Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
13 EYLÜL 1991 DIŞHABERLER CUMHURÎYET/11
IPrden
Yunanistan'a
kmanıa
• Dıs Haberier Senisi —
Uluslararası Basın Enstitüsü
(IPI), Yunanistan'da yedi
bilyiik gazetenin yayın
müdürlerinin beş ile on ay
arasında hapisle
cezalandırılmalarını
Yunanistan Başbakanı
Konstantin Mitsotakis'e
gönderdiği mektupta sert
bir dille kınadı. Yunan
makamlan, yayın
müdürlerini gerilla
gruplannın yaptığı
açıklamalann
yayımianmasını yasaklayan
anti-terörist yasayı
çiğnedikleri gerekçesiyle
mahkûm etmişti.
Uluslararası Basın
Enstitüsü'nün müdürü
Peter Galliner'tn imzasıru
taşıyan 11 eylüJ tarihli
mektupta sözkonusu basın
kanununun Yunan
Anayasası'mn basın
üzerinde sansür
uygulanmasmı yasaklayan
14. maddesiyle çeliştiği ve
alınan kararın basın
özgürluğune direkt bir
saldın nitelıginde olduğu
noktalanna dikkat
çekildi.
'Yunanistan'ın
lekesi'
• LONDRA (AA) —
Ingiltere'nin önde gelen
gazetelerinden The
Guardian, Yunanistan'da
yedi gazetenin sonımlu
müdürlerinin hapis cezasına
çarptınlmalannı, bu ülke
için 'leke
1
olarak niteledi ve
'demokrasi ile yönetim
böyle olmaz' yorumunu
yaptı. Gazetenin, 'özgürlük
hücreleri' başlıklı dünkü
başyazısında, lerörizmin
reklamının önJenmesi
amacıyla Yunanistan'da
çıkanlan yasanın, söz
konusu gazetecilerin 'hapse
tıkılmalarına' yol açtığı ve
teröristleri için bulunmaz
bir propaganda ziyafeti
sağladığı kaydedilerek, "tşte
bu yasaklayıcı yasaya
elefterotipia editörü basın
özgürlüğü kaygısıyla karşı
koydu ve diğer altı editör
de kendisine katıldı. Bu
karşı koyuşlarında bir art
niyet yok, ticari veya
rekabetçi çıkar yok. Bu
editörlerin dunımu tüm
Avrupa'da kaygı
uyandırmalıdır" denildi.
Yürütme erki
Ifeltsin'in
• MOSKOVA (AA) —
Rusya Federasyonu Devlet
Başkanı Boris Yeltsin,
Bugün yayımladığı bir
karamameyle Bakanlar
Kurulu'nu Yüksek Sovyet
yerine tümüyle kendisine
bağladı. Karamamede,
karann piyasa ekonomisine
geçişi amaçlayan
refonnlann hızlandırılması
için alındığı belirtiliyor ve
bu karar çerçevesinde Rusya
Federasyonu hükümeti
bünyesinde görev yapan
kadrolann da 'de -
ideolojize' edilmesi ve
hükümet organlannda
siyasi parti üyelerinin
görevlendirilmesi
yasaklanıyor. Kararnameye
göre Yeltsin gerekli gördüğü
takdirde Rusya
hükümetinin toplantılarına
başkanlık edebilecek.
Kuveyt'te insan
haklan
• KUVEYT CITY (AA)
— Kueyt'te insan haklan
ihlallerinin çok yaygın
olduğu bildirildi. Orta-
doğu Izleme örgütü
adındaki bir kuruluş,
Kuveyt yönetimini, "Her
fırsatta insan haklarını,
genellikle siddet kullanarak
ihlal etmekle" suçladı.
Kuruluş tarafından
haarlanan bir raporda,
üikedeki tutuklulann
dövüldüğü, elektrik sokuna
tabi turulduğu ve
üzerlerinde sigara
söndürülduğu kaydedildi.
