Katalog

19 OCAK 1991 DIŞ HABERLER CUMHURİYET/11 Norveç kralı Olav öldü • OSLO (AA) — Norveç kralı Olav'ın kalp krizi sonucu önceki gün 87 yaşında olduğü bildirildi. Geçen yıl bir felç geçiren kral Olav'a, temmuz ayından beri prens Harald naip olarak vekâlet ediyordu. Dünyanın en yaşh kralı olan Olav, îkinci Dunya Savaşı'nda Alman işgaline uğrayan Norveç"te, işgale karşı direnişin sembolüydu. Norveç Ulusal Televizyon ve Radyosu'nun, kralın ölümu üzerine olağan program akışını değiştirerek klasik muzik yayımına başladığı bildirildi. Somali'de ateşkes yok • Dış Haberler — Somali Devlet Başkanı Siad Barre'yi devirmek içın savaşan isyancı güçler, başkana sadık kalan guçlerle anlaşma yapmayı reddettiler ve görüşmelere ancak Sıad Barre ıktıdarı terk edince başlayacaklarını bildirdiler. Somali radyosu Birleşik Somali Kongresi örgutunun iki hafta suren çatışmalardan sonra Siad Barre'nin çağrıst üzerine ateşkesi kabul ettığini öne surmüştu. Birleşik Somali Kongresi örgütu, Lbndra'da yaptığı açıklamada, isyancıların Siad Barre'ye bağlı guçlenn bir askeri kışlada sıkıştınldıklannı ve savaşçılannın Mogadişu'nun geri kalan bolümlerini denetlediğini öne surdü. Araplar sınır dışı • LEFKOŞA (AA) — Kıbrıs Rum yönetimi Körfez savaşı dolayısıyla muhtemel terörist saldırılardan korunmak için 44 Arabı sınır dışı etti. Polis sözcusu, 21 Arabın dun sınır dışı edıldiğini, kalan 23'ünun de en kısa zamanda sınır dışı edilmek üzere gözetim altında tutulduğunu açıkladı. Sözciı, son uç gundur çoğunluğu Arap olmak üzere ulkede bulunan 800'den fazla yabancı hakkında soruşturma yapıldığını kaydettı. Polis sozcusu, sınır dışı edilenlerin ya vize sürelerinin dolduğunu, ya daimi adresleri bulunmadığını ya da şüphelı görulduklerini bildirdi. Azerbaycan'ın • ANKARA (UBA) — Sovyetler Birlıği Kızılordusu'nun Azerbaycan'ı ışgalinin birincı yıldonumu olan 19 ocak günu nedeniyle Ankara'da "Azerbaycan işgalinin birinci yıldönumünde şehitlen anma toplantısı" düzenlenecek. Bu toplantıda, MÇP Genel Başkanı Alpaslan Turkeş de bir konuşma yapacak. Sovyetler Birliği'nin 19 Ocak 1990'da Baku'yü işgali ve kanlı çatışmaların üzerinden bir yıl geçerken, Azerbaycan'da şehit duşenler için çeşitlı toplantılar duzenleneceği bildirildi. Çin-Ingiliz anlaşmazliffl • Dış Haberier Servisi— Hong-Kong Hukumet Sözcüsu, Hong-Kong Valisi Sir David Wilson'un gelecek hafta Çin'e yapacağı ziyareti kısa tutacağını ve önceden planlandığı gibi Tiensin'e değil ve fakat Pekin'e gideceğinj söyledi. Sözcü bunun nedenini açıklamadı. Çin-tngiliz ilişkileri, Çin'in Hong-Kong halkı ile ilgili söz hakkının yalnızca "Pekin'e ait" olduğunu öne süren gömşünün Ingiltere Dışişleri Bakanlığı tarafından reddedilmesi üzerine buruklaşmıştı. Çin, Ingilizlerin Hong- Kong'da dev bir havaalanı yapmak ve liman tesislerini genişletmek için tek taraflı bir çaba içine girmesini eleştirmişti. Irak'ın Israil ve SArabistan'a saldırması üzerine savaşın tüm Ortadoğuyayayılmasından korkuluyor BatıVla'kâbus senaryoları' Moskova savaşın tehlikeli bir boyut kazanmasından endişe ediyor. Londra'da Israil'in Irak'a karşılık vermesiyle