Katalog

CUMHURİYET/14 DİZİ-RÖPORTAJ 22NİSAN1991 Helsinki YurttaşlarMeclisi'nin Türkiye'dekikuruluş çalışmasınıyürüten MuratBelge örgütün amaçlannı anlatıyor İnsanideğerlerleAvrupa Birliği— 1 — Haber Merkezi — Helsinki Yurttaşlar Meclisi, Avrupa'da ve Türkiye'de adını yeni yeni duyu- ran bir örgutienme. Bu örgütün Türkiye'deki kuruluş çalışmala- rını yürüten Murat Belge ile amaçlan ve işleyiş biçimi uzeri- ne yaptığunız söyleşiyi okuyucu- lanmıza sunuyoruz: — Bn yakınlarda basında iki kere, "Helsinki Yurttaşlar Meclisi" (HYM) adında bir ko- ruiuşun adı geçti. Birindsi Kör- fez savaşı başlamadan önce Sad- dam'a ve Bush'a savaşı başlat- mamalan için lelefon etme ya da telgraf çekme cağrısıydı ve bu çağn basın yoluyla yapılmıştı. Bir de İstanbuTda, "OrtadogV da Banş Süreci" adı altında yurtdışından gelen konuşmacı- ların da bulunduğu bir toplantı düzenlendi. Her iki girişimde de adınız gectiği için "Helsinki Yurttaşlar Medisi'nin (HYM) ne oldugunu size sonnak istedik. BELGE — Bu iki girişim de Körfez'deki savaşla ilgiliydi. Bu bir rastlantı; şu dönemde dün- yada patlak veren en önemli olay bu olduğu için böyle. As- ünda HYM, amaçlan savaşla sı- nırlı olan bir örgüt değil; bun- dan çok daha geniş amaçları var. Aynca doğrudan doğruya Ortadoğu ile değil, aslolarak Av- rupa Birliği ile ilgili bir kuruluş. Ben size işin tarihçesini anlata- yım bıldiğim kadar. Bu şekilde olayın daha kolay anlaşılaragi. nı sanıyorum. 1977'de ünlü Prag Çağnsı (Charter 77) yayunlanıyor. Ya- yımlayanlar, Çekoslovakya'nın aralarında Havel'in de bulundu- Seksenli yıllarda bütün dünya "sivil toplum" kavramını tartışmaya, analizlerine veya gelecekle ilgili düşüncelerine bu kavramı katmaya başlamıştı. Doğu Avrupa için de önemli bir kavramdı bu. Derken birdenbire tarih hızlanıveriyor 1989'da. Muhalifler kendilerini. iktidarda buluyorlar. Ütopyanm hiç değüse bir kısmı birden gerçeklik haline geliveriyor. O zaman "Bu konuştuklarımızı uygulamaya koyahm" diyorlar. Geçen yıl ekimde kuruluş toplantısı Prag'da yapılıyor. Helsinki Yurttaşlar Meclisi önçelikle bir Avrupa Birliği için var. Ama Üçüncü Dünya'ya kapalı değil, üstün beyaz adam Avrupalıbğmdan yana değil. HELSİNKİ YURTTAŞLAR MECIİSİ NEDtR? MURAT BELGE — Yeni Avrupa için Ynrttaşlar tnisiyaüfi. Hükümet dışı örgüt Helsinki Yurttaşlar Meclisi (HYM) bütün Avrupa'nın birliğıni gerçekleştirmek amacıyla kurulmuş, "hükümet dışı" (NGO, Non Goverment Organization) bir örgüttür. Düşünsel başlangıcı, 1977'deki Prag Bildirgesine kadar uzanmaktadır. O tarihten beri Doğu Avrupa muhahfleri ve Batı Avrupa'nın barış dernekleri arasında, bloklardan ve nükleer cephaneliklerden annmış tek bir Avrupa ideali üzerinde organik bir yakınlaşrna başlamıştı. Bu ideali savunanlar 1976'da imzalanan Helsinki senedinin hükümlerini, kurmayı tasarladıklan uygar, demokratik ve banşçı Avrupa Birliği'nin dayanması gereken insani değerler için iyi bir başlangıç noktası olarak görüyorlardı. 