Aydınlar, Gorbaçov'a karşı girişilen darbenin çökmesinden sonra dahayüksek sesle düşünüyor
Sovyet aydını, sistemi sorguhıyorÖzgürlük, çoğulculuk Sovyet aydını için artık çok şey ifade
ediyor. Aydınlar, tornadan çıkmışcasına aynı düşünmek
istemiyor. SSCB sorgulanıyor, yönetime yön vermek isteği
filizleniyor, Sovyet aydını özgür düşünmek yolunda ilerliyor
FATÎH M. YILMAZ
MOSKOVA — Aydın olmak sorumluluk
gerektiriyor. SSCB'de aydın olmak ise daha
büyük bir sorumluluk istiyor. Gorbaçov'a
karşı girişilen darbenin çöküşünün ardından
Sovyet aydını, hem bir çeli$kiyi yaşıyor, hem
de düşuncenin sınırlannı zorluyor.
Düşuncenin gelişmesi, sorgulamaktan,
şüphelenmekten, özgür düşünmekten geçi-
yor. özgür düşünmek, özgür bir ortamda
gerçeklesiyor. Sovyet aydını, şimdi daha fazla
özgürlük istiyor ve 74 yıllık suskunluktan
kurtulmaya çalışıyor.
Sarsdarak devinen SSCB sorgulanıyor. Ay-
dınlar, analitik dusünmenın zevkini çıkarmak
istiyor ve tornaya gırmekten kaçıyorlar. Tor-
na, tek biçim aydın uretiyor. Sovyet aydınia-
n, çoğulculuğa birey olmanın önemine ina-
nıyor.
Gecmiş, kolay kolay silinemiyor. Sanatçı-
sıyla, gazetecisiyle, yazanyla, öğretim uyele-
ri ile Sovyet aydını, aydınlanmalanna neden
olan komünist geçmişi silerken zorlanıyor.
Birikim, istekleri zorluyor, bir çelişki yaşa-
ruyor. Çelişki, SSCB'nin yaşadığı geüşmelerle
paralel olarak büyuyor. Bunlar yasanırken de
düşünce zorlanıyor. SSCB buyük bir değişi-
mi yaşarken ozgur düşunceye sahip aydının
da doğuşu gerçeklesiyor.
Moskova, SSCB aydınının pazan oluyor.
Sanat, edebiyat, basın bu kentte çiçek açıyor.
Bu yapıhrken de 74 yıllık geçmiş, nihilizm
(hiçcilik), miUiyeîçilik aydına gulumsüyor.
Sovyet aydmı, hem kendisini hem de kimin
için aydınlık yapacağını yapacağım sorgulu-
yor.
Sistem çözülüyor. Bu durum, aydın için
zorluklar ortaya çıkanyor. Yeni değerler ara-
nırken sapma tehJikesi başgösteriyor. Buna
karşm suskun yaşamak istenmiyor. Sovyet ay-
dını çelişkiyi yaşayarak serpilmek, konuş-
mak, yazmalt, kendisini göstennek, yansmak
istiyor. Ağustos devrimi bu isteği daha canlı
bir biçimde ortaya koyuyor.
özgür bir ortamda özgür düşünmek iste-
yenJer için konuşmak, sokaktaki insana gö-
re zor oluyor. Ölçüp biçmek gerekiyor. So-
rumluluk kendisini hissettiriyor. özgur du-
şünmeye aday Sovyet aydınlan şu an için ay-
dınlığı yakalamaya çalışıyor.
Andrei Kortunov (Siyuset bilimci): Dünya
bir değişirru yaşıyor. SSCB, bunun gerisinde
kalamazdı. Değişim yakalanmak istendi. Bu
da büyük bir sancı doğurdu. 1985 yılından
bu yana yaşadığımız açıkbğı, belki tam ola-
rak içimize sindiremedik. Darbenin çöküşü,
değişimi yakalamanın kaçınılmaz olduğunu
ortaya çıkardı. Şimdi artık kesinlikle geriye
dönuş olamaz. Herkes ileriye bakmah. Ay-
dınlara şu anda büyük bir görev düşüyor.
