Katalog

CUMHURİYET/2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 17 ŞUBAT1990 Kaldırılması Gereken Bir Hflkttm: TCK 438 438. maddenin sakıncası bu madde ile ilgili davalarda mağdureye failin fahişelik isnat etmesi durumunda, mahkemenın bu ıddiayı araştırma zorunda kalmasıdır. Bu ise özel hayatın gizliliğine olçusuz bir mudahale oluşturacaktır. Fahişelik bir meslek sayıldığına gore fahişelerin anayasanın "Herkes dilediği alanda çalışma ve sozleşme hürriyetine sahiptir" diyen 48. maddesinin getirdiği korumadan da yararlanması doğaldır. Doç. Dr. EMİN ARTUK, Doç. Dr. ALÎ RIZA OKUR, Yrd. DOÇ. Dr. HAYRETTİN ÖKÇESİZ Marmara Umversıtesı öğretım Uyelerı olum sıgortalanndan sağlanan hızmetlerden yarar- landırmıştır Goruluyor kı yasa koyucu, toplum ruh ve cınsel Anayasa Mahkemesı'nın 10 Ocak 1990 tanhlı Resmı Gazete'de yavımlanan TCK'nın 438 mad- desı ıle ılgılı kararı genış yankı uyandırdı Irza geç- mek ve kaçırmak fııllennın. fuhşu kendılenne mes- lek edınen kadınlara karşı ışlenmesı durmunda ce- zanın uçte ıkısının ındırılraesını ongören bu huk- mün ıptalı talebıtu reddeden Anayasa Mahkemesı kaıarı, değışık kadın derneklennden, partı temsıl- cılerınden, yazarlardan tepkı alırken (bkz Mıllıyet 12 1 1990, Tercuman 13 1 1990, Guneş 16 1 1990, Cumhunyet 16 1 1990, 19 1 1990), kararı haklı bu- lanlar da oldu (Turkıve 13 1 1990) Bu vazılarda TCK 438'ın ve Anayasa Mahke- mesı kararının genel bir değerlendırmesı vapılma- dı Bız bu yazımızda, once hukukumuzda genel ka- dınlarla ılgılı duzenlemeler uzerınde duracak, da- ha sonra TCK 438'e kısaca dokunacak, son ola- rak da Anayasa Mahkemesı kararının değerlendı- rılmesıne geçeceğıZ Hukukumuzda genel kadınlar hakkındakı temel düzenlemeye 1593 sayılı Lmumı Hıfzıssıhha Ka- nunu'nda (R G 6 Mavıs 1930, 1489) zuhrevı has- talıklarla mucadele amacıyla >er verılmış (m 103, 104, 128, 129) bu kanunun 3 babı "Umumı Ka- dınlar Hakkında AhkârrT'a avrılmış, 128 madde bu konuda bir de tüzuk çıkarılmasını ongörmuş- tur "Genel Kadınlar ve Genelevlerın Tabı Olacak- lan Hükumler ve Fuhuş yuzunden bulaşan Zuhre- vı Hastalıklarla Mucadele Tuzuğu'", Bakanlar Ku- rulu'nun 5/984 s 30 3 1961 tanhlı kararıvla kabul edılrruşveR G'de 19 4 196rde>ayımlanmıştır Tu- zuğun 15 maddesıne gore genel kadın, başkaları- nın cınsel zevkını menfaat karşılığı tatmın etmeyı sanat edınen kışıdır Tuzuk bu sanatın ıcra edıldı ğı yerlerı de genelevler, bırleşme verlerı, tek başı- na fuhuş yapılanevler olarak sıralamış, (16 17, 18) otel, pansıyon, mısafırhane ve benzerı verler bu amaçla kullanıhrsa, buralann da ruhsatsız açılmı> bırleşme yerı sayılacağını belırtmıştır (94) Tüzuğun amacı genel kadınların faalıyetını, sağ- hklannı dıizen ve denetım altına alarak bu yoldan bulaşabılecek cınsel hastalıkları onlemektır Bov- lece asıl amaç toplum sağlığını korumak olmakta- dır Tuzuğun bir başka amacı da fuhşa suruklenen- lerı bundan kurtarmaktır Tuzuğun 51 f maddesı evlı kadınları, 5 7 maddesı genel kadınları patron- lanna karşı, 108 ve 109 maddelerı fuhuştan vaz geçmek ısteyen genel kadınları korumavı amaçla- maktadır Ayrıca 506 sayılı Sosjal Sıgortalar Kanunu'na 29 6 1978'de 2167 sayılı kanunla eklenen ek mad- de 13, 1593 sayılı Umumı Hıfzıssıhha Kanunu nda belırtılen genel kadınları kapsamına alarak sosyal guvenlıklerını sağlamış, bunları ış kazası \e mes lek hastalığı, hastalık, analık, malulluk, yaşlılık ve sağlığı yönunden oldukça ağır bir gorev yuklenmış olan bu kadınlara sahıp çıkma>a, onlara gereklı hız metlerı goturmeye çalışmaktadır Bu tutum ıle TCK'nın 438 maddesı adeta çelışmektedır Şımdı 438'ı daha yakından