1989'da Doğu Avrupa rejimleri birbiri ardı sıra çökünce, bu ideallerin gerçekleşmesi umudu güçlendi. Avrupa Birliği'nin, onun dayanması gereken değerlerin resmi hükümetlere, bakanlara, devletlere terk edilemeyecek kadar önemli ve ciddi olduğunu savunan Helsinki Yurttaşlar Meclisi, bu yeni ortamda, 1990'ın ekim ayında, Helsinii'ye imza atmış bütün ülkelerdcn Prag'a gelen 900"e yakın delegenin katıldığı bir toplantıda kuruldu. ğu, muhalif aydmlan. Dünyanın ileri ülkelerinin, özellikle genel insan haklan çerçevesinde var- mış olduklan noktadan, kendi rejimlerine bakıyor ve onu eleş- tiriyorlar. Aynı zamanda blok- lara aynlmış dünyadan hoşnut- suzluklarını dile getiriyorlar. Şüphesiz bu görcce küçük mu- halif aydınlar grubunun başka Doğu Avrupa ülkelerindeki mu- halefet hareketleriyle de bağla- n, ilişkileri var -resmi olmayan bir düzeydfc 1977'den sonra bu gruplarla Batı dünyasındaki ba- n ilerici kişiler ve kurumlar ara- sında ilişkiler yoğunlaşıyor. özellikle de 80'ü yıüarda büyük atıhmlar yapan banş hareketi ile. Doğu Avrupa'daki muhale fet akımıyla Batı Avrupa'daki banş dernekleri (tabii Sovyetik olmayanlan), bugünkü HYM* nin Uk ayağını oluşturuyorlar. — Nasıl bir zemin üzerinde bir yakjnlaşma bu? Amaç ne- dir? BELGE — Bu yıllarda Avru- pa kıtasında NATO var, Varşo- va Paktı var. Aşağı yukan bü- tün Avrupa buna göre bolün- müş durumda. HYM'nin o gtln- kü çekirdeğini oluşturanlar ön- ceiikle buna itiraz ediyorlar. "Bo bölünme yapaydır; Avrapa tek olmalıdır" diyorlar. "Batı'daki Avrupa Toplulugu fikri iyi ama yetersiz, çünkü bütün Avrupa 1 yı kapsamıyor. Bütün Avrnpa- nın birtigini konuşmalıyız." Helsinki Anlaşması bu bağ- lamda çok önemli bir rol oynu- yor. Özellikle Doğu Avrupah muhalefete ayağını basabileceği bir zemin hazırlıyor. "Yeni Av- rupa'nın dayanması gereken ma- nevi değerlerin inşasına, Helsin- ki hükümlerinden başlayabfliriz, onu temel alabiliriz" diyorlar. Şimdi örgütün adının "Helsin- ki Meclisi" olması bundan ötü- rü. Bir de şu cokönemlidüşün- celeri var: Devletler, hükümetler böyle bir Avrupa'nın olmasında elbette rol alacaktır, ama bu sü- recin başkahramanı halklar ol- malıdır. Avrupa birliği, dayana- ğı olacak insani değerlerle bir- likte Avrupa halklan tarafından aşağıdan yukanya kurulmalıdır. Seksenli yıllarda bütün dün- ya "sivil toplum" lcavramını tar- tışmaya, analizlerine veya gele- cekle ilgili düşüncelerine bu kav- ramı katmaya başlamıştı. Doğu Avrupa için de önemli bir kav- ramdı bu. Dolayısıyla geleceğin Avrupasını, sivil toplumun Av- rupası olarak tasarlıyorlar. Tabii o tarihlerde bütün bun- lar ütopya. Bloklar sapasağlam duruyor ve hiç yıkılacağa ben- zemiyor. Biz de oturur konuşu- ruz kendi aramızda, "Türkiye şöyle olmalı, böyle olmalı" di- ye; öyle olsa iyi olacağmı biliriz de sahiden olacağına inanmak zordur. Derken birdenbire tarih hızlanıveriyor 1989'da. Muhalif- ler kendilerini iktidarda bulu- yorlar. Ütopyanın hiç değilse bir kısmı birdenbire gerçeklik hali- ne geliveriyor. O zaman "Bu ko- nuştuklarımızı uygulamaya koyalım" diyorlar. Bir hazırlık döneminden sonra geçen yılın ekim ayında Uk büyük toplan- tı, kuruluş toplanüsı Prag'da ya- pıldı. — Siz o zaman mı bn olaydan baberdar oldunuz? BELGE — Biraz önce, ağus- tosta tngiltere'den buraya gelen bir arkadaşımdan öğrendim. Türkiye'nin durumu her zaman- ki gibi. Biz nasıl dışanda ne olup bittiğini doğru dürüst bil- mezsek, dışandakiler de burada ne olduğunu bilmez. Yurtdışın- da oturan, tanıdıklan bir Türke mektup yazıp sormuşlar, "Türkiye'den kimi çagırahm?" diye. O da bir liste vermiş. Beni aynca bazı tngüiz tanıdıklarım da önermiş. O listedekileri da- vet ettiler. Benden başka Reha İsvan da gidecekti, ama rahat- sızhğından ötürü gidemedi. Böylece listeden bir tek benjit- miş oldum. — Nasıl bir toplantıydı? BELGE — Prag'daki toplan- tıda aşağı yukan 900*e yakm de- lege vardı. Tabii aynca da göz- lemciler, konuşmak için çağn- lanlar, gazeteciler vb. Yani epey