Katalog

4RALIK 1991 DİZİRÖPORTAJ CUMHURİYET/7 If . TLJI?I<IYE’JiE’ Bilgivar • naklivaı’ TİP Ş ÇAĞİ)AA R 1 N M U R A T organyok ıliğinin bir kişiden airnıp ötekinin dolaşımma verilmesi olan kemik iliği nakli, kanser tedavisinde çok önemli bir gelişme. Bu yönLem başta lösemi olmak üzere birçok kanser türünün doğrudan tedavisinde uygulanıp hastaların sağlıklı yaşam süreleri uzatıhyor; yakın zamana kadar hastanın ölümüyle eş tutulan lösemi, bugün kemik iliği nakliyle tam tedavi edilebiliyor. Öte yandan, kemik nakli, her türlü kanser iliği bir yan tedavisinde tedavi olarak gittikçe önem kazanıyor. Nasıl’ Kanser ilaçları hastaya ne kadar yüksek doz verirseniz, etkisi o derece iyi olan ilaçlar. Oysa, yüksek doz verilmesi sonucu bazı organlar, özellikle de kemik iliği tahrip oluyor. Herhangi bir kanseri olan hastaya, bu kanseri tam olarak tedavi edecek dozda ilaç sırf bu nedenle Işte verilemiyor. bu hastalarda. kemik iliği ilaç verilmeden önce alınıyor, sıvı azot içerisinde dondurularak saklanıyor. Yüksek dozda ilaçlarla kanser tedavi edildikten kemik iliği kişiye tekrar geri sonra, veriliyor. Kemik iliği nakli, doğrudan tedavi amaçlı olarak özellikle kemik iliğınden kaynaklanan lösemilerde uygulanıyor. Kısa bir zaman öncesine kadar en kötü kanser türü olarak bilinen lösemi tanısı kişinin ölünıüyle eşdeğer tutuluyordu. Ancak kemik ıliği nakli lösemiyi tam tedavi edilebilen bir kanser haline getirdi. Kemik iliği nakli ikinci olarak immün yetmezlik olarak adlandırılan, kemik iliğinin eteri kadar ımmün fonksiyon. y vücudukoruyucu fonksiyon yapamadığı durumlarda uygulanıyor. Aplastik anemi gibi. kemik iliği hücrelerinin üretimini herhangi bir nedenle durdurması sonucu yine kemik iliği nakli çare olarak karşımıza çıkıyor. Hastalığın neden olduğu kemik iliği yemezliği bu yöntemle tedavi Kemik iliğinhı son uygulama alanı ise akdeniz anemisi (talaseini) ve orak hücre anemisi adlı hastalıklar. Bugün kemik iliği nakli düzenli olarak Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İbni Sina Hastanesi’nde ve Istanbul’da Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Ayrıca. İstanbul Tıp Fakülıesi’nde yapılıyor. • Kemik iliği nakli kan kanserinden kurtarıyor. Ama 200300 milyon gerekli... Böbrek ve karaciğer nakilleri, insanları hayata döndürüyor; ama organ bulmak çok zor. Organını bağışlayan çok az. Yasaldüzenlemeler gerekli. Doktorlar ve hastalar çaresizliğin acısını yaşıyorlar. Organ naklini başarıyla yapan merkezlerimiz veuzmanlanmız ileri ülkelerdeki düzenlemelerin ülkemizde de bir an önce uygulanmasını istiyor. a N Kemikıııgı: aklikolay, mabakımızor Il 5 hastada beyni tutarak ölüme yoi açabiliyor,” Dolayısıyla bu kişılerırı ilk altı ay çok yakın biçimde, sonra giderek azalarak birbir buçuk yıl süreyle yakın takip altında tutulmaları gerekiyor. Sonuç olarak, kemik iliği nakli çok basit gibi gözükmekle birlikte hastayı hayatta tutabilmek son derece ciddi bir bakımı gerektiriyor. Hastanın her gün onlarca ilaç ve kan ürünlerini alması gerekiyor. Hastalarda ilk bir ay içinde çok ağır kompiikasyonlar görüldüğü için nakilden bir buçuk iki ay tamamen sonra steni odada özel bakıma alınıyorlar. Bu bir odanın havası özel bir fıltrasyon sterilize ediliyor. Hatta hastaların sistenıiyle yemekleri bile bu steril odada pişiriliyor. Su, meyva suyu. ekmek sterilize edilerek tam mikropsuz veriliyor. Bu ilk iki ay hasta