Katalog

19 ARALIK 1990 EKONOMİ CUMHURtYET/13 SERBEST PİYASADADÖVtZ ABODobn Batı Alman Martı bv»çt» Frangı HoftndaRorini tncpz Sterhrh Frânss Frangı 10OhalyanUrcti S.A.ftyali AvuttucyaŞiM 2680 19» 2255 1715 5580 568 256 755 277 Sattş 1965 2260 1720 5630 573 260 763 280 2872 ALTINfiÛMÛŞ Cumhunyet Reşjt 24 aytr artın 22 ayar bHeak 9 O O û VafaftMk Altm ö n u t N t n HafcAltm M.Bantaaı 1 Ore t 231.000 270 000 34 950 31450 427 194 000 193 000 190.500 376.05 Sate) 234.000 280.000 35.050 34.500 457 199.000 196 000 194 500 377.65 Tl biMankı Ort. Fao (*) 64.97 Turizmde evdeki hesap çarşıya uymadı Turizm YatırımcılarıDerneği'nin 11 bin yatak kapasiteli20 tesisle ilgili gerçekleştirdiği araştırmaya göre bu tesisler ortalama yüzde 200 maliyet artışıyla bitirilebüdi. Devlet, Kaynak Kullanımını Destekleme Primi ödemelerini geciktirdi. Prim ödemeleri, öngörülenin yüzde 50'sini geçemedi. CEMHAMULOGLU Özer Çiller mahkemede • tstanbul Haber Servisi — DYP'nin ekonomiden sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Tansu Çiller'in bankacı eşi özer U.Çüler hakkında "kooperatifler kanununa muhalefet" suçlamasıyla 2 yüa kadar hapis istemiyle dava açıldı. Boğazici sırtlanndaki "Bizim Vadi" yapı kooperatifi ile ilgili olarak açılan dava Sanyer Asliye Ceza ile tstanbul 2. Ağır Ceza Mahkemeleri arasında çıkan uyuşmazhk sonucu Yargıtay 3. Ceza Dairesi'ne sevk edildi. tddianamede Yönetim Kurulu Başkanı özer Çiller'in kooperatifle ticari ilişkiye girerek şahsi kazanç sağladığı ileri sürülerek 1163 sayılı yasa gereğince 6 aydan 2 yıla kadar hapsi isteniyor. Hemşire eylemi • ADANA (AA) — Çukurova Ünivcrsitesi Tip Fakükesi Balçalı Hastanesi'nde görev yapan bir grup hemşire ve yardımcı personel, memur maaşlarına yapılan zarnlan protesto amaayla dün yemek boykotu yaptı, hastane bahçesinde gösteri düzenledi. Yemekhane önünde öğle saatlerinde toplanan 100 kadar hemşire ve yardımcı personel, alkış tutarak hastane bahçesine kadar yürüdü. MESfftenlokavt • BURSA (AA) — Türk Metal Sendikası'nın 26 aralıkta greve çıkacağını açıkîamasından sonra, MESS'in 16 aralıkta aldığı lokavt karan Bursa'daki 24 işyerine dün asıldı. DTO'nun 8. yıldönümü • İSTANBUL (AA) — Deniz Ticaret Odası'nın (DTO) sekizinci kuruluş yıldönümü kuüandı. Istanbul Hilton Oteli'nde dün akşam düzenlenen baloya, Devlet Bakanı Ibrahim özdemir, Ulaştırma Bakanı Cengiz TUncer, TOBB Başkanı Yahm Erez, bazı milletvekilleri ve çok sayıda davetli katüdı. oranında abnmış, turizm yaünnlan- nın teşvikinde önemli bir işlev üstk- Turizm yatınmlannda, "evdeki he- n e n K»ynak Kullanınmn Destekleme sap, çarşıya uymuyor." Çünkü devlet, Pritta ' yaünm arasında, ongoriüenın kâğıt üzerinde vermeyi kabul ettikle- y*2 *8 50 '8 *»1 feçmemişür. Ozkaynak rini, zamanmda ödemiyor. Finansman o n m ı > t i z d e 2 5 " 3 0 o l »r »k planlawna- sisteminin turizm sektörünün koşuUa- ™Ml k a r * u l v ü w l e 3 5 " 4 0 oramnda öz- nna uygun olmaması da yatınmcıla- k«y««k kullaıulmak zoranda kalın- nn proje başında yaptığı hesaplan ait «"»"• *™d* « « « oraıunda kısa va- üst etmeye yetiyor. Turizm Yatınmcılan Dernegi'nin (TYD), 1986-1989 döneminde yapılan 20 tesis üzerinde gerçekleştirdiği araş- tırma, bu olguyu açıklayan önemligy bulguları içeriyor. deli kredi knUanümak zoranda kalın- mıştır. Köprü kredi anlamında knlla- nılan ve TL'ye çevrilmesi bekleoeiı dö- viz bazlı krediler, yüzde 40 oranında gercekleşmiştir." Başladığı yatınmı bitirebilmek için 'ağır' borç yükü altına giren yatınm- Yatırım maliyetleri 360 milyar TL cüar, arz-talep dengesinin artan yatak olan ve yatınm sırasmda 210 milyar sayısı ile birlikte bozulması sonucu, TL tutannda kredi kullanan 11 bin ya- beklediği doluluk oranını sağlayamı- tak kapasiteli 20 tesis üzerinde yapı- yor. Yine aynı araştırmamn 'işletme- lan araştırmanın özet sonucu şöyle: pazarlama' yönünden sonuçlan bu ol- "Bu tesisler, yaünm maliyetleri en guvu acıklıyor: az yüzde 100, ortalama olarak ise yüz- "Oda-yatak sattş fiyatlan planla- de 200 oranında artışla biıirilebUmiş- nandan yüzde 20-40 oranlan arasın- Ür. Öngöriilen krediler yüzde 50-60 da eksik gerçckleşmiştir. Doluş oran- 