Katalog

Cumhuriyet Sahlbl Cumhunyn Vialbaacıllk ve Gazcteohk Türk AnOnım Şırkrtl adına k ftpta.to Otal llıil—l*. Du Hıber.er trf>i k b Ekonomı C«|tt Tata, ls-Ssod.k. Ş4ua> KIMCI. kuhur Crf.1 l « t . Nadır Nldi 0 Gcnel Ya>ın Müdttrü. Hatta Craal, Muessesc Mudürtl Inmbtıl Hıberlerı ( < « l Kacak. Ejıl.m C c m Şvtak Vun H»txrfen Nc**( D « a . Spor Duutmuu AMalfcadır Ytcriaaı. ElBIIK Lşaklltll. Yaz! İŞİCT1 MüdÜrU- Ok«J GoatHİB, 0 Haber Mnkezı Dın Ytzûar b m ÇatfUa. Ansnmıı Şrtfa Afcm DOzclm» Al I »> V«n. f KooMuaıar Atan Konhaa 0 Mab Mudıiru Y«lçı» Baytr, Sa>fa Düzrnı YOnctmcnı Ali Aar 0 Temsıkıler IskrfcrolEriM 0 Muhucb< Itfeal Vtmr £ Buıçc Ptanlama Srv Oı»ıı>'»cnN 0 SckUn Ane Tora. 0 Et Ys.mla- ANKARA Akmtt Taa. tZMtR Hikmn Çttmkty*. ADANA Çctia Yitmotlı H.ly. Aky«l 0 Itot H«n» Cam 0 Ijleı™ öada Çrtti 0 Bı& Islon V* laal lojuıttı/ufcBasku. IMb'Natf Okuj U M Y*« fcr". Itan Hikact Çofekaja. Ota; t ( v M u o . tlkm Sdçak. All S b m . Atatl %• AOSM vr K»w«. Cmnhunyet Mubucılık ve Guctecüık T VŞ. Turk Ocj*ı Cad 39/41 CaJaJoihı 343)4 la PK_ 246 Uıaabul Td 512 05 05 (20 hjl), Tek* 2224i, Fax (I) 526 «0 72 f ) Svnlbr Ariıan. Zıya Gökjlp Bh loi.lap & No »/4, Td. 133 II 41-47 TUo 42344 Fu. (4) 133 05 « # lıaln H Irı Bh 1352 S. 2'3 Tel 13 12 ». Tetel- 52359 F»«. (51) 1* 53 «0 : tı»nü Cad 119 S. No' 1 Ku I. T± 19 37 52 (4 hal) Teta. «2155, Fu- PD 19 25 7« TAKVİM: 4 OCAK 1991 Irasak: 5.50 Guneş: 7.22 Öğle: 12.14 tkindi: 14.35 Akşam: 16.56 Yatsı: 18.21 Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'nın 39. ve43. maddeleri eserleri sanatçıdan izinsizkullanmaya olanak tanıyor Yasa izııiyle sanat yağmasıBir sanatçının yapıtı, yadaşiiri, sanatçıdan izin alınmaksızm başka bir kişi ya da kurum tarafından kullanılabilir mi? Türkiye'de yasalar bu tür bir'sanat yağması'na olanak veriyor. Sanat Eserleri Yasası'nın 43. maddesine göre TRT izin almadan bir sanatçınm eserini alıp işleyebiliyor. Kültür Bakanlığı'nca hazırlanan yeni bir yasal düzenlemede, TRT'ye üstünlük sağlayan maddelerin yeniden formüle edildiği, ancak yine sanatçıdan izin alma zorunluluğu getirilmediği belirtiliyor. REFİK DURBAŞ ~ Bir yazann, bir şaırin, bir ro- mancı ya da öykücunün herhan- gi bir yapıtını, şiirinın tamamı- nı ya da bir bölumunü, bir ya da bir kaç öykusunu, romanın- dan bir alınuyı, herhangi bir kı- şi, örneğin bir besteci, başta TRT olmak üzere bir kurum, yapıt sahibinden izin almadan, maddi karşıüğını ödese bile kul- lanabüir mi? Türkiye'de Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'nın 39. ve 43. maddeleri bu soruya 'Evel' ya- nıtını veriyor. Sözu edilen bu yasa madde- leri, anayasa ve Insan Hakları Evrensel Bildirgesi ile de çeliş- miyor mu? Once Insan Hakları Evrensel Bildirgesi'ne bir göz atalım. Bil- dirgenin 27. maddesinin ikinci bendi şöyle diyor: "Her insanın, sahibi bulun- dugu her türlü bilimsel, edebi ve sanatsal >apı((an doğan mane- vi ve maddi çıkarlannın komn- ması bakkı vardır." DiyeLm bir sanatçının, yaza- nn, bu çıkan yeterince koruna- bih'yor mu? Örneğin, "Musiki eserlerinin, yayıralanmış bir edebiyat eserinin ufak parçala- nnı, sahibinin musaadesini al- maksızın, besteleriyle birtikte çoğaltmak, yaymak. umumi mahallerde lemsii etmek ve rad- yo vasıtasıvla yaymak salahiye- tini taaizdir" ne demek? Bu Fikir ve Sanat Eserleri Ka- nunu'nun 39. maddesinden bir bölüm. Fikir ve Sanat Eserleri Kanu- nu'nun 39. maddesine göre bes- teci şaire sormadan şiirini bes- teleyebiliyor. 