Katalog

CUMHURİYET/8 DIŞ HABERLER 10 ARALIK 1991 BRUKSEL SABETAY VAROL Maastricht Doruğu Tarihi doruk otarak adlandırılan Maastricht doruğu sonuç- larından bazılarının, Ankara'yı hiç memnun etmeme olasılı- ğı hayli fazla. AT doruğunda alınacak bir dizi kararın, eskile- re ilave olarak yeni bazı problemler yaratrnası, üzerinde dur- maya değer bir konu... Yunanistan'ın BAB üyeliği ile Kıbns meselesi gibı konularda bu akşam üstü ortaya çıkacak gelişmeier, yenı hayal kırıklık- ları doğurabilir. Birincisi, meşhur "Dörtiü Kıbns doruğu"nun geçen eytül ayında yapılamamış olmasından dolayı AT üyelerinin "ûzüntülerini" dile getireceklerı hemen hemen kesinlik ka- zandı. Söz konusu ifade, "siyasi işbiriiğı" adını taşıyan bel- gede yer alacak Bu da Dublin doruğu kararının ağırtaştırıl- ması anlamına gelecek. 1990 Dublin doruğu kararı, "Kıbrıs sorununun Türkiye-AT ilişkilerini otumsuz etkilediği"ni söylü- yordu. Geçen haziranda yapılan AT'nin Lüksemburg doruğunda, Dublin doruğu karannı "ağırlaştırma" şansı olmayan Mitso- takis, belgeye Kıbrıs konusunda bir bölüm ekletmek içın hiç- bir özel çaba gostermemiştı. Oysa Maastricht doruğunun ha- zırlık çaJışmaları sırasında gerek Yunanistan Başbakanı Kons- tantin Mitsotakis gerekse Dışişleri Bakanı Andonis Samaras çok aktif roi oynadılar. Eğer son dakikada, bir değışiklik ol- mazsa, iki Yunanlının, dörtlü doruk fiyaskosunu da değer- lendirerek ünlü Dublin doruğu koşulunu ağırlaştırmayı ba- şardıklarını söyleyebiliriz. Başbakan Mitsotakis, doruğa bir hafta kala, Hıristiyan de- mokrat akıma mensup altı başbakanın. beş gün içinde yap- tığı iki toplantıda altın değerinde bir koltuk işgal etti. Yuna- nistan'dan başka bu "Hıristiyan" eğilimli partilere mensup başbakanların toptentı- ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ Maastricht doruğunun hazırlıklarında Yunanistan çok aktif bir rol oynadı. "Dörtlü doruk" fiyaskosu da değerlendirilirse, Yunanistaıfın Dublin doruğu koşulunu ağırlaştırmayı başardığı söylenebilir. larında, Italya, Alman- ya, Lüksemburg, Belçi- ka ve Hollanda başba- kanları da bulundu. I. Herakj Tribune gazete- si, bu iki toplantıyı, Amerika'daki ünlü de- yişle bir çeşit "caucus" olarak niteledi. Başka bir deyişle 12 üyeden altısının hazır bulunduğu bu iki gizli toplantıda alınan ve henüz basına yansı- mayan kararlar, doru- ğun sonucunu belirle- yecek ölçüde önemli oldu. Örneğin, "federatif" sözcüğüne şiddetli alerji duyan ingilizlere bu yönde verılecek tavızin "tavan" ve "teöan'iarı, burada belirlendi Bu arada Fransa Cumhurbaşkanı Mitterrand'la Hıristiyan demokrat blok ara- sında irtibatı Alman Başbakanı Helmut Kohl sağladı. İkınci sıkıntı Yunanistan'ın BAB üyeliği ve Türkiye'nın BAB dışında bırakılması konusu oldu. Başbakanlar düzeyinde ko- nular, yukanda anlattığımız şekılde ele alımrken, on iki dış- işleri bakanı, geçen hafta başı Brüksel'de iki gün üst üste yaptıkları maraton toplantıda, dönem başkanlığının "birlik" taslağına, son şeklini verdi. Yunanistan, bu toplantı