hayatta tutulabilirse. bundan sonra durum gittikçe iyileşiyor. Hasta bir yıldan sonra normal yaşamına kavuşuyor ve bir buçuk yıldan sonra kemik iliği ile ilgili hiçbir sorunu kalmıyor. Ancak bir düşük oranla da olsa eski hastalığın tekrarlama şansı var. Prof. Akoğlu, iliği naklini sağlıkh yüz kişiye yapaanız, bir yıl sonunda yaklaşık yirmi otuzu sırf siz bu işi yaptmız diye ölir. Tabii altta vatan hastalık doruluu daha da ağırlaştınyor” diyor. Dolayısıyla. bu tedavi lösemi için yapıldığında; eskiden % 100 ölümcül olan bu hastalık. bugün % 6070 tam kurtulma şansı olan bir noktaya gelmiş bulunuyor. Günümüzdekı tıp uygulamaları içinde herhalde en ağır işlem kemik iliği nakli. Bu işin eziyeti hem hastaya. hem de doktora. Ancak tedavideki etkinliği göz önüne alındığında zor diye uygulamaktan kaçınmamak gerekiyor. Ote yandan. de maliyeti çok yüksek. Yalnızca hastanın kullandığı ilaçların tutarı iki yüz milyonu buluyor. Buna hastane ücreti dahil değil. Yurtdışında yapılırsa fatura çok daha yüksek. İngiltere’de 600 milyQn. ABD’de bir milyar. Prof. Akoğlı>. bugün şındaki olanakları sağlayabildiklerini söylüyor. yıl önce bazı ilaçiarda v sıkıntılanımız ardı. Şu anda, her ilaç var. Tek sorun para,” lösemisinde kemik iliğı nakli tedavisi uygulanıyor. Marmara Universitesi Tıp Fakültesi iç Hastalıkları Anabilim Dalı’nda görevli olan ve kemik iliği nakli çalışmalannı sürdüren Prof. Dr. Tevfik Akoğlu, kemik iliği naklinin kendisinin zor bir işlem a olmadığını. ncak nakilden önceki ve sonraki çalışmaların çok zahmetli olduğunu. işlemin uzun zaman hastanın yakın ve takibinibakımını gerektirdiğini söylüyor. ‘Öncelikle, alıcı ile verkide birçok test yapılarak bu iki kişinin kemik ilildennin birbirlerine tam uygunlıığu araştnıbyor. Alıcı ile verici arssmda tam aygunluk nakliıı tutma şami çok düşük okıyor ve yoksa, çok ciddi komplikasyoalar ortaya çıkıyor. Bn nedenle, kemik iliği nakline karar verilen hastalarda yaklaşık bir iki aylık bir süre bu testlerin yapılması gerekiyor.” Kemik iliği ı.rygunluğu sağlanması nakiller özellikle kardeşler açısından. arasında yapılıyor. Yurtdışında hiç ilgisiz nakil yapan merkezler de var., kişilerden ancak böyle bir çalışmanın temelinde bir geniş bilgi ağı yatıyor. Hastaların özellikleri bankalarına kaydediliyor ve veri bu hastaya uygun bir verıci bulunduğu zaman nakli gerçekleştiriliyor. Türkiye’de böyle bir olanak olmadığı için, en iyi verici kardeşler. Üç dört kardeşi olan bir hastada bir kardeşin uygun olması şansı yüksek. Hiçbir sorunla kemik iliği nakilleriyse tek karşılaşılmayan yumurta arasında yapılanlar. ikizleri Kemik iliği naklinde yaş da çok önemii. Uygulama özellikle çocuklarda çok başanlı oluyor. Yaş ilerledikçe başarı oranı düşüyor. Genellikle 4045 yaşın üstündeki hastalarda kemik iliği nakli yapılmıyor. Prof. Akoğlu, kemik iliği nakliııin son on beş yılda önemli aşamalar kaydettiğini söylüyor. ‘Yem ilaçların bulunması, özellikle hasta ve.verid arasındaki uygunluğun saptanması için özel yöntemlerin gelişti nimesi kemik ilgi naklini günümüzde olarak yapılan bir işlem haline yaygm getinyor” Kemik ihği işlemi üç dönemde Birinci gerçekleşiyor. dönemde, hastaya uygun verici bulunması amacıyla laboratuvar çalışmaları yapılıyor. Ikinci dönemde, hasta hazırlanıyor ve kemik iliği nakli uygulanıyor. Bundan sonra. hastanın yakından izlenmesi ve bakımı geliyor. Tüm bu