Katalog

SAYFA CUMHURİYET 10 ŞUBAT1992 PAZARTESİ EKONOMt BORSA NOTLARI Oynak borsaya market-makerreket ettikleri izlenimi veren işlem hacmi yüksek üç aracı kurum, haftanın ilk gü- nünden itibaren satışa geçti. Bu satışa ABDURRAHMAN ^ a z ı bankalar da katılınca. satıcılar alıcı direnci ile karşılaşmadan yollanna de- YILDIRIM Aracılar malda olduğu ve taze para girişi sağlanamadığı için Endeks'in 5000 puanın üzerineçıkmada zorlandı- ğı belliydi. 16 ocaktaki tepe noktası ve işlem hacmi rekorundan sonra Endeks 300 puanhk bir koridora sıkışmıştı. Endeks'in yukanya gidemeyeceğinin anlaşılması, bazı aracılan ve speküla- törleri harekete geçirdi. Anlaşmalı ha- vam ettiler. Bileşik Endeks haftanın dör- düncü gününde 808 puan düşerek 4927 puandan 4119'a indi. 3.5 seansta tam yüzde 16.41 oranında birdüşüş. Seansın satış ağırlıklı başlamasına yol açan Tan- su Çiller'in istifa edeceği haberinin ya- lanlanması, fıyatların yeterince düştü- ğü kanaatiyle birleşınce, alıcılar devreye gırdi. Satışta öncü olanlar bu kez aynı hızla alımdaydılar. Yüksek fiyattan sattı- klan malları bu kezdüşük fiyattan yerine koydular. Fiyatlara ilk darbeyi vuran ve yukarı dönüşünde ilk alımı yapan bu aracılar geçen haftanın en çok kazanan borsacılan oldular. Kaybeden taraf ise hisseleri üst fiyattan alanlar ve taban fi- yattan satanlar ile güven kaybına uğra- yan borsaydı. Borsada gevşeme bekleniyordu, ama bu kadar hızlı ve yüksek oranlı bir düşüş hiç beklenmiyordu. Siyasi ve ekonomik gelişmelerle açıklanamayan düşüşün en büyük etkeni, spekülatif hareket ve psi- kolojik faktördü, sürü psikolojisiydi. Para piyasasındaki likiditenin emilmesi- nin olumsuz etkisi ise sınırlıydı. Geçen hafta borsa endeksinin bu seyri bize yatınmcılann ve piyasanın koruyu- cusunun olmadığını bir kez daha göster- di. Senaryoyu yazıp sahneye koyanlar "kedinin fareyle oynadığı gibi" borsayla oynadılar. Üç güçlü bir araya geldiğinde karşılanna bir üç güçlü daha çıkamadı. Şüphesiz satışa geçenler ve daha sonra aynı hızla alım yapanlar suçlanamazlar. "Sahipsiz köy bulan değneksiz dolaşabi- lir." Buna kimsenin bir diyeceği yok. Ama piyasanın sağlıklı gelişmesi, ya- tınmcının korunması açısından bizim di- yeceğimiz köyün sahipsiz bırakılma- masüdır. Spekülatif hareketlerle borsa bu kadar oynatılamamalı. Borsa herkesın her ıstediğıni yapabileceği bir yer değil ve olmamalı. Bu da ancak Market Maker- lann, kurumsal yatınmcılann piyasaya girmesiyle sağlanabilir. Yerli yatınmcı da yabancı yatınmcı da İstanbul borsası- na girmek için bunu bekliyor. Yani gü- ven ve istikran, şeffafhğı. Bu sağlana- madığı sürece, İMKB ülkenin borsası ol- maktan çıkıp, 3-5 spekülatörün oynadığı bir yer olarak kalır, gelişemez. Durum, yaygın özelleştirmeyi hedef- leyen ve bütçe açığının bir bölümünü bu yolla finanse etmeyi planlayan hükümet ve ilgili kamu kuruluşlannın yetkililerine sunulur. Spekülasyona KOİ'nin gölgesi bile yeter Borsaya market maker olarak yeni- den döneceğini açıklamasından sonra piyasada en çok Kamu Ortaklığı İda- resi (KOf) konuşuluyor, tartışılıyor. Büyük çoğunluk