Katalog

20ARALIK1991**** HABERLERİN DEVAMI CUMHURİYET/19 Adalet... (Baştaraft J. Sayfada) alanında çağdaş ölçülerle yerleşebilmesi için sarf edilen çabalar her zaman yetersiz kal- mıştır. Şimdi Türkiye'nin önünde bir fırsat var. Koalisyon hükümetinin demokratikleşme pa- keti, hukuk devleti açısından umut verici bo- yutlar içeriyor. Bunun ilk somut işaretleri Adalet Bakan- lığı'nda ortaya çıktı. Ankara Büromuzdan Tu- ran Yılmaz'ın iki gündür gazetemizin birinci sayfasında yaytmlanan haberlerinde şu nok- taların altı çizilebilir: — Tutukluluk süresi: Sanığın hazırlık aşa- masında en çok 4-6 ay, yargılama aşaması- da da en uzun 2 yıl tutuklu kalması öngörü- lüyor. — Gözaltı süresi: Tutukluluk süresi gibi gözattı süresi de uygar ülkelerde benimsen- miş standartların gerisindedir. Normal suç- larda gözaltı süresinin 24 saate, toplu suç- larda ise 4 güne indirilmesi söz konusu. — Avukatların polis sorgusu dahil soruş- turmanın her aşamasında görev yapmaları isteniyor. Batı ülkelerinde geçerli bu uygu- lamanın işkence açısından engelleyici etki- si biliniyor. — Gündeme bir de "cezaevi reformu" ge-r tirilmiş durumda. Şunların tümü olumlu gelişmeler. Ülkemizde demokratik hukuk devletinin yerlestirilmesi açısından Adalet Bakanı Seyfi Oktay'ın başlatmış olduğu çalışmaJarı umut- la karşılıyoruz. Türkiye'nin ve insanımızın bu- na gereksinmesi büyüktür. Eğer yapılan ve yapılması tasarlanan ça- lışmalar parlamentodan geçerek yasalaştı- rılırsa, ülkemiz hukuk devleti yolunda ger- çekten büyük bir atılrm yapmış olacak. Ama bir noktaya dikkat gerek: Sadece yazılı metinler, hukuk devletini kurmaya, insan haklarını korumaya yetmez. Toplum ve devletin içinde bunları ayak bağı sayan, örneğin "terörle mücadele" bahane- siyle adamsendeciliği seçebilen güçlerin var- lığı da hiç unutulmasın! Bu güçler, en çağ- daş kurallara karşın insan haklarını çiğneme- nin yollarını bulmakta ustadırlar. O yüzden, hukuk devletinin çerçevesini çi- zen çağdaş ilke ve kuralları kâğıt üzerinde kalmaktan kurtarmak için demokrasi eğitimi olmazsa oimaz bir koşuldur. İnsanlar hakla- rına sahip çıkmayı öğrendikleri ve bunun için örgütlendikleri ölçüde hukuk devleti de kök salar. Yasaları yapanlar, onların uygulama- sını sonuna dek gözetirierse, hukuk devleti- ne ilişkin sorunlar daha kolay çözüm yolu- na girer. "Birimle ne alakası var?Durduğumuzyerde zam yapacak kadar akılsızmıyız?" diyen Demireh 'Ustüne otursak civciv olurdu' Zamlar yılbaşı armağanı (Baştarafı 1. Sayfada) zeyine çıkacağı belirtildi. Petrol urünlerine yapılan zamlann toplam faturasının 7 trilyon 200 milyar lira olacağı hesaplandı. Bu zammın aralık ayı fiyat endeksine etkisinin de 1.5 puanı bulacağı saptandı. Bu arada, petrol zammıyla sağla- nsrn ek kaynağın bütçenin fi- nansmanında değerlendirilebil- mesi için petrol ürünleri üzerin- deki yüzde 12'lik KDV'nin yüz- de 13.5*e yukseltilmesi ve fon ke- sintilerinin de yeniden düzenlen- mesi gerektiği vurgulandı. Akaryakıt zamlan fueloilli kaloriferle ısınan evlerin yakıt masrafını da olumsuz etkileye- cek. Kalorifer yakıtına yüzde 9.2, 5 numaralı fuel-oil'e de yüz- de 9 olarak yansıyan ariışlann ardmdan, zamdan önce depola- nnı doldurmayan apartmanların akaryakıt giderleri yükselmiş olacak. Bu da dairelerin ödedik- leri yakıt paralarında -yüzde Süper Benzin: 4341 TL. Normal Benzin: 3852 TL. Kalorifer yakıü: 1388 TL. Kısa MaJtepe: 3 bin TL. Uzun Samsun: 4 bin TL. Marlboro: 9 bin lira. Büyük Rakı: 29.500 TL. İthal viski: 80.000TL. Kamelyaçay (1 kg): 28.200TL. Rize Turist (1 kg): 30.200 TL. Küp şeker (20 kg dökme): 4500 TL. Demiryolu: Yüzde 25. Şehir Hatları: Yüzde 50. 