kalabalıku. Helsinki temel aun- dığı için o anlaşmaya imza ko- yan ülkelerden insanlar çağnl- mış, böylece ABD ve Kanada- dan da gelenler vardı. Açış konuşması Havel'dendi. Bir Sovyet kadın, kuruculardan Hollandalı MientJan Faber, AJ- manya'dan Lafontaine konuştu- lar. Ama bu açılışta en ilginç ko- nuşma Almanya'da yaşayan, Pa- kistanh kadın sinema yönetme- ni ve gazeteci Rosan Dhunji- boy'dan geldi. "Biz Avrupa'nın o kadar güzet olmayan tarafla- nnı da biliriz" diye söze başla- dı ve bir güzel azarladı Avrupa- hlan, Batılıları, çok da alkışlan- dı. "\eter demesini ögrenin" de- di. örneğin "Siz burada 'yeter' demeyi öğrenirseniz, bizim Ulke> krimiz de böyle talan edilmez." HYM, dediğim gibi öncelik- le bir Avrupa birliği için var. Ama Üçüncü Dünya'ya kapalı değil, bir "üstün beyaz adam" Avrupalılığmdan yana değil. Varın: HYM ve Törkiye HABERLERİN DEVAMI Her gün 200 ton gıda yardımı Haber Merkezi — Türkiye sı- mrında bekleyen yüzbirûerce Irakü sığınmacıya yönelik yar- dımlar, bütün hızıyla sürüyor. Sığınraaalar için bölgeye günde ortalama 200 ton gıda maddesi indiriliyor. Sağlık Bakanlığı'nın sagınmacılara götürdüğü sağlık hizmetleri için günde 3 milyar li- ra harcama yaptığı bildirildi. Diyarbakır Buromuzun habe- rine göre Kuzey Iraklı sığınma- cılar için ABD, Ingiltere, Fran- sa ve Almanya'dan hava yoluy- la Diyarbakır'a gönderilen yar- dım miktannın 7 bin tona ulaş- tığı bildirildi. Diyarbakır Askeri Havaalanı'nda kurulan hava köprüsüyk Aknanya, Ingiltere, Fransa ve ABD'nin sığınmacı- lar için gönderdiği yardım maJ- zemeleri, bu ülkelerin kiraladı- ğı SSCB ve Bulgaristan kargo uçaklannca taşınıyor. Diyarba- kır Askeri Havaalanı'ndaki ka- lıcı ikmal istasyonunda topla- nan yardım malzemeleri, heli- kopterler ve Kızılay araçlanyla sınır kesimindeki sığınmacılara ulaştırılıyor. KaLcı ikmal istasyonunda gö- revli bir Türk askeri yetkili, ya- bancı ülkelerden sığınmacılara günde 20 kargo uçağıyla yakla- şık 200 ton yardım malzemesi- nin geldiğini söyledi. Incirlik'teki Türk-ABD ortak savunma tesisleri ile Mersin ve tskenderun Limanı'ndaki ABD gemilerinden Türkiye sınınnda bekleyen Kuzey Irakhlara yapı- lan gıda ve giyecek yardımı da sürüyor. AA'nın büdirdiğine göre li- manlarda bir yandan boşaltım işlemleri yüriltülürken, bir yan- dan da sevkıyat yapıhyor. 4 ABD gemisinin tskenderun Limanı'na getirdiğ^ 25 bin ton yardım malzemesinin 14 bin 500 tonu liman sahasına indirildi. 11 bin 500 ton yardım malzemesi ABD askerlerinin gözetiminde Silopi ve lncirlik Ussü'ne sevk edildi, 3 bin ton pirinç ve un da liman depolannda muhafazaya alındı. ABD bandıraü 'USS Worid Rynx'. adlı gemiden Mersin Li- manı'na indirilen 250 konteyner yardım malzemesinin boşaltım ve sevkıyat çalışmalan hızla de- vam ediyor. Yardım malzeme- lerinin bulunduğu 28 TIR, dün sınır bölgesine doğru yola çık- tı. Mersin Limam'nda, bugüne kadar boşaltılan 42 konteyner- deki malzeme, toplam 84 TIR ile Şırnak ve Diyarbakır'a gön- derildi. Diyarbakır Buromuzun habe- rine göre Sağlık Bakanlığı tara- fından sığınmacılara yapılan sağlık hizmeti için de bugüne kadar 30 milyar lira harcandığı bildirildi. Sağlık Bakanlığı yet- kililerinden alınan bilgiye göre sınırdaki 12 kampta bulunan 300 bin sığınmacıya poliklinik hizmeti verildi. Sağlık Bakanlı- ğı'nca Diyarbakır'da oluşturu- lan Bölge Koordinasyon Kuru- lu Başkanı Doç. Dr. Temel Pa- mir, bölgedeki tüm sağhk kuru- luşlarıyla ortaklaşa sığınmaala- ra hizmet verildiğini belirterek şunları söyledi: "Sıgınmacıların sağlık biz- metleri için günde 3 milyar har- cıyoruz. 