ınsanlık. "Ya devlet başa ya kuzgun leşc demıyor dıyemıyor de- dırtmıyorlar Gerçekten bız ulkemızı Musa Anter kadar sevebılıyor muyuz 9 Ya demok- rdsıyı' Bu çıkmazdan kurtulacdğız Çunku ben bu ulkenın Musa Antcr'lenneçok guvenıyorum Turkolsun Kurtolsun kım olursa olsun yaşasın Musa An- ter'ler, Ape Musa'lar AJNKARA NOTLARI MIJSTAFA EKMEKÇİ Tesfim Olunr 1970 oncesınde, Turhan Feyzıoğlu'nun CHP'den ayrılıp, Guven Partısı nı kuracağı gunlerdeydı Adı "Guven" ol- masına karşın, partı, usu başında pek kımseye guven ve- recek nıtelıkte değıl gıbıydı Ismet Paşa nın başında bulun- duğu CHP, ıstıfalarla sarsılıyordu Guven Partılı bırı şoyle demıştı - Bızı yabana atma, bız deve dışı gtbı adamız' Turhan Feyzıoğlu, lıderlık' peşınde mıydı'' Bırkaç kı- şıyle kaldığı partıde, lıder olarak da oldu Daha CHP'de bulunduğu yıllarda Inonu'nun yanından ayrılmaz, ortak- lıklarda gorevler alırdı Ama, aaah o partının basına geç- me hırsı yok mu9 O yalnız onu değıl, bırçoklarını yıyıp bıtı- rıyordu1 Ismet Paşa nın kendısınden sonra kımın başkan olacağını belırlemesını ısterdı Bır gun, bır yemekte, Ka- ranfıl Sokak'la Yuksel'ın kavuştuğu koşede o zaman "Ru- yam lokantası vardı orada şoyle demıştı - Ismet Paşa'ya dedım kı Paşam halefını tayın et, son- ra bızı paskalya yumurtası gıbı bırbırımıze kırdırma'' Ben bır yandan yemeğımı yıyor, bır yandan da olup bı- tenlere şaşıyordum Ne demektı, bır partı başkanının ken- dısınden sonra, yanı olumunden sonra, kımın partı başka- nı olacağını belırlemesı'' Bunun demokrası ıle bır ılgısı var mıydı? Paşa da boyle dıyordu, olumunden sonra, otururlar beğendıklerını seçerlerdı Ne olumu'7 Ölmeden de olamaz mıydı yanı onderın değışmesı9 Gerçekten oldu, Ismet Pa- şa olumu beklenmeden, genel başkanlıktan duşuruldü, yerıne de Bulent Ecevıt seçıldı1 Aslında paşa, bu duşurul- mesının de demokrasıyle ılgılı olmadığını duşunup durdu hep, bu olayın arkasında bır' tertıp bır' duzen , bır "uç- kağıtçılık aradı Yıllarını verdığı CHP'den, eşı Mevhıbe inonu ıle bırlıkte ayrıldı Ona gore CHP artık, eskı CHP de- ğıldıi Sozun basına geleyım, Feyzıoğlu nun Guven Partısı nın oluşumu sırasındakı ıstıfalara Deve dışı' ağırlığında po- lıtıkacılar mılletvekıllerı ardı ardına ıstıfalarını verınce, bundan urkenler de olmamış değıldı Olayların ıçınde ya- şayan Demırhan Tuncay anlattı bu ıstıfalara Ismet Paşa'- nın tepkısını Demırhan Tuncay, o zaman Turk-iş e bağlı sendıkacılar arasındaydı, DISK daha kurulmamıştı De- mırhan Tuncay'la bırlıkte, Abdullah Başturk Rafet Altun, Nusret Aydın, daha bırkaç CHP lı ışçı lıderı CHP'nın ust duzey kurullarına katılıyorlar, ızlıyorlardı Bır çeşıt danış- mandılar, oy hakları yoktu Bu gruba 'Işçı Komıtesı" de denıyordu Bunlar, CHP'lı sendıka başkanlarıydılar Paşa, bunlara çok guvenır, ışçı sorunları konusunda, kendısını ve partıyı uyaracaklarını duşunurdu Daha DİSK kurulma- mıştı, dedım, 15-16 Hazıran olaylarında paşa bu ışçı lıder- lerını toplamış şoyle azarlamıştı - DİSK e DİSK lılere 'komunıst' demek kolay ışı böyle savuşturamayız Bu hareketın ozunde haklılık yok mu? Sı- zın gozunuzkormu'Bız yanlışyaparken.nıye bızı uyarmı- yorsunuz'' inonu'nun bu azarlaması sırasında Ecevıt de payını al- mıştı 1 Guven Partısı'nı, Feyzıoğlu ıle arkadaşları 12 Mayıs 1967'de kurdular Partının savsozu (sloganı) ' içte guven, dışta guven, Guven Partısı ne guven"dı CHP'den ayrılan mılletvekılı