yaşanabilecek 'kâbus senaryoları' yazıhyor. Paris, savaşın tüm Ortadoğu'ya yayılmasmdan korkuyor. Dış Haberier Servisi — ABD önculüğün- deki uluslararası guçlerin Irak'a saldırması- nın yarattığı şaşkınhk daha hafiflemeden Bağdat'ın S. Arabistan ile Israil'i vurması Batı'da buyuk tepki topladı. Moskova, sa- vaşın tehlikeli bir aşamaya girdiği uyansın- da bulunurken Londra'da, İsrail'in de Irak'a saldırması ile yaşanabilecek "kâbus senaryolan" yazılıyor. Savaşın tum Ortado- ğu bölgesine yayılabileceği korkusunu Paris de taşıyor. Saldın, Atina'da ise sürpriz oia- rak karşılanmadı. Israil'e saldırılmasının ba- nş gösterilerini de olumsuz etkileyebileceği- ne dikkat çekiliyor. Kanada, 7 Iraklı diplomatı sınır dışı eder- ken Ingiltere, dün, 35 Iraklıdan ülkeyi terk etmelerini istedi. Kuveyt'in işgal edilmesin- den bu yana İngiltere toplam 129 Iraklıyı sı- nır dışı etmiş oluyor. Japonya, Körfez savaşına katılan ulusla- rarası guce en az 2 milyar dolar daha mali yardım yapma karan aldı. Doğu Avrupa ul- keleri ABD öncüluğünde başlatılan hareke- ti destekliyor. Irak'ın İsraıl ve S. Arabistan'a füze fırlatması üzerine çeşitli ülkelerde gös- terilen tepkiler şöyle: Türkiye Cumhuriyet Ankara Bürosu'nun haberine göre Irak'ın Israıl'e duzenlediği saldın Anka- ra'da da yoğun değerlendirmelere yol açtı. Tum başkentlerde olduğu gibi Ankara'da da dikkatler gun boyunca israil'in bir misilleme- de bulunup bulunmayacağı ve gerçekleşme- si durumunda bunun boyutunun ne olacağı sorusunda odaklaştı. Yetkili çevreler, İsrail'in Körfez savaşına şu veya bu şekilde karışması halinde, bunun Irak'a karşı oluşturulan uluslararası kolasi- yonun "Arap unsuru" uzerindeki etkilerine ilişkin çeşitli olasılıklar uzerinde duruyorlar. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsu Mıırat Sungar, tsrail'e karşı girişilen ve "savaş alanının ge- nistemesi olasıhğını gundeme getiren" saldı- rmın "endişe verici" olduğunu söyledi. An- cak Irak'ın başından beri yaptığı tehditlere işaret ederek Irak'ın saldırısırun "sürpriz olmadıgını" bildirdi. Cumhuriyet'in sonılanm yanıtlayan İsra- il'in Ankara Maslahatgüzan Yuri Gordon ise ülkesinin Irak'ın saldırısına henüz karşılık vermemiş olmasının "belirleyiti olmadığını" söyledi. İtalya '" Nilgı.in Cerrahoglu'nun Roma'dan bildir- diğine göre Irak'a açıkça "savaş" açmaktan kaçınan îtalyan hükumeti, esnek bir deyim- le "ulusiararası polis operasyonu" adını ver- diğı Çöl Fırtınası operasyonuna ilk kez ön- ceki gece katıldı. 8 Tornado uçağı ile Kör- fez'de sınırlı bir askeri varhk göstermeye ça- lışan ltalyanlann bu ilk girişimi büytik bir fıyaskoyla sonuçlandı. Abu Dabi'den 37 km. ÇÖLDE SEVtNÇ — Çölde on saflarda bulunan İngin'z askerieri, radyod» hava saidınlannın başarıldıgını duydukça havalara uçtular. (Fotoğraf: AP) ötedekı Al Dhafra üssünden kalkan 8 uça- ğın 7'si zaten kötu hava şartlarından dolayı havada benzin ikmali yapamadan üsse geri döndu. Benzin alarak yoluna devam edebi- len tek uçak da kayboldu. Kaybolan uçağm pilotları Gian Marco BeUini ve Maurzio Coc- ciolone'den bir daha haber alınamadı. SSCB Sovyetler