500 saglık personeli bölgede görev yapmakta" dedı. Ankara Cumhuriyet Büro- sunun haberine göre de Birleş- miş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) tarafından ya- pılan açıklamada, UNICEF'in bugüne değin 150 bin kişiye acil sağhk kitleri, 5 bin battaniye, 100 bin aşı, 100 bin ishal tozu, 30 bin çocuk giysi khi, 22 bin 500 kadın giysi kiti, su ve sani- tasyon aJtyapısı için nakdi yar- dım, 400 bin çocuğun günlük gereksinirnini karşılayacak yük- sek proteinlik bisküvi dahil 1.4 milyon dolann üzerinde yar- dımda bulunduğu belirtildi. UNICEF ve tsveçü gönüllü ku- rulusu "Umut Yüdızı" tarafın- dan sağianan yardım malzeme- lerini taşıyan 5 kamyonluk kon- voyun bugün Ankara'ya gelme- si bekleniyor. Sığınmacı çocuklara yardım amacıyla Ankara'daki Amerika toplumu mensuplannın arala- nnda topladıkları 2 bin dolar- hk çek de dün Kızılay Derneği temsilciierine verildi. Almanya Federal Cumhuri- yeti Büyükelçiliği de şimdiye de- ğin Türkiye'den 4.2 milyon mark tutannda konfeksiyon ve gıda maddesi satın aldı. Alman- ya Federal hükümetinin, Türkiye-Irak smır bölgesindeki mültecaere sağladığı yardım malzemesinin değerinin 25 mil- yon markı aştığı açıklandı. Avrupa Toplulugu'nun Iraklı sığınmacılara yaptığı yardımın miktan 105 milyon ECU'ye (125 milyon ABD dolan) ulaştı. Merkezi Brüksel'de olan Hü- kümet Dışı örgütler Irtibat Ko- misyonu'na, Türkiye-Irak-lran sınır bölgelerinde yürütülen yar- dım çalışmalan için Avrupa Ko- misyonu tarafından 1 milyon ECU (1.2 müyon ABD doları) tahsis edildi. Türkiye'de yardım çahşmala- nnı sürdürmek üzere, Medecins Sans Frontieres'e (Fransa) 4.000 çadır, 84.000 battaniye, tıbbi ve sıhhi malzeme ve gıda madde- lerini kapsayan 3 milyon ECU (3.6 milyon ABD dolan) tuta- nnda ek bir tahsisat yapıldı. Merkezi Ahnanya'da bulu- nan ve bir Hıristiyan yardım ör- gütü olan Deutsche Carita'a Türkiye ve Iran'daki yardım operasyonlannı desteklemek üzere 1 milyon ECU (1.2 milyon ABD dolan) tahsis edildi. France-Libertes Vakfı, Fran- sız Posta Servisi ve Türk PTT'si ile işbirliği çerçevesinde 600 ton yardım malzemesini ulaşürmak üzere 18 kamyonluk üç konvoy düzenledi. trlanda hükümeti de Birleş- miş MiUetler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne ve Concern adm- daki Jrlanda yardım örgütünün çaiışmalanm desteklemek üzere 150.000 Irlanda Poundu (270.000 ABD dolan), Irlanda Kızıl Haç örgütüne de 200.000 Irlanda Poundu (360.000 ABD dolan) verdi. Concern adh ör- güt trlanda halkından yardım operasyonlanmn desteklenmesi amaayla 500.000 trlanda Poun- du (800.000 ABD dolan) tuta- rında bir bağış topladt. Valiligin açıklaması Olağanüstü Hal Valiliği, devlet-vatandaş işbirhği ile Hak- kari'deki Iraklı sığınmacılara 5 bin 100 ton, Şırnak'taki sıgın- maalara da 6 bin 720 ton gıda maddesi ile giyecek, çadır, bat- taniye, ilaç ve tıbbi malzeme sağ- landığını açıkladı. Sığınmaala- nn bulunduğu bölgeye 27 su tankı gönderildi, iki seyyar has- tane hizmete açıldı. Yetkililerin açıklamasına göre 2 Nisan'dan bu yana, sığınmacılara 13 ülke 145 kamyon ve 43 ucakla 1450 ton malzeme yardımı yaptı. ts- veç 270 ton, Almanya 240 ton, tngiltere ve Hollanda 160'ar ton, Italya ile Danimarka 100'er ton yardım gönderdi. Bulgaris- tan 90 ton, Amerika ve îspan- ya 5O'şer ton, Pakistan 40 ton, Fransa, Macaristan, Israil de 10 'ar ton malzeme yardımı yaptı. AA'nın