ıncelevelım Yasalardaki dort değişik yol TCK'nın 438 maddesı ırzına geçılen >a da ka- çırılanın fuhşu kendısıne meslek edınen bir kadın olması halınde, faılın cezasının 2/3'une kadar ın- dınlebıleceğını, başka bir deyışle 1/ 3'unun verıle ceğını belırtmektedır Yasa, mağduremn sıfatım va- sal bir hafıfleücı neden sa>makla suçtan zarar go- renın sıfatı nedenıyle cezanın azaltılmasının ender örneklerınden bırını vermektedır Genellıkle ceza hukuku duzenlemelerınde mağdurun özel dunımu, cezanın azaltılmasını değıl arttırılmasını gerektır mektedır (TCK 414, 429, 431) Irza geçme ya da kaçırma fıılının fahışelere kar- şı ışlenmesı halınde vasalar dort değışık yol ızle- mektedır 1) Mağduremn surdurduğu hayat tarzını dıkka- te almayan, bu nedenle ırza geçme >a da kaçırma suçunun faılının cezasında ındırım yapma>an ka- nunlar Bu, genellıkle modern kanunların benım- sedığı sıstemdır 2) Fuhşu kendısıne meslek edınen mağdura kar- şı ışlenen ırza geçme fıılını suç saymavan kanun- lar Genellıkle eskı kanunların çözum volu budur Cermen Hukuku"nda ırza geçme fidının suç olması ıçın namuslu bir kadına karşı ışlenmesı gerekır 3) Mağduremn namuslu olup olmamasına gö- re ırza geçme ya da kaçırma faılının cezasında mut- lak ındırımın vapılmasını öngören yasalar 1889 halyan Ceza Kanunu m 350, TCK m 438 4) Hakıme cezada ındırım yapıp yapmama ko- nusunda takdır hakkı tanıyan yasalar 1975 Fede- ral Alman Ceza Yasası (§ 177/11) Cezada ındınme gıdılmesı, mağduremn "fuhuşla malufıyet ve ıffet durumunun" zabıta ve muhtar lıkça araştırılıp sabıt olmasına bağlıdır (>arg 5 CD 6 12 1983 tanhlı kararı) TCK 438'ın hukukumuzdakı ışlevını anlamak zordur Gerçekten fahışelığı suç saymayan, hatta vukarıda da açıklandığı gıbı, a>rıntılı duzenleme- lere bağlavarak serbest bırakarı bir hukuk duzenı, cınsel özgurluğun korunması bakırrundan fark ya- ratamaz, fahışelerı ıkıncı sınıf vatandaş sayarak, bunlara >apılan saldırıları daha az vahım olarak nıtelendıremez 438 maddenin bir başka sakınca- sı da bu madde ıle ılgılı davalarda mağdureye faı- lın fahişelik ısnat etmesi durumunda, mahkemeıun bu ıddiayı araştırma zorunda kalmasıdır Bu ıse özel hayatın gizliliğine olçusuz bir mudahale oluş- turacaktır Fahişelik bir meslek sayıldığına gore fa- hışelerın, anayasanın "Herkes dıledığı alanda ça- lışma ve sozleşme hurrıyetıne sahiptir" dıven 48 maddesinin getırdığı korumadan da yararlanması doğaldır TCK'nın obur maddelerınde de fahişe- lerin avnm vapılmaksızın korunduğu gorulmekte- dır Orneğın bir fahışeye tahkır maksadıvla (Bazı yazarlar bu maksadı dahı aramamaktadır) mesle- ğıne ılışkın soz sovlenmesı hakaret sayılmakta ve cezada herhangı bir ındırım vapılmamaktadır Avnı nıtelıklı kadınların kaçırılmaları >a da ırzlarına ge çırümesı sonuoı olumlen halınde de faılın cezasında bırındırımyapılmamaktadır(TCK 480,418 439) Bu nedenlerle TCK'nın genel espnsıne uymayan 438 maddenin ceza kanunundan çıkanlması gerek- tığı gıbı, Anayasa Mahkemesı'nın kararına ve ge- rekçelenne de katılma olanağı voktur Anayasa Mahkemesı kararımn gerekçesınde beiımldığıne go- re ıffetlı kadının zorla kaçırılma >a da ırzına geçıl- mesı durumunda onuru, toplumdakı ve vaşadığı or tamdakı sa>gınlığı, bu gıbı tullere maruz kalan ta- hışelere oranla daha buy uk ölçude zedeienır Yasa koyucu da genel ahlak ve kamu vararının korun ması açısından kaçınları ve>a ırzına geçılenın ıffetlı olup olmamasına gore farklı cezalar ongörmuştur Hangı eylemlerın suç sayılacağı, suç sayılan fîılle- re ne kadar ve ne tur ceza venleceğı, nelerın cezayı ağırlaştıracağı veva hatıfleteceğı, yasa koyucunun takdır hakkına gırer Y