işlemler üçdört ay kadar sürüyor. Hazırlık döneminde hastaya yapılıyor, yoğun bir kemoterapi veradyoterapi riuiyor ve kendi kemik iliği tümüyle kaldırılıyor. Prof. Akoğlu. bu terapinin amacını şöyle açıklıyor. Nakledilecek kemik iliği için yer açılıyor. Alıcının kemik hücrelerini ortadan kaldırmadan iliği vericinin bicrelerini verirseniz, alıcmın hücreleri vericinın hücrelerini yabancı olarak hemen tanıyor ve vücııttan atmak için bir seri reaksiyon oluşturuyor. Buna trt olayı deniyor’ Ancak kemik iliğı naklindekı asıl güçlük bu değil. Yalnızca bu nakilde görülen çok ilginç bir durum var. Vericinin hüc releri hastayı yabancı olarak tanıyarak reaksiyon gösteriyor. Kemik iliği naklinin başarısını etkileyen en önemli unsur bu. Eğer bu reaksiyon kontrol altına alınamazsa, hasta yaşamını yitiriyor. Graftversushost adlı bu hastalığı önlemek için nakilden sonra hastaya yoğun ilaç veriliyor. Bu reaksıyon kontrol altın da tutulabilirse. hasta yaşamını Bu reaksiyon yalnızca tek yumurta sürdürüyor. ikizlerinde görülmüyor. Hastaya verilen son yedi sekiz yıldır ilaçlar kullanıma giren birisi çok önemli. SiklosporinA ilaç çığır açtı. Deneysel olaadlı bu rak kullanılan bir iki ilaç daha var. İleride daha başanlı sonuçlar alınması umuluyor. Verilen kemik iliğı tam olarak normal işlevine nakilden yaklaşık birbir buçuk yıl sonra başlıyor. Prof. Akoğlu. bu süre içerisinde, hastanın dışarıdan gelebilecek yabancı organizmalara son derece duyarlı olduğunu belirtiyor: “kendi kemik iliği yok. Vicudunu yahancıttkilerden koruyacak korunma mekanizması yok. Verdiğimiz kemik iliği de normal faaliyetine başlamamış duramda. Bn kişııı mutlaka özel odalarda yaşatıknası, tüm dış etkearden büyük bit titizlikle konmması Bu gerekiyor. dönem o kadar tehlikeli ki insanlantlı hiçbir zaman hastalık yapmayan bazı köpek, sığır hastalıkları bu kişilerde öldürücü hastalıklara neden olabiliyor, çünkü vücudun korunması yok. Normal bir kişide son derece basit geçecek uçak BİTTİ ugün tıp, böbrek naklinin cerrahisindeki bütün sorunları çözmüş Ülkemizde on bir merkezde giderek bulunuyor. artan sayıda böbrek nakli başanyla Mehmet Aşlamacı 26 yaşında bir genç. Ancak Türkiye’nin en büyük uygulanıyor. Evli. Böbreklerindeki sorun sekiz ay önce sorunuböbrek bulmak; öteki organların belirlenmiş. İdrar yollarındaki bir butunmasında yaşanan güçlük böbrekte sızıntıdarı dolayı sağ böbreğinde küçülme de yaşanıyor. Eğer yakın akrabalarmız var, sol böbreği ise yeersiz çalışıyor. arasında size böbrek verebilecek bir kişi Mehmet’in imdadına annesinin böbreği yoksa, başka bir böbrek bulma şansınız yetişmiş. ikisi kız altı kardeşler. Ancak çok çok az. Ölen kişilerin orgarılanndan kardeşlerinden hiçbirinin böbreği çok az yararlanılabildiği için istenilen uymamış. Ama yine de şanslı. Yapılan böbrek nakli gerçekleştirilemiyor. düzeyde testler, 56 yaşındaki annesi Hatice Yakın akrabalarından böbrek alamayan Aşlamacı’nın böbreğinin Mehmet için binlerce kişi organ bulma umuduyla uygun olduğunu göstermiş. bekliyor. Anneden oğula böbıek nakli geçen Türkiye’de ilk böbrek naklini perşembe günü Marmara Üniversitesi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde gerçekHacettepe Tıp Fakültesi Hastanesi’nde yapıldı. leştiren Prof. Dr, Mehmet Haberal, TürŞimdi ana oğul hastanedeler. Artık ikisinin de çalışan birer böbreği var. kiye’de her tür organ naklinin başarıyla Mehmet