Katalog

CUMHURİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 9 HAZİRAN 1991 III- 27 Mayısta Kurulan Anayasa Konıisyonu HIFZIVELDET VELİDEDEOĞLU Istanbul Üniversitesi'nde kurulan Anaya- sa Komisyonu'nun gizli çalışmalan üzerine otuz yılı aşkm bir süreden beri herhangi bir açıklama yapılmadı. Ankara'ya çağırılan öğ- retim üyelerinden Sıddık Sami Onar, Hüse- yin Nail Kubah, Naci Şensoy ve Tank Zafer Tunaya rahmete kavuştular. Ragıp Sanca, Is- met Giritli ve ben hayattayız. İsmet Giritli de komisyon çalışmalarının son aylarma katıl- madığı için bu döneme tanık olamadı. Ben he- nüz yazdırma yeteneğim varken, bu konuda- ki notlarımı derleyerek İstanbul Üniversitesi'nde kurulan komisyonda, anaya- sa ön tasansının nasıl hazırlandığıru anlatmak istiyorum. Ancak daha önce bazı ilginç rast- laşmalarla geçen dönüş yolculuğundan kısa- ca söz etmeliyim. Ankara'dan tstanbul'a otomobüle döndük. Kimi arkadaşlar zaten daha önce dönmüşler- di. 30 Mayıs 1960 günü Sıddık Sami Onar, Hüseyin Nail Kubah, Ragıp Sanca ve ben, bir subay eşliğinde çok konforlu geniş bir otomo- bille yola çıktık. Bolu yakınlannda verilen molada, o bölgede görevh yarbay (şimdi Em. Korgeneral) Sayın Faruk Güventürk ile tanış- tık. Güventürk bizlere 27 Mayıs devrim ha- reketinin başarıya ulaşması için kendi birliği ile nasıl canla başla çalıştığını uzun uzun an- lattı. Çay, kahve ikramında bulundu, dostça aynldık. İzmit'e geldiğimizde akşam yaklaşı- yordu, ama ortalık aydınhktı. Bizleri kolor- du merkezine götürdüler. Orada görevli Ko- lordu Komutanı Sayın Korgeneral Hayati Ataker bizi karşıladı. Ataker, silahlı kuvvet- lerin yönetime el koymasının kaçımlmaz ol- duğunu, şimdi artık "huzur ve sükûn"un ku- rulacağını söyledi. Yolculuğumuz üzerine kı- sa bir söyleşiden sonra yemek salonuna gö- türüldük. Uzunca bir masa hazırlanmıştı. Korgeneral Hayati Ataker, Onar'ı sağına, Ku- bah'yı soluna, Sarıca ile beni de karşısına bu- yur etti. Oturduk. Masada öteki yerlere, ilk kez orada tanıştığımız subaylar rütbe sırası- na göre oturdular. Belirtmeliyim ki, gerek ev sahipliği yapan Sayın Hayati Ataker'de, ge- rekse subaylardan kimilerinde bir tedirginlik havası vardı. Gerçi memnun görünüyorlardı, ama sezdiğime göre 27 Mayıs devrim hareke- tinden son dakikada haberdar olmuş ve ha- reketi desteklemek zorunda kalmışlardı. Elim- de bu konuda bir kanıt yok. Ama bu sezgim Sayın Hayati Ataker'in bir süre sonra Milli Birlik Komitesi'nce emekli edilmesi ve onun- la birlikte tasfıyeye uğrayan beş bin subayı temsil etmek üzere bu subaylarca kurulmuş bulunan Emekli înkılap Subayları Derneği (EMİNSU) başkanhğını üstlenmesi, bu sezgi- mi güçlendirmiştir. Ataker bu yemekte bizle- re ayn ayn iltifatta bulunuyor, hatta oturdu- ğu yerden ayağa kalkıp bana doğru uzanarak, "Şunlar çok lezzetlidir hocam!" diyerek ta- bağıma yemek koyuyordu. Oradan da dost- ça aynldık. Ancak bir yıl sonra seçimler ya- pılıp Milli Birlik Komitesi'nin iktidan sona erince, Sayın Hayati Ataker kaleme sanhp ki- mi gazetelerde Eminsu'lann haklarını koru- ma doğrultusunda yazılar yayımlamaya baş- layınca, yazılanndan birinde hiçbir neden ve ilişki yokken bana da çatmasına bir anlam ve- rememiş ve o tarihte çıkan bir yazımda bu tu- tumunu eleştirmiştim. • • • Izmit'ten Istanbul'a giderken Sıddık Sami Onar'ın önerisi ile 31 Mayıs 1960 günü öğle- den sonra İstanbul Üniversitesi Senato Salo- nu'da toplanmayı kararlaştırdık. Bu, üniver- site Anayasa Komisyonu'nun ilk toplantısı olacaktı. Önceki yazımda belirtmiş olduğum gibi Ord. Prof. Muammer Raşit Seviğ daha Ankara'da iken bu komisyondan af edilmiş- ti. Son Osmanlı Darülfünunu'nda rektörlük yapmış olan bu yaşh profesör zaten Anayasa Komisyonu'nda görev almaya pek istekli de- ğildi. 