sayısı daha ılk gunden 52 ıdı gelen haberlere gore Elbette bu partının kuruluşunaen çok Adalet Partılı- ier sevınmışlerdı Partının kurulduğu 12 Mayıs gunu, o zaman Başbakan olan Suleyman Bey Pakıstan'a yolaçık- mış, Tahran da sarayda konaklamıştı Orada şolen vardı, Hava Kuvvetlerı nde uçağı kullananlardan, sonradan polı- tıkayaatılan Huseyın Avnı Guler de oradaydı Guven Par- tısı nın kurulduğu haberının gelmesı uzenne kadehlerın kaldırıldığını Nazmıye Hanım ın da o sırada yedığı muzla- rı heyecandan yerlere saçtığını yakından gormuştu 1 Bu sıralarda, CHP Genel Merkezı nde paşanın başkan- lığında toplantı süruyordu Demırhan Tuncay'ın anlattığı- na gore, toplantıda bır şey goruşulmuyor, CHP'den ıstıfa- lar beklenıyordu sadece Istıfa edenlenn adları parça parça paşaya verılıyor, paşa bakıp bır şey soylemıyordu - Bır ara bırı sevınçle geldı dedı Demırhan Tuncay, şım- dı anımsayamıyorum kım olduğunu, yıllar geçtı, "Paşam, geçmış olsun' dedı, Son ıstıfaları getırıyorum, bundan çok kaybımız olmayacak Bundan sonra ıstıfa olmazi Bır lıste verdı, paşaya ismet Paşa gozlukierını taktı, lısteye baktı, baktı, herkes paşayı sevınecek, "ucuz kurtulduk'" dı- yecek sanıyor Paşa, lısteye bır daha baktı, bırden bıre of- keyle - Lutfen, rıcalarımı soyleyın gıtmelerı gerekenler var, lutfengıtsınler'Ne zaman halktanyana bır ış yapmaya kal- kışsak kuçuk duşuyoruz rezıloluyoruz 1 Bır daha boyle bır olayla karşılaşmayalım Bızım, Meclıste bır suru ınsana gereksınımımız yok Halka doğruları soyleyecek bır kışı olsun yeter' Toplantıdakıler de ıstıfalarla ılgılı notu getıren de şaşırıp kalmışlardı ismet Pasa nın çok ağır sozlerı olduğunu pek çok kışı, ozellıkle araştırmacılar bılırler Batakcı Koy Ağası" suç- laması Ismet Paşa nındır Cokbunaldığı bır zaman, huku- metının yayın organında, 'Hırsızlar Teslım Olun1 " başlıklı bır başyazı yazıvermıştır Ismet Paşa dakı bu soğukkanlılık, Hınthorozu Erdal Bey de de var SHP den ıstıfa ıle adam ayartmalar başla- yınca, Hınthorozu Erdal Bey, şunlan soyledı - Gıtmek ısteyen hemen gıtsın Partımız ıçındekı herkes SHP ye ınanarak kalmalı Uç beş gun sonra gıdeceğım dı- yenler varsa bunlar hemen gıtsın Herkes kararını bır an evvelvermelı Buseçmene vatandaşadabırsaygımnge- reğıdır Bır partıde kerhen kalınmaz . BULMACA BİTTİ SOLDAN SAĞA: 1/ Tıp dılınde kalp atımmın hızlanması- na verılen ad 2/ Ko- ku Şarap 3/ Is- kambıl kâğıtlarıyla oynanan bır ku- mar Bır nota 4/ Yunan rakısı Klav- yelı bır çalgı 5/ Uluslararası Çalışma Orgutu'nun sımge- sı "Irlanda Cum- hurıyet Ordusu" 6/ Kanşık renklı Dın- sel ınançları olma- yan 7/ Lantan ele- mentının sımgesı... Sahıp olma, ka- zanma. 8/ Isvıçre'de bır kanton Ay- nı ahır adına koşan yarış atlanna ve- rılen ad 9/ 224-651 yıllan arasında Iran topraklarında hukum suren ha- nedan YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Kutsal sayıldığı ıçın dokunulma- ması gereken şey Bartın ılının bır ılçesı 2/ Yeryuzu parçası Bır oyun ya da fılmde dınlenme suresı 3/ Çı- kolata, Şeker, su ya da sutle yapılan ıçecek .. Duman lekesı. 4/ Ustu kapalı olarak anlatma Ispanyolların sevmç sözü 5/ Be- tondan, dort koşe döşeme taşı Yemen'de bır kent 6/ Hınt- Iran dıl grubuna verılen ad Bır sayı 7/ Rubıdyum elementı- nın sımgesı Herhangı bır maddenın kuçuk tanesı 8/ Antık Yunan mımarlığının uç bıçemınden bırı Eskı Arapların recep ayında kestıklerı kurban 9/ Cennet. Buyruk