sırasın- da, kendi BAB üyeiiğini gündeme getirdi. Öbür yandan AT dışişleri bakanları, "Avrupa Savunma Kimliği" gıbi kritik bir konuyu, tüm diğer çalışmalan engeller gerekçesiyle birlik söz- leşmesi dışında ele almayı uygun gördü. • • • Sonuçta BAB konusunun dokuz üye ülke arasında imza- lanması öngörülen özel bir 'protokolle çözüme bağlanması kararlaştırıldı. Yunanlılar kendi BAB üyeliklerinin bu proto- kolde mutlaka ifade edilmesı gerektiğini öne sürdüler ve ak- si takdirde birlik sözleşmesini veto edeceklerini vurguladı- lar. Ancak, resmi açıklamalarda bu veto tehditleri Atina tara- fından sürekli olarak yalanlandı. Mitsotakis'in ise Hıristiyan demokrat partili başbakanlar toplantısında "veto'da kararlı olduğunu söylediğı haberleri sızdı. Yunanlıların BAB üyesi olup olmaması. gözlemcilerce tek başına Atina'nın ısteğinı aşan boyutta bir konu olarak müta- laa edıkJı... Paris'le Bonn'un, BAB'ı Avrupa Topluluğu'na yak- laştırmak ve Londrayı köşeye sıkıştırmak içın Yunanlıları ör- güte üye yapma konusunda bir nevi "zorlama" taktiği uygu- lamak istediklerı izlenımi uyandı. Bu zorlamanın, İngilizlere karşı, bu akşama kadaren azın- dan bir pazarlık kozu olarak kullanılacağı aşikârdı. Gene de çapraz ve çetrefil pazarlıklar sonunda, Atina'nın BAB üyeliği pekâlâ benimsenebılirdi. Bu takdirde, Türkıye'ye "ortak üyeük" gibi uydurma bir formül önerılecekti. Ankara'nın bunu kabul etmesi ise çok zayıf bir olasılıktı... Ancak konu bir süre daha dipiomatik merkezlerde epey baş ağrıtacak cinsten. DtPLOMATLARIN YORUMU Çekiç Güç ıızatılacak SEMİH İDİZ ANKARA — "Provide Comfort" (Huzur Harekâtı) çerçevesinde Kuzey Iraklılann güvenliğini sağlamak amacıyla oluşturularak Türkiye'de İco- nuşlandınlan çok uluslu "Çe- kiç Gilç"ün görev süresinin uzatılıp uzatılmayacağı tartış- malan sürüyor. Gerek Başba- kan SiUeyman Demirel'in bu konuda Diyarbakır'da gazete- cilere söyledikleri gerekse Dışiş- leri Bakanı Hikmet Çetin'in bir demecinde konuya değinirken bildirdikleri, dipiomatik çevre- lerde söz konusu sürenin uza- tılacağı yolunda soraut göster- geler olarak yorumlandı. Bu- nun gerçekleşmesi durumunda 28 aralıkta dolacak olan süre 3 ay yani 28 marta kadar uza- tümış olacak. Görüştttğümüz diplomatlar, Başbakan Demirel'in, "Irak'a 'Arkadaş vahşete gidersen, bi- n karşında bulursun' demcye mecbnnız. Öyleyse Irak'taki Kört varhguun korunraasına il- gisiz kalmamak beoce Türki- ye'nin yeni politikasıdır" şek- lindeki sözlerinin, "net bir mesaj" içerdiğini ifade ettiler. Bu açıklamayı, Dışişleri Ba- kanı Hikmet Çetin'in bir gaze- teye verdiği demecteki sözleriy- le birleştiren diplomatlar, "Türkiye'nin Çekic Güç'ttn sü- resini uzatacagının arlık varsayılabilecegini" sa- vundular. Dışişleri Bakanı Çetin, Mil- liyet gazetesinde dün yer alan özel demecinde söz konusu gü- cün geleceğine değinirken "Bu, Türkiye, ABD, İngiltere, Fran- sa ve İtalya'yı ilgilendiren bir konudur. Onlar biriigin süresi- nin uzatolmastnın yararlı olaca- |ı kaoısındalar. Biz hükümet olarak bunu