asa koyucu soz konusu hak- kını kullanarak anavasanın 38 ve İ7 maddelerın- dekı ılkelerı gozeterek cezaları belırlerken suçların ağırlık derecelerını ve venıden suç ışlenmesını on- leme ve suçluyu ıslah amaçlarını da goz onunde tu- tar Işte bu nedenJerle Anavasa Mahkemesı TCK'nın 438 maddesinin anayasanın 10, 12/1, 17 1, 19/1 maddelerıne avkırı olmadığı goruşun- dedır Katılmadığımız göriiş Bu göruşe katılamıvoruz Soz konusu suçlarda korunan hukuksal yaran oluşturan cırısel ozgurluk- ten, vanı ınsanın, hukukun ya da örf ve âdetm sap- tadığı sınırlar ıçınde cınsel ılışkıler açısından ken- dı vucudu uzennde serbestçe tasarruf edebılme hak- kından, herhangı bir ınsan gıbı fahışeler de yarar- lanır Jster ıffetlı ıster ıffetsız olsun herkes ınsan- dır Yukanda değındığımız gıbı yasalar da fahişe- lik yapmava ızın vermekte ve bunu aynntılı bıçımde duzenlemektedır lffetlı-ıffetsız ayrımı yapılamaz Fıılı suç olmaktan çıkaran, mağdurun ıffetı veya ıffetsızlığı değıl, rızasıdır Cınsel tlışkıde fahışenın rızası yoksa kışılığı ve cınsel ozgurluğü tecavuze uğ- ramıştır Av.ru bıçımde ıffetlı bir kadın da rızası ıle cınsel ılışkıde bulunursa karşı tarafı suçlamak ve cezalandırmak mumkun değıldır Rıza dışındakı unsurlar (kadının ıffetlı ya da ıffetsız oluşu) suçun oluşmasında etkılı olmadığı gıbı, <.ezayı da etkıle- memesı gerekır Bu nedenle TCK 438'ı ıptal etme- yen Anayasa Mahkemesı karan hukuk duzerumı- ze v e ana> asamıza uygun sayılamaz \ynca bırey - lerı mesleklerıne gore ıffetlı ıffetsız bıçımde ayır- mak, Anayasa Mahkemesı'nın goruşünun tersıne (s 14)suçuantırıcı etkı de >apabılır Gerçekten 438 maddenin varlığı, mesleklerı gereğı bu tur tecavuz lere daha sık uğramaları olasıhğı bulunan kadın- lara karşı, bu gıbı suçlara eğılımh olanların cesa- ret ve curetını amıracaktır Anayasa Mahkemesı karan, kullanılan bılgının mtelığı ve ızlenen yön- tem açısından da eleştırılebılır Anayasa Mahkemesı, TCK 438'de ongorulen 2/3 ceza ındınmımn, yasa koyucunun -Anayasa ıle sınırlı olmak uzere kendısıne tanınan takdır yet- kısı alanına gırdığını ve anayasaya aykın olmayan takdırlennın Anayasa Mahkemesı'nın denetım kap- samının dışında bulunduğunu ılerı surmektedır, çunku "Anavasa Mahkemesı, yerındelık değıl uy- gunluk denetımı ' yapmaktadır (R G 10 1 1990, s V) Doğru va da yanlış zorunlu ya da gereksız, bu anavasa vargısı kurahndan sonra atılacak olan ıkıncı adım, yasa koyucunun bu takdırının anava- saya u>gun oiup olmadığını sovlemektır \nayasa Mahkemesı aykırılık ıddıasının dayanakları olan ve anayasada ver alan eşıtlık, ozgurluk, guvenlık, ın- san onuru bağlamlarında ıfade edılmış ve ıkı yuz yıllık sıvasai ve hukuksai geleneğı bulunan ılgılı maddelerın bu vasa hukmu ıle ıhlal edılmedığını, kendısıne yasakladığım bıraz once soyledığımız bir "yerındebk" denetımı ıle ortaya koymaya çalış- maktadır Ugınçtır kı bu ret kararının arguman sıs- temının merkezınde onun eksenını oluşturan şu önerme ıle bir "yenndeuk" vargısı yer almaktadır "Irza geçmek ve kaçırmak suçlanmn fuhşu ken- dıne meslek edınen bir kadına karşı ışlenmesınde, bu kışının uğradığı zarar ıle aynı evlemlerın ıffetlı bir kadına karşı yapılması durumunda onun gor- duğu zarar eşıt sayılamaz" (s 13) "Boyle bir ka- dının uğradığı zararın daha az olması bu aynrrun haklı nedemnı oluşturmaktadır" (s 13) Bu- rada, bu "haklı neden" yargısırun elde edıldığı bılgı ıle kavnağı hakkında bırkaç soru sormak verınde olacaktır Boyle bir kadının uğradığı zararın (da- ha) az olduğunu nereden bılıvoruz7 Bu ne tur ve ne kadar bir zarardır9 Bu zararı ne ıle olçuyoruz9 Sonuç _ _ _ Bılgıler genellıkle uç