Katalog

CUMHURİYET/6 DİZİ-RÖPORTAJ 18 AĞUSTOS 1990 KÖRFFZ KRİZİ... KÖRFFZ KRİZİ... KORFFZ KRİZI..,KÖRFKZ KRİZİ...KOB Irak Kürtleri 13 yıl önce ABD'den yardım istemiş, Barzani, Carter'a yazdığı mektupta 'Verdiğiniz şeref sözünü tutun!3 demişti ÂBD'ye bağlanan Kürt ıuııutları Kuzey Iraklı Kürt lideri Celal Talabani, Irak'ın Kuveyt'i işgaliyle ortaya çıkan kriz sonrası ABD'ye, Saddam rejimine karşı 30 bin kişilik bir Kürt ordusu kurulmasını önermişti. üında Irak Kürtlerinin lideri Molla Mustafa Barzani de dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter ve Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'a yazdığı mektuplarda, 'Bize özerklik için şeref sözü verdiniz. Halkımın umutlarını size devrediyorum' demekteydi. ERBtL TUŞALP ANKARA — Irak Kürt liderterinden O - fad Talabani'nin Körfez bunahmını aşmak için önerdigi "Kuze>' Irak Kurt Ordusu" projesi, Irak Knrt bagımsızlık hareketinin Amerika Birleşik Devletleri'nden destek arama gdene- ğini bir kez daha ortaya çıkardı. Irak Kürtlerinin onderi Irak Kurdistan De- mokrat Partisi (IKDP) lideri Molla Mustafa Barzani, ABD Başkaıu Jımmy Carter'a, Dı- şişleri Bakanı Henry Kissinger'a ve Kongre üyelerine yazdığı mektuplarda, Irak Kürt ha- rekrtinc verilen Araerikan desttginia kanıtla- nnı sergilemişti. Barzani'nin mektuplannda; "Irak BAAS rejimiyle giriştiklerı mucadele- de ABD yönetimince kendilerine özerk Kür- distan sözü verildiği, ancak savaş meydanın- da yalnız bırakıldıkları" belirtiimişti. Barzani, yeni seçilen Başkan Jimmy Car- ter'a, 1975 yenUgisinden sonra aflesiyle birUkte sıgındıgı ABD'nin Virginta eyalen'nden yazdığı mektuplarda Ford vonetiminin bölgede izle- digi politikalan eieştiriyor. ABD'nin kendile- rine verdigi "şeref sözıine güvenerek" savaş- bklannı vurgulayan Barzani, "Bize mükâfaı olarak söz verdığiniz özerklik nerede" diye bir sonı yöneltjyor. Kiırt sorununım Ortadogu'nun öteki sorun- lanyl* yakından iliskili olduğuna dikkat çe- ken Irak Kurt lideri Barzani, ABD'nin sonım- luluganu anımsatarâk, "Sayuı Başkan, eğer Amerika'nm verdıği söze tam olarak inanma- saydım, halkımı bugün içine duştüğü felaket- ten kurtarabiliıdim" diyor. Londra'da yayımlanan Tbe Daily Tdegraph gazetesine 2 Şubat 1977 tarihinde göriışleriai açıklayan Molla Mustafa Barzani, Irak Kurt •areketinin yenilgi nedenlerini anlatıyor ve ABD vöneticilerinin sozlerinde dunnamala- nyia yaşanan olumsıızluklarda "ahJaki sorum- luluklan olduğunu" belirtiyordu. Barzani ay- nca, Vtashington Post ve Newsweek gibi etki- li gazete ve dergilere verdigi demeçlerie ABD- den sorunlanna çoziım istiyordu. Özgurluk Yolu adlı aylık siyasi dergi, Eylül 1977'de 28. sayısında Barzani'nin ABD'den destek arama girisimlerini belgeleriyle ortaya çıkardı. Barzani'nin Başkan Carter ve Kissin- ger'a yazdığı mekluplann orijinal metinJerini yayımladı. IKDP lideri Barzani, 9 Şubal 1977 tarihli ilk mektubunda şu goruşleri savunuyon "Başkanlık seçimini kazanmanızdan dola- yı sizı yenıden kutlarım. Başkanlık seçimi sı- rasında, dunyanın her yerindeki halklann te- mel insan haklarını açıkça destekleyeceğinizi defalarca belirtmeniz beni çok sevindirdi ve yüreklendirdi. İşte bu umutladır ki size Kurt halkının ye- niigisine ve bunu