43. maddeye göre ise TRT sanatçıdan izin alma- dan yapıtını kullanabiliyor. Oy- sa 24. maddede "... faydalan- ma bakkı munhasıran eser sahi- bine aittir" denılıyor. Bu mad- de, aynı yasanın 39. ve 43. mad- deleriyle çelişiyor. Kanunun 43. maddesi, kendi içinde de çelişiyor. Sözlü ve söz- sttz eserler için izin alınması ge- rekiyor. Ama TRT, roman ya da öykü yazanndan izin afmak zonında değil. Sozgelimi, Gân- gör Dilmen'in 'Kurban' oyunu için izin gerekiyor, ama Melih Cevdet Anday'ın 'Raziye' ro- man] için izin gerekmiyor. Bir olay anlatmak istiyorum: Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu, Sabahattin Ali'nin Kiirk Maotolu Madonna adlı yapıtını dizi fılm yapmak istiyor ve hazıriıklara da başlıyor. Se- naryosunu Ziya Öztan yazmış- tır, filmı de Tomris Giritlioflu çekecek.ır. Ama Sabahattin Ali'nin vârisleri öykünun TRT tarafından dizi füm yapılması- na karşıdırlar... Sabahattin Ali'nin vârisleri adına ONK Ajans vekili avukat FlKİR VE SANATESERLERİ YASASI Maddc 39 — Musiki eserlerinin sahibi, yayımlanmış bir edebiyat eserinin ufak parçalannı sahibinin müsaadesini almaksızın, besteleriyle birlikte çoğaltmak, yaymak, umumi mahallerde temsil etmek ve radyo vasıtasıyla yaymak salahiyetini haizdir. Birinci fıkrada sozü geçen güftelerin, konser ve radyo progıamlanna konularak parasız dağıtılması ve plaklann üstünde veya bunlarla birlikte verilmek üzere bastuılmış olması hallerinde musiki eserlerinden ayrı olarak çoğaltdıp yayılması caizdir. Bu imkânlardan faydalanan kimse, edebiyat eserinin ve sahibinin adını mutat şekilde bildirmeye mecburdur. Madde 43 — Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, radyo ve televizyonla yapacağı yayınlarda faydalanacağı Türk veya yabancı uyruklu yazar, besteci ve diğer eser sahiplerinin tespit şekli ne olursa olsun, umuma arzedilmiş ve koruma süresi dolmamış bütün eserlerini, eser sahiplerinin, mali hak sahiplerinin ve meslek birUklerinin iznini almaksızın; 1. Sesli ve görüntülü yayınlarda kullanma, 2. Radyo ve televizyon program tekniklerinin gerektirdiği ve eserin özünü bozmayan her türlü işlemlere tabi tutma, 3. Uygun bulunacak sanatçı veya sanatçılara icra ettinne, 4. Sesli ve görüntülü yayınlarda kullanma ve eğitim ve kültür kurumlan ile yabancı radyo ve televizyon kuruluslanna gönderümek üzere her türlü teknik usullerle tespit ve çoğaltmalannı yapma, 5. Programlannda yer verdiğı yayınlanmış müzik eserlerini ses nakil ve tekranna yarayan aletlere alma yetkisine sahiptir. Ancak sözlü ve sözsüz sahne eserlerinin Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu tarafından kullamlabilmesi, eser sahibinin iznine bağlıdır. Bu izin alındığı takdirde Türkiye Radyo Televizyon Kurumu bu maddedeki yetkileri serbestce kullanır. Şİ n « n a v 1T1 İfAif h n l r l n S e " B A k s u ' B u n M e l l h Cevdet Anday-u ı t u i d y m l e ı ı ı ııaKKi ı n ..Adjl V a p u n ı .. a d l l ş i i r i l I d e ı l g e r ç e k . leştirdîği "Şinanaylı" parça son zamanlann en popüler şarkılan anısında. Parça- nın gerçekleştirilmesinin oyküsü, telif hakları açısından da oiuinlu bir örnek. Sezen Aksu önce Anday'ı telefoola ara> T arak izin istedi. Anday da oneriyi olumlu karşı- ladı, ancak iicret konırsunda baglı olduğu ONK Ajans'a danıstı. ONK Ajans yö- neticisi Osman N. Karaca ise Anday adına 5 railyon lira iicret istedi. Daha sonra MESAM yöneticileri de Anday'ı aradılar, "Biziin üyemiz olun. TeUf haklannızı koruyalırn. Ada Vapuru' için S mUyon lira alabilirdik" dediler. "Ama ben zaten o kadar almıştım" di>or Melih Cevdet Anday, "Plak şirketi ve Sezen Aksu'nun izin istemek için bize başvunnalan çok sevindirici". Ama Anday, bütün örnekle- rin bu kadar "sevindirici" olmadığını vurgulamadan da edemiyor. Sozgelimi, Ro- senbergler için yazdtğı "Anı" adlı şiiri bugüne kadar dort beş sanatçı tarafından şarkı yapıldı, şaire bir telif ödenmedi. (Fotograf: Muharrem Aydın) Levent Kip tarafından TRT'ye 20 Aralık 1990 tarihinde tstan- bul 2. Noterliği kanalıyla bir ih- tarname çekilir. Ihtarnamenin 'Netke' bölu- munde şoyle denmektedir: "Kişinin çalışma hiırriyeti ve bu çalışmadan elde ettigi seme- re ve eseri değerlendirmesi ana- yasal bir haktır. Keza kaounlar ve anayasanın amacı sanatçıyı konımak ve sanaün gelişmesini sağlamaktır. Bu bakımdan nza hilafına ve deferi sanatçı tara- fından tespit edilmedikçe bu eserin devlet televizyonu dahi olsa kamu yaran ve kanunun bazı maddelerine sığınarak tele- viz\onda gösterilmesi ve dizi film haline sokulması anayasal haklara ve hakkaniyet esaslan- na aykındır. Bu nedenlerledir ki 1979 yıhnda Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 9.1.1979 tarihli ka- ran '...Radyo idaresine tanınan yasal yetki, hiçbir zaman eserin telif hakkı ödenmeden yayım- lanması hakkını vermez' seklin- dedir. Bu cihetler de dikkate aiı- narak keyfiyetin muhataba ih- tan ile adı geçen eserin dizi film haline sokulmamasını ve televiz- yonda oynatılmamasını, aksi balde yasal yollara başvurulaca- ğuun muhataba ihtannı arz ede- rim." Onk Ajans yöneticısi Osman N.Karaca böyle bir olayın ilk kez meydana geldiğini vurgulu- yor. Kimi şürlerin izinsiz şarkı yapıldığım, ama daha sonra besteci ile şairin karşıhklı anlaş- malan sonucu bir sorun çıkma- dığını belirten Karaca, eser sa- hibinin hilafına ilk kez bu ola- yın gündeme geldiğini soylüyor. Fikir ve Sanat Eserleri Yasa- sı'nın 39. ve 43. maddesi yazar- lar, sanatçılar arasında tartışma konuşu. Üstelik yine aynı yasa- nın 24. maddesi ile de çelişkili. öte yandan Kültür Bakanh- ğı Müsteşar Yardımcısı Cevdet Türkeroğlu'ndan oğrenildiğine göre Kültür