grupta toplanır adı bılgı, bılımsel bılgı ve felsefı bılgı Kışılerın (vargıçla- rın da) gunluk vaşamlarında kullandıkları, "deneyım" denılen nedenselhk ılışkısı bir yasallık ıle kurulmamış, kopuk, daha çok önvargı bıçımınde görulen bılgılenne adı bılgı denır Hukukçular, hu- kuk dogmatığı dışında kalan ampırık arguman ge- reksınımlennı genellıkle bu bılgı alamndan alma- ya eğılım göstermektedırler Felsefı bılgı oldukça zahmetlı gelmekte, bılımsel bılgı, orgutlu ve uzun suren, sabır ısteyen uğraşları (hukuksal olgular araştırmasını) gerektırdığınden, gereksınım duvu- lan bılgı veterınce vargıcın ya da yasa kovucunun elının altında bulunmamaktadır Bu sağlam bılgı eksıklığı karşısında adı bılgının yanıtlayabıleceğın- den kuşku duvulan sorular şo>lece surdurulebılır Onurunun ve havsıyetının rencıde olmasında, ken- dısıne olan oz saygısını yıtırmesınde böyle bir ka- dına yeterınce zarar göremeyecek derecede bir duş- muşlufıl revâ görebılmek ıçın hangı nedenJer var- dır7 Bu gıbı kadınların "butun sosyal gerçeklıkle- rıne karşın onur ve haysıyetlerının, ıffetlerının ıh- lalınde hıçbınmızden gerı kalmavacak derecede za- rar gorebılecek bir duvarlığa ve ınanca sahıp ola- bıleceklennı duşunebılmek olanaksız mıdır 9 Daha da vahım olan başka bir sonuç Faılı ve fıılını 2 3 oranında mazur gosterebılmek ıçın sosval ve etnık sonuçlannın şımdıden kolaylıkla kestınlernevece- ğı bu "tazelenmış (dıskrımınasyon)" marıfetıyle mağdur kışıvı daha da mağdur etmenın açıklama- sını "doğrusu az bir zarara uğramıştır" dıyerek ge- çijtırmenın yukledığı sorumluluğun bıhncınde mı vız 7 TCK 438 'ın Anayasa Mahkemesı kanalıyla ıp- talı >olu bu kararla bellı sure ıçın kapandığından (A Y m 182'>e gore 10 vıl geçmeden a>nı nedenle Anayasa Mahkemesıne gıdılemez) bu hukmun va- sa koyucu tarafından bir an önce ortadan kaldırıl- ması gerekır DUZELTME Dun bu sutunlarda çıkan "Ermenı So- nınu ve Antlaşmalan" başlıklı yazı, Doç Dr Mrrvem Koraj'aaıtdeğıl Ist Unı Basın Yavın \uks Okulu öğ retım u>esısı>aset bıhmcı Dr Nurşen Maztci'yaaıttır Du- zeltır özur dılerız EVET/HAY1R OKTMAKBAL İş İşten Geçtikten Sonra!.. Bılıyor musunuz ırtıca çok tehlıkelı ımış 1 Laıklıkten hıçbır za- man ödun vermememız gereklı ımış Laık ılkelerden uzaklaşma- malı, bu soruna dıkkat etmelı ımışız Bu konuda ıdarecılere önem- lı görevler duşuyormuş 1 'Turkıyeyı karanlıklara surukleyecek ha- reketler konusunda dıkkatlı' olunmalı ımış 1 Bu uyarıları yapan kım 7 Irtıca tehlıkelı boyutlara ulaşabılır dıyen kım? Sıkı durun Sayın Kenan Evreni Eskı Genelkurmay Başkanı- mız, Orgeneralımız, Devtet Başkanımız, daha sonra da 'tek aday' olarak kendını halkoytamasıyla bırlıkte seçtırten cumhurbaşka- nımız tarıhe TC'nın 7 Cumhurbaşkanı olarak geçecek olan kışı Sayın Evren'ın ıkı yıl devlet başkanlığı, yedı yıl cumhurbaşkan- lığı dönemını hep bırlıkte yaşadık Dın sılahını kullanmaya kal- kışmanın çok yanlış bir tutum olduğu kımbılır kaç bın yuz kez yazıldı söylendı Okullara zorunlu dın dersı kımın zamanında yerteştırıldı'' Alaturk'ün devrımlerını savunan CHR TDK, TTK gıbı kuruluşlar kımın ıktıdarı zamanında kapatıldı 9 Halkevten, ışçı sen- dıkaları, ılerıcı dernekler kımın buyruğuyla ortadan kaldırıldı, kı- mın buyruğuyia hapıslere tıkıldı bu örgûtlerın önde gelen kı- şılerı? Şımdı Marmarıs'tekı koşkunden korfeze bakan emeklı orge- neral anılarını yazarken butun bunları düşünmekte mıdır'' Çan- kaya'dan ayrılmadan önce TV'ye bir demeç vermış ırtıca konu- sunda Ama TV bu sozlen yayımlamamış Bırden anımsadım hepımızın ızledığı bir olayf Saytn Evren 'Rabıta' konusunda Is- tanbul Gazetecıler Cemıyetı nde bir