izleyen günlerde dağüması- na yol açan sorun ve olaylann nedenlerini kı- saca belirtmek için yazıyorum. Birinci Dunya Savaşı'ndan sonra Osmanlı tmparatorlugu'nun çöküşüyle, Güney Kürdis- tan, (ikı nehir arası ulke) olarak bilinen yerle birleştirilerek Irak oluşturuldu ve Jngiltere'nin yönetimine verildi. Müttefık devletler özerk bir Kürdistan'ın kurulmasını vaat etmişlerdi. Çünkii Kürtler; Araplar, Türkjer ve Persler- den sonra dördüncu büyük etnik grubu oluş- turuyorlardı. Sevr ve Kürtlerin kendi kaderlerini tayin hakkı 192O'de yapılan Sevr Antlaşması, geniş Os- manlı lmparatorluğu'nun diğer halklanyla eşit temeller uzerinde, Kürtlerin kendı kaderleri- nin tayin hakkını içeriyordu. Ama uluslara- rası çıkarlar, antlaşmanın gerçekleşmesine ola- nak vermedı. lrak'ta monarşik sisterne son veren Gene- ral Kasım liderliğinde bir askeri yönetim olus- turan 1958 darbesınden sonra, Kurt halkıniD ulusal haklarının tanınacağı vaat edildi. Yeni rejim, Sovyet etkisı altına girer girmez, komu- nistlerin lrak'ta yarattıklan kargaşa ıçmde va- atleri unuttu. Demokrasi ve özgurluk konu- sunda Kürtlere duşen sorumluluk nedeniyie, Irak komünistiennin yaptıkları katiiama se- yirci kalamazdım. Ancak General Kasım ve diğer yüksek rütbeli subaylara durumun cid- diyetini anlatınca, onların öfkelerine maruz kaldım Yerel komünistlerin ve SSCB'nin ce- saret vermesiyle, Irak hükümeti, 1961 yılında silahlı kuvvetlerini silahsız Kürt halkına kar- şı hücuma geçirdi. Kürt halkının kendisini kur- tarmak için başlattığı devrim, o zamandan be- ri devara ediyor. Bu sure içinde lrak'ta 9 hukümet ve 5 re- jim değişti. Ilişkilen düzeltmek için her aşa- mada, çok mütevazı dilde ricada bulunduk. Ricalanmıza, savaşla karşılık verildi. Irak Kürtleri, 1988 sonbahannda Irak bombardımanından kaçarak Türkiye'ye sığınmışlardı. (Fotoğraf: Ergun Çağatay) Sayın Başkan, Bizım acılarımız, sizin dedelerinizin acıla- nndan farklı değıldır. Ki onlan, değerli Ame- rikalı Thomas Jefferson etı iyi şekilde dile ge- tirmiş ve belgelemiştir. Son olarak, 1968 yılında, bugunkü BAAS rejimi iktidara gelir gelmez, bize savaş ilan ettı. Fakat amacına savaş yoluyla ulaşamayacağını anlayınca, 1970 yılında barış görüşmelerine başvurmak zorunda kaldı ve bu görüşmeler ayru yıl 11 Mart Antlaşması'yla sonuçlandı. An- laşma, Irak halkının iki asli milliyetten, Arap- lar ve Kürtlerden oluştuğunu kabul ediyordu. Antlaşma, aynı zamanda Kürt milletinin hak- lanru savunuyordu ki bunlar arasında en önem- lisi, dört yıl içinde, Irak Cumhuriyeti çerçe- vesi içinde özerk bir Kurdistan oluşturulraa- sıydı. Fakat çok geçmeden, bu antlaşmanın BAAS'ın zaman kazanmak için başvurduğu bir taktik olduğunu fark etti. Onların iç barı- şa ihtiyaçlan vardı. Ve Irak'ın komşulanna karşı giriştikleri yeni hareketlerde, Kürtlerin desteğini almayı umuyorlardı. îran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Suriye ile yaratılan surtüş- melerle bizi savaşa sürüklemek istıyorlardı. Biz araç olmayi reddedince, bu kez Kürt bol- gesini, özellikle zengin petrol sahalarında -ki bu sahalar Irak petrol üretiminin yuzde 65'inı, petrol rezervlerinin yuzde 70'ini kapsamak- tadır- Araplaştırma politikasım başlattılar. Bize tanınan dört yıllık