Katalog

27 HAZtRAN 1991 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Döviz rezervi yükseliyor • ANKARA (ANKA) — Merkez Bankası'nın döviz ve altın rezervi son be$ ayın en yüksek düzeyine çıkü. Döviz ve altın rezervi 14 haziran itibanyla 6 milyar 375 milyon dolar olarak belirlendi. Merkez Bankası'nın 14 haziranda bir milyar 456 milyon dolarlık aJtın, 4 milyar 919 milyon dolarlık da döviz rezervi bulunuyor. Merkez Bankası'nın altın mevcudu, yılbaşından 14 hazirana kadarki dönernde çok büyük değişiklık göstermedi ve bir milyar 456 milyon dolarla bir milyar 480 tnilyor dolar arasında oluştu. Döviz rezervinde ise en düşük ve en yüksek noktalar arasında 2 milyar dolann üzerinde fark ortaya çıktı. Sınır ticareti 5 milyon dolar • ANKARA (ANKA) — Iran, Suriye ve Sovyetler Birliği ile yapılan sınır ticaretinin hacmi 1990 yılında 5 milyon dolara ulaştı. Iran, Irak, Suriye ve Sovyetler Birliği ile sınır komşusu olan illerin bölgesel günlük ihtiyaçlannı karsılamak amacıyla 1987 yılında uygulamaya konulan sınır ticareti aynı zamanda bu bölgede yoğun olarak yaşanan kaçakçılığı önleme amacıru da taşıyor. KKTC'de yatırem • Ekonomi Servisi — Iktisadi Araştırmalar Vakfı lAV'ın lstanbul seminerinde, KKTC'de yatınm imkânlan tartışılacak. Seminerin açış konuşmasını tAV Başkanl Orhan Dikmen, Türkiye'nin KKTC Büyükelçisi Ertuğrul Kumcuoğlu, Mesut Yılmaz hükümeıinin Kıbns işlerinden sorumlu devlet bakanı ile KKTC Başbakam Derviş Eroğlu yapacak. Destek Reasürans Salonu'nda 5 temrmız gilnü gerçekleştirilecek seminerde, Türk sanayicilerinin KKTC'de yatırım imkânlan tartışılırken, KKTC Başbakanhk Müsteşarı Onur Borman, KKTC Planlama Müsteşan Zeki Bulunç, KKTC Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Para Kambiyo Dairesı Müdürü Olgun Beyoğlu, Kuzey Kıbns Türk Cumhuriyeti ekonomisi hakkında bilgi verecekler. Para arzı 10.2 trilyon genişledi • ANKARA (ANKA) — Para arzı yıhn ilk beş ayında yüzde 13.6 oranında 10 trilyon 230 milyar lira genişleyerek 85 trilyon 358 milyar lira oldu. Merkez Bankası verilerine göre, arulan dönemde para arzında ortaya çıkan bu gelişme büyük ölçüde vadeli tasamıf mevduatı ile dolaşımdaki paradan kaynaklandı. Vadeli tasarruf mevduatı 8 trilyon 725 milyar lira artarak 45 trilyon 288 milyar liraya, dolaşımdaki para ise bir trilyon 135 milyar lira artarak 13 trilyon 834 milyar liraya yükseldi. Dünya şirketleri • Ekonomi Servisi — Dıs Ekonomik İlişkıler Kurulu (DEIK) tarafından yayımlanan "DEİK Bülteni"nde ver alan bilgilere göre, son aylarda Avnıpa'da şirketler arası evlilik ve işbirliği sayısında •önemli artış görüldü. Bültene göre, Avnıpalı firmalar arasında son aylarda değişik sektörlerde 70'i aşan sayıda birleşme ve işbirliği gerçekleşmesi ya da girişimi görüldü. Libya'dan alacaklar • ANKARA (ANKA) — Libya'nın Türk müteahhitlerine olan toplam 700 milyon dolarlık ihale borcunu ödememesi, müteahhitleri ve binlerce işçiyi zor duruma soktu. Libya'daki Türk Müteahhitleri Birliği Genel Sekreteri özer ölçmen, sigorta paralan ödenmediği için Türkiye'ye dönemeyen pek çok işçinin Kızılay yardımıyla ayakta olduğunu söyledi. Şeker ihracatı • Ekonomi Servisi — Türkiye Şeker Fabrikaları'nın bu yıhn ilk beş aylık döneminde büyük bölümü komşu ulkelere olmak Uzere 5 bin 825 ton şeker ihraç edildi, karşıhğında 2 milyon dolar döviz girdisi sağlandı. Yurtiçinde dolann değerkazanması spor ayakkabı satışlarının düşmesine