geçmişteki hatalann- dan dolayı KOİ'nin borsaya girmesine şiddetle karşı, aynı hatalan yeniden tekrarlayacağını, piyasayı arza boğa- cağını savunuyo r. Bir grup ise KOİ'nin doğrudan de- ğıl, yatınm fonları veya yatınm or- taklıklan kurdurarak borsaya gelme- sınden yana tavır koyuyor. "KOİ, portföyündeki hisseleri fona ve or- taklığa devretsin, bu fon veya ortaklık da borsada faaliyet göstersin. Alsın satsın, kendi hisselerinde market ma- kerjık yapsın" deniliyor. Acaba KOİ aynı hatayı tekrarlaya- cak mı? Başkanına göre " Hayır tek- rarlamayacak". Kamu Ortaklığı İda- resi'nin üç elemanı her gün borsa salo- nunda. İştirak hisseleri tahtalannı izli- yorlar ve rapor veriyorlar. KOİ halka arzı sırurlı olan Tüpraş, Petrol Ofısi, THY, Niğde Çimento gibi hisselerde manipülasyon belirlemiş. KOİ Başka- nı Üstün Sanver bu konuda sorulan- mızı yanıtlarken geçmişte yapılan ha- talan kabul etti ve bunun bir daha tek- rarlanmayacağını vurguladı. Sanver şun- lan söyledi: "KOİ, zamanında bazı hatalı açılışlar yaptı. Birkaç şirketi kötü zamanda halka arz ettiği için halka açıklık oranlan yüz- de 1-2'de kaldı. Bu kâğıtlan 3-5 kişi top- ladı. KOİ bir daha borsaya girmeyecek diye açıklama da yapılınca, bu kişiler 'Yabancılara satılıyor' diye fıyatlan o noktalara getirdiler. Bundan, borsa ve yatınmcılar zarar görüyor. Böyle yaptığımız sürece yabancı yatınmcılan borsaya getiremeyiz. Yabancılann gir- mediğı yere de taze para gelmez. Biz arz-talep dengesizlikleri olan ve bu nedenle yatınmcının zarara uğratılacağı hisselerde market maker olarak girece- ğiz. Uygun zamanlarda yavaş yavaş hal- ka açılacağız. Yüzde 1-2 olan halka açıklık oranlannı yüzde 5'e çıkartacağız. Ama bunu iyi bir zamanlamaylayla ya- pacağız. Borsayı sarsmadan, onun gidişı- ne olumsuz etki yapmadan bunu gerçek- leştireceğiz. Borsayı arza bogmayacağız. Biz piya- saya açıldığımızda geçmişte yapılan ha- talan tekrar etmeyeceğiz. Borsa için olumlu bir şeyden bahsediyoruz, ama ta- mamen bunun tersinin söylenmesini an- layamıyorum. Bizim başanmız sermaye piyasasının başansıdır. Başansızlığımız da öyle." Üstün Sanver'in belirttigine göre KOİ henüz borsada market makerlığa başla- madı. Gerektiğinde başlayacak. Alacak veya satacak. Şimdilik gerekmeyişinin nedeni ise "gölgesinin yeterli olması- ndan". Tüketiciyi Koruma Yasası hazırİDRİS ADİL (İstanbul) - Sanayi ve Ti- caret Bakanı Tahir Köse'nin talimatıyla ha- zırlanan "Tüketiciyi Koruma Yasası"na son şeklini "kamuoyu'* verecek. Başbakan Yardıması Erdal Inönü'nün Basdanışma- nı Doç. Dr. Hurşit Gûneş, batılı anlamda bir yasa hazırlamaya çalıştıklannı, yasanın yürütülmesinde sivil toplum örgütlerinin et- kin olmasını istediklerini bildirdi. Güneş, "Yasa tasansı için toplumsal uzlaşma anyoruz" dedi. Kamuoyunda giderek gelişen "tüketici bilinci", bu alandaki mevzuatın gözden ge- çirilmesi, yasal çerçevenin toplumun gerek- sinimlerini karşılayacak şekilde yeniden oluşturulması gereğini gündeme getirdi. Ta- hir Köse'nin isteği üzerine oluşturulan ve Doç. Dr. Hurşit Güneş'in başkanlığını yap- tığı komisyon Sanayi ve