10'un altında olmayacak artışla- rı gundeme getirecek. Elektrik zammı Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) de elektrik fıyatlarına 1 Ocak 1992'den geçerli olmak uzere ortalama yüzde 22 oranın- da zam yaptı. Sulama ve içme sulannda kullamlan elektriğin fiyatı değiştirilmezken evlerde kullamlan elektriğe sanayi elek- triğinin yaklaşık iki katı zam ya- pıidığı görüldü. Evlerde kullam- lan elektriğin 120 kilovatsaate kadar olan bölümu 323 liradan TEPKILER Kahveci: Gizli kelle vergisi _ Enerji Bakanı Faralyalı ile tartışan eski Maliye Bakanı Kahveci'nin "Gizli gizli kelle vergisi mi getiriyorsunuz?" sözlerine Faralyalı, "Cami avlusuna bırakılan çocuğu bağnmıza bastık, büyütüyoruz" yanıtını verdi. Iş çevreleri zammı doğal karşıladı. Haber Merkezi — Birbiri ar- le belalar verir" dedi. dına gelen KİT zamlarına çeşit- li çevrelerden farklı tepkiler ğel- di. TBMM'de Enerji Bakanı Er- sin Faralyalı ile tartışan eski Maliye Bakanı Adnan Kahveci, "Gizli gizli kelle vergisi mi ge- tiriyorsunuz?" dedi. Eski Dev- let Bakanı Mehmet Keçeciler, akaryakıt sektörünün zamma ihtiyacı olmadığını savunarak "Bu zamlar kaynak arayışından doğmuştur" dedi. TÜSİAD Başkanı Bülent Eczacıbaşı, zamların kaçmılmaz olduğunu söylerken iş çevreleri genel ola- rak zammı "doğal" karşıladı. Eski Maliye Bakanı ve ANAP Istanbul Milletvekili Adnan Kahveci, dün TBMM'de yaptığı gündem dışı konuşma- da, hükümetin zam kararlarını eleştirdi. Dünyada petrol fiyat- larının düştüğünü anlatan Kah- veci, temmuz 1991'de petrolun varilinin 19.55 dolar olduğunu, bu rakamın bugunlerde 18.15 dolara indiğini, TÜPRAŞ'm bu yıl 550 milyar lira kâr ettiğini söyledi. ANAP hukümetlerinin tüpgazın fiyatını dargelirlileri korumak amacıyla maJiyetin al- tında tuttuğunu kaydeden Kah- veci, "Gizli gizli kelle vergisi mi getiriyorsunuz? Her dargelirli aile tüpgaza yapılan zam nede- niyle yılda 200 bin lira fazla pa- ra ödemek zorunda kalacak" dedi. Kahveci'yi yanıtlayan Enerji Bakanı Ersin Faralyalı, "Bu zamlan biz yapmadık" dedi. ANAP hükümetinin ertelediği zamları yapmak zorunda kal- dıklarını savunan Faralyalı, KİT'lerin borçlannın 50-200 trilyon lira dolayında olduğunu söyledi. TEK'in 10 trilyon lira borcu olduğunu kaydeden Fa- ralyalı, TEK Genel Müdurlu- ğü'nün ANAP döneminde 300 milyar liraya 5 yıldıziı otel du- zeyinde misafirhane yaptırdığı- nı beürtti. Tüpgaz satısında her- gün 1 milyar lira zarar olduğu- nu kaydeden Faralyalı, zam beklentisinin geçen hükümetin zamlan ertelemesinden itibaren başladığını söyledi. Faralyalı, her şeye rağmen KtT'lerin zara- rının onümuzdeki yıl 100 trilyon lira olacağını vurgulayarak "Cami avlusuna bırakılan çocu- >u bağnmıza bastık, »üyıitüyoruz" diyerek sozlenni amamladı. Refah Partisi Genel Başkanı Vecmettin Erbakan, yapılan :amları eleştirerek "Hiçbir şej ıra;<Jırmadan batıl partilere oy eriiirse Allah da başımıza böy- Türk Sanayici ve İşadamlan Derneği (TÜSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Bulent Eczacı- başı ile lstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Başkanı Memduh Hacıoğlu açıklanan zamları kaçmılmaz olarak nite- lendirdiler. TÜSİAD Başkanı Eczacıba- şı yaptığı açıklamada, "Açıklar buyük boyutlarda olduğu için bunların en azından bir kısmı- nın zamlarla kapatılması kaçı- nılmazdı. Zamanlaması ve ölçü- sünü tespit edeceklerdir. O ko- nuda şimdiden bir şey söySeme- yecegira" dedi. İSO Başkanı Hacıoğlu ise şunlan söyledi: "Beklenen zamlardı. Ortala- ma yüzde 30 zam yapıldı. İlk anda büyük gelecek. Ama istik- rar için zannediyorum bu ra- kamlann altında da yapılama- yacaktı. Çünkü KtT'lerin açığı çok büyük, önce onların kapa- tılması, sonra da istikrara bak- mak gerekir. Baştan bir şey söy- lemek münıkun değil." yüzde 39.3'lük zamla 450 liraya yükseltilirken 120 kilovatsaati geçen bölüm de yüzde 21.7'lik artışla 500 liraya çıkanldı. Sana- yi elektriğinin fiyatına ise orta- lama yüzde 20.8 oranında zam yapıldı. Bu ayarlamalardan son- ra TEK'in ortalama elektrik sa- tış fiyatı 339.6 liradan 414.3 li- raya yükseldi. Elektrik zamlan ile bir yıllık donemde toplam 2 trilyon 960 milyar lira civarında bir ek kay- nak sağlanabileceği hesaplandı. Ancak petrol urünlerindeki zamlann bir bölümu elektrik maliyetlerine de yansıyacağı için net katkı 2.1 trilyon lira düzeyin- de kalacak. Elektrik zammmın aylık fiyat endeksine yansıması da 0.5 puan duzeyinde olacak. üzmanların yüzde 40 oranın- da zam önerdikleri şekere, hü- kümetin, piyasadaki yüksek miktardaki şeker stokunu göz önüne alarak yüzde 20 civarın- da zam yapılmasını uygun gör- diığu belirtildi. *~ 'Bu arada Resmi Gazete"de ya- yımlanan Maliye ve Sanayi ba- kanhklarının şeker zammıyla il- gili ortak bildirisinde, ellerinde şeker stoku olan tuccar ve ima- latçılardan stok beyanında bu- lunmaları istendi. Halen piyasa- da 100 bin ton civarında şeker stoku olduğu tahmin ediliyor. Şeker stokçuları yaşadı Şekerde büyuk spekülasyona ve stokçuluğa yol açan zam bek- lentileri dün sabah saat 07.00'den itibaren uygulamaya konuldu. Fabrika toptan satış fi- yatlarına yüzde 13.2 ile yüzde 23.1 arasında zam yapan Türk- iye Şeker Fabrikaları. "vurgun- culuğu önlemek için (!)" de bu sabah saat 07.00'ye kadar şeker satışlannı durdurarak eldeki şe- ker stoklarının dün akşama ka- dar birer beyannameyle bağlı bulunulan\ergi dairesine bildiril- mesini istedi. Yapılan açıklama- da şeker satanların doğan fiyat farkını yatırmalan gerektiği de hatırlatıldı. Aylık fiyat endeksine yansı- masının 0.3 puan olacağı hesap- lanan şeker zammı ile yaklaşık 1 trilyon lira kaynak sağlanacak. Çay-Kur da perakende çay sa- tış fiyatlarının yüzde 19-20 oran- larında arttırılmasını kararlaştır- dı. Piyasadaki çay satışları yeni etiketli çaylar piyasaya çıkınca- ya kadar eski fiyattan satılacak. Aylık fiyat endeksini 0.2 pu- an yükselteceği hesaplanan çay zammı ile toplam 450 milyar li- ralık kaynak elde edilebileceği saptandı. İTO Başkanı Atalay Şahinoğ- lu yapılan zamlann seçim önce- sinde uygulanan seçim ekono- misinin kalıntısı olduğunu belir- __ terek "Temennimiz yapılan