neden oldu Spor ayakkabıda 1991 şoku ESER ATİLLA Havalısı avalısıyla, hoplata- m sıçratamyla özelükle genç ku- şağın gönlüne taht kuran mar- kah ithal spor ayakkabı impara- torluğu "duraklama devri"ne girdi. Yurt içinde dolann aşın değerlenmesiyle bir anda fîyat- ları yükselen ithal 'spor ayakkabriara rağbet azaldı. İt- halatçılar, "Fiyaflar böyle art- maya devam ederse çok yakın- da spor ayakkabıyı beyaz eşya gibi taksitle satar haJe gdecegiz" yorumunu yapıyorlar. Son 3-4 yıldır Türk spor ayak- kabı pazannda giderek genişle- yen bir pay elde eden ithal ayak- kabılar, yılbaşından bu yana do- lann aşın değerlenmesiyle f yat- ları artınca eski cazibesini yitir- di. 1980 sonrasında ithalatı teş- vik edici politikalarla Türk pa- zanna girmeye başlayan yaban- cı spor ayakkabılar, 88-90 yılla- n arasında en parlak dönemle- rini yaşadı. Sırasıyla Adidas, Ni- ke, Reebok ve L.A. Gear gibi büyük markalar Türk pazannı mesken tutarak yepyeni model ve teknikleriyle genç kuşağın "gözdeleri' oldular. Piyasa çev- releri o zamanlan "cennet" ola- rak niteliyor: "Önce Adidas gel- di. Tuttu. Sonra digerleri teker teker Türk pazanna girmeye baslfldı. Geienlerin hepsi de bü- yük markalardı. Türk tuketici- si ise bu markalara aç olduğun- dan satışlar arttıkça arttı." Yurtiçinde dolann aşın değerlenmesi bu yıl ithal spor ayakkabı satışlanm düşürdü. îthalatçı firmalar "fiyatlar böyle artmaya devam ederse, spor ayakkabıyı beyaz eşya gibi taksitle satar hale geleceğiz" yorumunu yapıyorlar. 1989 yıhnda spor ayakkabı it- halinden alınan fonlann düşü- rülmesi ve düşük kur sonucu it- halat patladı. Aynı yıl yaklaşık 300-320 bin çift olan spor ayak- kabı ithalatı 1990 yılında 400-450 bin çifte ulaştı. Ithal spor ayakkabıda 89 yılında yak- laşık 55 milyar lira olan iş hac- minin ise geçen yıl 125 milyara vardığı belirtiliyor. 1991 yılı için ise markalı spor ayakkabı ithalatçıları hiç de iyimser değiller. Yılbaşından bu yana sürekli artan dolar kuru- nun ithal ayakkabı fiyatlarını arttırdığını söyleyen yetkililer, 91'i şimdiden gözden çıkarmışa benziyorlar. Convers ayakkabı- larının Marmara Bölge Bayii Conlex'in ortaklanndan Halnk Arca, 1991 yılı başında ithalat bağlanlılannın yapıldığını, an- cak firmaların bu malları erite- mediklerini belirtiyor. Birçok ayakkabı bayii yetkilileri ise sa- tışların düşmesinden yakını- yorlar. Nike'in ithalatçı firması Ve- pa'nın Reklam Müdürü Mehmet Gürsel, "Bence artık spor ayak- kabıyı beyaz eşya gibi taksitle satacağız" diyor. Son iki yıldır tanınmış markalara rağbetin çok olduğunu, ancak son aylar- da fîyatlann yükselmesinden dolayı satışlann düşmesinden endişe duyduğunu söyleyen Gürsel, "91 yüı boyunca fiyal- lar böyle yüksek gitmeye devam eder ve satışlarda geçen yılın ra- kamlanna ulaşılırsa büyük bir başan olur" değerlendirmesin- de bulunuyor. Hem yerli üretim hem de iı- halat yapan Adidas'ın Genel Müdürü Osman Ayaz da aynı görüşü paylaşıyor. "Geçen iki yıl döviz kurlanmn artmaması, do- lann düşük tutulması Türkiye1 yi ithalat cenneti haline çevirdi. Ancak 1991 yılının ilk S ayında ithal üriınlerin satışı zorlaştı. Yurtiçi imalat daha kâriı hale geldi" diyen Ayaz, 1986 yılında sadece, belli başlı modellerin Türk pazanna girdiğini, ancak ithalatın parlak yılları olan 89-90 yıllannda ise her tip mo- delin gelmeye başladığını belir- tiyor. Adidas olarak kendilerinin son zamanlarda satışlann azal- masından