Birliği'nden dün yapılan açıkla- mada, Irak'ın İsraiPi vurmasının sonuçları- nın kötu olacağı belirtHdi. Deviet Başkanı Mibail Gorbaçov'un sözcusü "Bu, oiaylann tehlikeli bir yola girdiği anlamına geliyor. So- nuçian çok daha kötu olabileceginden, son geüşmeyi bıiyük bir endişe}teizliyoruz" de- di. SSCB Dışişleri Bakanı Yardımcısı Alexan- der Belogonov, dün duzenlediği bir basın top- lantısında, Deviet Başkanı Mihail Gorbaçov- un, Körfez savaşının yayüması tehlikesine karşı Arap liderlere mesaj yolladığını açık- ladı. İsrail'in Moskova temsilcisi, Dışişleri Ba- kanhğı'na çağnldı. Yunanistan Stelyo Berberakis'in Atina'dan bildirdiği- ne göre Körfez'deki "itülak" kuvvetlerinın Irak'ı bombalamaya başlamasından 24 saat sonra Irak'ın Israil'i 8 füze ile vurması Yu- nanistan başkenti Atina'da "sürpriz" yarat- madı. Yunan Savunma Bakanı Yannis Varvitsiottis, Irak'ın "savaş makinesiıün" o kadar kolay tahrip edilemeyeceğınin bılinme- si gerektiğinı söylerken, "ABD ucaklannın Bagdat'a vermiş oldugu zarariar, Irak'ın elindeki silah gücünü sıfıra indirgeyeme- miştir" değerlendirmesini yaptı. Aynı anda Yunan hukumet sözcüsu Viron Polidoras, Irak'ın, lsrail'i hedef alacağını daha önce- den açıkladığıru ve dunku fuze saldınsıyla sa- vaş meydanını kolay kolay terk etmeyeceğini gösterdiğini söyledi. tngiltere Londra'dan Edip EmU Öymen'in bildir- diğine göre Irak'ın lsrail'e yönelik füze sal- dırıları îngiltere'de büyuk kaygı uyandırdı. Gerek iktidar gerek muhalefet sözculeri, İs- rail'in karşılık vermemesi gerektiğini, aksi halde Saddam Hüseyin'in "ekmegine yag sürecegini" kaydettiler. lsrail'e karşı tutum- larını hâlâ sürdüren Suriye ve Suudi Arabis- tan gibi ülkelerin, İsrail'le aynı kefede görülmeye razı olmayacakları savunuluyor. Cuma sabahı televizyon ve radyo haberleri, geceden beri surdürduklen aralıksız yayın- lannı bu kez de İsrail'in olası tutumuna ayır- dılar. İsrail'in Irak'a nukleer bir yanıt vermesi "kâbus senaryosu" olarak tanımla- nıyor. Fransa Sabetay VaroTun Paris'ten bildirdiğine gö- re Fransız kamuoyu ilk savaş şokuna alışma- ya çalışırken dün lsrail'e yapılan Irak *Scud' saldırıları haberi en az birincisi kadar şiddetli ıkınci bir şok etkisi yaptı. Dun sabah bura- da, Körfez savaşının tüm Ortadoğu'yu kap- sayacak şekilde yaygınlaşması korkusu ağır bastı. Amerikan savaş uçaklannın Türkıye"- deki üslerden havalanarak Kuzey Irak'taki Irak birliklerine hücum etmesi de Fransız TV ve radyolannca savaşın yaygınlaşma tehdidi- nin unsurlanndan bir diğeri olarak duyurul- du ve bu arada Türkiye'nin bir NATO ulkesi olduğu anımsatıldı. tsrail'e yapılan Scud saldırısıru kısa süre- de kınayan Dışişleri Bakanı Roland Dumas, İsrail hükumeti >e halkına karşı duyduğu sempativi dile getiren bir raesajı tsrail Dışiş- leri Bakanı Dany Levi'ye aktardı. Cumhur- başkanhğı sözcusu Hubert Vedrine ise "is- rail'in bu koşullarda Irak'a karşılık vermesi- nin bir yararı olmayacagııu" duyurdu. Vali- likçe uygulanan yasağa rağmen önceki akşam yapılan barışçı gösteri 20 bin kişiyi bir araya topladı. Paris ve diğer kentlerde savaşın baş- lamasıyla beraber alınan