haberine göre Tugay Komutanı Tuğgeneral Kamil Başar, Sağlık Bakanlığı Müste- şar Yardımcısı Süleyman Hati- noğlu ile Hakkâri'de dün bir ba- sın toplantısı düzenleyerek Ku- zey Iraklılar için yapılan çalış- malara ilişkin bilgi verdi. Harput, sığınmacılar için ge- len yardımlann dağıtımı ile Yüksekova ilçesine kunılacak yardım ve ikmal merkezmde gö- revlendirilmek üzere 240 ABD askerinin Hakkâri'ye geldiğini de açıkladı. Yapılacak çalışma- lann valilik tarafından koordi- ne edileceğini bildiren Şehabet- tin Harput, bu bölgedeki Irak- lılara şimdiye kadar 37.5 milyar liralık maddi yardım yapıldığı- nı, bölgeye gönderilen dış yar- dım tutarının ise 5.5 milyar lira tutannda olduğunu anlattı. Hakkâri Valisi Harput, sığın- macılann sınır köylerine verdi- ği zarann 5 milyar lira dolayın- da olduğunu da söyledi. Sınırdaki Iraklılann yaşlı ve ölülerine sahip çıkıldığını da kaydeden Harput, ölülerin dini vecibelere göre gömühnesi için 5 din adamı görevlendirildiğini söyledi. Çokuluslu güç Irak'ta Güneydoğu'ya yabancı asker UFUKTEKİN ADAJVA — Türkiye, sığın- macılara yardım ve Kuzey Irak'- ta güvenli bölgeler oluşturmak üzere gelen çokuluslu gücun as- kerleriyle doldu. Operasyon ne- deniyle 7 bini Amerikah olmak üzere yaklaşık 10 bin asker gü- ney sınınmıza ve Irak'a kaydı- nlırken yardım ve kuvvet sevki içinde 50'ye yakın helikopter operasyonda görev aldı. ABD'nin öncülüğündeki ço- kuluslu gücün 10 nisanda baş- lattığı "Ortak Görev Kuvveti Yardım SagJama Harekatı" (Joint Task Force Provide Comfort) dolayısıyla son 12 gün içinde fncirlik ve Batman üsleri aracılığıyla 10 bin asker Türki- ye'ye geldi. Operasyonun, Irak'ın kuzeyinde Kürtler ve di- ğer sığınmacılar için "güvenli bölgeler" oluşturulmasmı da içeren bir özellik kazanmasıyla başlangıçta Türkiye'ye geleceği belirtilen 5500 ABD askerinin sayısı arttınldı. Bir ABD'li as- keri yetkiliden alınan bilgiye gö- re sayısı önümüzdeki günlerde 15 bine kadar ulaşacağı belirti- len Amerikan askerlerinin sayısı dün 7 bini aştı. Askerlerin bir bölümünün ABD'den, çoğunlu- ğunun da Avrupa'daki Ameri- kan üslerinden Türkiye'ye sevk edildiği öğrenildi. Amerikaü as- keri yetkililerden alınan bilgile- re göre halen lncirlik 'te 4 bin, Batman'da 200, Diyarbakır'da 490, Silopi kampmda 2240, Irak'ın Zaho kenti yakınlann- daki kampta da 750 kadar Ame- rikan askeri bulunuyor. tsken- derun'a gelen askeri malzeme ve gıda yardımının indirilmesi ve sınır bölgesine taşmmasma yar- dımcı olan 200 Amerikan aske- riyle Çukurca bölgesinde görev yapan bir o kadar asker 7 bin rakamına dahil değil. Irak sınırı ve çokuluslu güç ö N TÜRKİYE Gazıantep Diyarbakır 200 ABD asken Sue Lykes USS San Dıeogo Charleston 113 Austın gemılerı 200 ABD asker 50 Ingıliz askeri 200 ABD asken 150 Ingıliz askeri 15 Ingıliz Chınook helıkopteri 8 Alman helikopterı IRAK ABD'li Korgeneral Jobn M.Shaükashvfli başkanhğmdaki çokuluslu gücün başlattığı ope- rasyon nedeniyle Türkiye'ye, deniz ve hava yoluyla 25 kadar ABD helikopteri, Batman Üs- sü'ne 8 Alman helikopteri De tn- gilizlere ait 15 kadar Chinook helikopteri geldi. Sığınmacılara gıda ve koruyucu malzeme yar- dımı ulaştınlması için tskende- run Limam'nda 13 nisandan başlayarak ABD 6. Filosu'na bağlı USA San Diego, USS Austin, Sue Lykes ve Charles- ton 113 gemUeri konteynerlerle gıda malzemesinin yam sıra as- keri mühimmat getirdi. Sue Lykes ve Charleston 113 gemi- lerinin yük boşaltma işlemleri- ne hâlâ çok özel güvenhk