Bakanhğı, yasada yeni bir düzenleme hazırlıyor. Yeni düzenlemede, TRT'ye tek taraflı 'üstünlük' sağlayan hü- kumler ele alınıyor, ancak öğ- renildiği kadîtrıyla yapıtın kul- lanımında yine sahibinden izin ataıa zorunluluğu bulunmuyor. Yalnızca TRT'nin ödeyeceği üc- retin saptanmasında daha deği- şik bir yola gidiliyor. OSMAN N.KARACA DURSUN KARACA Karar yetkisi yazarındırONK Ajans yöneticısi Osman N. raca: Doğrusunu isterseniz bu madde- leri anlamak için hukukçu olmak ge- rekmez. Ben hukukçu da değilim. Fi- kir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 39. ve 43. maddeleri bir defa anayasaya aykın. tkincisi biz İnsan Haklan Ev- rensel Bildirgesi'm imzalamışız, ona da aykın. Neden aykın? Çünkü yasanın bu maddeleri, insanın karar verme yet- kisini elinden alıyor "Ben eserimi şöy- le knllanacagım" demek varken bunu kullanamıyorsun. Kimileri, sana sor- madan eserini istediği gibi kullanıyor. Kim kullanıyor? Örneğin besteci, şai- re sormadan şiirini besteleyebiliyor 39. maddeye göre. Yine 43. maddeye gö- re TRT, sanatçıdan izin almaksızın ese- rini kullanabiliyor. Burada ilginç bir durum var. Ana- yasayı bir yana bırakalım, yasanın ken- di içinde de çelişkiler bulunuyor. Ya- sa kendi içinde de tutarü değil. Şimdi bir de yasanın 24. maddesine bakalım. Ne diyor 24. madde: "Bir eserden, onun asıl veya işlenmelerini dogrudan dogruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi ma- haDerde okumak, çaimak, oynamak ve göstennek gibi temsil suretiyle fayda- lanma hakkı munhasıran eser sahibine aittir." Ama aynı yasanın 39. ve 43. maddeleri bu maddeyle ters düşüyor. Bir başka konu daha var. Bu da 43. madde içindeki çelişkiler. Şimdi ilke nedir? Eşitlik. Şimdi bir yazar düşü- nelim. Örneğin Güngör Dilmen, Or- han Asena. Bu yazarlar yalnızca oyun- lanyla geçiniyorlar. Onlar bu yasanın dışında kalıyor. Çünkü yasaya göre sözlü ve sözsüz sahne eserleri için izin alınıyor, ama başka eserlere izin yok. Bir eserin geleceği hakkında karar verme yetkisi yazarındır. Yasanın bu maddeleri yazann karar yetkisini elin- den alıvor. Ayrıca zamanını da yanlış kullanıyor. Para olarak da oldukça az veriyor. Bu, olacak iş mi? TRT'ye imtiyaz tanıyor Osman Karaca Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birligi (MESAM) Genel Sekreteri Dursun Karaca: Yasanın hususi menfaat mulahazasıyla bestekârlara tanınan haklar başlığı altındaki 39. maddesi, musiki eseri sahiplerine, yayımlanmış bir edebiyat eserinin ufak parçalannı, sahibinin iznini almaksızın, besteleriyle birlikte çoğaltmak, yaymak, umumi mahallerde temsil etmek ve radyo vasıtalarıyla yaymak yetkisini vermekte, koşul olarak da edebiyat eserinin ve sahibinin adının mutad şekilde bildirilmesi zonınluluğunu getirmektedir. 