dolayı yerli üretimi tercih etmeye başladıklannı di- le getiren Ayaz, ithalatın cazip olduğu 1990 yılında yurtiçi üre- timi düşürdüklerini belirtiyor. Osman Ayaz, 1990 yılının ikin- ci yansında iş hacimlerinin yüz- de 40'ı ithal, yüzde 60*ı yerli üng timken 1992 yılında ithalatlan" nı yüzde 25 'e düşürmeyi planla- dıklannı sözlerine ekliyor. Markalı ithal ayakkabı satış- lan düşerken şu anda en çok Uzakdoğu'dan gelen markasız ithal ayakkabılara rağbetin art- tığı belirtiliyor. Hem ithalat hem de üretim yapan Sastaş fîrması- nın Pazar Araştırma Müdürü Mehmet Bölükgiray, dolann ar- tışından dolayı markalı ithalatın cazibesini yitirdiğini, ancak yur- tiçi üretimin de yükselen mali- yetler nedeniyle pek rağbet gör- mediğini söylüyor. Bölükgiray, "Uzakdoğu'dan çok ucuza mar- kasız spor ayakkabı geliyor. 100 bin dolan cebine koyan herkes son zamanlarda mal getirmeye başladı. Markasız ayakkabılar pivasayı ele gecirdi" diye yakı- nıyor. Bazı tamnmış yerli spor ayakkabı fabrikalarının çok zor durumda olduğunu dile getiren Bölükgiray. "Eğer böyle gider- se Türkiye'de ayakkabı fabrikası kalmayacak" sözleriyle endişe- sini dile getiriyor. Özelleştirmecle 'halka arz'sız döııemEkonomi Servisi — Kamu Ortaklığı Idaresi, 1991 yüı prog- ramında yer alan halka arz uy- gulamalarının büyük bir kısmı- ru tamamladı. Temmuz ayında halka arz edilmesi beklenen Ne- taş'tan sonra sonbahara kadar yeni bir halka arzın en azından şimdilik gündemde olmadığı bil- dirildi. Ekonomik çevreler, Ka- mu Ortaklığı tdaresi'nin senet satışını durdurmasırun, borsada fiyatlann yükselmesi yönünde etki yapacağı görüşünü dile ge- tirdiler. Kamu Ortaklığı İdaresi, bu yıl on şirkete ait hisse senedini hal- ka arz yoluyla sattı. İdare, hal- ka arz yoluyla gerçekleştirdiği sauştan 260 milyar 69 milyon li- ra gelir elde etti. KOİ, üç şirke- te ait hisse senedinin blok satı- şından 88 milyar 210 milyon li- ra, 14 şirkete ait hisse senedinin İMKB'deki satışından da 347 milyar 774 milyon lira gelir sağ- ladı. Böylece, Kamu Ortaklığı Idaresi'nin bu yılki özelleştirme gelirleri yılbaşından 17 hazirana kadarki dönemde 696 milyar 53 milyon lira olarak gerçekleşti. İdare, şirket bazında en çok geliri Adana Çimento'dan sağ- ladı. Adana Çimento'dan 87.9 Menkul kıytnet satışlan gözde tMKB'de işlem hacminin her geçen gün artması ve sennaye piyasalannın giderek derinleşmesi, tasamıf aracı olarak menkul kıymetlere ilgiyi arttınyor. Yılın dört ayında, banka, aracı kurum ve borsa komisyonculan tarafından "ikinci el piyasada" gerçekleştirilen menkul kıymet satışlan 74.6 trilyon lirayı buldu. Geçen yıbn tamamında 116.6 trilyon liralık menkul kıyrnet satışı gerçekleşirken, bu yi! dört ayda yapılan satışlarda, geçen yılın toplamının üçte ikilik kısmma ulaşıldı. Ocak-nisan döneminde, toplam 60 trilyon lirayı bulan bir rakamla, devlet tahvili ve Hazine bonosu en gözde kâğıtlar oldu. Dört ayda 37.1 trilyon liralık devlet tahvili, 22.9 trilyon liralık Hazine bonosu satıldı. Söz konusu dönemde, menkul kıymet satışlan hisse senedinde 9.9 trilyon lira, örel sektör tahvilinde 3 trilyon lira, banka bonosu-banka garantılı bonoda 24.1 milyar lira, gelir ortaklığı senedinde 919.5 milyar lira, finansman bonosunda 113.2 milyar lira, dövize endeksli tahvilde 703.9 milyar lira, konut sertifîkasında da 14.1 milyar lirayı buldu. Bu arada dört ayda, menkul kıymet satışlannın yüzde 90"a yakın bölümü