basın toplantısı yapmıştı Ora- da soyledıklerını unutmak olası mı'' Uğur Mumcu'nun 'Rabıta' ıçın yayımladığı yazı dızısındekı gerceklere ınanmadığını belırt- mış, şöyle söylemıştı "Bir gazetecı arkadaşımız araştırma yapmıştır Zor bir ıştır Tak- dırle karşılarım, ama yorumuna ıştırak etmem Işte o yorumları okuyunca arkasında başka maksat arıyorum " Mıllıyet'te Sayın Evren'ın ırtıcaın ne kadar tehlıkelı olduğunu belırten sözlerını okuyunca 'acaba bunda da başka bir maksat mı var' dıyenler olmayacak mıdır1 ? Emeklı orgeneralın gıdera- yak 'ırtıcaya dıkkat etmelıyız uyansında ne gıbı 'gızlı bır maksat olabılır'' Demek dokuz yıllık ıktıdarımn son gunierınde ulkenın karanlık bır uçuruma doğru gıttığını görebılmış Ama bu sozlerı- nın TV'de makaslanmasına da ses çıkarmamış1 Açtım Mumcu'nun 'Rabıta' krtabını 'Muslım Wor1d Lıgue' adı- nı taşıyan örgütün 1yı amaçlar taşıdığına ınanan Başbakan Ulu- su neden sonra bu orgütün Rabıta'nın ta kendısı olduğunu oğ- renmışi O gunlerde yayımladığım bır yazıda şöyle demışım ' Bırtakım devlet adamlarımız polıtıkacıiarımız nıce nıce doğ- ruları ancak emeklı okjuktan yönetımın başından ayrıldıktan son- ra oğrenıyorlar Ne acıdır bu1 Rabıta örgutune yardım kararna- mesmı Ulusu'dan başka Turgut Ozal Kaya Erdem, llter Turkmen Sadık Şıde Cıhat Baban, Mehmet Ozgunes de ımza/amıs ta- rıh 24 Nısan 1981 ' MGK da bunu benımsemış, Devlet Başkanı Kenan Evren de ımzalamış Sayın Evren anılarında bakın daha neler dıyesıymış '12 Ey- lul dönemınde ıstenmeyen bazı yanlışlar yapıldı Duşunce öz- gurlüğunun sınırlarının genışletılmesı konusunda hassastım Bu- nu bıraz daha yumuşak tutabılırdık ' 'Ben yalnız değıldım Ça- lışmalar bır ekıp bunyesınde ele alınıyordu O ekıbın kararına saygı duymak gerekryordu Ben bazı duşuncelere katılmasam da ekıp ruhunu zedelememek ıçın ses çıkarmıyordum Bu yuz- den de ıstemedığım bır yapılanma oldu bazı konularda" Oysa o gunlerde turlu engellere, yasal zorlamalara, sansur- lere, savcılıklara çağrılmalara hatta hapıs cezasına çarptınlma- lara karşın yıne de yazarlar çızerler, Dılım ve duşunce adamları bır ekıp'ın öğutledığı tutumların yanlışlığını belırtıyorlardı Na- dır Nadı gıbı başyazarlar bu yuzden hapıs cezalarına çarptırılı- yordu Ortaya çıkarılmak ıstenen anayasanın ve bu anayasaya bağlı yasaların çağdışılığı, yararsızlığı belırtılıyordu Sayın Evren ve arkadaşlanna yobazlığa bağnazlığa prım vermemelerı ıcın kaç uyarı yapıldı 1 O gunlerın Mıllı Eğıtım Bakanı Sayın Sağlam a bıle bu konularda duşuncemı acık açık soyledığımı unutmuyo- rum Zorunlu dın derslerının ırtıca eylemını guçlendıreceğını bu tutumun Kemalıst devrıme ters dustuğunu, acısını daha sonra- kı yıllarda çekeceğımızı Şımdı kalk Marmarıs'tekı köskunden Bazı yanlışlıklar yaptık de ıstedığın kadar' Iş ışten geçtikten, Ataturk devrımı Ataturk' dıye bağıra bağıra tanınmaz bıçıme sokulduktan sonra 1 Prof. Muammer Aksoy 9 dan Aııılar... Çok değerli bir kimse olan Muammer Aksoy, alçakça bir cinayete kurban gitti. O; insan kışiliği; >oırt sevgisi, üstun çalışkanlığı, zekâsı, cesareti, yenilmez mucadele gucu, geniş kulturu, Ataturk ilkelerine ve demokrasiye olan sarsılmaz bağlılığı olan bir bilim adamı kımliğiyle gonullerde taht kurmuştur. Y. Müh. İHSAN TOPALOĞLU Neredeyse 50 yıl olacak, Zurıch'te kurmuş olduğumuz "Turkelı Turk Oğrencı Derneğı" nın teknık kökenlı arkadaşlarca hazırlanan tu zuğunu goruşuyorduk O gunlerde hukuk doktorası vapmak uzere aramıza katılan Mu ammer ^ksov da toplantıda bulunuvordu Tartışmalar sırasında maddelerı eleştırıvor, çoğunun "Dernekler Yasası'na" aykın oldu- ğunu belırtnordu Sonunda demek