sürerun bitiminde antlaşma tum hükümlerıyle uygulanacağı yer- de bize karşı yeni bir savaş hazırlığına girişildi. Bağdat'la Moskova bağları 1972 başların- da ımzalanan 20 yıllık dostluk antlaşmasıyla daha da guçlendirildi. lrak'ta Sovyet nüfuzu arttı. BAAS rejimi Moskova yanlısı Irak Ko- munıst Partisi ile birleşik cephe oluşturmak için çağrıda bulundu. Böyle bir cepheye ka- tılmayı reddettik. Bu da BAAS liderlerinin hu- sumeunı arttırdı. Siyasi cinayetler düzenlemeye ve Kurt halkını zorla yeniden surmeye başla- dılar. Bana karşı ikı kez suikast teşebbüsü ya- pıldı BAAS rejimi ile bir arada barış içinde yaşamamız imkânsız hale geldi. Böylece bız de Amerikalı ve tranlı dostlarımıza döndük. Onlara durumu ve BAAS politikası böyle de- vam ederse yalnız bizim açımızdan değil, bol- gedeki diğer uluslar için de doğacak sonuç- ların ciddiyetini izah ettik. Bize Kürt devriminin, hem ABD'den hem de Iran'dan destek göreceği söylendi. Bunu il- gili taraflar arasında heyetlerin gidiş gelişi iz- ledi ve bizimle dostlarımız arasında, koordi- nasyon sağlandı. Asgari Kürt ulusal haklarını tammayan özerkJik yasası 1974 martında Irak hükümeti tarafından kasıtlı bir biçimde ilan edildiği za- man, dostlarımızın bize vaat ettikleri yardı- ma güvenerek, onu reddettik. Sayın Başkan, Biz, tran ile Irak arasında iyi ilişkiler ku- rulrnasına karşı değıliz. Ama bu, bizim kur- ban edilişimiz pahasına mı olmalı? Biz Kürt- ler, ABD ve Iran'm şeref sözune güvenerek duşmana karşı koyduk ve onunla savaştık. Bi- ze mükâfat olarak söz verilen özerklik nerede? tran multeci kamplannda mı? Kurt halkı- nın kitle halinde Güney Irak'a sürülmesinde mi? Ailelerin, kadın, çocuk ve yaşhların bö- lünmesinde mi? Kürt mültecilerinin tran ma- kamlarınca ansızın sürülme ve geri gönderil- Kissingefden Barzani'ye: Halkınıza hayranızABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'- ın Barzani'ye yazdığı mektupta Irak Kurt hareketinin ABD hukumetince ust duzey- de ele alındığı belirtiliyor. Kissinger mektubunda şu goruşleri dile getiriyor: "Sayın General, 22 Ocak 1975 tarihli mesajınızı almakla çok raemnunum. Size ve halkınıza ve yu- rüttüğunüz yığitçe mücadeleye hayranlık duyduğumuzu bilmenızı isterim. Karşı kar- şıya bulunduğunuz guçlükler korkunçtur. Askeri ve politik durum hakkında değer- lendirmenizi çok takdır ettım. Emin olma- lısınız kı, mesajlarınız, onlara verdiğimiz önem nedeniyie, ABD hukumetince ust du- zeyde büyük bir dikkatle göz önune alını- yor. Eğer ABD hükumetine durum hakkında daha fazla bilgı vermek ıçın Washington'a bir kurye göndermek isterseniz, onu mem- nuniyetle kabul edeceğiz. Şimdıye kadar yapmış olduğumuzu sur- durebılmek ıçın gizhliğin buyük önem ta- şıdığı kanısındayım. Yalnız bu nedenledir ki, özellikle sizin kişısel guvenlığınızı du- şundüğumuzden, sizinle burada şahsen gö- rüşmeyi ıstemekte tereddutluyum. Cevabınızı beklı>orum. tçten dileklenmle ve denn saygılarımla " HENRY KİSSİNGER me korkuiannda mı? Bütun haklar için onur, birlik, özgürlük ve demokrasinin temel ılkelerini ilan etmiş olan ABD ulusu gibi büyük bir ulus, Kurt yenilgi- sindeki rolunden sonra, olanlara kayıtsız ka- labiür mi? Biz dostlarımızjn yardım vaadıne güvene- rek bir savaşa girdik, fakat