degerlendiriyo- nız" demişti. SHP'nin geçmiş- te bu güce açıkça karşı çıktığı- nın hatırlatılması üzerine de şöyle konuşmuştu: "Şu anda Silopi civarında konıışlandınlan bir asker söz koaosu degil. Bizim o zaman endişemize yol açan, belirli sa- yıdaki başka ülke silahlı kuv- vetine ait askerlerin Turk-Irak suunnda konnşlandınlması ve orada sürekli kalmalanydı... Halen lncirlik'te bulnnan açaklarla Diyarbakır'daki üs de söz konusudur. Tamamen caydıncılığa yönelik bir nokta- ya gelinmiş dnnımda. Durura baştangıçtaki noktadan olduk- ca farklı". Dışişleri Bakanı Çetin'in bu sözleri diplomatlar arasında, "Mevcut gerçekler karşısmda SHP'nin pozisyonunda zorun- lu yumuşama" olarak yorum- landı. Bilindiği gibi Çekiç Güç, "Hammer Force" adıyla geçen haziran ayında göreve başla- mıştı. ABD, İngiltere, Fransa, Italya, Hollanda ve Türkiye'- nin katıldığı gücun Silopi'de konuşlu bir kara unsuru ve İn- cirlik ile Diyarbakır'da konuş- lu bir de hava unsuru bulu- nuyordu. Islam Konferansı Örgütü'nün zirvesi Senegal'in başkenti Dakar'da başladı İKÖ'den KKTC've destek45 İslam ülkesinin liderlerinin katıldığı zirvede, dışişleri bakanları, 'Kıbrıs'taki iki toplumun siyasi açıdan eşit sayılmaları gerektiği' yolunda bir karar taslağı hazırladılar. Örgütün Genel Sekreteri Hamid El Gabid ise 'Kıbrıs'taki Türk toplumuna verilen desteğin süreceğini' söyledi. Dış Haberler Servisi — İslam Konfe- ransı Örgütü'nün (İKÖ) dün Senegal'de başlayan 6. zirve toplantısında, örgütün, Kıbrıs'taki Türk toplumuna destek ver- diği dile getirüdi. örgütün Genel Sekre- teri Hamid EJ Gabid, İKÖ'nün desteği- ni sürdureceğini söylerken, örgüt dışiş- leri bakanları. 'Kıbrıs'taki Tiirk ve Rum toplumlannın siyasal açıdan eşit sayıhna- sı gerekügi' yolunda bir karar taslağı ha- zırladılar. Bu arada, Irak, Kuveyt'i işga- li nedeniyle kınandı. Afrika'nm Atlantik Okyanusu kıyısın- daki ülkelerinden Senegal'ın başkenti Dakar'da gerçekleştirilen zirve, dün Kral Fahd Konferans Merkezi'nde, Kuran'dan okunan ayetlerle başladı. Açılışını, Ku- veyt Emiri Şeyh Cabir El Ahmed El Sa- bah'm gerçekleştirdiği toplantıda, bir ko- nuşma yapan İKÖ Genel Sekreteri Ha- mid El Gabid, dünyadaki Müslüman azınlıkların ve toplumların durumunu kaygı verici bulduklanm belirterek "Bn bağlamda, Kıbns'taki Türk toplnmuna destek vermeye devam edecegiz" dedi. Gabid, konuşmasında, İKÖ üyesi olma- yan bazı ülkelerdeki Müslüman azınlık- lann durumunda iyileşmeler görüldüğü- nü, buna Bulgaristan'daki Türkler ile Doğu Avrupa ülkelerindekd Müslüman- lann örnek oluşturduğunu söyledi. örgütün dışişleri bakanları tarafından hazırlanan ve tartışılmak üzere zirve gun- demine alınacak olan bir karar taslağın- da ise 'Kıbns'ta yaşayan Rum ve Tiirk toplamlanna siyasal eşitUk' istendiği bil- diriliyor. Reuter Ajansı'nm haberine gö- re, dışişleri bakanlarının hazırladığı ka- rar taslağında, Kıbns'taki Lki toplumun güvenlik, huzur ve uyum içinde yan ya- na yaşayabilmeleri için tam eşit sayılma- lan gerektiği ifade edildi. Taslakta, İKÖ üyesi 45 ülke yönetimine, 'Kıbns'ta adil ve kalıcı bir çözüme ulaşabilmesi için Kıbns'taki Müslüman Turk toplumuy- la dayanışnuuun arttınlması' çağnsında bulunuldu. Reuter'in haberine göre tas- lakta, îslam Kalkınma Bankası'mn, ada- da etraflı bir çalışma yaparak Kıbrıs Türk Toplumu'nun ekonomik gereksi- nimlerinin belirlenmesi ve bu toplumun kalkmması için gerekli yardımlann ya- pılması istendi. İKÖ zirvesinin dünkü ilk toplantısın- da, Kuveyt'i işgali nedeniyle Irak kına- mrken, Birleşmiş Milletler'in Irak'a yap- tınmlar uygulanması yönündeki karan- na destek verildi. Senegal Dışişleri Ba- kam'nın gazetecilere verdiği bilgiye gö- re, Irak hakkındaki tartışma oldukça sert geçti. Ancak tartışmanın sonunda yal- nızca Sudan'ın karara çekince koyduğu, 44 ülkenin onayıyla Irak'ın kınandığı ve Birleşmiş Milletler yaptınmlanmn sür- dürülmesinin istendiği bildiriliyor. Zir- vede, ABD ve Sovyetler Birliği'nin, Or- tadoğu Barış Konferansı'nın düzenlen- mesi konusunda üstlendikleri rolden de övgüyle söz edildi. Zirvede, Cumhurbaşkanı Turgut Ozal da başkanı olduğu İslam Ülkeleri Eko- nomik İşbirliği Daimi Komitesi (İSE- DAK) ile ilgili olarak hazırladığı raporu sundu. özal, raporunda, zirveye katılan Müslüman ülkelere çağrıda bulunarak "Düayada meydana gelen ekonomik ge- Uşmeleri lehimize çevirmek için aramız- daki isbirtigi ve dayanışmajı arttınnamız gerekir" dedi. Serbest piyasa ekonomi- sinin avantajlarının şu anda bütün dün- yada kabul görmeye başladığım belirten Özal, yakın gelecekte ülkeler arasında- ki ekonomik sınırların ortadan kaldınl- ması eğiliminin giderek güçleneceğine inandığım, ithalat kotalannın kalkaca- ğım, himayeci politikalardan vazgeçile- ceğini ve 21. yüzyılda devletin otoritesi- nin azalarak yerini bireyin ve bireysel öz- gürlüğün alacağını söyledi. Cheney MacarJstan'da • BUDAPEŞTE (AA) — ABD Savunma Bakanı Dick Cheney, resmi bir ziyaret için Macaristan'ın başkenti Budapeşte'ye geldi Budapeşte'deki askeri yetkililere göre Cheney'in bu ziyareti, iki ülke arasındaki ilişkilerde köklfl bir değişimin işaretini oluşturuyor. Bir Amerikan Savunma Bakanı'nın Macaristan'a gerçekleştirdiği bu ilk ziyaret sırasında Cheney'in, savunma konusunda iki ülke arasında ilişkiler kurulması ve Macaristan ile NATO'nun yakınlaşması konulanm ele alması bekleniyor. Bu arada Cheney'in ziyaretinin, ABD Başkanı George Bush'un Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan'a Amerikan yapımı askeri malzeme satışım önleyen 30 yıllık ambargo>TJ kaldırdığını söylemesinden sonra gerçekleşmesi dikkat çekiyor. Moskova'nın Azeri-Ermeni çatışmasını körüklediği öne sürüldü 4 Azeriler kışkırtıldı'Azerbaycan'ın eski KGB örgütü yetkililerinden Aliyev, Moskova'nın 1990'da bu cumhuriyete müdahale etmek için Bakü'de çok sayıda Ermeninin öldürülmesine yol açan olayları kışkırttığını öne sürdü. MOSKOVA (AA) — Azer- baycan'ın başkenti Bakü'de Ocak 1990'da birçok Ermeninin öldürüldüğü, olayları merkezi Sovyet hükümetinin kışkırttığı ileri sürüldü. Azerbaycan'ın adı "Ulusal Güvenlik Bakanlıfı" olarak de- ğiştirilen eski KGB örgütünün yetkililerinden Oleg Aliyev, Moskova'nın, Bakü'ye askeri müdahalede bulunmak amaay- la gerekçe yaratmak için Azeri halkı Ermenilere karşı kışkırttı- ğını söyledi. Azerbaycan haber ajansı Assa-İrade'ye göre Aliyev, "Zerkalo" gazetesine verdiği demeçte, Moskova'nm Azer- baycan'da güçlü duruma gelen Halk Cephesi'nin iktidara geç- mesinden korktuğunu belirtti. Aüyev, cumhuriyet topraklann- da o dönemde bazı taktik nük- leer füzeler konuşlandınlmış ol- duğunu ve merkezi hükumetin, bu silahlann denetiminin muha- lefetteki Halk Cephesi'ne geç- mesini istemediğini kaydetti. Moskova'nın Bakü'ye askeri müdahalede bulunmasının önemli nedenlerinden birinin bu olduğunu söyleyen Aliyev, mü- dahaleden önce SSCB KGB'si- nin Azerbaycan'a çok sayıda ajan gönderdiğini ve müdahaJe- ye zemin hazırlamak için Azer- baycan halkını Ermenilere kar- şı kışkırttığını söyledi. Aliyev, Azerbaycan KGB'sinin de bu olaylara alet edildiğini bildirdi. 13-15 Ocak 1990'da Bakü'de bir grup Ermeninin öldürülme- sinden sonra, Sovyet ordusu Ba- kü'ye girmiş ve yüzlerce Azeri- yi öldürmuştü. Müdahaleden sonra Azerbaycan'da olağanüs- tü hal ilan edilmişti. KİLİSE YERLE BİR— Bir Hırvat askeri Iipik'te federal ordu bombardımanı sonucunda yerle bir edilen kilisenin vıkıntılan arasında bulduğu haçı nereye koyacağını düşünürken. (Fotoğraf: AP) Yugoslavya özel elçisi Cyrus Vance: Asker gönderilmesi şimdilik olanaksız BM barış gücü askıdaHırvatistan'da çarpışmalar yer yer sürerken, federal ordu ile Hırvat yetkilileri arasında kışlaların boşaltılması ve tutsak değişimi konusunda anlaşma sağlandığı bildirildi. ^ ^ ^ • ^ ^ ^ 1 .1 !_«._ _ u _ Dış Haberler Servisi — BM elçisi Cyrus Vance gönderilme- si düşünülen barış gücünün ne- relere yerleştirileceğine ilişkin anlaşmazlığın giderildiğini, an- cak kesin ateşkes sağlanana dek barış gücü gönderilmeyeceğini söylerken Hırvat ve Sırp lider- ler arasında federal ordu kışla- lannın boşaltılması ve tutsak de- ğişimi konulannda anlaşma sağ- landığı bildirildi. Hırvatistan'ın Nova Gradiska yöresinde fede- ral ordu birlikleri fle Hırvat güç- ler arasında çarpışmalar yo- ğunlaştı. BM Genel Sekreteri Javier Perez de Cueüar'ın Yugoslavya özel elçisi Cyrus Vance bir haf- ta süren incelemelerini bitirerek dün Belgrad'dan New York'a hareket etti. Vance, Belgrad'- dan aynlmadan önce yaptığı açıklamada çarpışmalann sür- mesinin banş gücü gönderilme- sini 'şimdilik olanaksız' kıldığı- m, ancak gelecekte gönderilmesi Hırvatistan'da federal ordu durumunda barış gücünün ne- birlikleri ile Hırvat güçler ara- relere yerleştirileceğine ilişkin sında çarpışmalar yer yer sürü- yor. Tanjug'un haberine göre Osijek çevresinde çarpışmalar büyük ölçüde durulurken Zag- reb'in 150 km doğusunda bulu- nan Nova Gradiska yöresinde sorunun giderildiğini belirtti. Vance, Sırp ve Hırvat liderlerin banş gücü askerlerinin savaş bölgelerine yerleştirilmesini ka- bul ettiklerini söyledi. Hırvatistan ile federal