bir haftadır yoğun bakımda yapılabileceğini, sorunun organ bulunamaması olduğunu söylüyor: “Yeter ki ne yatıyor. Durumu çok iyi. Bundan sonra gan bulunabilsin, yeter ki kununlar arası dahiliyede yirmi gün daha kalacak ve taburcu edilecek. örgütlenme sağlanabilsin. Türkiye’de çok sayıda iman ölüyor. Ama biz bu kişileri Marmara Üniversitesi Hastanesi’nde sağlam orgaıılarıyla birlikte toprağa böbrek nakli tüm harcamalar dahil 1520 Buna karşın bu organlara gömiyoruz. ihtiyae’ birçok hasta yaşam mücadelesi ve milyon tutuyor. Mehmet sigortalı olduğu olan için hastane masraflarını sigorta ödüyor. riyor. Organ bağışım ne kadar çok Mehmet yakın akrabalarından birinin arttınrsak, 0 kadar çok organ hastasını durumu böbrek vermeye uygun olduğu kurtarabiliniz.” için şanslı. Peki böyle bir olanağı Organ bağışı bugün belli bir düzeye olmayan binlerce hasta ne gelmiş bulunuyor. Ancak bu organlar hastalara ulaştırılamıyor. Örgütlenme bilmesi için üç tedavi yöntemi var. Bina modiyaliz makinesine bağlamak önemli bir sorun olarak karşımıza cisl hemodiyaliz makinesine bağlamuak. imkünsız. Dolayısıyla tek çare böbrek nakli. ABD’de ya da Avrupa’daki çıkıyor. Anestezinin. cerrahi tekniklerin gelişmesi A hastanesinde bir Ancak bu çok masraflı ve zahmetli bir sonucunda böbrek naklinde cerrahi uygulama şöyledir: Orneğin uygulama. Hastanın haftada iki üç kez, hasta öldü. Bu hastane, organ tamamen ortadan kalkmış en az beş altı saat süreyle makineye bağ sonın nakillerinin merkezlere haber verir ve lanması yapıldığı bulunuyor. karşılaşılan tek sorun organ Bugün gerekiyor. Bu hastalar ancak hangi merkezin organa ihtiyacı varsa, makineye bağlı kaldıkları sürece yaşayabili. bulunması. ortak bir veri gönderilir. Eğer kurulmuş Bu iş için, böbrek ya yeni ölen bir inMakineden ayrılmaları hemen merkezi varsa. A hastanesi bu merkeze yorlar. mümkün hemen değil. Bir seansın mali sandan ya da canlı bir vericiden elde haber verir ve burası aracılık yapar. Canlıdan yapılan böbrek naklinde yeti 150200 bin lira. Yıllık masraf on ediliyor. ise Türkiye’de henüz böyle bir sistem Marmara Üniversite verici genellikle hastanın en yakınları, oluşturulamadı. Haberal şehirler arasında milyonian buluyor. Prof. si Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Bölüm annesi, babası ya da kardeşleri oluyor. organ aktarımı yapabildiklerini, ancak Prof. Dr. Rıfat Yaim, Türki Bu şekilde kan grubu uygunluğuyla birbunun çok az sayıda olduğunu belirtiyor. Başkanı ye’deki hemodiyaliz makinelerinin sayısı likte doku uygunluğu da sağlanıyor. Öte Bugün en çok böbrek nakli yapılan (bine yakın) göz önüne alındığında, be yandan. her böbrek hastasının uygun bir merkezler arasında Türkiye Organ Nakli modiyalize girebilecek hastalann, tüm böbıek verebilecek yakınını bulmak hastaların ancak % 1520’si kadar mümkün değil. Aranan bazı koşullar var. ve Yanık Tedavi Vakfı Hastanesi, Verici kişinin hiçbir hastalığı olmaması, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Hacettepe olduğunu söylüyor. Ikinci tedavi yöntemi periton diyalizi. böbreklerinirı normal çalışması, tüm sisOniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul Tıp temlennin normal olması, 1860 yaş arası Fakültesi ve Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Bu uygulamada hastanın karın boşluğuna veriliyor ve bu tekrar alınıyor. olması, vb. özelliklere sahip ve bu iş için bir