Ticaret Bakanlı- ğı'ndan 2 uzman ve Tüketici Koruma Der- neği Başkanı Ayşe Akman'dan oluşuyor. Cumhuriyet'e açıklamalarda bulunan Doç. Dr. Güneş, yasa tasansı hazırlığı sı- rasında karşılanna birincisi "devlet güdü- münde olacak", ikincisi "sivil toplum ör- gütlerinin, tüketici derneklerinin etkili ola- cağı, yargı yolunun açık olduğu" iki ayn model çıktığını belirterek, "Biz ikincisini tercih ediyoruz" dedi. Güneş, "Bizim mo- delimizde tüketici dernekleri etkili olacak. Çok katı, kontrol edici yasalara inanmıyo- Veıgi affı çarşambayı bekliyor CUMHURİYET (Ankara) - DYP ve SHP gruplannın hükümete tepkileri nedeniyle geçen hafta yasalaşamayan "vergi affı"na Uişkin yasa tasarısının görUşülmesine çarşamba günü devam edilecek. Tasannın geçen hafta perşembe günü TBMM Genel Kurulu'nda görüşülmesi sırasında, bazı DYP milletvekilleri "işadamı bakanlann" kapsam dışı bırakılmaJan için değişiklik önergesi verme eğifimine girmeleri üzerine, yasanın tümü üzerinde görüşmelere geçilememişti. TBMM Genel Kurulu'nun bu haftaki gündeminin ilk sırasında "Gençlerin Sorunlan" konusunda yapılacaK genel görüşmenin öngörüşmesi yer alıyor. DYP grubu adma Grup Başkanvekilleri Güneş Müftüoğlu ve Bekir Sami Daçe'nin verdigi genel görüşme önergesi Genel Kurul'da yann ele alınacak. hız. Yasada yargı varsa, bazı esneklikler bı- rakmak lazım. Aksi halde çalışacağına inanmıyoruz. Etkin ve hızlı bir yargı me- kanizması olsun, yargıcın da iradesi olsun istiyoruz" diye konuştu. Yasa tasansı hazırhğının son aşamaya geldiğini, bu aşamadan sonra elde edilen metnin hukuki redaksiyonunun yapılacağı- nı ve kısa zamanda Sanayi ve Ticaret Ba- kanı Tahir Köse'ye sunulaca|ını belirten Güneş, tasannın kamuoyunda tartışılma- sını istediklerini, jakoben bir tavırla yasa hazırlıgjndan yana olmadıklarını söyledi. Güneş'in verdiği bilgiye göre hazırlanan metin bilim adamlanna, ilgili odalara, der- neklere ve basına dağıtılarak "toplumsal uzlaşma zemini" yaratılacak. Bakan Köse de taslağı pazartesi gününden itibaren da- ğıtmaya başlayabileceklerini bildirdi. 2 veya 2.5 ay sürmesi beklenen bu tartışma döne- minin ardından taslağa son şekli verilecek. Tartışmaya açılacak tasanya göre seri imalatta fabrikasyon hatası saptanması halinde kusurlu mal piyasadan toplattın- lacak. Bu mallan almış olan tüketicilere de en geç 30 gün içinde iade etmesi halin- de değiştirme imkânı verilecek. Tüpgazlarda kullamcıyı, gıda madde- lerinde de hamileler, çocuklar ve alerji hastalannı uyancı etiketlerin bulunması- nı öngören tasanda, üreticiye hapis yerine malın değerinin üç katına kadar para cezası verilmesi hükmü yer alıyor. Tasanda, aynca tüketicilerin, dernekle- rin, kamu kurum ve kuruluşlannın da başvurabilecekleri tüketici mahkemeleri- nin kurulması öngörülüyor. Söz konusu mahkemeler yapılan şikâyetleri en geç iki duruşmada karara bağlayacaklar. Türk Standartlan Enstitüsü (TSE) Başkanı Yılmaz Anyörük, İzmir'de ya- yımlanan Tüketici Rehberi'ne yaptığı açıklamada tüketicileri kendilerini koru- maya çağırarak "Ey tüketici beğenmedi- ğin malı kabuHenme, satın aldığın yere