31 mayıs günü rektörlük binasındaki top- lantıda başkanhk sandalyesinde Onar, sağın- da, sırasıyla Kubah, Tunaya, Giritli, solun- da ise ben, Şensoy, Sanca yer aldık. Başkan toplantıyı açarken, "Hayırh uğurlu olsun, münasip görürseniz ilk iş olarak bu komisyo- na kaç öğretim üyesi daha çağıracağımızı, da- ha sonra da bunlann kimler olacağını tespit edelim" dedi. Yöntem uygun görüldü. Kısa bir görüşmeden sonra üç yeni üyenin eklen- mesi suretiyle komisyon üye sayısımn 10'a cı- kanlması kararlaştırıldı. Bu konuda görüşme yapılırken kafamda belirlediğim kişileri yeni üye olarak önermeyi düşündüm. Bu öğretim üyeleri Ankara Hukuk ve Siyasal Bilgiler Fa- kültesi'nden Prof. Muammer Aksoy, Prof. Bahri Savcı, Prof. tlhan Arsel idi. Bunlardan rahmetli Aksoy o tarihte medeni hukuk pro- fesörü idi (sonraki tarihlerde kürsü değiştirip anayasa profesörü oldu), Sayın Bahri Savcı ve Sayın İlhan Arsel ise anayasa kürsüsü öğ- retim üyesi idiler. Görüşme sırası gelince, bu arkadaşları önerdim. Aksoy'un medeni^ hu- kuk profesörü olması dolayısıyla Başkan Sıd- dık Sami Onar biraz duraksadı ise de İstan- bul Hukuk Fakültesi'nde Aksoy'un sımf ar- kadaşı olduğu için onu çok yakından tanıyan Ragıp Sarıca (her ikisi de 1937'de sınıf birin- cisi olarak fakülteyi bitirmişlerdi), "Muam- mer, çok çahşkan, enerjik, araştırmacı ve dü- rüst bir bilim adamıdır; komisyonun çalışma- lannda çok yararh olur" diyerek önerimi des- tekledi. Böylece bu üç öğretim üyesine Komis- yon Başkanhğı'nca yazı yazılmasına, aynca durumun Milh Birlik Komitesi Başkanhğı'na büdirümesine oybirhği ile karar verildi. Ra- gıp Sanca çok hakhydı. Muammer Aksoy 1934'te başlamış olduğu hukuk fakültesinde daha ilk günlerde sağlam bir hukuk kafası ta- şıdığını kanıtlamjş genç öğrencilerimizdendi. Komisyonda da o hiç tükenmeyen enerjisiyle gece gündüz çahşarak 22 ülkenin (bunlar ara- sında kimi Güney Amerika devletleri de var- dı) anayasalannı kısa zamanda tarayıp fişle- re geçirmişti; her anayasal konunun görüşül- mesine gelindiğinde hemen fişi çıkarıp o ko- nudaki anayasal çözümleri gözümüzün önü- ne sererdi. 1961 Anayasası'mn gerek İstanbul Üniversitesi Anayasa Komisyonu'nda gerek- se daha sonra Ankara'da Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu'nda biçimini almasında rahmetli Aksoy'un büyük emeği vardır. Prof. Ragıp Sarıca da kendine özgü, kılı kırk ya- ran soru, öneri ve çözümleriyle çalışmalara büyük ölçüde katkıda bulunmuş, rahmetli Prof. Tank Zafer Tunaya ise insan hak ve öz- gürlükleri konusundaki önerileriyle komisyon çahşmaları için çok yararlı olmuştu. Onunla birlikte Sayın Prof. Bahri Savcı aynca çah- şarak bu hak ve özgürlüklerin ana çizgilerini formüle etmişlerdi. Sayın Prof. İlhan ArseF- in katkısı da aynı boyutlardaydı. Sıddık Sa- mi Onar, Komisyon görüşmelerini çok nazik ve esnek şekilde yönetiyor, ancak kimi konu- larda ille kendi