tuzuğu nun hazırlanması gorevı ona verıldı Aksoy '- la ılk kez 1943 yılında bu koşullar altında ta nıştım * • * Muammer'uı Zunch'te bu ılk bulunuşu de- ğıldı Daha önce 1939 yılında Avrupa sınavı- nı kazanarak avnı kentın unıversıtesıne yazıl- mış, ancak II Dünya Savaşı'nın başlaması uzerıne daha fazla vurtdışında kalmanın doğ- ru olmavacağı, askerlık görevının bır an on ce yapmak gerektığı ınancı ıçınde yurda don muştu Takdırle karşılanması gereken bovle bır davranış, onun yurt sevgısını, gorev aşkı nı gostermek bakımından onemlıdır Hele toplumumuzda, vaşları kırklara vardığı hal- de, yasalara aykın olarak vatan hızmetını er teleyen devlet buyuklennın var olduğunu du şunecek olursak bu hareketın sovluluğu da- ha ıvı anlaşılır Daha sonrakı yıllarda Muammer Aksoy der- nek çalışmalanna coşkuyla katılarak perşem- be akşamlan yapılan kultur toplantılannda et küı kışılerden bın oldu Yurdumuzun demok- ratık bır duzene kavuşması gerektığını ılk ola rak o ortaya attı. • * • Aksov'un Batı muzığı kulturu de yuksek- tı Beethoven'nın 9 Senfonısı'nı bıze o açık- ladı Bu ara var gucuvle Almanca oğrenme ve yalışıvor kultur hareketlennı yakından ız- lıvordu "Evlılık dışı çocuklar" hakkında ha- zırladığı 1400 sayfalık doktora tezı, sınınnı aşarak bır el kıtabı halıne gelmıştı Eser, ho- cası tamnmış bılım adamı Prof Dr Egeer'ın deyışıvle 'Alman tıtızlığını de aşan bır cıddıyetle" hazırlanmıştır Nufus sa>ımı ıçın 1950 vılında vurdumuza davet edılen tsvıçre'ü uzman ıse bovle bır tezın 30 vıldan ben vazıl madığını sovluyordu • * • Turkıye'vedondukten sonra 1950 vılların da mucadelelı geçen gunlerıru hep bılıyoruz. Inandığı konularda pervasızca verdığı savaş- lar nedenıyle gozaltına alındığı da oluyordu 2"" Mavıs Devrımı gunu 28 Tumende tutuk lu bulunuvordu Mıllı Bırlık uvelerı tarafın dan oradan alınan Muammer Aksoy'un ılk aradıklarından bın de ben oldum Turkıye Petrollerı <\nonım Ortaklığı Genel Mudurlu- ğu'ne yenı atanmış bulunuvordum Devnm ruzgârlarının bana da dokunabıleceğı kuşku- suvla benı aramıştı Bu tutumu ıle zor gun- lerde dost ve arkadaşlanna ne kadar bağlı ve vefalı olduğunu gosterıvordu * * • Petrol konu^u vurdumuzda guncelleşmeye başlamıştı Sanavı Bakanı ve Petrol Daıresı ıle aramızda 6326 saulı vasanın 2 maddesi- nin anlamı bakımından goruş farkı ortaja çık- mıştı Bıze gore ham petrol ıthalı ıle çalışa- cak rafınerılerın uretımı, >erh uretımı sınır- lavıcı ya da tamamen durdurucu olçulerde ol- mamalıydı karşı goruş ıse yabancı şırketle- rın ıstedıklerı kadar ham petrol ıthal edıp ış- leyebıleceklerını kabul edıvordu Bu cıddı du- rum karşısında guvlu bır hukukçunun goruşunu almak gereksınımını duvdum O sı- rada benı zıyarete gelen Muammer Aksoy'a konuvm açtım, yasayı ınceleyerek goruşunu bıldırmesıni nca ettım Bır gunluk sure ıste- dı Ertesı gun bızım goruşumuzun doğru ol- duğunu belırterek savunmasını ucretsız ola- rak ustlenebıleceğım soyledı Israrım karşısın- da ulusal davalarda herhangı bır karşılık al- mavacağını belırttı Danıştav'a dava açarak aleyhımıze olan Bakan kararını ıptal ettırdı Onun bu özverılı ve örnek davranışım sonra- kı mucadelelı yıllarda bırçok kımseye, ozel- lıkle kımı polıtıkacılara anlatmakta guçluk çektım • * • Muammer Aksov ulusal petrol davasını, CHP ıçınde v e yurt olçusunde surdurdu 1967 yılında Berlın'de bulunurken aym konuda ge- nış araştırmalar yaparak zengın bır belgelık (arşıv) hazırladı Izleyen yıllarda polıtıkada da buyuk mu- cadeleler verdı Ortanın solu duşuncesımn ba- şanva ulaşması ıçın çok çaba harcadı CHP'nın 18 Kurultayi'ndaSaynn Bulent Ece- vıt'ın Genel Sekreterhğı kazanmasında ve