götür, o kişinin suratına vur" dedi. Tüke- ticiyi korumak için her gün yeni bir yasa ve mevzuat çıkarmanın gereksiz olduğu- nu savunan Anyörük şöyle dedi: " Bu kadar mevzuata, bu kadar perso- nelin istihdamına hiç gerek yok. Hiçbirisi şimdiye kadar fayda sağlamadı. Ekono- mik hadiseler polisiye tedbirlerle çözül- müyor. V ietnam kapılarını açıyor Ekonomi Servisi- Yılda kişi başına dü- şen 200 dolarlık geliriyle dünyanın en yoksul ülkeleri arasında yer alan Viet- nam kapılannı yabancı sermayeye açı- yor. Amerika'nın bu ülkeye uyguladığı amborgoyu kaldırmağa hazırlandığı şu günlerde Kampuçya'yla da bir banş anlaşması imzalayan Vietnam, yıllar sonra Batıyla ve kapitalist dünyayla olan ilişkilerini yeniden düzenliyor. Indepentend'ta yer alan bir habere göre, Güney Asya Ülkeleri Birliği bun- dan 1 yıl önce düşünülmesi bile im- kansız olan bir şeyi Vietnam'ın birliğe üyelik başvurusunu ciddi olarak dik- kate alacaklannı bildirdi. Aynca Ja- ponya'nın da bundan bir ay kadar önce bu ülkeye önemli ölçüde eko- nomik yardım yapmayı kabul ettiği de biliniyor. Vietnam'a yatınm yapan şirketler arasında İngilizler başı çekiyor. Ülke- nin^ yabancı petrol tankerlerine kıyılann yeniden açmasından sonra Enterprise Oil ve British Petrol bu ül- keyle ticari anlaşmalar imzalamakta oldukça çabuk davrandılar. Enterpri- se'ın ülkeye 50 milyon dolarlık yatınm yaparken bu konuda daha şanssız olan BP'nin ticari deneyiminin pek de iç açıcı olmadığı belirtiliyor. Standart Chartered başkent Hanoi'- de temsilcilik açan yaklaşık bir düzine yabancı bankadan sadece biri. Hükü- met yetkilileri bir o kadar bankanm daha sırada olduğunu bildiriyorlar. Ancak Amerikan amborgosunun he- nüz kalkmamış olması hala yabancı yatınmcılarda çekingenlik yaratıyor. Sovyetler'in desteğini kaybeden Viet- nam'ın şu andaki en yakın iş ortağı ise Japonya. Geçtiğimiz yıl içinde bu ül- keyle yapılan ticaret hacmi 1 milyar doları aşmışdurumda. Vietnam kişi başına yıllık 200 dolarlık geliriyle dünyanın en fakir ülkeleri arasında KOİ: Rusndeti oynatmayız AA (Ankara) - Başbakanlık Kamu Or- taklığı İdaresi (KOİ) Başkanı Üstün Sanver, borsanın her gün yüzde 5-10 oranında yükselmesi ya da düşmesinin hiç kimsenin yaranna olmadığını belir- terek KOİ'nin borsada işlem gören ve arz-talep dengesizliği olan hisse senetle- rinde "market maker"hk yapacaklannı söyledi. Bunun borsada işlem gören tüm KOİ'ye ait şirketlerin hisseleri için ge- çerlı olmadığını anlatan Sanver, "Biz ekonominin kurallan içinde hareket edeceğiz. Borsada yeteri kadar arzı olan hısse senetlerine müdahalemiz doğru değil. Müdahale sadece arz-talep den- gesizliği olan KOİ'ye ait hisse senetle- rinde ancak ekonominin kurallan ye bir mantık içinde olabilecek. Biz KOİ ola- rak kimseye Rus ruleti oynatmak ama- cmda değiliz. Bize de Rus ruleti oynatıl- maşına imkân vermeyiz" dedi. Üstün Sanver, ekonomi muhabirle- riyle dün yaptığı sohbet toplantısında, Türkiye'de sermaye piyasalannın oluş- ması için gerekli altyapı ve kurumlann mevcut olduğunu, ancak buraya fonla- rın akışını sağlayacak bir ekonomik yapı