Gennady Bantdinov (Gazeteci): SSBC, po-
litikacısıyla, aydınıyla, halkıyla büyük bir de-
ğişimi yaşıyor. Burada herkese büyük bir gö-
rev düşüyor. Bence özgur bir ortamın teme-
ünde iyi ekonomi yatar. SSCB'nin ekonomik
sorunlannını cözmedikçe, ak sık hastalıklı fi-
kirlerle karşılasacağız. Bunlar bir süreç. Çok
kişi elenecek. Bunun da olması gerekiyor.
Belki ılerde, şimdi yaşadıklanmızdan daha
acı çekeceğiz. Bu acıyı, halka az bir şekilde
yansıtmak gerekiyor.
Vere Sagalayev (Boişoy'da oyuncu): Her-
kes istediğini düşünebilmeli. Özgürlük ancak
böyle gerçekleşir. Isteyen beat düşünesini be-
nimsesin, isteyen milliyetçiliği. Batı'da yüz-
lerce düşünce birbiriyle yarışıyor. Ne oluyor?
Hiçbir şey. Bizde niye olmasın. özgür olmak
istiyoruz. özgürce yasamak, korkmadan is-
tediğimiz müziği dinlemek istiyoruz. Kafam
özgür olursa daha iyi dans edeceğimi sanı-
yorum. Daha yeni yeni öğreniyoruz. Sistemi,
demokrasi yönünde işletmek gerekiyor. Bu-
nun uzağına dflşersek, komünizm yeniden tek
biçim düşünen insanlar yaratmayı sürdünir.
Çoğulculuk güzel şey. Arbat Sokağı'na çık-
tığımda punkçu, nihilıst beyinleri, tüm eser-
lerini özgür Batı demokrasileri içinde verdi-
ler. Bizim yaşadıklanmızı yaşasalardı bunu
yapabilirler miydi? Çok zor.
ABD veAlmanya, Moskova'ya gıdayardımıyapacak; ekonomik yardım iseyakında
Baü, kesenîn ağzını açıyorSovyet yönetimi, Avrupa Topluluğu'ndan da 6-7.5 milyar dolar
tutarında gıda yardımı istedi. Rusya Federasyonu ise Japonya ile
arasında bulunan Kuril Adalan sorununu çözümleyerek Toİcyo
yönetiminden 'müyarlarca dolar' yardım almayı umuyor.
Dış Haberier Servisi — Batı, Sovyetler Birli-
ği'ne yardım için kesenin ağzını açıyor. Alman-
ya ve ABD, önumüzdeki kış aylannda Sovyet yö-
netimine gıda yardımında bulunacak. Amerikan
yönetimi, Moskova'mn son zamanlarda aldığı re-
form kararlarının, bu ülkeye ekonomik yardım
yapılmasının önündeki engelierin de çoğunu kal-
dırdığmı düşünüyor. Diğer yandan Rusya Fede-
rasyonu, Japonya ile arasındaki pürüzleri temiz-
leyerek Tokyo yönetiminden milyarlarca dolar-
lık yardım alma peşinde.
Sovyetler Birliği'nde geçen ay gerçekleştirilen
darbe girişiminin ardından, Moskova'ya ekono-
mik yardım yapma konusunu sorgulamaya baş-
layan ABD, bu ulkede durumun istikrara kavuş-
masıyla birlikte, yardımla ilgili tutumunu yumu-
şatmaya başladı. AFP Ajansı'mn, üst düzeyli
Amerikan yöneticilerine dayanarak verdiği ha-
bere göre Washington yönetimi, Moskova'daki
gelişmelerden buyük memnuniuk duyuyor.
AFP'ye göre Avrupa Güvenlik ve Işbirliği Kon-
feransı (AGİK) Insani Boyut Toplantısı nedeniyle
Moskova'da Sovyet yöneticileriyle temasiarda bu-
lunan ABD Dışışleri Bakanı James Baker, Was-
hington'un Sovyetler Birliği'ne ekonomik yardım
yapmasırun önündeki engelierin çoğunun orta-
dan kalktığım savunuyor. Ancak Amerikan yö-
netimi, Sovyetler Birliği'nde piyasa ekonomisi-
ne geçiş için sağlam bir reform planı hazırlan-
masını, ekonomik yardım için önkoşul olarak ile-
ri sürüyor. Sovyet yetkililer, ekonomik reform
programırun bu ay sonuna kadar hazulanacağı-
nj bildiriyorlar.