bankalarca gerçekleştirildi. Bu dönemde bankaların satışı 66.6 trilyon lira, araa kurumJann 7.4 trilyon lira, borsa komisyoncufannın satışt da 598.2 milyar lira oldu. Satılan menkul kıymetlerin yüzde 82.6'hk kısmını kamu kâğıtlan oluşturdu. milyan halka arz, 57.4 milyan da ÎMKB'de sarış yoluyla top- lam 145.3 milyar liralık gelir el- de edildi. İkinci sırayı, IMKB- deki 139.8 milyar liralık satış ge- liriyle Arçelik, üçüncü sırayı da 57.3 milyar liralık halka arz ge- liriyle Petrol Ofisi aldı. Kamu Ortaklığı İdaresi, bu yıl sadece Adana Çimento ve Af- yon Çimento'da hedeflediği dü- zeyde halka arz gerçekleştirebil- di. Migros'un satışı da hedefe yaklaşırken DÎTAŞ, Niğde Çi- mento, Petrol Ofisi, Tüpraş, Gi- ma, Tofaş Türk Otomobil Fab- rikalan ve Tofaş Oto Ticaret'in halka arz uygulaması hayal kı- nklığı yarattı. Konjonktürün uygun olmaması yüzünden uy- gun sayılabilecek fiyatlarla satı- şa çıkarıldığı halde Petrol Ofi- si, Tüpraş ve Tofaş hisse senet- teri hedefinaitında satılabildi. Kamu Ortaklığı Idaresi'nin 1991 yıh özelleştirme programı- na göre yılın ikinci yansında 20 şirketin özelleştirilmesi hedefle- niyor. Bu şirketlerden Nimsa, Güneysu, Meysu, Meybuz ve Gönen Gıda'nm blok satış yo- luyla özelleştirilmesi için teklif- ler alındı. Diğer şirketlerden Ne- taş, muhtemelen temmuz ayın- da halka arz yoluyla özelleştiri- lecek. Kalan 14 şirketin hangi yöntemle ozelîeştirileceği henüz kesinlik kazanmadı. Ancak eko- nomik çevreler, Petrol Ofisi, Tüpraş ve Tofaş gibi kamuoyun- ca tanınan şirketlere ait hisse se- netlerinin uygun fiyatla satışa çı- karılmalanna karşın talep gör- medığını hatırlatarak yılın ikinci yansında özelleştirilmesi öngö- rulen şirketlerin halka arz edil- meleri durumunda alıcı bulma- larımn çok zor olacağmı belirt- tiler. Aym çevreler, bu şirketle- rin blok olarak satılabileceği konjonktürün uygun olması ha- linde ise halka arz yönteminin tercih edilebileceği görüşünü di- le getirdiler. Blok satış için teklif alınan beş şirket dışında bu yıl özelleş- tirilmesi öngörülen 15 şirket şunlar: "Ipraz, Netaş, Polinas Plas- tik, Aroma, AEG-Eti, Metal Kapak Sanayi, Hektaş, Toros Gübre ve Kimya Endüstrisi, To- ros Gübre ve Zirai Ilaç Pazarla- ma, Turban, Aksaray Azmi Mil- li, Çamsan Ağaç, Türk Traktör, Trakmak ve lstanbul Demir- Çelik Sanayi." Banka kârma borsa dopingi Ekonomi Servisi — Bankalar geçen yıl yaptıkları sennaye pi- yasası işlemlerinden net 1 trilyon 685.5 milyar lira kâr elde ettiler. Bu kâr, bankalann sağladıklan toplam net kânn yüzde 42'sini oluşturdu. Sermaye piyasasında elde ettikleri net kânn büyüklü- ğü açısından yapılan sıralama- da tş Bankası 431.3 milyar lira ile ilk sırayı aldı. Bankalar Birliği verilerine da- yanarak yapılan değerlendirme- ye göre 1990 yılında kamu bankalan sennaye piyasasında 454 milyar lira, özel bankalar 1 trilyon 39.2 milyar, yabancı bankalar 25.7 milyar ve kalkın- ma ve yatırım bankalan 166.6 milyar lira net kâr elde etti. Ser- maye piyasası net kârının top- lam net kâra oranı kamu bankalannda yüzde 32, özel bankaJarda yüzde 49, yabancı bankalarda yüzde 13 ve kalkın- ma ve yatınm bankalannda yüzde 66 olarak belirlendi. İş Bankası ilk sırada Kamu bankalan ile ilk yedi özel banka çerçevesinde yapılan değerlendirrnede, sennaye piya- sası işlemlerinden en çok kâr eden bankanın 431.3 milyar li- ra ile tş Bankası olduğu belirlen- di. İş Bankası'nı 372.5 milyar lira