son derece sıkı gü- venlik önlemleri devam ediyor. Yapılan bom- ba ihbarları üzerine özellikle kuçuk tren is- Usyonlan sık sık kapatıhp aranıyor. Hollanda Haluk Bakır'ın Amsterdam'dan bildirdiği- ne gore Irak'ın lsrail'e yönelttiği roket saldı- rısı Hollanda'da "şok" etkisi yarattı. Hollan- da hükumeti, saldınyı "haince" diye açıkladı. Hükümet, "İsrail'in kendtsini savunmak için karşı saldınya hakkı olduğunu, ancak bunun sonucunda Irak'a karşı koalisyonu bolme tehlikesini göz önıine alarak tsrail'in Körfez savaşını bundan oieye uiaştırmayaca- |ını umdugunu" ifade etti. Hollanda Içişleri Bakanhğı, bu aşamada olası terorizm olaylarına karşı ulkede olağa- nustü bir önlem almayı gerektirecek bir du- rum olmadığını açıkladı. Hollanda hukumet yetkilileri, ülkedeki Müslüman azmlık gruplan temsilcilerini top- lantıya çağırarak Körfez'deki durumu, din- ler arası bir çatışma gibi göstererek huzursuz- luk yaratmak isteyeceklere karşı uyanık olun- ması yolunda uyanda bulundu. Bu arada, Hollanda'da pek taraftar topla- mayan barış gösterilerinin de gıderek azaldığı gözlendi. Doğu Avrupa Doğu Avrupa ülkelennden Çekoslovakya, Romanya, Macaristan, Bulgaristan ve Po- lonya, savaşın başladığı andan itibaren ABD Uderliğindeki muttefik guçlerin arkasında ol- duklannı belirttiler. Çekoslovakya Deviet, Başkanı Vaclav Havel, "Saddam Hüseyin sonunda Kuveyt'ten çıkmaktan başka çare- si olmayacağını anlayacak" derken Polon- ya Deviet Başkanı Lech Walesa, "ABD or- dusunun etkinliginin gelecefe umutla bakıl- masını sagladığını" söyledi. Yugoslavya Dışişleri Bakanı Budimir Lon- car, ülkesinin "tüm onleme yolundaki çaba- larımıza karşı savaşın patlamasından büyük uzuntu dujduklannı" dıle getırdi. ABD'nin geliştirdiği Cruise ve Patriotfüzeleri ile 'pamzit' ve yönlendirme' operasyonlan ilk kez kullanıldı Tarihin ilk büyük elektronik savaşıBu savaşta ABD, Irak'a karşı, şimdiye dek hiç kullanmadığı elektronik donanımlı uçaklar ve füzeler kullanıyor. Irak'ın kullandığı yöntemler ise İran-Irak savaşı sırasında yaşanan 'kentler sayaşı'nın geri geldiği izlenimini uyandırıyor. Haberteşmeyı dınleme ve parazıt yapma yeteneğtne sahıp uçak Yayınlar, frekanslanna göre belırienen elektromanyetık dalgaiarta yapılıyor Bir hasmın ilk ışı, sınyallenn özellıktennı yakalamak ve tahlıl etmek Karadakı bırlıklerle ya da devnye uçaklan ile fiaberleşme hahndekı karargâh nM (ya tla to d«vnye ü ^ ^Haterfeşme* p»raz» yapma - ftâie gefiysr. Aftc3k 6u parasî yaoma PARÎS (AA/AFP) — Irak'a karşı başlatılan büyük çaplı bombardıman, tarihin ilk büyuk elektronik savaşı oluyor. Bu sa- vaşta, ABD ve müttefiklerinin üstunluklerini sağlamak için ilk kez 'parazit' ve 'yönlendirme' gibi iki değişik operasyon yön- temi kullanıldı. Şimdiye kadar herhangi bir çatışmada kullamlmamış olan Cruise füzeleri bir merkezden yönlendirüir, çölde kumullan ve denizde dalgaları adeta yalaya- rak hedeflerine ilerlerken EF-11 'Raven' (Kuzgun) ya da EA-6 'Prowler' gibi ozel aygıtlarla do- natılmış uçaklar da Irak radar- lanm 'kör' ediyor. Bu sayedfe bombardıman ve saldın uçakla- n alçak uçuş yaparak Irak top- raklarına ilerleyebiliyordu. Savaşın başlamasından bir- kaç gun önce kumlann içine yerleştirilen (radyo-dektrik) işa- ret şamandıraları da avcı- bombardıman uçaklanmn gö- revlerini yerine getirmelerinde yardımcı oluyordu. Saldınnın ilk 24 saatinde ya- pılan yaklaşık 2 bin "'sortT'de (dalış), eloktronik savaş uçakla- rı önemli pay sahibi oldu. An- cak bu uçaklann sayısı, sınıfla- nna göre açıklanmadı. 