sıvı yer alıyor. Böbrek nakli için ödenecek 1540 milyon arasında değişiyor. istekli olması gerekiyor. ücret Böylece vücuttaki zararlı maddeler Ancak Bu nedenle, ikinci böbrck kaynağı Kronik böbrek ya da son dönem temizleniyor. bu da çok zor ve riskli bir önem kazanıyor; yani ölen kişilerden böbrek hastalıklarında, artık böbrek yöntem. büyük Son yöntem böbrek nakli. Prof. Yalın, böbrek nakli yapılması. Bir insanın beyni vücuttaki zararlı maddeleri idrarla çalışamaz, istatistiklere göre her yıl bir milyonda elli çalışmıyorsa, elektriksel aktivite ve kan dışarı atamaz duruma geldiğinde akımı yoksa tıbben ölü kabul ediliyor. karşımıza tedavi yöntemi olarak böbrek kişide böbrek hastalığı geliştiğini en etkin ‘nakli çıkıyor. Hastanın yaşamını sürdüreçocuk Bu çok sayıda böbrek hastasını hc Bu kişinin beyni ölmekle birlikte, son desöylüyor. Karaciğer naklinde 1540milyon TL arası çıkan böbrek nakli ameliyatının sorunları büyük ölçüde çözüldü. Karaciğer ve böbrek bulmak sorun malı)’et Mehmet’iannesinin D çokyüksek böbreğikurtardı önemli gelişme ölüden alınan böbreğin üç gün süreyle korunabilmesi. Ölüden adlı koruma sıvılarıyla perfüzyon çıkarılan böbrek birkaç dakika yıkanarak buz temizleniyor. Sonra, içerisine yerleştirilerek 24 saat saklanabiliyor. bir makineye bağlanarak Ayrıca, aynı vücuttaymış gibi 72 saat işlevlerini sürdürmesi de sağlanabiliyor. Bu süre içerisinde böbrek uçakla başka bir yere aktarılarak hastaya ulaştınlabiliyor. Batıda hastaların dokularına ve kan grubuna uygun böbrek bulabilmek amacıyla gerekli tüm bilgiler bir veri bankasına yükleniyor. Örneğin bir trafık kazası sonucu ölen kişide böbrek elde edildiği azman. bunun özellikleri veri bankasına girilerek eşleme yapılıyor ve böbreğin nakledilebileceği en uygun hasta Böbrek bulunuyor. artık uzun süre için ülkeler korunabiidiği arasında böbrek aktarımı mümkün oluyor. olaaraciğer nakli dünyada rak kullanılan bir tedavi yöntemi. Türkiise yeni yeni gelişiyor. İlk karaciğer nakli 9 Aralık l988’de Ankara’da Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi \‘akfı Hastanesi’nde Prof. Dr. Mehmet Haberal başkanlığında yapıldı. Bugüne değin, aynı hastanede altısı kadavradan. yedisi canlı akrabalardan olmak üzere 13 karaciğer nakli gerçekleştirildi. Karaciğer naklinde de temel sorun Karaciğer insanda bir tane bulunduorgan. ğu için. ölüden alınması gerekiyor. Bu da organ bulmayı iyice güçleştiriyor. Karaciğer nakli son dönem karaciğer hastalıkları için tek tedavi yöntemi. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı’ndan Doç. Dr. Özdemir Aktan. karaciğer naklinin başta siroz olmak üzere. doğnıalık bazı anomalileri ve karaciğer tümörlerinde karaciğer yapıldığını söylüyor: “Bu nakiflerin sanoçlan hastalığa göre değişınekle birlikte hastanın bir yıldan fazla yaşama oranı % 80, beş yıldan fazla yaşama oranı ise % 60 civarında. Dolayısıyla kabul edilebilir bir tedavi yöntemi.” Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi ve Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı Hastanesi’nden Prof. Dr. Mehmet Haberal. bugüne kadar gerçekleştirdikleri nakillerde i.ki yöntem uyguladıklarını Birincisi kadavradan karaciğer söylüyor. nakli. naklin gerçekleştirilmesinde teknik Bu olarak. ameliyat olarak bir zorluk yok. Ancak hastanın vücudu, yeni karaciğeri reddedebiliyor. Prof. Haberal. dünyada ilk kez 1989’da Brezilya’da. daha sonra ABD ve Japonya’da yapılan akrabalar arası karaciğer naklini Türkiye’de gerçekleştirdiklerini belirtiyorı “Çocuklarda karaciğer bulmak çok güç. Baaıa bir çözüm bulmak amacıyla akrabalar arası nakit denendi. 