ile Ziraat Bankası, 226.4 milyar lira ile Yapı ve Kredi Bankası, 144.1 milyar lira ile Pamukbank izledi. Geçen yıl bu bankalann yanı sıra Türk Tica- ret Bankası 74.7 milyar, Vakıf- lar Bankası 24.8 milyar, Halk Bankası 21.9 milyar, Emlak Bankası 21.1 milyar, Garanti Bankası 8.4 milyar, Etibank 7.4 milyar, Denizcüik Bankası 6.2 milyar, Sümerbank 4.1 milyar, Şekerbank 2.4 milyar ve Ak- bank 331 milyar lira net kâr et- ti. Töbank ise bu bankalar arasında 3.8 milyar lira ile za- rar eden tek banka oldu. Bankalann sermaye piyasa- sında elde ettikleri kâr, geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 30 oranında arttı. Ancak sennaye piyasası kânnın toplam kâr için- deki oranı geriledi. Bir önceki yıl bankalann sermaye piyasa- sından elde ettikleri kâr, toplam kârlannın yüzde 68.5'ine karşı- hk gelmişti. 1990 yıhnda, 1989 yıhna gö- re sennaye piyasası işlemlerin- den elde edilen net kâr Etibank, Halkbank, Töbank, Vakıf- bank, İş Bankası, Garanti Ban- kası ve Akbank'ta azaldı, kamu bankalan ile ilk yedi özel ban- ka çerçevesinde diğer tüm ban- kalarda ise artış kaydedildi. 431.3 372J 22M Bankalann 1990 yılı sermaye piyasası kârları (Milyar TL) 144.1 74.7 2 4 4 21-9 21.1 M 6.2 İş Ziraat Bankası Bankası Yapı Kredi Pamuk- Bankası Bank Türkbank Vakıflar Halk Bankası Bankası Emlak Garanti Bankası Bankası Etibank Denızcılık Bankası Tarcmda İsrail üretiııı teknigi Tohumdan sulama ve bakımına tsrail teknolojisi ve yönteminin uygulandığı kavunda normalin çok üzerinde bir verim artışı sağlandı. Bu teknikle üretilen kavunların büyük bölümü Avrupa ülkelerine ihraç ediliyor. MEHMET YAPICI ADANA — Çukurova tarı- rrunda İsrail üretim tekniği kul- larulmaya başlandı. Son iki üç yıldır Içel bölgesinde seralarda uygulanan tsrail teknolojisi, açık arazideki üretimde de ilk kez bu yıl kullanüdı. Tohumdan sulama ve bakımına kadar İsrail teknolojisi ve yönteminin uygu- landığı kavunda, normalin çok üzerinde verim artışı sağlandı. Tanma tobum, ilaç, gübre ve ekipman sağlayan bir şirketin sahibi de oıan uretici Cafer Ko- ca'nın Karataş ilçesine bağlı Oy- maklı köyünde 95 dekar alanda yaptığı kavun ekiminde, aiışıl- nuş klasik yöntemlerle yapılan ekimdeki, dekarda 2 ila 2,5 ton- luk üretime karşılık 4 ila 5 ton- luk verim elde edildi. Verim ar- tışının, kaliteu' tohum faktörün- den çok, sulamanın "damlama sulama" sistemiyle yapümış ol- masmdan kaynaklandığı bildi- rildi. Gelişmiş ülkelerde uzun yıl- Iardır kullanılmasına karşın ül- kemizde son yıllarda salt bir kı- sım seralarda uygulanan damla- ma sulama sistemiyle yapılan sulamanın, üründe verim ve ka- liteyi arttırmanın yanı sıra, top- rakta verimsizleşmeye yol açan çoraklaşmayı da önlediği uz- manlar tarafından kaydediliyor. Gerek tohum gerek sulama ve gerekse bakımda tümüyle tsra- il teknolojisi ve yöntemi kulla- nılarak üretilen kavun için ya- pılan "Tarla Günü"nde, alışıl- mış üretim yönteminin terk edil- mesinin yararlan üzerinde du- ruldu. Yanm uzmanlan, Çuku- rova topraklarını çoraklaştıran "salma sulama"nın daha uzun yıllar surdürulmesi halinde top- rakların büyük bölumünün ürün veremçz derecede çorakla- şacağjnı savundular. Ancak uretîciler, ekonomik ömrü 20 yılı aşmasına karşın ilk tesis maliyeti dekarda 2 milyon lirayı geçen damlama sulama sistemini kuracak ekonomik gü- ce sahip olmadıklannı, devletin ucuz faizli kredilerle destekle- mesi hah'nde bu teknolojiyi