gerektiğini ifade etti. Bu yapının tasarruflann mali piyasalara yönlendi- rilmesi ve mali piyasalar içindeki kamu payı nedeniyle oluşan dengesizliğin gi- derilmesi ile sağlanabileceğini kaydetti. Sermaye piyasasının, yüksek enflas- yon ve kamu baskısı altında sağlıklı ge- lişemeyeceğini, bu durumda oyuncula- nn ve enstrümanlann sınırlı kalacağını belirten Üstün Sanver, devlet borçlan- masının daha sağlıklı bir yapıya kavuş- turulması gerektiğini kaydetti. REKLAM DÜNYASI DÜNYANIN ENBÜYÜK12 REKLAM MEGAGRUBU (Cirolanna göre-milyon dolar) Sn1 '90 89Reklaın putaı gea. Bafih oba Dûnya Yûzde çapındakl eiroaı olarak 1990 1989 arbş 1 1 WPP Group, Londra 2 2 Saatchi & Saatchi Co., Londra Ogılvy & MatTıer WofKtwıöe Ogıtvy 4 Maltef Dırect. J Walter Thompson Co, Thompson Recruflmem. ftrouilart) Convnumcatıons. Sca», McCabe, aoves, Füton McEltpon, Martn Agency $2 Saatclıı 4 Saatchi Advertısıng Wofldwıde, 1 AC«fl Advcrttsmg. Cateci Dms Parmcn, Ctff Freeman & Parmers. Conı! Attveftsıng. Klcmtner AtfvefHsmg Rumnll-Hoyt Team One. Backer Spıetvoael Bates WoıWwKJe Campbell-Mıltıun-Esty. Kofcs S Draft 715 0 729T $2.404 0 1575 8 12 9 T T ip Of McCann Enckson Morldvnde Lınlas WortdwK)e Daıley & Assocıates Lautence Ctıanes Free S Lawson, Lowe & Partnefs, Fahlgrm MarDn 1 664 0 1 493 7 TTT 5 Omrmcom Group. New York 5 4 Uentsu Inc., lokyo DCA~ BBOO Work)WKte. 8axter. Gunan S Mazzeı Frank J CofMtt Inc . Ooremus & Co, Lavey/Wom/Swıft TracyLocke. Rapp Coihns Ma/coa 006 Needham Worktwide Bernard Hodes Group Kattr. Ptatps, Ross 1.33J).b 1.17/9 Aflvernang 1.254 8 1.2E2 7 6 Young&RubiCam, Young&Rubıcam. Calo Johnson Worldwıde 1.073 6 925 6 16.0 New York Ctapman Orecl, Sudler&Hennessey Cresvnl MunseU Fultz&Zırbei. Wunderrnan Worldwıde Oentsu. YoungtRubıcam Partnershıps 7 11 EurOCOm ürOUp', PariS De«a Femına McNamee "7453 4723—5BT 8 7 HakuhOdO Inc , Tokyo Hatohodo Adveftang Artienca 586 3 585.5 0 1 9 9 Grey Advertısıng, N Y 583.3 489 9 19.1 10 8 FoOte, Cone&Beldmg Foote. Cone&Beldıng Communıcatıons AJberi C , ChlCagO Frank-Gu«llh« Law, Imoact Vıcom^CB Put«cıs-FC8 Commumcaîıons (49%) 536 2 506 5 5.9 11 12 D'Arcy MaSIUS BentOn OArcy Masus &Benton&Bowles Medıcus Intercon BowleS, New York ımernanonaı Cianon Marketıng&Communıcatons 532.5 4715 12.9 12 10 Leo Burnett Co., Chicago LM Bumett USA 531.8 483 8 9 9 Yükselenlerve düşenler Derneği'nin Türkiye sıralamasını kı- yaslamak iki açıdan güç: Dünya listesin- deki tüm gruplann Türkiye'de şubesi, or- tağı ya da temsilcisi bulunmuyor, aynca aynı grup içinde yer alan bazı ajanslar Türkiye'de ayn ajans olarak faaliyet gös- teriyor. örneğin dünya birincisi WPP'- nin Türkiye'de hem Ogilvy and Mather (Moran/6. sıra) hem de Thompson (Ma- najans/3. sırada) ilişkili ajanslan var. Dünya ikincisi Saatchi Türkiye'de de ikinci durumda. Türkiye birincisi Cena- jans'ın grubu Grey, dünya listesinde 9. sı- rada. İlk 20 klasmanında önemli bir deği- şiklik olmaması, 1990'ın hamle yılı ol- madığını gösteriyor. Şirketler arası evlilikler 1991'de sıralamayı büyük öl- çüde değiştirecek. Reklam megagruplan artık her ne kadar çokuluslu bir kimlik kazanmı- şsa da, ilk 20 içinde 3 İngiliz, 9 Atneri- kalı, 4 Japon, 4 de Fransız kökenli şir- ketin bulunması dünya çapındaki ulu- sal dağılımı gösteriyor. 