İçkİ-Sİgara zamitll zamlann gelecek yılın enflasyo- nunu olumlu etkilemesi" dedi. "Enflasyon olumlu etkilenirse 1992 martında durma noktası- na, haziran ayından itibaren de düşüşe geçer" şeklinde konuşan Şahinoğlu, KİT urünlerine ya- pılan zamlarla ilgili olarak "Û>- gulanan seçim ekonomisi nede- niyle yapılamayan zamlann şimdi yapılmasından dolayı zamların sıkıntısı bu hükümetin sırtına yüklenmemelidir. Yani sabırsız hareket etmememiz ge- rekiyor" dedi. Türkiye Bakkallar ve Bayiler Federasyonu Başkanı Bendevi Palandoken, zamlarla ilgili ola- rak yaptığı açıklamada, akarya- kıt, şeker ve tekel urünlerine ya- pılan zamların esnafın sabrını taşırdığını belirterek "Zamlar silindir gîbi" dedi. Zamlann es- naf ve vatandaşı şaşkınlığa uğ- rattığını, esnafın sermayesinin giderek küçüldüğünu, rafların boşaldığını kaydeden Palando- ken, "KİT'ler ve özel sektör ca- nının istediği gibi zam vapıyor. Tüketici ve esnaf ucuzluk bek- lerken iğneden ipliğe zam yapı- lıyor. Zamlara son verilmeli. pi- yasavı rahatlatıcı tedbirler bir an önce uygulanmalıdır" uyarı- sında bulundu. Tekel Genel Müdurtüğü de hükümetin zam talimatı üzeri- ne yerli ve ithal içki ve sigarala- rın satış fiyatlannı yüzde 33.3'e \aran oranlarda arttırdı. Toplam 4 trilyon 250 milyar liralık ek kaynak sağlanabiiece- ği hesaplanan içki ve sigara zammının aralık ayı enflasyonu- na etkisi ise 0.8 puan olacak. Şehir Hatlan'na yüzde 50 zam Bakanlar Kurulu'nun dün yaptığı toplantıda yeni zam ka- rarları alındı. Toplantıda Devlet Demiryollan, orman ürünleri, Çinkur, kok, pik demir, Şehir Hatları ve Dev let Hava Meydan- lan'na zam j'apıldı. En yüksek zammı, yüzde 50 ile Şehir Hat- lan görürken Devlet Hava Mey- danlan'na yapılan zam oranı yuzde 5'te kaldı. Bakırda indirim Dün KİT zamlan sağanak ha- linde gelirken Karadeniz Bakır Işletmeleri, bakır fiyatlarında indirim yaptı. KBİ, Murgul, Samsun ve Sümele tesislerinde üretılen blister bakınn 12 milyon 450 bm lira olan ton fiyatını 11 milyon 520 bin liraya düşürdü. ANKARA (Cumhuriyet Bü- rüso) — Başbakan Süleyman Demirel, dun yapılan KİT zam- larını, "dağılan devletten vatan- daşa düşen fatura" olarak nite- ledi. "Bugünkü zam dediğimiz olay, bizim siyasi sorumluluğu- muz içinde değildir" diyen De- mirel, gazetecilere "Zammın bi- zimle ne alakası var? Durup durduğumuz yerde zam yapacak kadar bizi akılsız mı sanıyorsu- nuz?" diye espri yaptı. Devlet Bakanı Tansu Çiller de yapılan zamJann 19 günlük icraatlarının sonucu olmadığını, zamlan dev- raldıklarını söyledi. Bakanlar Kurulu toplantısı- nın ardından Kars'tan gelen bir heyeti kabul eden Başbakan De- mirel, zamlan üzüntüyle karşı- ladığını kaydetti ve Hükümetler her zaman sevinçle karşılanacak işler yapmazlar. Zamlar bir raec- buriyet haline getirilmiş, seçim öncesinde durdunılmuştur. Bi- zim kucagımıza konmuştur. Biz de düşündük, başka türlu çare bulamadık" dedi. Başbakan Süleyman Demirel, TÜSİAD yöneticilerini kabu- lünde de işadamı Sakıp Saban- cı'nın Bgşbakanlık'taki heyetle- rin kalabahğmdan söz etmesi üzerine, "Bugün sakin günii, burayı dün görmeliydiniz. Üç bin kişinin elini sıktım" dedi. Bir işadamının "Zamlan duyunca mı gelmişler" sözleri üzerine de Sakıp Sabancı ve Rahmi Koç"- un arasında oturan