kul- lanabileceklerini söylediler. Üretici Cafer Koca, gerek ka- vunda ve gerekse karpuzda fi- yatlann geçen yıhn çok altında bir seyir izlemesi nedeniyle üre- ticinin büyük zararlarla karşı- laştığını söyledi. Geçen yıl bin l.'ra olan kavunun kilosunu 260 liralık navlun ödeyerek götür- dükleri Istanbul'da ancak 550 liradan sattıklannı anlatan Ca- fer Koca, fiyatlann bu denli düşmesinin İran'dan yapılan it- halattan kaynaklandığını savun- du. İsrail teknolojisiyle üretilen kavunların büyük bir bölümü Avrupa ülkelerine ihraç edili- yor. Piyasa parayadoydu Maaş, avans ve bayram ödemeleri emisyonu patlattı. 10 günde piyasaya sürülen 4 trilyon lira ile birlikte tedavüldeki para miktan 20.3 trilyon liraya ulaştı. ANKARA (Cumhuriyet Biirosu) — Kamu kesiminin yüksek tutarlı borç ve maaş ödemelerinin bu ay bayram öncesine rastlaması, Merkez Bankası'nın para musluklan- nı patlattı. Bayram'öncesi 20.3 trilyon liraya ulaşan emisyon hacmi, piyasaları paraya doyurdu. Hazine, bayram öncesinde 2.9 trilyon lira iç borç taksidi, 2.4 trilyon lira maaş ve 400 milyar lira da işçi avansı olmak üzere toplam 5.7 trilyon liralık ödeme yaptı. Bu ödemelerin bir bölümünü kasasından ya- pan Hazine, eksik kalan 3 tril- yonluk bölümünü de Merkez Bankası'na ödetti. Hazine'nin yanı sıra, bayram öncesinde ti- cari bankalann da Merkez Bankası'ndan önemli ölçüde para çektikleri, bunun da emisyonun şişmesine neden ol- duğu gözlendi. 20.3 trilyon liraya yükselen piyasadaki para miktarının azaltıhnası için Merkez Banka- sı'nın bayram sonrasında açık piyasa ve Interbank piyasala- nnda >üğun bir sünger operas- yonu (para çekme) uygulaya- cağı kaydediliyor. Yetkililer, 15 temmuza kadar emisyonun 18 trilyon liranın altına düşürüle- bileceğini ifade ediyorlar. Ancak, temmuz ayından iti- baren de Toprak Mahsulleri Ofisi'nin buğday ödemelerinin başlayacak olması, Merkez Bankası'nın para çekme ope- rasyonlannı güçleştirecek. Ak- bulut hükümeti, buğday öde- meleri için Merkez Bankası1 nın TMO'ya 3.5 trilyon liraya kadar kredi açmasını kararlaş- tırmıştı. TMO, bu parayı tem- muz, ağustos, eylül ve ekim ay- larında kullanacak. 15 tem- muzdan geçerli olmak üzere memur maaşlarına yapılacak ikinci yan yıl zammı da Mer- kez Bankası'nın uzerindeki yü- kü arttıracak. IŞÇEVIN EVRENINDEN ŞUKRAN KETENCt Yılmaz, Cumhurbaşkanı'mn Talimatlanna Uyacak mı? Yığılan işçi-memur sorunlannda yeni hükümetin kurulması, bayram, zaman kazanma, sorunu erteleme, tepkileri hafif- letmede geçerli gerekçeler oldular. Yeni hûkûmet kuruldu. Bayram da bitti. 600 bin kamu işçisi toplusözleşme uyuşmazlıklan ile itgili karar bekliyor. 1.5 milyon kamu işçisi temmuz ûcret artışının, nefes aldırıcı bir rakam olmasını. Bayram ertesi Türk-İş yonetimi yeni kabineyi kutlama ge- rekçesi ile yeni Başbakan Mesut Yılmaz'ı ziyaret edecek. Kut- lama görüşmesinde 600 bin kamu işçisinin toplusözleşme uyuşmazlıklan ile ilgili de bir şeylerin gorüşülebılmesi, kota- rılabilmesi düşleniyor. Türk-İş Başkanı Şevket Yılmaz'ın hem- serisi Mesut Yılmaz'dan bir şeyler almayı umduğu söyleni- yor. Yeni Basbakan'a şirin gozükebilmek için Uluslararası Ça- lışma örgûtü ILO'nun genel kurul konuşmasında, Yılmaz hû- kümetini uluslararası plartorma sevimli kılacak önemli bir bö- lüm var; hükümet degişikliği için "Eski hükümetin boğucu muhafazakârlığının yerine daha liberal bir iklim getirmesine ilişkin soluk da olsa bir umudumuz