5846 sayılı FSEK'nun 39'uncu maddesi, aynı kanunun mali haklar başlığı altındaki 20, 21, 22, 23, 24. maddelerinde zikrediien eserin işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı gibi temel haklann munhasıran eser sahibine ait olduğuna ilişkin hukümlerle çelişmektedir. Bu hükümlere göre eser sahibinin yazılı izni olmadan eserler diğer gerçek ve tüzel kişilerce kullanılamaz. Istisna olarak yalnızca 33'üncü madde ile eğitim, öğretim amaçlı kullanımlar ve 43'uncü madde ile TRT kurumuna tanınan imtiyazlar belirlenmiştir. Ayrıca; 39'uncu maddedeki ufak parçalar deyimi açık değildir. Uzun bir şiirin tümü bestelenmez. Içinden iki ya da üç dörtlük alınır, onlar bestelenir. Kaldı ki Türk yazınına mal olmuş büyük bir eserin küçük parçalan salt ticari amaçla yapılmış seviyesiz, sanat değerinden yoksun müzik eserlerinde kullanılabilmektedir. Bu durum nasıl açıklanabilir? Sonuç olarak*; müzik sanatının önunü açarak gelişmesini sağlamaya yönelik olmasına karşın; bir fikir ve sanat eserinin, sahibinin izni olmadan ve ufak parçalar deyimi gibi soyut yaklaşımlarla kullanılmasını önermesi açısından sözü edilen 39'uncu madde, yasanın özünu besleyen demokratik ilkelere ters görünmektedir. Bu madde, esasen günümuz koşullarına uygun duruma getirilmesi gereken (özellikle, telif haklarını TRT'nin gaspetmesini sağlayan 43'üncü madde) diğer maddelerle birlikte yeni bir 5846 sayılı kanun içerisinde değerlendirilmeli, yasa ile birlikte değiştirilerek yenilenmelıdir. OKTAY AKBAL Yaratıcılık hor görülüyor Türkiye Yazarlar Sendikası Başkam Oktay AkbaJ: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun öteki maddeleri bir yana, 39. ve 43. maddeleri öncelikle antidemokratiktir. Bu yasa, 1983 yılında askeri yönetim altında daha da ağırlaştınlrruştır. Kendi içinde çelişkiler de taşımaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'ndaki antidemokratik maddelerin değiştirilmesi için Türkiye Yazarlar Sendikası olarak çalışmalara başlamış bulunuyoruz. Adı geçen 39. ve 43. maddeleri, Turk sanatçılanna, yazarlanna bir saygısızhk sayıyorum. Dünyanın hiçbir uygar ülkesinde yaratıcılan hor gören böyle bir yasanın bulunduğunu da sanmıyorum. TURGUT KAZAN Yeni yasa yapılmalı Istanbul Barosu Başkam Turgat Kazan: 5846 sayılı yasanın 39. ve43. maddeleri, yaratma özgürlüğü- nün gaspına yönelik hukuk dışı ve insanlık dışı kurallardır. öeeUikle 43. madde, TRT'ye inanılmaz bir imtiyaz tanunıştır. Ama ne yazık ki bu madde 12 Eylıil döneminde kabul edildiği için, anayasaya aykırıhğı öne sürülemiyor. Ve böylesine hukuka aykın bir maddeye dayanılarak yaratma hakkı çiğneniyor. NEVZATHELVACI Haklan çiğnemenin mantığı yok İnsan Haklan Derneği Başkam Av. Nevzat Helvacı: Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'nm temel amacı, eser sahiplerinin haklannı güvence altına almak ve haksız müdahaleleri önlemektir. Oysa yürürlükteki yasamn 39. ve 43. maddeleri, bu temel amaca aykın hükümler içeriyor. Yasamn bu hükümleri, öbür bazı hükümleriyle de çelişiyor. Oysa ortaya konan eser bir bUtündür. Bir bütünü parçalara ayırıp eser sahibinin haklarını çiğnemenin mantığı yoktur. Edebiyat eseri sahiplerinin haklan da öbür sanatçılann haklan gibi korunmaya değer. Telif Hakları Sözleşmesi • ANKARA (AA)— Türkiye"nin bu yıl içinde Dunya Telif Hakları