Demirel, ba- sın mensuplarını göstererek "Zamlan biz yapmadık, bu ar- kadaşlar istedi. Ne zaman >apa- caksınız diye sordular, biz de muslukları açtık" diye konuştu. Demirel, Türkiye'de ANAP do- neminde dengelerin bozulduğu- nu, yeni hükümetin göreve gel- diğinde kucağında zam topunu bulduğunu belirterek "Bozulan dengeler ayartanmazsa, kucağı- mızda daha çok zam buluruz" dedi. Süleyman Demirel, dün ak- şam TÜSİAD*ın Ankara Merit Altınel Oteli'nde verdiği koktey- le katıldı. Demirel, kokteylde bir gazetecinin "Yaptığınız zamlar- dan sonra halk size artık baba diyecek niî?" sorusuna karşılık şunlan söyledi: "Ne zammı yapmışız ki, zam- mın bizimle ne alakası var. 19 günlük hükümet ne zammı yap- sın? Zammın hoş bir şey olma- dığını, kimseyi sevindirmediğini biz bilmiyor muyuz? Öyleyse popülaritemizi kaybetmek için durup durduğumuz yerde zam yapacak kadar bizi akılsız mı sa- nıyorsunuz? Zammı biz yapma- dık. Zam iki ay önce yapılacak sekilde önümüze geldi. Biz de düşünüp tasındık, baktık çeklik, yapacak bir şey yok. Çunkü yap- ma.valım desek devletin bunu karsıla>acak takatı yok." Başbakan Demirel, zamlar konusunda kendilerinin sadece mekanizmayı hareket ettirdikle- rini ve devletin tıkanan musiuk- larını açtıklarını ifade ederek "100 liraya mal olan şeyi 70 li- raya satarak eğer bu devleti idare edecekseniz buyurun kim isli- yorsa etsin. Bugünkü zam dedi- ğimiz olay bizim siyasi sonım- luluğumuz içinde değildir" de- di. Başbakan Demirel bir gazete- cinin, "Buııdan sonra ne kadar zam yok?" şeklindeki sorusuna, "Bunlar tuzak sorular, bunlara cevap vermem" diye yanıt verdi. Demirel, devletin kendilerin- den önceki dönemde bir hesabı- nın olmadığını ve göreve geldik- lerinden bu yana bu hesaplarla uğraştıklarını ve bir araya getir- meye çalıştıklannı kaydederek "Devlet dağılmıştı. Devletin iki .vakasını bir araya getirmeye ça- lışıyoruz. Vatandaşa dağılan devletten bu kadar fatura düştü" diye konuştu. Demirel, zamlaruı ANAP hu- kümeti döneminden kalan, ya- pılması zorunlu olan şeyler ol- duğunu söyleyerek şöyle devam etti: "Biz orada bunlan bulduk ve üstünde oturalım mı oturmaj-a- lım mı diye düşündük. Ve otur- raadık üstüne. Çünkü civciv çı- kacaktı." Demirel, hükümete geldikle- ri dönemde bir mayın tarlası devraldıklarını ve bu mayın tar- lasını temizleye temizleye mille- te yol açmaya çalıştıklannı söy- ledi. Başbakan Demirel, bir ga- zetecinin, "Siz de ANAP da zamları üstlenmiyorsunuz? Zamlar babasız mı kaldı?" şek- lindeki sorusuna karşılık olarak "Sakallı bıyıklı bebek degil bu. Cami avlusuna bırakmayacagız, tabii ki sahipleneceğiz" cevabı- nı verdi. Çiller. Zammı devraldık Devlet Bakanı Tansu Çiller, stabilizasyon programını ağustos-eylül aylannda açıklaya- caklarını belirterek "Enflasyon da sonbahardan itibaren düşme- ye başlayacak, herkes rahatlıgı o zaman görecek" dedi. v^ %* *«» *u Genel Sigorta'nm sermayesi şimdi 100 Milyar TL ® W Türkiye'nin 45yillık büyük sigorta kuruluşu Genel Sigorta'nm sermayesi 100 milyar liraya yükseldi. Genel Sigorta bundan sonra da size özel ve yeni hizmetler yaratacak,bu büyüyen gücünü sizin güvenceniz için kullanacaktır. rîfc" ^M GENEL SIGORTA -<.>*. - ÇUKUROVA ^ - * * Genei Sigorta, bir Çukurova Holding kuruluşudur.