ön- lemleri altında devam ediliyor. Edinilen bilgiye göre lncirlik Üssü'nde söz konusu operasyon için 200 kadar tngiliz ve Fran- sız askeri, Batman'da 150 kadar AJman askeri, Diyarbakır'da 1100 Ingiliz, Fransız ve Alman askeri bulunuyor. Hakkâri'nin Çukurca ilçesi yakınlanndaki sı- ğınmacı kamplarında da 50 ka- dar Ingiliz askerinin görev yap- tığı belirtildi. Iraıı: Güvenlik bölgesi olıınılıı TAHRAN (AA) — tran Dı- şişleri Bakanı Ali Ekber Vd»ye- ti, "Birleşmiş Milletler gözeti- minde olmak kaydtyla, Irak'ın kazevinde, Türkiye-Irak sınınn- da bir güvenlik bölgesi kurul- ması" fıkrini olumlu karşıladık- larını açıkladı. Velayeti, Tahran'da düzenle- diği basın toplantısında, böyle bir bölgenin Iran-Irak sınınnda kullamlmasını ve Irak'ın toprak bütünlüğüyle bağımsızlığmı teh- dit etmesini ise kabullenmeye- ceklerini bildirdi. lran'ın yaklaşık 1 milyon Iraklı mülteciyi kabul etmiş du- rumda bulunduğunu da belirten tran Dışişleri Bakanı Velayeti, yüz binlerce Iraklının daha sı- nırda bulunduğuna işaret ede- rek, tran'mbu kadar buyük bir mülteci akınına karşı hazırlıkh olmadığını söyledi. Velayeti, şoyle konuştu: "Dünyadaki hiçbir ülke bu kadar kısa bir zaman dilimi için- de bn kadar mülteciyi ağırlaya- cak kazırlığı yapamaz. tran, in- sani ve İslami yaklaşınüan çer- çevesinde Irakiılan kabul etıiüş- tir. Ancak hiç şüphe yok ki Irak halkına yardım etmek. tüm in- sanlık dünyasının görevidir. Turn ülkeler, insanlık ve nlnsla- rarası görevleri çerçevesinde üzerlerine düşeni yapmalı ve yüzde 6O'ı tran'da bulunan mül- tecilere yardım etmelidir. tran'a son 3 hafta içinde 108 yardım malzemesi yiıklii ucak gelıniştir, ama bu yeterli olmaktan uzak- tır. Bizce bu krizin yarauimasuı- da ana rolü oynavanlar, mülte- cilere yardım konusunda da bü- yük rol almalıdırlar. Oysa on- lar yapabileceklerinin en azını yapryorlar." ABD ile tran arasındaki iliş- kiierin iyileşmesi yolunda olum- lu bir hareket görmediğini de kaydeden Iran Dışişleri Bakanı Velayeti, şöyle konuştu: "Amerika, yalnızca iki ülke arasında daha iyi bir hava yara- tılmasından bahsediyor, ama pratikte bunun için hiçbir şey yapmıyor. Biz, burada Ameri- ka ile lran'ın ilişkilerinin yeni- den kurulmasından söz etmiyo- ruz, ancak Amerika, tran ile arasındaki havanın değişmesini gerçekten istiyorsa. birtakım olumlu önlemler almalıdır." (Baftarafi 1. Sayfada) ması amacıyla Kuzey Irak'ta başlatılan kamp kurma çalış- malan kapsamında Irak'a ka- rayoluyla da askeri araç, iş makinesi sevkine başlandı. Sa- bah erken saatlerde Silopi kampı önünde sıralanan askeri araçlar daha sonra Habur'a hareket ettiler. Askeri araçlann Habur'da bir süre bekledikleri görüldü. ABD yetkilileri, bekle- yişin nedenini "Irak'a giriş için Habur köprüsfinün kuOandma- sına Türkiye hükümeti henüz izin vennedi" diye açıkladılar. Bir süre sonra da zırhiılar, mu- habere amacıyla kullanılan kamyonlar, tanksavar, ucaksa- var, iş makinesi taşıyan araçlar Habur'dan Irak topraklanna geçti. Kamyonlann bazüannda tam donarumh askerlerin bulun- duğu, araçlann tümünün maki- neli tüfeklerle korunduğu görül- dü. Habur'dan dün öğle saatle- rine kadar Irak'a giren askeri araç sayısı 52"yi buldu. Bu araç- lardan 6'sının Fransa, 46'sının ise ABD'ye ait olduğu belirlen- di. Askeri araçlann geçişi sıra- sında ABD Dışişleri Bakanlığı yetkililerini taşıdığı belirtilen si- vil bir araç da Irak'a girdi. Silopi'de bir açıklama yapan Amerikan askeri yetkililerinden Yarbay Richard