görüşünü kabul ettirmek isti- yordu. Başkan Sıddık Sami Onar'ın, "Muammer Aksoy'un medeni hukuk profesörü olması" dolayısıyla duraksaması benim için bir uyarı oldu; çünkü ben de İstanbul Hukuk Fakülte- si'nde medeni hukuk; Tıp ve Eczacıhk fakül- telerinde ise devrim tarihi kürsülerinin başın- da idim. Anayasa hukukunda uzmanlıgım yoktu. Gerçi, devrim tarihi dersleri dolayısıyla 1789 Fransız Devrimi'nden beri Batı'daki anayasal evrimi yeniden gözden geçirmiş ("yeniden" diyorum, çünkü daha önce Tür- kiye'de ve Avrupa'daki anayasa derslerimiz- de bunları öğrenmiştik) ve fkinci Dünya Sa- vaşı'ndan sonraki anayasal gelişmeler üzerin- de, özellikle yabancı gazete ve dergilerde il- ginç yazılar okumuştum. Aynca birçok bilim adamının katkısıyla imece biçiminde hazırla- nıp Milli Eğitim Bakanlığı'nca -Tanzimat'ın 100. yıldönümü için- 1939/1940'ta bastırılan "Tanzimat I" adh 1020 sayfalık kitap için ha- zırlamış olduğum "Kanunlaştırma Hareket- leri ve Tanzimat" başhkh geniş incelemeyi ya- zarken, zorunlu olarak Tanzimat Fermanı'- nı ve sonraki gelişmeleri kısaca işleyip Engel- hardt'ın Osmanh İmparatorluğu'ndaki re- formlar üzerine yayımlamış olduğu ünlü ki- tabını okumuş, dahası, II. Mahmut'un güç- lü âyan (derebeyleri) ile yapmış olduğu "Senedi İttifak" adh yazılı anlaşmayı ilk kez incelemiştim. Böylece Türkiye'deki anayasal gelişmeler üzerinde daha yakm bilgiler edin- miştim'*^ Ama anayasa hazırlayacak bir ko- misyonda bu bilgileri yeterli bulmuyordum. İstanbul Hukuk Fakültesi Genel KitaphğVnda ve enstitü kitaphklannda Alman, Fransız ve İtalyan anayasalannı buldurdum. İsviçre'de doktora yapmış olduğum için bu ülkenin ana- yasası zaten kitaplığımda vardı. Bütün boş za- manlanmda sözunü ettiğim anayasalann ge- tirdiği anayasal, sosyal, ekonomik ve yargı- sal yeni kurumlara ilişkin maddelerini Türk- çeye cevirip bir dosya yaptım. İtalyan, Fran- sız ve Alman anayasalannı özellikle seçmemin nedeni, bunlann İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra hazırlanan en yeni anayasalar olması; özgürlükler, insan haklan, yasama ve yürüt- menin yargısal denetimi, sendikal ve ekono- mik haklar gibi çağdaş ilke ve kurumlan içer- mesiydi. Böylece yeni anayasarun hazırlanma- sı görüşmelerinde her konu üzerinde, gerek- tiği zaman düşüncelerimi rahatlıkla belirtebi- lecektim. Gelecek hafta "Fırtınalı Göröşme- ler..." (*) Osmanlı Imparatorluğu'ndakı anayasal evrim Üzerinde bir- çok arastırma yayımlandı. Bunlardan en sonuncusu değerli meslektaşım ve dostum Prof. Dr. Bülent Tanör'ûn "Osman- lı tmparatorluğu'nda Anayasal Gelişmeler" arfb ilginç kita- bıdır. (İstanbul, Der Yayınları, 1991). PENCERE Günleri Sayılı... Bugün pazar... İçimden bir ekonomi yazısı yazmak geldi, herkes yazıyor ya, bir de benden... Ekonomi önemli konu... Uzmanlık sorunu... Bir dalına bir ömür versen, yine de yetmez; çağımız uz- manlık çağı değil mi? Ancak halkın ekonomiye bakışı tıbba yaklaşımı gibidir; ka- raciğerinin ya da on iki parmak bağırsağının nerede oldu- ğunu bilmeyen kişi acıdan kıvrandı mı doktora koşar. İsterse koşmasın!.. Küçük parmağı kesilse, insanın canı oraya toplanır. Ölüm- cül karın ağnsından kıvranan ne yapacak? Önce hısım ak- raba, sonra konu komşu yardıma çağrılır; kocakarı ilacı fılan da kâr etmezse, cankurtaranla hastane kapısına: —Aman doktor!.. —Ne var? —Şuram ağnyor... —Anlat!.. Çiftçi, ekonomiden anlar mı? Tartm adamı, eker, biçer, ça- lışır, çabalar. Bir yeri ağnmazsa, doktora koşmayan yurttaş gibidir; ancak canı burnuna geldiğinde, gözlerini, ekonomi- yi yönetenlere diker; yüksek faiz belini bükmüş, bıçak kemi- ğe dayanmış, iflas noktasına gelmiş, çifti çubuğu dağılacak, ne yapsın adamcağız? • Hasta doktora başvurmuş... Ünlü bir hekim... Uzman... Hasta diyor ki: —Geceleri uyuyamıyorum, yemek yiyemiyorum, su içemi- yorum, ayakta duramıyorum. Hekim: —Hiçbir şeyin yok!.. Maşallah turp gibisin, çok iyisin, bü- tün raporlann düzgün. Senden sağlıklısı az bulunur. Evine git, ye iç, eğlen, keyfine bak!.. —Aman doktor, ölüyorum... —Haydi canım, ben sana ne diyorsam, sen ona inan!.. Gel de doktora inanma!.. Kim bu doktor? Doktor Yupi, Amerika'dan diplomalıdır, Türkiye'de zaten ker- hen çalışıyor. • İşçi ayaklanmış... Esnaf kötü... Çiftçiler traktörlerini hazırlıyorlar, Ankara'ya doğru yola çı- kacaklar... İşsiz can çekişiyor... Memur öldü, ölecek... Akşam televizyonun düğmesini açtın mı, karşına Doktor Yupi çıkryor: (Arkast 19. Sayfada) EVET/HAYIR OKTffAKBAL Bir Tarihsel Yanılgı Daha Genç bir okur üzüntülü bir sesle: "Bugüne kadar sizi hem okuyor hem de size bazı konu- larda kjzıyorum. Ama şimdi haksız olduğumu anladım" de- di. Her yazımız genel onaylama ile karşılanacak değil elbet! Yazarlarda yanılırlar. Önemli olan yazarın içtenliğidir. Bütün okurların hepsini hoşnut kılmak olası değildir, gazetemizin yüz binleri bulan okuru var! Genç okur, Bülent Ecevit'in hayranı imiş! Bizler zaman za- man sosyal demokratlan böldüğü, solun iktidar yolunu tıka- dığı için Ecevit'in tutumunu eleştirdikçe bize kızarmış! Ama şimdi eleştirilerimizde haksız olmadığımızı anlamış. Anlama- sının nedeni de DSP liderinin Çankaya konuğu Ozal'la gö- rüşmek üzere köşke çıkması... Son zamanıarda Ecevit ve DSP, kamuoyunda saygınlık ka- zanır gibiydi. Gaziosmanpaşa seçimindeki basansı olumlu bir hava yaratmıştı. Kamuoyu yoklamaJarında yüzde ondan yukarıya doğru birtırmanışa geçmiş gibiydi. Doğrusu bu iler- lemede şaşılacak bir şey vardı. Öyle ya, DSP yalnızca Ece- vit sevgisine dayanıyor. Partide gerçek anlamda ne bir örgüt var ne de bir kadro! Diyelim ki genel seçimde DSP tek başı- na iktidar oldu. Hangi kadroyla hükümet kuracak? Bunca yıldan beri DSP'de adam harcama furyası sürdü girti. Sayısını unuttum gelip geçen sekreterierin. Ecevit'in bir süre genel başkanlığı emanet ettiği Karababa bile son DSP kurultayında yuhalandı. Genel Başkan tarafından suçlandı. Bir kadro kuramayan, kendisini destekleyen yakın arkadaş- larını bile belli bir süre sonra safdışı bırakan ya da o kişilerin kendiliklerinden uzaklaşmak zorunda kaldığı bir 'tek adam' ya da bir 'karı koca' partisi bu! Doğrusu ya çekiniyordum, ilk genel seçimde Ecevit parti- si yine yüzde on ya da on beş oranında oy alır; SHP'nin oy- lanm önemli biçimde böler, meydan yine sağ partilere kalır diye! SHP her bakımdan başarılı mı? Yeterli mi? Değil! De- ğil, ama yine de kadrosunda pek çok değerli poHtikacıyı, dev- let adamını, aydın kişiyi toplamış. Bir de kendini kısır iç çe- kişmelerinden kurtarsa, programına aykın düşenleri -kim olur- sa olsun- uzaklastırabilse... Bülent Ecevit 1974'te MSP ile ortak hükümet kurduğunda 