Kış mevsiminin yaklaşmasıyla birlikte açlık
tehlikesini çok yakımnda hisseden Sovyet yöne-
timi, Avrupa Topluluğu'nu da yardımma çağır-
dı. AT Komisyonu'nun önceki gün yaptığı açık-
lamaya göre Moskova, AT ülkelerinden 800 bin
ton et, 900 bin ton şeker ve diğer 15 ürunden olu-
şan bir yardım paketi istedi. 199Pin sonu ve
İ992'nin ilk çeyreğinde yapıUnası istenen yardı-
mın tutan, yaklaşık olarak 6 ila 7.5 milyar dola-
rı buluyor.
Diğer yandan Rusya ve bağımsızhğını kazanan
Baltık ülkeleri de Batı ulkeleriyle bağımsız eko-
nomik üişkiler kurma ve ekonomilerini düzelt-
mek için yardım sağlama peşinde. ABD, Eston-
ya, Letonya ve Litvanya'ya *en çok kaynlan ülke"
statusünün tanınacağını açıkladı. Rusya Federas-
yonu ise Japonya ile aralarındaki anlaşmazlık-
lan gidererek ekonomik yardım almak istiyor. tki
ulke arasında 1945 yılından beri sorun olan Ku-
ril Adalan konusunda geri adım atarak işgal et-
tiği adalan geri vermeye eğilimli olduğunu açık-
layan Rusya yönetimi, Japonya'dan 'miJyarlar-
ca dolar' ekonomik yardım istedi. Rusya Parla-
mentosu Sözcüsü Rnslao Hasbulatov, iki ülke
arasında Ikinci Dunya Savaşı'nı resmen sona er-
direcek bir anlaşmayı derhaljmzalamaya hazır
olduklannı açıkladı.
Sovyet
vatandaşına
seyahat
özgürlüğü
MOSKOVA (AA) — SSCB
Dışisleri Bakanı Boris Pankin,
Sovyet tarihinde ilk defa, Sov-
yet vatandaşlanna ve yabanala-
ra ülke içinde serbestçe dolaşma
özgürlüğü tanmacağını açıkladı.
Moskova'da yapılan AGtK
Insani Boyut Konferansı'nda
önceki gün konuşan Pankin,
Sovyet vatandaslarının ve yar
bancılann ülke içinde serbestçe
dolaşmalarma izin verecek yasa-
nın 1993 yılında işlerlik kazana-
cağım söyledi.
Pankin, sivil ve siyasi haklar-
la ilgili uiuslararası aniasmalar
uyannca, göç etmelerine daha
önce izin verÛmeyen Sovyet va-
tandaşlannın durumunun yeni-
den gözden geçirileceğini, ancak
ülke güvenliğini tehdit eden bir-
kaç özel durumun bu kapsamın
dışında tutulacagıru söyledi.
SSCB'nin ülke içindeki etnik
çatışmalan önleyemediğine de
değinen Pankin, bu çatışmalar-
da çok sayıda masum insamn da
öldüğünü belirtti ve BM'nin bu
konuda çaba harcaması gerek-
tiğini söyledi.
KüBA
ÖLENLERtN HESABINI KtM VERECEK?— Moskova'da yapılan AGtK Insani Boyut Toplanüsı sırasında Sovyet yönetimi, insan haklan konusunda onemli
adımlar aüyor. OgDİlanııı ve eslerini, Gurcistan güvenlik guçkriyle girilen çatışmaJarda yitiren, karalar giymiş Gnney Osetyah kadınlar ise ölülerinin besabını
verecek birilerini bulma umnduyla, Moskova sokaklannda gösteri yapıyorlar. (Fotoğraf: REUTER)
DevletBaşkanı Mesic, orduyu darbeyapmakla suçladı
Ordu, Belgrad'ı dinlemiyorYugoslav Devlet Başkanı Mesic'in federal orduya 'kışlaya dön'
çağnsında bulunmasma karşılık Federal Savunma Bakanı, ordunun
çağrıya uymayacağını açıkladı. Hırvatistan'ın doğusunda çatışmalar
sürerken AT gözlemcisini taşıyan heükoptere ateş açıldı.