Cole, askeri araç konvoyunun çadır, battani- ye ve gıda yardımını Zaho'nun doğusuna götürdüğünü bildirdi. AA'nın haberine göre sınırı ge- çen konvoyu Iraklı bir teğmen ile bir astsubay ve erin karşıla- dığını belirten Yarbay Cole, "ge- rekii iznin alınmasından" ve sı- nırdaki köprünün mayınlardan temizlenmesinden sonra konvo- yun yoluna devam ettiğini kay- detti. Yarbay, konvoydaki aske- ri araçlar arasında 7 lastik pa- letli arhlı araç, bir sivil araç, 19 malzeme taşıyıcısı, 8 adet de uçaksavar taşıyıcısı bulunduğu- nu belirtti. Konvoyda ne kadar asker bulunduğu ise açık- lanmadı. Çokuluslu güce bağlı askeri araçlar, Habur'un Irak tarafına geçmelerinden sonra hiçbir mü- dahaleyle karşılaşmadı. Bu ara- da Irak askerlerinin de belirli bölgelerde eşyalanyla birlikte toplandıklan ve araçlara bindik- leri belirlendi. Irak'ın, Habur- un kendi topraklannda bulunan kesimindeki askerlerini iç bölge- lere çektiği bildiriliyor. Irak'a girişlerin başlanmastn- dan sonra Silopi yolu üzerinde belirli aralıklarla çokuluslu gü- ce bağh konvoylann sıralandığı görüldü. Bu araçlann da Irak'a geçeceği kaydedildi. Silopi'deki askerler taşındı Irak'a yönelik askeri araç ge- çişinin başlamasından sonra bir süre önce Silopi yakınlanndaki kampa getirilen ve sayıları yet- kililer tarafından 2 bin olarak açıklanan askerlerin kaldığı ça- dırların söküldüğü görüldü. As- kerlerin karayolunun yanı sıra helikopterlerle de Zaho yakınla- nnda oluşturulacak kamp böl- gesine taşındıklan bildirildi. öte yandan bir Türk askeri yetkiü, ABD'ye ait savaş uçaklannın Irak kesiminde de uçtuklarını öne sürdü. Bu arada Irak, ABD ve Suu- di uçaklannın, hava sahasını ih- lal etmeye devam ettiğini iddia ederek BM'ye başvuruda bulun- duğunu açıkladı. Resmi INA Ajansı'nın haberine göre Irak- ın BM temsilcisi Abtfal Emir El Anbari, Genel Sekreter Perez de Cueliar'a konuya ilişkin bir mektup sundu. Mektupta, Ame- sinden üçünü Akdeniz'e gönder- di. Gemilerin, Saddam Hüse- yin'i Iraklı sığınmacılara yapılan Amerikan yardımlarını engelle- memesi konusunda uyarmak amacıyla gönderildiği bildirildi. ABD Deniz Kuvvetleri Mer- kez Komutanlığı'ndan bir yetki- li, uçak gemisinin Akdeniz'e rikan ve Suudi uçaklannın ön- doğru yola çıkmasınm, Iraklı sı- ceki gün 92 kez Bağdat ve Tik- ğmmacılara yardım edildiğini rit civannda Irak hava sahasını ihlal ettiklerini öne sürdü. Kamplann planı Silopi'deki ABD kampmda bir açıklama yapan Albay Bob Flocke, sığınmacılar için yapılan birinci kampın tamamlandığım söyledi. Her çadıra "5, 6 kişi dü- şecek şekilde planlama yapıldığım" kaydeden Flocke, "tlk kampın çok güzel olması ve sığınmacjan geri dönmeye cay- dırması için elimizden gelen her şeyi yapük. Çadırlar 12'şerti ola- rak yerleştirildi. Her 12 çadıra da bir ruvalet yapıldı. Kurnlacak kamplann ber biri 20-25'er bin IdşUik olacak" dedi. Flocke, bir soru üzerine Zaho yakınlannda asker veya polis olduklannı tam belirleyemedikleri silahlı kişiler gördüklerini, ancak herhangi bir müdahalede bulunmadıklarını bildirdi. göstermek, Saddam Hüseyin ve adamlannı da sığınmaalara sal- dırmamaian konusunda uyar- mak amacıyla yapılan bir hare- ket olduğunu söyledi. Kongre üyelerinden Özal'a ziyaret Cumhurbaşkanı Turgut Özal, dün bayram tatilini geçirdiği Antalya'dan geldiği tstanbul'da Harbiye Orduevi'nde Amerika- h beş Kongre üyesini kabul etti. önceki gün Çukurca'da incele- melerde bulunan Demokrat Partili Tony Hall, Matbew Mo- hangh, Howard