Sözleşmesi'ne imza atacağı bildirildi. Kültür Bakanhğı Müsteşar Yardımcısı Cevdet Türkeroğlu'ndan alınan bilgiye gore sozleşmeye katılınması ile daha önce eserin yurtdışında yayınından sonra telif hakkı ödenmeden çeviri yapılabilmesi için 10 yıl süre geçmesi uygulaması ortadan kalkacak. Eserlerin yayımından hemen sonra guncelliğini kaybetmeden' hemen Türkçe çevirisi yayımlanabilecek. Seni seviyorum'a sansiir • tSTANBUL (İÜHA) — PTT'nin 033 çağn servisi onceki gunden itibaren çağnlar içindeki 'Seni seviyorum' kelimelerini kabul etmiyor. PTT Genel Mudürluğu yetkilileri 033 çağn servisinin ana işlevinin "haber taşıyıahğı" olduğunu belirterek "Bu cumleden sonra kufür de umumun adabına aykın ifadeler de gelebilir. Devlet aleyhine tavırlann ifadesi de kullanılabilir" diye konuştular. PTT Genel Müdurlüğü yetkilileri, çağn servisinin aynen telgraf servisi gibi çahştığını bu nedenle bazı ifadelerin kabul edilemeyeceğini soylediler. 40 milyon çocuk sokakta • PARİS (AA) — Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), dünyada şehir ve kasabalarda 40 milyon kadar çocuğun sokaklarda yaşadığını, bu çocuklann büyük çoğunluğunun açlık, hastalık ve uyuştunıcu alışkanlığının sıkıntılarını yaşadıklarını ve bazılannın yaşayabilmek için suç işlemek ve fahişelik yapmak zorunda kaldıklarını bildirdi. 5.5. nıilyar yine İdede'ye • Haber Merkezi — Milli Piyango'nun yılbaşı özel çekilişinde çeyrek bilet ile 22 milyara ortak olan talihlilerden birinin Bursa'da olduğu ortaya çıktı. Adını açıklamayan talihlinin Ankara Bahçekapı'dan aldığı bilete ısabet eden ikramiyeyi alması için bir bankaya vekâlet verdiği bildirildi. Talihlinin, Bursa'run çevre köylerinde yaşayan ve ziraatle uğraşan 60 yaşında bir kişi olduğu öğrenildi. Bu arada Şanhufra'nın Siverek ilçesinde Celalettin Bulunmaz adlı 35 yaşındaki işçi, 5.5 milyar lira çıkan biletlerden birinin kendisine ait olduğunu belirterek Asliye Hukuk Mahkemesi'nden ihtiyati tedbir davası açtı. Celalettin Bulunmaz, bileti kaybettiğini ileri sürdü. Türkiye'nin ilk diş hastanesi • İstanbul Haber Servisi — Diş hekimliği hizmetlerinin önemli bir açığın kapatılması gerektiği ve bu yönde bir hizmetin, ancak hastane anlayışıyla verileceği inancıyla Türkiye'de ilk örneği oluşturulan "Denta-Med Diş Hastanesi" fstanbul'da açılıyor. Diş ve ağız sağlığı konusunda uzun yıllar yurtdışında calışmalar yapan diş hekimleri Ertuğrul Oguz, Macit Karataşlı ve Yakup Mete yönetiminde kurulan diş hastanesinın 24 saat süreyle hizmet vermesi ve tüm diş hekimlerine açık olarak çaüşılması amaçlanıyor. Önce Halk Sigortaya, sonra yola! Traflk Slgortısı prlmleri vfiksettilmlş. Süresi dolmadı, ama Traflk SigorUmı yenltemem gerekiyor...' (Yoksa hem kendlme, hem başka- sına rarar.) Yolumun üzerinde birçok Halk Sigorta acentesi var. Doğnı en yakın olanına gtttlm. Çabucak yaptılar l. Sonra da gövcnle çıktım yola..." mSigorta "Yol huzuru" ' I Ouk 1991 den ıtlbarer prim ve temınat lımırten aninlan Trafik Sıgoctanız ıçin ek poilçe düienlenme^j gerekmeKiedif