onu takıben 4 Olağanustu Kurultav'ın olumlu so- nuçlanmasında buvuk emeğı geçtı Butun bu hızmetlerıne karşın partı yonetımınde daıma olumlu bır anJayış gorduğu de soylenemez • * • Son olarak Akso> un bır ozellığını de >az- madan edemeveceğım Partı ıçı mucadeleler de bazı kez rahmetlı Ismet Inonu'vle ters duş- tuğu olmuştur Tartışmalarda ve daha sonra yayımladığı vazılarda Paşa'va karşı sert çıkış- larda bulundu Son göruşmelenmızın bırın- de ıse o zamankı davranışım bugun artık hak- sız bulduğunu ve uzulduğunu beyan edecek kadar ruh asaletı ve olgunluk gösterebılmış- tır • • • Çok değerlı bır kımse olan Muammer Ak- soy alçakça bır cınavete kurban gıttı O, ın- san kışılığı, vurt sevgısı, ustun çalışkanlığı, zekâsı, cesareti, yemlmez mucadele gucu, ge- nış kulturu, Ataturk ilkelerine ve demokrasi- ye olan sarsılmaz bağlılığı olan bır bılım adamı kımlığıvle gonullerde taht kurmu^tur Olumu her bakımdan buyuk bır vıtırımdır PENCERE HALKIMIZA BAŞSAĞLIĞI DİLİYORUZ Yönetıcilerın ılgisızlığı ve duyarsızlığı sonucu 67 maden ışçısi yaşamını yitırdi. Bu ölümlerın nedenı ış kazası olarak kabul edılemez. İşçının uyarılarını dinlemeyenler cınayet işlemışlerdir. Cinayetı ışleyenlerden yasal olarak hesap sorulmasını, ış cınayetlerine son verecek tedbırlerin alınmasını talep edıyor, maden işçılerıne ve tüm halkımıza başsağlığı dıliyoruz. SHP İSTANBUL İL YÖNETİM KURULU OZEL BORA SURUCU KURSU Kayıtlar devam etmektedır Ofcul Ûsküiar Kozyataiı: Maltepe: Tanbya: Çailayan: 343 67 82 362 47 33 352 21 21 162 08 18 146 M 30 LISKUR SÜRÜCÜ KURSU Surucu belgesı bızden alınır Kadıkoy 336 02 79 E r e n k o y 359 30 68 M a l t e p e . 352 24 21 Dlckens'tan Bugüne.. . Televızyonun 3'uncu kanalında Dıckens'ın yaşam oykusunü ızlıyor musunuz' Dıckens 19'uncu yüzyılın en büyuk romancılarından bırıdır, ünu gün geçtıkçe arttı 20'ncı yuzyılda yazarın romanları bırbırı ardı- na filme çekıldı, televızyon dızılerıne konu oldu, kıtlelere yayıldı Ingılız romanına toplumsal gerçekçılığı Dıckens'ın getırdığı söv- lenır Kuşkusuz bu savda bır gerçek payı var, yazarın çocuklu- ğunda yaşadığı ortam benlığıne öylesıne ışlemıştı kı başka bı- çımde yazamazdı 19'uncu yuzyıl Ingılteresı bır yanda Brıtanya Imparatorluğu'nun gorkemını surerken, öte yandan servet - se- falet çelışkısınde ınanılmaz bır uçurumun dıbı görunmez derın- lığını yaşıyordu Kapıtalızmın uluslararası sermaye bırıkımınde çocukların büyuk emeğı geçmıştır Dıckens kuçücuk yaşta şa- rap fabrıkasında çalışıyordu Babası borçları yuzunden cezae- vıne atılmıştı Charles Dıckens, bütün romanlarında sefaletın edebıyatsız ger- çeklığını yansıtmıştır Dıckens, gazetelerde parlamento muhabırlığı de yaptı Butun dunyada "demokrasının beşığı" dıye anılan Ingılız parlamento- su yazarın kalemınde uç sozcüktur "Ulusal çopluk yığını' ' 1842 de Amerıka'ya gıden Dıckens -kendı deyışıyle- "aşağılık bırbasın" ve 'duzmece bır demokrası" buldu, bu dûşüncelerını de yazıp yayımladı 19'uncu yuzyıl bır yana, 20'ncı yüzyılın başında bıle Amerıka bugun hıç kımsenın ıçıne sındıremeyeceğı bır zulum ve somu- ru duzenınde lıberalızme talım edıyordu 10-15 yaşları arasındakı çocuklar fabrıkalardave madenlerde çalışıyorlardı Zamanın ol- dukça ünlu yazarlarından John Spargo Pennsylvanıa ve West Wırgınıa komur madenlerındekı manzarayı şoyle çızıyor ' Çocuklar oluklar uzerıne eğılerek, saatlerce yıkama makıne- lennden hızla geçen taşkomurun ıçındekı taş parçalarını ve sup- runtülerı ayıklarlar Ikıye kattanmak zorunluğundan bıçımlen bo- zulur Ihtıyar adamlar gıbı kamburiaşırtar Kömur serttır Bu yuz- den elın kesılmesı, kırılması gıbı kazalar sık sık