ansızın, savaş ala- nında kendimızi yalnız bulduk. Kötüleşen eko- nomik koşullar ve ihanete uğrama duygusu- nun yarattığı düşiık moral ve bunlann yanı- sıra Jran'da mültecı 250 bin kadın, çocuk, yaş- bnın bulunuşu nedeniyie istemeyerek ve acı içinde lran'a çekilmekten ve yurdumuzu terk etmekten başka çaremiz yoktu. Demir zırh gibi sağlam Sayın Başkan, Kurt halkının bir duşü var, belki sizin Tho- mas Jefferson'unki kadar büyuk değil ama, bir özerklik duşu bu. Bunun için savaştılar. Onlar, inançlarını ve yureklerini ona bağla- dılar ve inandılar ki, Amerika'nın verdiği soz, ister yazılı ister sözlü olsun demir bir zırh gi- bi sagJamdır. Onlar, söz verilen mukâfatın ve- rilmesini benden bekliyorlar. Ben de, Sayın Başkan, sizden bekliyorum. Sayın Başkan, Eğer Amerıka'nın verdiği söze tam olarak inanmasaydım, halkımı bugün içıne duştüğu felaketten kurtarabilirdim. Bu BAAS'ın poli- tikasım tam olarak desteklemek ve onunla güçlerimizi birleştirmek yoluyla yapılabılırdi. Ama bu tutum Amerika'nın ilkelerine ters du- şer, Irak'ın komşulanna da zarar venlirdi. An- cak üst dereceli Amerikan yetkılılerınin terni- natı üzerine bu alternatıfe iltifat etmedim. Onun yerine ABD ve tran'la işbirlığini tercih ettim. Böylece biz kendı özerklik hedefimızı ve Irak halkının demokrasi hedefiru gerçek- leştirmış olacaktık ki bu tum bölgenin çıka- rınaydı. Sizden önceki Amerikan yonetiminin dos- tu ve müttefik uluslara karşı izlediği politika, hem bu uluslara hem de Amerika'ya zarar ve- rici cinstendi. Bu politika dostlarının Ameri- ka'ya güvenini yitirmelerine yol açtı. PORTRE/ MUSTAFA BARZANİ 50 yıllık mücadele1904 Irak doğumlu Molla Mustafa Barzani, 1931'de kardeşi Şeyh Ahrced'in başlattığı ayaklanmaya katıldı. Ertesı yıl Barzan aşiretinın lideri oidu. 2. Dünya Savaşı sırasında, yönetime baş kaldırdı ve iki yıl sonra ayaklanmanın bastınlması üzerine tran'a geçti. 1946'da SSCB'nin desteğiyle ilan edilen Kürt Cumhunyctı'nin kuruluşunda önernli rol oynadı. 1958'de General Kasım'ın krallığa son veren darbesınden sonra Irak'a döndü. Yasal kimlik kazanan Kurdistan Demokratik Partisi'nin önden olarak önce yeni yönetimı destekledı. Ancak hükıimetın verdıği sözleri yenne getirmediği gerekçesıyle 1961 'de 'peşnıerge' denilen gerilla kuvvetiyle Kuzey Irak'ın büyük bölümüne egemen oldu. 197O'te Kürtlerin istekierinı kabul eden antlaşmanın imzalanması Ozenne silahlı mücadeleye son verdi. Irak yonetiminin sınırlı kültürel özgürlük planı üzerine ilişkiler tekrar gerginleşince, Iran'dan destek alarak yeniden silahlı mücadeleyi başlattı. 1976'da ABD'ye gıtti ve 3 yıl sonra orada öldu Oğulları Mesud ve Idris Barzani, Irak'taki Kürt hareketini yeniden toparlamaya gınştiler Sayın Başkan, Amerikan halkı güvenini size belirtti. Çün- kü onlar, sizin bu güvensizlik havasmı değiş- tireceğinize ve Amerika'nın geleneksel insani prensiplerini gerçekleştirmek için çalışacağı- nza derinden inanıyorlardı. Kendisini daima Amerika için güvenilir bir dost saymış olan Kurt halkı, sorunlarının çö- zumü ıçın çaba göstereceğiniz umudundadır. Bu umudu size devrediyorum Sayın Başkan, Kürt sorunu, Ortadoğu'nun diğer önemli sorunlarıyla ilişkilidir ve sizin ihtimamla il- gilenmenize, değinmenıze