Dış Haberler Servisi — Yugoslavya'da Hırva-
tistan'ın doğusunda süren çatışmalarda ölü sa-
yısı giderek artarken AT heükopterine ateş açıl-
dığı bildirildi. Yugoslavya Devlet Başkanı Stipe
Mesic federal orduyu darbe yapmakla suçladı.
Yugoslav ordusu, Mesic'in askerlerin kışlalanna
dönmeleri için yaptığı çağnya uymayacağını açık-
ladı.
Yugoslavya'mn Hırvat Devlet Başkanı Stipe
Mesic federal ordu birliklerinin yasalara aykırı
davrandığını belirterek, "Ordunun yaptığı düpe-
düz darbedir" diye konuştu. Hırvatistan Resmı
Haber Ajansı HINA'ya demeç veren Mesic fe-
deral ordunun kışlasına dönmesini istediği ve
"Çok sayıda komntan, başkomntanhğın emirk-
rine uymuyor" dedi. Mesic, başkomutanlığın,
devlet başkanlığımn emirlerini uygulamasını as-
kerlerin engellediğini öne sürerek orduyu terö-
rist Sırp gruplarla işbirliği yapmakla suçladı.
Federal Savunma Bakanı Venjko Kadijeviç ise
Mesic'in çağnsım yanıtlayarak, "Devlet Başka-
nı AT ile imzalanan ateşkes anlasmasına uygun
emirler vermedigi surece federal orduya bağu bir-
likler kışlaya dönmeyecek" dedi. Sözkonusu an-
lasmarun, Yugoslav ordusunun Hırvat ulusal mu-
hafızlanyla aym anda çekilmesini öngürdüğünü
anunsatan General Kadijeviç ordunun Sırplarla
işbirliği yaptığı yolundaki suçlamalan da redde-
derek MesicM devlet başkanlığı görevini kötüye
kuUanmak ve orduya keyfi emirler vermekle suç-
ladı.
Zagreb'de bulunan yetkililer önceki gün fede-
ral orduya ait bir helikoptere Hırvat güçlerince
ateş açıldığını bildirdi. AT gözlemcisi Henri Vij-
naednts'in yamsıra Yugoslav ordusundan bir ge-
neral ile Hırvatistan hükümetinden bir yetküiyi
taşıyan helikoptere Okucani yakıniannda otoma-
tik silahlarla art arda ateş açıldı. Yolculann sal-
dından yara almadan kurtulduğu ancak helikop-
terin büyük hasar gördüğu bildirildi.
Hırvatistan'ın doğusunda çatışmalar dun de
aralıksız sürdü. Hırvatistan televizyonu Zagreb'in
80 km. güneyinde bulunan Kostajnica yakınla-
nnda federal ordu destekli Su"p gerillalann sal-
dmsı sonucunda 7 Hırvat ulusal muhafızının öl-
düğünü duyurdu. Zagreb radyosu da kentin 60
km. güneyinde bulunan Tofusko'da patlak veren
çarpışmalarda iki Hırvat güvenlik görevlisinin ya-
şamım yitirdiğini bildirdi.
Ingiliz Haber Ajansı Reuter ise federal ordu
birliklerinin Hırvatistan'ın doğusunda üç köyü
havan topu yağmuruna tuttuğunu bildirdi. Reu-
ter, Slovenya bölgesinin en büyük kenti Osijek-
in de havan topu saldınsına uğradığım duyur-
du. Federal orduya bağlı uçaklann Vinkovci ka-
sabasını bombaladığı bildirilirken Sırp gerillala-
nn da günlerdir kuşatma altmda tuttukları Vu-
kovar kasabasına saldırıya geçtiği öne sürüldü.