vardır" diyor. Yılmaz hükümeti, Akbulut hükümetinden daha mı liberal? Kabineyi yakından tanıyan başka değeriendirmelere göre yeni hükümette eski miiliyetçilerin çok büyük ağırtığı var. Çalışan- lar, sendikalar, isçiler için daha da olumsuz yaklaşımların söz konusu olabileceği vurgulanıyor. Üstelik yeni hükümetin, bu- güne kadar zaten hiç işlemeyen, kendi parlamenterlerini de tümü ile denetiminden çıkaran, bir de kararnamelerie yönet- me yetkisi, silahı var. Gelen ilk haberlerden bıri de, memur- ların ücret artışlan da dahil pek çok önemli konuda daha, Meclis'ten geçirilmeden karar alınacağı yolunda. Şevket Yılmaz'ın hemşerisi, Başbakan Mesut Yılmaz kut- lama ziyaretinde, Sayın Başbakan biliyorsunuz, bayram ön- cesi isçiler ayaktaydı. iyi bir şeyler düşündüğünüzü umuyoruz' dendiğinde ne yanıt verecek? En iyimsertere göre Türk-İş'in sorun olarak götürmeyece- ği memurları da birlikte değerlendirip ilk imajın önemini ve erken seçim karannı göz önünde tutarak yeni Başbakan bi- raz cömert davranacak. Hem çiçeği burnunda hükümet, diken üstündeki isçiler ve memurları sakinleştirip önemli bir prestij sağlayacak hem de Türk-iş'e biraz soluk aldıracak. Bayram kargaşasında gözden kaçan önemli başka geliş- meler de var. Zonguldak maden işçilerinin hâlâ toplusözleş- me farkları, hak edilmiş ücret ve sosyal hakları ödenmedi. Genel Maden-iş yonetimi, şube başkaniannı da kapsayan ge- niş bir heyetle en son eski Başbakan Yıldırım Akbulut ile gö- rüşmüş ve ödemelerin yapılması konusunda anlaşmaya va- rılmıştı. Toplantıda bulunan ve görevlendirilen dönemin ilgili bakanları Güneş Taner ve Işın Çelebi, işçi alacaklannın ta- mamının bayrama kadar ödenmesi için gerekli çalışmaları yapacaklardı. Ancak değil borçların tamamının ödenmesi, bayrama kadar hiçbir ödeme yapılmadı. Ögrenildiğine göre maden işçilerine ve sendikalarına öfkesini kamuoyundan hiç saklamayan, sürekli onları hedef alan demeçler veran Cum- hurbaşkanı devreye girip ödeme yapılmasını durdurmuştu. Şimdi elbette Genel Maden-iş Sendikası yonetimi de yeni Başbakan'ı ziyaret edip "İşçinin şu kadar bırikmış, hak edil- miş ücret alacağı var. Sizden önceki hükümetle, sizi de bağ- layan yapılmış bir ödeme protokolü var. Bu paralar ödenme- di. Ne düşünüyorsunuz" diye soru yöneltecektir. Yeni Baş- bakan, Cumhurbaşkanı'mn hak edilmiş işçi alacakları için hak-hukuka ve yetkılerine de aykırı olarak verdiği talimata uyup 'ödeyemem' mi diyecek? Yoksa Cumhurbaşkanı'mn kar- şısında bağımsız, gerçek bir başbakan gibi davranıp Zongul- dak işçilerinin geçen aylar içinde zaten değerini yitirmiş ala- caklannın ödenmesi için gereken talimatı mı verecek? Yeni hükümet, bayram kargaşasında gözden kaçan bir di- ğer önemli sorun da THY'de ilk ciddi provası yapılan kamu işyerlerinde de kitlesel işçi çıkarılması. Hava-lş'in grevinde sendikanın yanında olmuş işçileri cezalandırmak adına, zo- runlu tasarruf paravanasında yapılan kitlesel işçi kıyımı, yi- ne Cumhurbaşkanı'nın başta THY için olmak üzere tüm ka- mu işyerleri için çok uzun zamandır ortaya attığı bir tehdidin ilk ciddi örnegi. Şom ağızlılara göre yeni hükümet ve Başbakan, Cumhur- başkanı'mn kafasındaki bir programı aynen uygulayacak. Top- lusözleşmesi imzalanan diğer KİT'lerde de kitlesel işçi çıkar- malan gerçekleştirilecek. Nasılsa bu işe alışkın, ses çıkar- mayan bir Türk-İş yonetimi var. Türk-İş Genel Başkanı Şev- ket Yılmaz'ın sendikası Teksif'te