ordu arasında çatışma yaşanmayan bölgelerde bulunan ordu kışla- laruun boşaltılması ve yaklaşık 1.600 savaş tutsağının değişimi konulannda anlaşma sağlandı. Hırvat yetkililerden edinilen bil- gilere göre varılan anlaşma uya- nnca savaş tutsaklanndan bir bölümünün bugün değiştirilme- si bekleniyor. çarpışmalar dün yoğunlaştı. Hırvatistan radyosu da federal birliklerin Nova Gradiska'yı çember içine almaya çalıştığını öne sürdü. Dubrovnik'te isekü- çük çapta çarpışmalann sürdü- ğu bildirildi. Yugoslavya'daki ta- rafların liderleri, AT gozetimin- deki barış gorüşmelerine, dün La- hey'de yeniden başladılar. FKO lideri ABD ve SSCB'yi Israil'e arka çıkmakla suçladı Arafat'tan çifte suçlamaÜst düzey bir FKÖ yetkilisi, Batı Şeria ve Gazze'de İsrail askerlerinin yerini ABD askerlerinin almasını ve halkoylaması yapılmasını önerirken, İsrail'in işgal topraklarında yaşayan Filistinlilere özerklik tanıyan bir plan hazırladığı öğrenildi. Dış Haberler Servisi — ABD'nin başken- ti Washington'da bugün başlayan Ortado- ğu banş görüşmelerinin ikinci turu öncesin- de Filistin Kurtuluş örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat SSCB ve ABD'yi Israil'e ar- ka çıkmakla suçladı. Arafat'ın siyasi danış- manlanndan Bassam Ebu Şerif işgal altın- daki topraklarda İsrail askerlerinin yerini ABD askerlerinin almasını önerirken dün Washington'a gelen İsrail heyetinin çanta- sında Batı Şeria ve Gazze'de yaşayan Filis- tinlilere özerklik Öngören bir plan bulun- duğu öğrenildi. FKÖ lideri Yaser Arafat, Filistin direni- şinin 4. yıldönümü nedeniyle yayımladığı mesajında özellikle ABD'yi İsrail'i kayır- makla eleştirdi. SSCB'yi de ABD'nin Siyo- nizmi destekler tutumu karşısmda sessiz kalmakla suçlayan Arafat, iki ülkeyi gerekli sorumluluklan yüklenip çifte standart uy- gulamaktan vazgeçmeye çağırarak "Was- hington, güvenilirligini kamtlama sınavı verdiği Ortadoğu Banş KonferansTnda yansız davranmahdır. Herkes bilmelidir ki ne FilistinlUerin ooaylamadıgı bir b- ~ ne Filistin isteklerinin gözardı edildigi is- ükrar, ne de Filistin ve diğer Arap ulkele- rini güvenceye alınayan bir güvenlik orta- yaratüabilir" dedi. FKÖ lideri Yaser Arafat'm siyasi damş- manlanndan Bassam Ebu Şerif, işgal altın- da bulunan Baö Şeria ve Gazze'de guven- liğin ABD askerlerince sağlanmasım öner- di. Ebu Şerif yaptığı yazılı basın açıklama- sında Banş Konferansı'nın düzenleyicileri ABD, SSCB ve BM'den bu bölgelerde bir halkoylaması düzenlenmesini istedi. Görüşmelere katılmak için dün Washing- ton'a gelen îsrail heyetinin çantasında Ba- tı Şeria ve Gazze'de yaşayan Filistinliler'e büyük ölçüde özerklik öngören bir plan bu- lunduğu bildirildi. İsrail'in Washington Bü- yükelçisi y>lman Shoval CNN televizyonu- na yaptığı açıklamada İsrail denetiminde bulunan söz konusu topraklarda Filistinli- ler'in kendi kendilerini yönetmeleri konu- sunda ayrıntılı öneriler sunmaya hazır ol- duklannı söyledi. YILBAŞINDA "MUHTEŞEM KISMET" B I R İ Ş İ Y E MILYAR 2.500.000 kişiye M I LYAR MİLLİ PİyAMGO