değerdir. Ümit edi- yoruz kı, bu sorun, sızın, Ortadoğu'ya yöne- İik ve giderek önem kazanan dış politika mü- zakerelerinizde özel bir yer tutacaktır. Kurt sorunu sükût etmemıştir ve Kürt dev- rimi yok edilememiştir Sayın Başkan. Bunu Irak hükümeti de iyi bilir. Acı olaylann üze- rinden daha bir yü geçmeden halkımız ve par- tımız yeniden örgutlenmıştır. Bu durum Iraklı yöneticilere uykusuz geceler yaşatacaktır. Sayın Başkan, bu arada yıne ümit ediyoruz ki, tran'daki Kürt mültecilerinin Amerika'ya gelmelerıne müsaade edilecek ve onlara ma- kul bir maddi yardım verilecektir. Sayın Başkan, dilerim ki, halkımın yarala- rına deva bulmak için çaba göstereceksiniz ve onların yurtlarına dönmeleri ve temel insan haklarına kavuşmalarım sağlayan kahraman sız olacaksınız. Bir zamanlar onlann da sizin ıçın kahramanlık yaptıklan gibi. Yarım asırdan fazla bir zamandır, halkım butun güvenini, umudunu bana bağladı. Şim- di ben bu umudu size devrediyorum. tçten iyi dileklerim ve derin kişisel saygıla- rımla." İlişkilerimiz üst düzeydeydi Molla Mustafa Barzani, Başkan Carter'a 3 martta yazdığı yeni bir mektupta ABD Baş- kanından dolaylı ya da dolaysız bir yanıt ala- madığını belirtiyordu. Irak Kurt lideri Barzani, ABD Başkanı Jimmy Carter ile göriışmek umudunu canlı tuttugunu belirttiği ikinci mektubunda ise şöy- le diyordu: "Sayın Başkan, Birleşik Devletler'in tüm insanlar için öz- gurlüğün destekliyicisi olma tarihsel imajını yeniden tesis etme çabalannıza karşı olan hay- ranlığımı bir kez daha ifade etmek isterim. Sizden önceki yönetim döneminde, insan haklarının ABD dış politikasında hiç yeri yok- tu. Dışişleri bakanlığı ashnda, Kongre önü- ne çoğu kez diktatörleri kötuye kullanmanın savunucusu olarak çıkıyordu. Haklarını almaya çalışan Kürtler gibi sadık ve dost insanlar, belirsiz Amerikan ulusal çı- karları nedeniyie feda edildi! Yönetim, Birle- şik Devletler yetkilerince verilen gizli teminat- ları reddetmiş ve daha sonra da 'dış ilişkflere gizli kapaklı çataşmalar kanşDnlmamalıdır' demiştir. Sayın Başkan, biz, alt düzeydeki CIA me- murlanyla gızlı olarak işler yapmıyorduk. Eski Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'in ilişikteki raesajının da kanıtlandığı gibi bizim ilişkile- rimiz en yüksek duzeyde U.S yetkilileriyle ol- muştur. Sayın Başkan, Amerikan değerlenni gerçek- ten gelıştiren, dış politikada meşru bir hedefe doğru yürüyorsunuz. Birleşik Devletler'in in- san hakları uzerindeki pozisyonunu, Sovyet bloku dışındaki ulkelere, haiihazırda yapmış olduğunuz bu yayılmanın şu sıralarda Irak'ı da içine almasının uygun olduğuna ina- nıyorum. Sizin ve Başkan Yardımcısı Mondale'nin Vladimir Burkovsky ile yaptığınız son görüş- meler, sizin baskıb altındaki insanlar için duy- duğunuz büyük ilgiyi açıkça göstermiştir. 6 Mart 1975 Cezayir ihanet anlaşmasımn öncesı ve sonrası olaylarıyla maneviyatı kınl- mış Irak'taki 3 milyon Kürt, sizin ilgi ve dik- katinıze herkesten çok layıktır. Sizinle ve yardımcınız Mondale ile yapıla- cak bir görüşme onların moralini güçlendir- mede büyuk ölçüde katkıda bulunacak ve Kürt tarihindeki, bu en karanlık saatlerde, on- ların koşullarını tanımanıza yardımcı ola- caktır. Sizinle göruşmeyi buyuk umutla bekliyo- rum!'