görulur Bazen daha kotusu olur müthış bır çığlık ışıtılır bır çocuk kendısını ma- kıneye kaptırmıştır, parçalanmıştır ya da oluğun ıçınde kaybolmuş- tur Komur kırma bölümünü kara toz bulutları kaplamıştır Bır de- • fasında yarım saat bu yerde durup çalısmayı denedım, ama ola- naksızdı Oysa bu ışı yapan on ıkı yaşında çocuklar vardı, hıçbırı okuldan ıçerı adımını bıle atmamıştı" 19 uncu yuzyılda ve 20'ncı yüzyılın baş/ndakı lıberalızmın acı- masız düzenını dıle getıren pek çok unlu unsuz, değerlı değer- sız yazar vardır Batı kapıtalızmı bu surecten geçtı daha dun de- necek kadar yakın zamanda, zulüm toplumda kol gezıyordu • 1980 lerde askerı darbenın zoruyla sozde lıberalızme oturtul- du Türkıye Sankı 19 uncu yuzyılı yaşıyoruz sosyal devlet ılkesı bır yana ıtıldı demokrası hak getıre 1 Anadolu'da komur madenıne ıne- rek Turk ışçılerının çalıştığı yerlerı ınceleyen Polonyalı uzman- lar dıyorlar kı '— Bız bu madene köpek mdırmeyız" Oysa bız bununla da yetınmıyor grızu patlamasından sonra ışçılerın uzerıne beton dokuyoruz Amerıkan tütun şırketlerıne ktyak çeken yönetım tütun ekıcılennı açlığa mahkûm edıyor Ekı- cıler ayaklanıyor karayollarını kesıyor, demıryollarını tutuyor Zu- lum duzenıne başkaldıran gençlerın uzerıne polıs ateş açıyor Servet- sefalet uçurumunun toplumdakı derınhğı ınsanın başını donduruyor mıdesını bulandırıyor Fıkırlen yuzunden gazetecı- lerı ve yazarları zındanlara atıyoruz Yıne de "araöes* kapıtalızmın alaturka lıberalızmınde" serma- ye bırıkımını gerçekleştıremıyoruz * Pekı, bır yazar bır rcmancı bır öykucu bır gazetecı bu or- tamda kalemı elıne aldığında ne yazacak 9 Kalemler buyuk sermaye sahıplerının uşaklığına mı talım ede- cek'' Yâşam oykusu televızyonda oynayan Uıckens gorduğünu ve yaşadığını yazdı Turkıye'nın yazarı gormedığını ve yasamadı- ğını mı yazacak? PANEL Demokratık ve Laık Cumturıyete evet mezhep egemenlığıne hayır LAİKÜK AÇIS1NDAN SÜNNILIK ALEVİÜK UZERINE SÖYLEŞİ KONUŞMACILAR llhan SELÇUK {Gazetecı yazar) Rıza ZELYUT (Gazetecı-yazar) Bahn ZENGIN (Refah Partısı MKYK Kurulu Uyesı) I. ZEKf EYUBOGLU (Yazar) Cemal ÖZBEY (Avjkat) Huseyın GULSEVEN (Çağdaş Dıvnğı Gazetesı Yazı Işl Mö ) Prof Dr Bahriye UÇOK (SHP PM Uyesı) YER CAĞALOĞLU-Gazetecıler Cemıyetı Korferans Satonu TAmH 18 02 1990 PAZAR . . . . SAAT 14 18 aras DIVRIGI KULTUR DERNEĞI IŞÇILERIN SESİ görevten • Yenı Çeltek katlıamının sorumlusu 12 Eylul ve < netımlerıdır • Sorun DISK'ı yaratmak değıl, aşmaktır • Melih Pekdemir: "Mucadele ve orgu bırlıkte ele alınmalı " • El Salvador: Devrımın son asa • tsyerı komıte ve konseylennı^^iBlım • IstanbulDağıtım CEMMAY. AnkaraDağıtımADAŞ Gazetemız Istanbu! Ankara Izmıt Adana \e Izmır burolarından edmılebıhr Istanbul Buro Prof Kaz m limaıl Gurkan Cad 3 5 Hudaverdı Han Ca|aloglj Ist Ankara Buro Adakale Sk \ o 16 6 Yenışchır Ankara Izmıt Buro kemalpaşa \Uh Eskıhamam Sk No I A 82 Izmıt Adana Buro Inonu Cad ^>dın Işhanı K.al 5 No 6j Izmır Buro Kdhraman Vlescıt Mah 842 Sok No 9 • Danışıklı ışgallere hayır' •SHP nereye9 *Azerbaycan ışgalı^Kurt- ler ıçın yenı polıtıkalarA-Unıversıte gençlığiAM Oruçoğlu ıle her konu- da*-Yenı temelde bırlık*Beşı kadın gerılla B A Y I L E R D E BuSayıda: E Z M N C U K Gencer Karahan Oruçoğlu Şahan Şener Uras Turkoğlu Nutus cuzdanım sıgorta kartım ve 'V.enıkaramursel kredı kartım kavbolmuştur Hukumsüzdur GÜLAİ YÜKSEL AaKAYBIMIZ Çok kıymetlı variığımız BAKİ DERECİ vefat etmıştır Cenazesı 17 Şubat Cumartesı gunu Sultanahrnet Camısrnde kıhnacak öğle namazından sonra Umranıve Mezarlığı'nda toprağa venlecektır Tum dost ve sevenlerıne duvurulur <\Ilah rahmet evlesın AILESt