toplusözleşmenin ardından işçinin üçte birini bulan bir bölümü, 40 bin gibi yerin yerin- den oynatjlması gereken çok sayıda işçi atıldığında çıt çık- madı. işçi işin vahametini anlamasın, tepki göstermesin di- ye de, çıkarmaların sayısı dahi kamuoyundan saklandı. Ay- nısı aynı tarihler için geçerli olmak üzere, kardeş sendika Türk Metal içinde de gerçekleşti. En son Ereğli işçilerinin çıkar- malara karşı patlamasını anımsayın. Sendika başkanı Ereğ- li've dahi gitmediği gibi işçinin tepki eylemlerini bastırma gö- revıni üstlendi. Evet Sayın Başbakan ne yapacak? Cumhurbaşkanı'mn ta- limatı doğrultusunda, hak isteyen, insanca yaşama ücreti is- teyen işçilerin geldikleri ücret düzeyi aslında hâlâ geçmiş yıl- ların kayıplarını kapatacak düzeyde değilken toplusozleşme- lerin ardından işçi kıyımına 'evet' mi diyecek? Bunlara 'evet' diyenin, ücretlerin arttırılmaması talimatına karşı çıkması da beklenemez elbet. Biz yine de çiçeği bur- nunda hükümetin 600 bin kamu işçisi, 1,5 milyon memurun ücretlerinde ne yapacağını, işçi alacaklannın ödenip öden- meyeceğini, işçi çıkarılıp çıkarılmayacağım bekleyip görece- ğiz. Karşılığında Türk-İş'in, işçilerin, memurlann ne yapacak- larını da. Serbest bölgede üretim ağustosta İZMİR (Cnmhuriyet Ege Bürosu) — "Yap-işlet-devret" modeiine göre kurulup işletil- mesi öngörülen Ege Serbest Bölgesi'nde ilk üretime ağustos ayı içinde başlanacağı bildiril- di. Ege Serbest Bölgesi Kuru- cu ve tşleticisi A.Ş. (ESBAŞ) Uluslararası Pazarlama Koor- dinatörü Fahri Gökyayla, "Bölge 8 yıl sonra tam kapasi- tesine eriştigiode. 250 firma fa- aliyet gösterecek, 30 binden fazla kişiye de iş imkânı sağla- mış olacak" dedi. Yıllardır sürüncemede kalan, ağır aksak ilerleyen Ege Serbest Bölgesi'nde tel çit kapılar 14 ağustos 1990 tarihinde kilitlen- mişti. Bölgede ilk temeller de 6 nisan 1991 tarihinde atıldı. Te- melleri atılan ESBAŞ endüstri yapılan ile Fransız Big Style konfeksiyon firması ve Türk Süperpar otomotiv yan sanayii şirketine ait fabrika inşaatlan- nın ağustos ayı içinde tamam- Ianacağı bildirildi. Ege Bölge- si Sanayi Odası Yönetim Kunı- lu Başkanı Ujur Yüce, "Böl- gede tÇustos aymda öredme gecflebflecefi bize belirtildi. Aynca bölgede 9 firmanın da- ha ruhsat talebi kabul edildi" dedi. ESBAŞ Uluslararası Pazar- lama Koordinatörü Fahri Gök- yayla şunlan söyledi: "220 bektarük alan 7 bölüm halinde talebe göre inşa edik- cek. Bölge 8 yıl sonra tam ka- pasitesine eriştiğinde yaklaşık 250 firma faaliyet gösterecek, 500 milyon dolar nstyapı y«ü- nmı gerçekleştirilecek ve 30 binden fazla kişiye iş imkânı sağlanmış olacaktır. DÖVİZ KÜRLARI Dûvizm Cinsl 1 ABODoMn 1 Alman Marta 1 Avustralya Dolan 1 Belçika Fran«ı 1 Fransc Franoı 1 Hotoda Ftorini 1 bveçKronu 1 bviçre Frangı 100 (talyan Lıretı 1 Japon Yeni 1 Stertm 1 S Arabıstan Rıyaiı OAviz Al« 4302.38 2387.95 3233 47 116 06 703.52 2122.01 659.82 2785 61 32126 31.05 7005» 1147 24 Oftviz Satış 431100 2392 74 3300 07 116 29 704 93 2126 26 661 14 2791.19 321.90 31.12 702003 1149.54 EMcH AJ15 4298 08 2385 56 3237 48 114 09 702 82 2119 89 653 22 2782.82 315.80 30.74 ÇfWW> M 1118 56 EfBktrf Satış 4323 93 2399 92 3309 97 116.64 707.04 2132 64 663.12 2799.56 322.87 31.21 704109 1152 99 22 HA2İMH 1M1 ÇAnUZKN i 1.8017 Alman Mario S 6 1155 FrFraıg, $ 2 0275 Hol.Flonni J 1 5445 Isv. Frangı J 1339 23 1ta! Lıretı $ 138 55 Japon Yeni S 3 7501 S Arat flıyatı [1.6283$