ISVEÇSECtMLERt
Gorbfye
sert tepki
Dış Haberier Servisi — Kü-
ba, Sovyetler Birliği'nin ülke-
de bulunan eğitim tugayını
geri çekeceğini açıklamasına
sert tepki gösterdi.
KUba Dışisleri Bakanlığı,
Sovyetler Birliği lideri Mifca-
U Gorbaçov'un Kübalı yetki-
lilere danışmadan ve önceden
bilgi vermeden böyle bir açık-
lama yapmasıru, 'uluslarara-
sı Ukeler ve ikili ilişküer
açısından ujgunsuz bir
davranış' olarak nitelendirdi.
Yapılan açıklamanın gerçek-
leri yansıtmadığuıı da belirten
bakanhk, tugayın 11 bin ki-
şiden az ve Küba askeri gii-
cüyle karşılaştırıldığında
'sembolik' olduğunu öne sür-
du. Bakanlığın açıklamasında
ABD Dışisleri Bakanı James
Baker'ın Gorbaçov'a söz ko-
nusu açıkiamadan dolayı te-
şekkür ettiği de vurgulandı.
Gorbaçov, önceki gün
Moskova'da Baker ile yaptı-
ğı görüşmenin ardından dü-
zenlenen ortak basın
toplantısında, "Küba bderleri
ile Sovyet egitim tugayuun ül-
kedeo çekiimesioe ilişkin gö-
riişmeiere çok yakmda
başlayacagız" demişti.
INGÜTERE
işsizlik
sokağa
taştı
EDtP EMtL ÖYMEN
LONDRA — Işsizliğin yo-
ğun olduğu yörelerde son iki
haftadır, gençler otomobil ça-
larak kent içinde hız yaparak
kazalara neden oluyorlar. Po-
lisin müdahalesi üzerine de ta-
lan ve kundaklamaya girişi-
yorlar. Şimdiye kadar ölen ya
da ağır yaralanan ounadı,
olaylar maddi hasarla kapan-
dı. Ancak poüsiye önlemlerin,
gençleri yüdırmadığı, saldır-
ganlık ve taşkınüklannın sa-
dece polisi değil, etnik azınlık-
lar ile itfaiye ve cankurtaran
ekiplerini de hedef aldıklan
izleniyor. Ardı kesilmeyen
olaylar, erken seçim havasma
giren iç siyasette en hararetli
konu.
Olaylar, Oxford, Birming-
ham, Cardiff, Newcastle gibi
farkh sosyo ekonomik yapıda
kentlerin, işsizliğin en yoğun
olduğu kesimJerinde yaşandı:
Dünyaca ünlü üniversitesi, or-
taçağdan kalma kartpostal
görünümlü asıl yapılannın ya-
nı sıra önemli bir sanayi ken-
ti olan Oxford'un kenannda-
ki sosyal konutlarda, Bir-
mingham'm 1985'te de yoğun
çatışmalara sahne olan
"Handsworth" semtinde, iş-.'
sizliğın ulke ortalamasının'
üzerine çıktığı "Newcastle"
yakiRİanndaki işçi semtlerin-
de, "Cardiff'te ise yine gelir
düzeyi düşük bir semtte...
Isveç modeK için blmak ya da olmamak'
Pazar günü yapılacak olan seçimler, 1982'den bu yana
iktidarı elinde tutan (SAP) için kader günü.
Üstkottan
sesler geliyor.
Onlarda
döşüyorlar
galiba.
YAVUZ BAYDAR
STOCKHOLM — Isveç, pazar günü
yapılacak genel ve yerel seçimlere hazır-
lamyor. 8.3 milyonluk ulkede 6.5 milyo-
na yakın seçmen aym sandıkta hem mer-
kezi hem de yerel yönetimleri belirleye-
cek. Fakat bunlardan yaklaşık 800 bini
hâlâ oyunu hangi partiye vereceğini, oy
kullanıp kullanmayacağını bilmiyor. Ye-
ni iktidarı bu oylar ortaya çıkaracak.