'tarihsel yanılgı'dan söz etmişti. Türkiye Cumhuriyeti'ni ku- ranlar, belli bir süre tek başlanna yönetenler İslamcılara sırt çevirmişler. Oysa ülkenin halkı Müslüman. Müslüman hal- kın isteklerini karşılamak gerekir. CHP ile MSP ortaklığı işte bu 'tarihi yanılgı'yı ortadan kaldıracak! Sonunda ne oldu? Kıbrıs olayı ile güçlendiğini sanan Ece- vit, tarihsel yanılgı' diyerek ortaklık kurduğu MSP ile ortak- lığı bozdu. Bağnaz politikacılarla birlikte iş görmek olanağı bulunmadığını anladı, gördü. Şimdi kendine yeni bir görev bulmuşa benziyor. O da mu- halefete karşı muhalefet yapmak! Yüzde 15 oyla iktidarda du- ran, ha yıkıldı ha yıkılacak durumda bulunan ANAP'a payarv dalık etmek! GidiyorÇankaya'ya, Bay Özal'ın huzuruna çıkı- yor, ona yol göstermeye kalkıyor, Çankaya konuğunu 'gerçek' bir cumhurbaşkanı saydığını belirtircesine TV karşısında poz veriyor. Eleştirilerinde de Özal'dan çok inönü'yii hedef seçi- yor. Sanki İnönü olmazsa sosyakJemokratların lideri kendisi olacak! Böyle bir kanı SHP içinde liderlik heveslilerinde de var! Bir inönü'dür yollarını kesen! Ah ondan bir kurtulsalar Sayın Bay- kal partide liderliği elde edecek, Ecevit de bütün sosyalde- mokratları partisinde bır araya getirebilecek! Oysa SHP içinde liderliğe yakışan, genel başkanlığa seçilebilecek yetenekte, güçte insanlar az değil... Sayın Ecevit, Özal'a birlikte çalışabileceğini, Özal'ın Çan- kaya'da bulunmasından rahatsız olmadığını açıklayarak par- tisine kolaylıklar sağlamak girişimine geçmiş görünüyor Yüz- de on barajı geçip geçmeyeceği kuşkusu ile barajın yüzde beşlere indirilmesini düşündüğünü sanırım. Öyle ya yüzde 15'li ANAP'a Ecevit partisi de destek verir, buna belki Refah gibi partiler de katılır, böylece Özal bir süre daha Çankaya^ da oturur. Sosyal demokrasi açısından iyi oldu Ecevit'in Özal'a yak- laşması. Genç okurum gibi birçok Ecevit hayranı, gerçeği gör- mek fırsatını buldu. Bitmis tükenmiş ANAP'a, halkımızın gö- zünden çoktan düşmüş Özal'a destek verir görüntüsüne gi- ren Ecevit'e bağlanan son umutlar da böylece sönmüş ol- maktadır. i'77--J3lıt* ? Verimlilik »»/., ,-rr Verimlilik, yaşamın temel koşuludur. Çünkü verimlilik; yaratmak, üretmek demektir. Gelecek demektir.ff * > • _ " 2000'lı yılların eşiğınde Borusan önemli bır atılım gerçekleştirdı. Yeni bır kurum kımhğı oluşturdu. Borusan Kimlığı tum şırket adlarının ozei olarak yazılışından, özel Borusan renklerınden ve Borusan ambıe- mınden oluşuyor Tum pano ve tabeialardan taşıtlara kırtasıye malzemelerinden çalışan- ların gıysılerıne dek her yerde uygulanıyor Ve tum Borusan şırketlerını görsel bır bütün- luk içinde sunuyor. Bu kımlik Borusan ılkele- rını de yansıtıyor Yenilıkçılık, verimlilik ve çevreye saygı. Verımlilik' Çünkü üretimde yüksek verim, ınsanlara kalıtelı ürün ve hızmetı uygun fıyatla sunabilmeyi sağlar Borusan, başta demır-çehk olmak üzere uretım yaptığı tüm alanlarda müşterılerine en kaliteliyi, en eko- nomik koşullarda sunmayt amaçlamıştır. Burun ıçındır kı Borusan ürünleri, Turkıye'nin yanı sıra tam 45 ülkede ve Borusan marka- sıyla satıtıyor, aranıyor, beğenilıyor. Borusan, başansının devamı için, gelecekte de verım artırıcı yeni teknolojilere yatırım yapmayı hedeflemektedir Çünkü Borusan için, muşterıye en iyi şekilde hızmet, müşteriye saygı onkoşuldur. BORUSAN