1943'te lngiliz Kraliyet Hava Kuvvetieri'nin Alman radarlan- nı bozmak için geliştirdikleri mutevazi elektronik sistem, ha- vacıların deyimiyle 'giriş yar- dımcısı', o tarihten bu yana bu- yük gelişme gösterdi. Son 20 yıl içinde özellikle Amerikalılann elinde 'olaganüstü' boyutlar ka- zanan bu sistem, Irak'a karşı 'Yıidınm Savaşı'nda ustalıkla kullanıldı. Amerikan Hava Kuvvetleri, elektronik bir kal- kan oluşturarak akınlar dü- zenledi. Amerikan ordusu, elektronik savaş eğitimini, Nevada çölun- deki gizli tutulan üslerinden Nellis'te yapıyor. Geçen baharda, bir AFP mu- habirinin uç hafta kaldığı bu üs- te, Awacs uçaklan ile B-52 bor- bardıman uçaklan ve taktik ha- va birlikleri 300-400'erlik grup- lar halinde 32 bin kusur kilo- metrekarelik bir hava sahasın- da 42 haftalık çok özel eğitim yapıyorlor. Eğitimler olabildiğince 'ger- çek koşullara uygun' bir şekil- de yapılıyor ve son derece kar- jnaşık elektronik sistemler kul- lanılıyor. Eğitimlerde, bombardıman akınlarına katılan uçaklar, al- cak uçuş yapıyor. örneğin ün- lü B-52 bombardıman uçaklan, cephane yüklü olduğu halde sa- atte 550 km hızla 30 metre irti- fada uçuyor. Radar bozma sistemleri ile EF-111'ler ya da öteki yardım uçaklan, gözetleme radarlan ve saldırılacak hedefleri korumak için yapılan atışlara bakarak programlanıyor. Vurulacak he- deflenn radyoelektronik yayın- lan, savaştan önceki 'kışkırtma uçuşlarıyla' inceleniyor ve ona göre önlem alınıyor. Çatışma- lardan önce Kuveyt ve Irak sı- nırında bu uygulama sık sık yapıldı. 'Sorfi' başladığında, ilk ola- rak EF-111'ler uçuyor ve ekran- lara, örneğin binlerce uçak efek- ti yollayarak ya da dost uçakla- nnın 'eko'larını bozarak veya yönlerini değiştirerek düşman radarlarını işlemez hale ge- tiriyor. Incirlik^in açılması sürpriz olmadı Türkiye'nin Batı ile ilişkilerini stratejik önemi üzerine kurduğunu kaydeden stratejistler, 'şimdi bunun test edilmesinin zamanıdır' dediler. ŞEBNEM ATtYAS NEW YORK — New York'taki uluslararası strateji enstitülerinde çalışan uluslararası strate- jistler, Körfez operasyonunda gerektiği takdirde Türkiye'nin üslerin kullanılmasına izin vermek zorunda olduğunu söylediler. Türkiye'nin Batı ile ilişkilerini stratejik önemi üzerine kurduğunu kaydeden uluslararası stratejistler, "Şimdi bunun test edümesi zamanıdır, şimdiye dek Türkiye'nin stratejik öneminden potansi>el olarak söz edil- di, şu an bu potansivelin pratikte test edilmesi zamanıdır. Turkiye bundan sonra itisldleriııi bu testln sonucuna dayanarak kuracaktır" şeklinde konuştular. Bu nedenle Türkiye'nin üslerin kul- lanımına izin vermesi sürpriz olmadı. ABD Dı- şişleri Bakanı James Baker'ın ziyareti sırasında üslerin sadece "İnsani ve lojistik