1992'de İngiliz ve Fransız kökenli şirketlerin daha üst sıralara tırmanması bekleniyor. Dünya sıralamasıyla Reklamcılar REKLAM COMPUGRAFTAN YENt JENER1KLER Bilgisayar teknolojisini televizyona ve bu arada TV reklamlarına uygulayan Compugraf, "Ülker Şekerpare", "Imar Bankası-Otomobil Kredisi" ve "Blendax-İkisi Bırarada" konulu reklam filmleri- nin bilgisayarlı anirftasyonlannı gerçekleştirdikten sonra, TRT için "Açılış", "Di- zi", "Sinema", "Belgesel" ve "Reklam" başlıklı jenerikleri hazırladı. Jenerikleri Melih Kibar müziklendirdi. '* "• * • SEGUELA SAĞ KOLUNL' KAYBETTt - Fransa'nın en büyük reklam grupla- nndan RSCG'nin R'sini temsil eden Bernard Roux ajansın Eurocom tarafından satın alınmasından sonra istifa etti. RSCG'nin kuruculanndan biri olan Bernard Roux. aynlırken 70 milyon frank değerindekı hisselerini de beraberinde götürdü. Roux, RSCG'nin Eurocom'la birleşmesine karşı çıkıyordu. Dört ortak, sağdan ikinci Roux, mutlu günlerinde. TEKNOLJOJİ VîTRİNÎ Sır saklayan bilgisayarlar General Motors'un bir yan kuruluşu olan Hughes STX'in geliştirdiği bir masaüstü bilgisayar, sır niteliği taşıyan bilgileri elde edip saklamakta oldukça başanlı. Firma yetkililerinin belirttigi- ne göre şu anda kullanılan bilgisayann monitöründen ve klavyesinden yayılan yüksek frekanslı radyo dalgalannı, başka bir bilgisayar bir millik bir alan- da deşifre edebiliyor. Bilgisayardan yayılan bu sinyaller böylece ticari de- ğeri olan, ancak kullanılması legal olan bilgileri elde etmekte de rakip firmala- ra avantaj sağlıyor. Hughes STX'in yeni geliştirdiği bil- gisayar IBM bilgisayarlanyla aynı 'soft- ware'yi kullanıyor. Ancak makinenin gövdesini kaplayan elektrik akımı, radyo dalgalannı dışandan gelebilecek tehlike- lere karşı koruyor. Bu yöntem aynca bilgisayann normal olarak yaydığı sinyallerin dışandan ge- lebilecek değişik sinyallerle kanşmasını da önlüyor. Yeni sistem bilgisayarlar aynı kapasiteye sahip olan benzerlerin- den yaklaşık yüzde 25 daha pahalı bir fi- yata satılıyor. Daha önce Pentagon'un buna benzer bilgisayarlar ürettiği, ancak çok daha pahahya mal olduğu belirtili- yor. Hummer'ler Körfez Savaşı sırasında eski savaşlarda süvari birliklerinin üstleodikleri' görevleri üstlenmişler ve bunda da bir hayli başarılı obnuşlardı. Çöl kartalının yenisi piyasada : Körfez savaşı sırasında Amerikan askerlennm kullandığı Hummer'lann sivilller için yeniden tasarlanan model- leri yakında piyasaya sürülüyor. Çelik kapılı ve çelik tavanlı bu oto- mobiller, Çöl Fırtınası Harekâtı'nda eski savaşlarda süvari birliklerinde kullanılan atlara eşdeğer bir görev yapmıştı. AM General tarafından üreti- len otomobillerin, dıştan aydınlatma sis- temi ve 12 voltluk bir elekrik donanunı bulunuyor. Otomobiller firma tarafından iki kapılı. dört kapılı ve kanvas olmak üzere 3 ayn versiyonla üretilecek. Fiyatları ise yaklaşık 22ÛJnılyon liradan başlıyor.