15 eylül pazar, iktidarı 1982'den beri
elinde tutmakta olan Sosyal Demokrat
Parti (SAP) için kader günü. Çünkü ka-
muoyu yoklamaian, yüzde 36-38 oy ora-
nıyla, partiye iktidarda kalma yolunda
pek ümit vermiyor. tsveç'in Ünlü sosyal
demokrat hareketi, dokuz yıllık ekono-
mik politikasına halkın olumsuz not ve-
reccğinden kaygı duyuyor.
lsveçh' seçmen, ekonomik darboğazın
gölgesinde sandık başma gidiyor. Ulke-
nin GSMH'sındaki artış ya da büyüme
hızı yüzde 0 ile 1 arasında, bütçe açığı
6 milyar dolar, ödemeler dengesi açığı
100 milyon dolar dolaymda; işsizlik hızla
artarak 11 yıl sonra ilk kez yüzde 3 ba-
rajını aşmış bulunuyor; reel enflasyon
yüzde 10"un üzerinde; sanayide üretim
geriüyor, yatınmlar düşüyor, ulusal ser-
maye hızla başka ülkelerde yatınmlara
akıyor, ülkenin uluslaıarası rekabet gü-
cündeki zayıflama bir türlü engellenemi-
yor. Basit bir deyisle, Isveç ekonomisi ta-
kattan düsmüş görünüyor.
Acaba Sosyal Demokrat Parti Isveç?-
teki siyasi egemenliğini bir daha kazan-
mamak üzere terk edecek mi? Gerek bu
soru, gerekse kamuoyu yoklamaian, îs-
veç"in tarihi bir dönemece yaklaştığına
işaret etmekte.
İsveç sosyal demokrat hareketi, sanıl-
dığımn tersine, başnıdan beri net bir ser-
best piyasa ekonomisinin savunuculuğu-
nu yaptı. Yüksek istihdam, düşük enf-
lasyon ve adil gelir dağıhmının belirle-
diği bu ekonomik politika, iktisatçılann
çoğunluğu tarafından bir tur sosyal-
Liberalizm olarak tanımlandı. Sadece ka-
mu hizmetlerini denetimde tutmayı
amaçlayan SAP, 193O*lardan beri devle-
tin üretimde ve para piyasasındaki rolü-
nü asgaride tuttu. Doğal kaynakiann bü-
yük bölümünü de özel sektöre verdi.
SAP 1930'lardan beri serbest piyasa-
ya hayli yakm bir karma ekonomik mo-
deli yürürluğe koyarken vergi sisteminin
yanı sıra 'ekonomik banşı' sağlamak
amacıyla iş piyasasının taraflannı da bir-
birine yaklaştırmış, kendi ülkesinin so-
rumluluğunu duyan bir 'ulusal
burjuvazı" ile taleplerini "akılcı yöntem-
lerle kabul ettinneyi öğrenmis' bir işçi
kesimini ekonomik büyümenin ve refah
devletimn ana motorlan kılmıştı. Bu]
özellik, yani toplumsal uzlaşma, düşük .
enflasyonla yüksek istihdamı mümkün t
kıkyor ve Isveç modelinin temelini oluş- '
turuyordu. (
1932'den bu yana geçen 59 yıl içinde
Isveç 53 yıl Sosyal Demokrat Parti üye-'
si başbakanlar tarafından yönetilmiş bu-'
lunuyor. Bu kadar uzun bir dönem Ül-'
kenin kaderine bükmeden, topluma bir,
zihniyet olarak yerleşen sosyal demok-
rasinin politikada en önemli özelliklerin-
4
den biri, kamu sektörilnün toplumsal ya-'
şamdaki yüksek payı.
1988 genel seçimlerine gelindiğinde ls-t
veç ekonomisi bütçe fazlası, yüksek ve-'
rimliliği, düşük işsizliği ve yüksek döviz t
rezervi ile sağlıklı görünüyordu. Ekono- x
minin -şaşıracı biçimde- tartışma gün-!
deminden düştüğü bu seçimlerde SAP'
yüzde 43.2 oy alarak Komünist Parti ile,
iktidar oldu.