1990 yılın. da, Avrupa’da iki yaş altı çocuklarda bu n*kli ilk biz yaptık. Daha sonra, de göz Tirkiye’de organ önmıe alarak, beş yaşın üstündekilerde yapmayı planladık ve 16 yaşındaki hastamıza babasının karaciğerinin üçte birini naklettik, Bu uygulama dünyada beş yaş üstündeki hastalarda ilk kez Türkiye’de gerçekleştirildi.” Karaciğer naklinin maliyeti çok yüksek. ABD ve Avrupa’da 500 milyon 1 milyar arasında değişen rakam Türkiye’de 2ü0 Binlercekişi böbrek bekliyor rece modern aygıtlarla solunumu devam ettirilebiliyor ve kalbi çalışabiliyor. Tüm dünyada böbrek nakli için beyin ölümüne giren insanların organları kullanılıyor. Oysa Türkiye’de en önemli sorun kadavrabulmak. Ülkemizde ilk böbrek nakli l975’te Hacettepe Üniversitesi’nde yapıldı. 0 günden bugüne olanaklar Artık giderek artan sayıda genişledi. nakli yapan 13 merkez var. Mayıs böbrek 1990’a kadar 1473 nakil yapılmış. Bunların % 88,5’inde canlıdan, % l 1,5 ölüden böbrek alınarak nakil gerçekleştirilmiş. Prof. Yalın, batıda bu oranın tam 20 tersinin geçerli olduğunu belirtiyor. eanbdan, % 80 kadavradan nakit Bu durum, Türkiye’de organ yapıhYor. nakilierinin ilertemesindeki en büyük etyavaş ken. Oteki organlarda soran daha da büyüyor. Kalp, karaciğer, paakreas naklikıl için mutlaka kadavra gerekli, çünkü bunlar vücutta tek. Nakledilen böbrek hastayı hemodiyaliz makinesine çalışnıazsa, bağlayabilirsiııiz. Oysa öteki nakillerde ikinci bir organ bulmanız gerekir. Bu kadavra orana nedeniyle, organ nakli her s türlü olanaklara rağmen yavaş i$erliyor’ Böbrek naklinde son yıllardakı en Böbrek nakli yapıldıktan sonraki en büyük sorun ise vücudun böbreği reddetmesi. Ne kadar uygun böbrek bulunsa da vücudun bu yeni organı reddetme şansı var. Prof. Yalın, doku grupları ne kadar uygunsa, red olayının o kadar az gerçekleştiğini söylüyor. 1(ardeşler arasında red olayı azdır. Nakli anne babadan olanen bu anar. Akrabalarda red oranı daha da yüksektir. Tabii kadavradan nakilde, birbirleriyle akraba ilişkisi olmayan iki insan aıasmda organ nakli yapıldığı için red olayı yüksek oluyor. Bunu önlemek için ııliarda geliştirilen en etkili ilaç A. siklosporin Bu ilaç böbreklenn yaşam süresim 2030 arttırdı. Ayrıca böbrek % nakli yapılabilecek hasta yeipazesini A geııişIetti rtık yaşlı hastaya, diyabeti olan hastaya, çocuklara da çok rahatlıkla böbtek nakli yapabiliyoruz.” Ayrıca antilenfosit globülinlerin. FK506, OKT3 gibi immünosüpresiflerin geliştirilmesi sonucu artık üçlüdörtlü tedavi aynı an• da uygulanabiliyor. Hatta. kan grubunun uyuşmadığı vakalarda, çok güçlü immünosüpresif ilaçlar verilerek böbrek nakli yapılabiliyor. Özetle böbrek naklindeki tıbbi sorunlar aşılmış tüm görülüyor. Türkiye’nin ölen kişilerin organlarının otomatik olarak bağışlandığı bir sisteme geçmesi gerekiyor. Aslında kısa bir süre önce bu yönde bir uygulama Emniyet Müdürlüğü tarafından başlatıldı. Artık ABD ve Avrupa’da olduğu gibi sürücü ehliyetlerinin arkasında kişinin hangi organlarının bağışlandığını gösteren bir bölüm olacak. Böylece bir trafık kazası ölen kişinin organları hemen değerlendirilerek böbrek nakli için bekleyen binlerre hastanın kurtanimasını sağlayabilebu cek.