Bern, Cumhu- riyetçi Parti'den Mamge Rouke- ma ve Chris Smith'den oluşan heyet, Özal'a Kürt sığınmacıla- nn dunımuyla ilgili izlenimlerini aktardılar. Bu arada Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), bugün başlayacağı ABD Deniz Kuvvetleri, Kızıl- toplantılarda Irak'tan kaçarak Türk ve tran sınırlannda topla- nan kişilerin durumunu ele ala- cak. - deniz'de bulunan Teodore Roos- velt uçak gemisini ve beraberin- deki sekiz Amerikan savaş gemi- Ttardurıda çatışnıa: 1 ölü (Baştarafi 1. Sayfada) Hakan Aygiin ve Ergun Ak- soy'un haberine göre dün öğle saatlerinde kamyonlardan ek- mek dağıtımı yapıhrken sığın- macılar, kamyonlan yağmala- mak istediler. Askerler, sığmma- cılan kamyonlara yaklaştırmak istemeyince taş yağmunına tu- tuldular. Bunun üzerine asker- lerin çoğunluğu havaya ateş açarken sığınmaalann üzerine ateş açan askerlerin de olduğu görüldü. Sığınmacılardan bazı- lan vurularak, bazılan da izdi- ham sırasında ezilerek yaralan- dılar. Bir Fransız gazeteci de ba- şına isabet eden taşla hafif ya- ralandı. Daha sonra Türk aske- ri geri çekilirken yabancı gaze- tecilerin uyansı üzerine Çukur- ca Tabur Komutanlığı'nda bulu- nan yaklaşık 20 ABD askeri, 49 nolu sınır taşına gelerek sığın- macılan yatıştırdılar. Sığmmacı- lann, ABD'li askerleri alkışlar- la karşıladıklan gözlendi. Hakkâri'deki 1. Dağ ve Ko- mando Tugay Komutam Tuğge- neral Kâmil Başar, olaylar sıra- sında 2'si ağır olmak üzere 5 Kürt sığınmaanın yaralandığını, bunların ikisinin Hakkâri Dev- let Hastanesi'ne, diğerlerinin de Çukurca'ya götürüidüğünü bil- dirdi. Başar, askerlerin çoğunlu- ğunun havaya ateş ettiğini, fakat kimlikleri saptanamayan bazı askerlerin sığınmacılara ateş et- mesini üzüntüyle karştladığını söyledi. Başar, sınırdaki önlem- lerin arttınlarak sürdürüldüğu- nü kaydetti. Olağanüstü Hal Bölge Valili- ği'nin konuya ilişkin açıklama- sında da dün öğle saatlerinde Çukurca ilçesindeki 49 No'lu hudut taşı bölgesinde bannan Irak uyruklu sıgınmacıların, iç- L.lıie sızan bazı şahıslaruı da kışkırtmalarıyla taş ve sopalar- la kendilerine erzak getiren kamyonlara saldırdığı ifade edil- di. Toplama bölgesinde huzur ve güveni sağlamak üzere fedakâr- ca görev yapan güvenhk görev- lilerinin tüm uyanlanna rağmen Irak uyruklulann saldırılannı sürdürdüğü kaydedildi. Türkiye'nin Bağdat Büyükel- çisi Necati Utkan da dün akşam Diyarbakır'da düzenlediği basın toplantısında, Çukurca'daki olayda herhangi bir kasıt bulun- madığını, olayın kışkırtmalar- dan kaynaklandığını söyledi. Tepkiler ~ Başbakan Yıldınm Akbnlut, Çukurca'da meydana gelen olay- la ilgili olarak gazetecilerin so- rusunu yanıtlarken, "Bu olayda, sığınmacılara yardım dağıtmak üzere askerimiz görev yaparken sığınmacılar, bizim askerimize de karşı gelebilecek şekilde dfi- zensiz hareket etmişler. Bu dn- zeni sağlayabilmek amacıyla ha- vaya ateş açmak mecburiyetin- de kahnmış ve olay bu şekilde cereyan etmiştir" diye konuştu. SHP Genel Sekreteri Hikmet Çetin de olaydan üzüntü duy- duklanm belirterek "Türkiye bir yandan sığmmacüara çok önem- li vardımlarda buiunurken, bu tür olaylar ülkenin itibannı ze- delemektedir. Bu gibi olaylann önlenmesini istiyor ve bekliyo- ruz" dedi. DYP Genel Başkanı Süley- man Dentirel de olayı "esef ve üzüntüyle karşdadığım" söyle- di ve "Türkiye'nin gösterdiği in- sani alakayla büyük fedakâriık- lar ve görevlilerin cansiperane gayretleri, bu şekilde münferit olaylaıia gölgelenmemelidir" di- ye konuştu.