amaçh kulla- nımına izin verileceği" şeklindeki resmi açıkla- manın ardında da üslerin gerektiğinde kullanıl- ması izninin yattığını kaydeden stratejistler, In- cirlik Üssü'nün soğuk savaş döneminde dahi "L zun donemh' Ortadogu planlan açısından" de- ğerlendirildığini vurguladılar. Uluslararası stra- tejistlere göre "ABD açısından tabii ki Turkiye bir tngiltere degildir, ama bir Fransa olabilir." öte yandan gerek New York bankacılanna Or- tadoğu uzmanlannca verilen özel Ortadogu se- minerlerinde gerekse eskiden istihbarat göreviy- le Turkiye ve Ortadogu'da bulunmuş, şu an da- nışmanhk ve akademisyenlik yapan uzmanlara göre Türkiye'nin "Çöl Fırtınası" operasyonunun sonuna doğru Irak'a saldırma planlan mevcut. Türk hükümetinin bütün yalanlamalanna rağ- men bu çevrelerde Türkiye'nin Kerkük ve Mu- sul'u içeren planlan gündemde kalmaya devam ediyor. Söylentilerin kaynağınm Washıngton Mil- li Güvenlik Konseyi çevrelerinden geldiği öne sü- rülüyor. Uluslararası stratejistler, Ortadoğu'da Sovyet- ler Birliği'nin devre dışı olması ile birlikte ABD Başkanı Busk'un sözünü ettiği "yeni duzen"in kurulmakta olduğunu kaydediyorlar. Türkiye 1 nin şimdiye değin ağırhkla nötr olmayı yeğledi- gi Ortadogu politikasım "yeni düzen" gereği ye- nilemesi gerektiğini öne sürüyorlar. Stratejik uz- manlara göre henüz soğuk savaş dönemindeyken bile lncirlik Üssü, Sovyetler'e karşı Türkiye^nin bir NATO üyesi olduğunu hatırlatma görevi dı- şında "uzun donemli Ortadogu planlan" açısın- dan önem taşıdı. ABD açısından Ortadoğu'ya bir "askeri gecis" yolu olarak tanımlandı. Üssün kul- lajıılabiünesi için ABD'nin Türk hükümetinden izin alması gerekliliğine karşın ABD'nin Ortado- ğu'ya her mudahalesinde us, gündem konusu ha- Une geldi. 1987'de lncirlik Üssü'nün genişletil- mesi çalışmalan başladı. ABD Savunma Bakan- hğı 1987 bütçesine yeni tesislerin fınansmam için 17 milyon dolarlık ödenek koydu. FÜZELER PatriotPatriot füzeleri son on beş yıl içinde ABD tarafından önce uçaklara sonra da füzelere karşı geliştirildi. En etkili silahları arasında bulunan 5 metre boyundaki 950 kg. ağırhğındaki füzeler radarla yonlendiriliyor. Patriot füzeleri yerden havaya harekeüi rampalardan fırlatıhyor, Almanya ve Hollanda bu füzeleri geçen yıl sipariş ettiler, İsrail de bu füzelerden satın aldı. Amerikan Patriot füzeleri şu anda dünyanın en gelişkin taktik silahlan olarak gösteriliyor. ScudIrak'ın, tsrail'e önceki geceki saldın sırasında kullandığı Scud-B füzeleri, Batılı uzmanlarca *antik' olarak nitelendiriliyor. Karadan karaya atılabilen ve 300 kilometrelik bir menzile sahip olan Scud-B, nükleer konvansiyonel ve kimyasal başlıklar taşıyabiliyor. 21 ton ağırlığında, 22 metre uzunluğunda olan ve yaklaşık olarak 1 ton ağırlığında başlıklar taşıyabilen bu füzeler, hedefın ortalama 900 metre uzağına duşüyor. Irak, Sovyetler Birliği'nin 1965 yıhnda ürettiği bu füzeleri geliştirerek daha uzun menzilli, ancak imha gucü daha düşük olan El Hüseyin ve El Abbas füzelerini uretti. Sabit ve taşınabilir rampalardan fırlatılabilen Scud-B'ler, İran-Irak savaşı sırasında çokça kullanılmıştı.