'Körfezturizme yaradı'ANKARA (Cumhariyet Biirosa) — Tu- rizm Bakanı Ü- han Akttzüm, Körfez krizin- den sonra alı- nan siyasi ka- rarların Türk turizmini olum- suz degil olum- "han Aküzüm lu yönde etkilediğini be- lirterek "Körfez krizinde tarafsız kalsaydık Törldyt'ye mirjroniarca tn- rist nü gelecekti, bn tnristler Knba'- dan Yemen'den mi gelecekti?" diye konuştu. Aküzüm, TBMM genel kurulun- da bakanlığının bütçesini savunur- ken turizme geç başlandığını belir- terek 1990 geçici verilerine göre tu- rist sayısının yüzde 18.4'lük bir ar- tış ile 5 milyona, turizm gelirlerinin de ytizde 28 artışla 3.1 milyar dola- ra yükseldiğini savundu. Aküzüm, Körfez'de bulunan ABD'li askerlerin Türkiye'ye gehne- lerinin turizm açısından önemine de deginerek, "Biz işin paraanda pu- lunda değiliz. Bu askerler aileleri ile Utik gelecekler. Onlaria beraber bunlan göstermek için CNN, BBC de gelecek, tşte alın size 1 milyarlık yaünm" şeklinde konuştu. lan ise ptanlanandaa yüzde 15-25 ora- nında eksik gerçeUeşmiştir. GeneUikk nisan-ekim aytan arasında etkinlik gösteren testsierin ortalama dolulnk oranlan ortalama yüzde 65-75 arasın- da degşmiştir." Bu sonucu doğuran etkenlerin ara- sında yabancı tur operatörlerinin ta- kındıgı tavır da önemli bir yer tutuyor. TYD Finansman Komitesi Başkanı Ydmaz Türkeri, bu durumu şöyle de- ğerlendiriyor: "Önceleri pazardan pay almak için biUnçli olarak yüksek flyatlan kabul eden yabancı tur operatöıieri, olayı kontrol altına aldıklannı anlamalan ile birlikte fiyatlan ortalama yüzde 35-40 oranında indinraiş ve büyük öde- me yükleri altında bulunan yeni tesis sabiplerini korkutmuş, asın fiyat düş- melerine neden olmuştur." TUrizm yatınmcüannm 'finansman' sorunlan ise şöyle sıralamyor: • Turizm sektorünün özeUiklerine uygun kredi şartlannın sağlanmama- sc Genellikle 10-12 yüda geri dönen tu- rizm yatınmlan için Türkiye'de veri- len krediler odemesiz sürelerinin ve ge- ri ödeme vadelerinin kısalıgı nedeniyle sorun çıkanyor. Türkiye'de en iyi şart- larda bir turizm yatınmı için 2 yilı öde- mesiz, 5-6 yıl geri ödemeli kredi veri- liyor. Verilen kredilerin faizlerinin yük- sek olması ve kredilerin bir bölümü- nü oluşturan döviz seçiminde yapılan hata önemli somnlardan birisini oluş- turuyor. Kredilendirmeyle ilgili bu temel so- runlara bir de alınan kredilerin zama- nında ödenmemesi ekleniyor. • Reeskont sisteminin çahşmaması: Bu konuda yatınmalara verilen gü- vencelerin yerine getirilmemesi hesap- ları altüst ediyor. Reeskont faizlerinin yükseltilmesi ya da reeskont oranlan- nın düşürülmesi gibi önemli kararla- nn hiç beklenmedik anlarda birdenbi- re alınması, yatınmcılan güç durum- da bırakıyor. • Turizm yatınmlannda önemli bir tesvik maddesi olan Kaynak Knllanı- mım Destekleme Primi'nin (KKDP) ödenmesinde çok gecikilmesi ve tama- numn bir türlü aluamamast, finans- man sorunlannın başında geliyor. Çünkü hesabını devletten alacağı KKDP ve kredileri zamanında odene- cek şekilde yapan yatuımcı, bu öde- meler gecikince başladığı yatınmı bi- tirebilmek için piyasadan kısa vadeli ve yüksek faizli köprü kredi almak zo- runda kalıyor. Sonuç olarak sağlıksız fınansmarun getirdiği aşın yüklere ek olarak işlet- me döneminde karşılaşılan olumsuz pazar koşullan, alınan kredilerin za- manında ve gereken miktarda geri ödenmesini güçleştiriyor. lürizm sek- torünün temel finansörü Türkiye Kal- kmma Bankası yetküüerinin demeçleri de bu gerçeği vurguluyor. Çünkü ban- kanın açıklamalan son iki yıldır kre- di geri dönüş oranımn yüzde 30'lan aşmadığırn belgeliyor. Turizm yatınmcılan sağlıklı bir ya- pıya kavusabilmek için devletten des- tek bekliyorlar. Bu isteğin gerekçesini Yümaz Türkeri şöyle formule ediyor: "6. Bes Ydlık Plan nedeflertne (300 bin yeni yatak) alaşılabUmesi, dotayı- sıyla Türkiye'nin kalkınmasnda tn- rizmden beUenen katkıam abnabtt- mesi için Körfez krizinin de cddlcrini dikkate alarak mevcnt ve gelecekteki yaünmlar için ciddi önlemlerin gerek- tigi anlasdmaktadır." Borsada luzlı iniş, yavaş çıkışHaftaya kötü başlayarak ilk seansta 458 puan birden kaybeden İMKB endeksi, dünkü seansı binde 9'luk artışla kapattı. Oldukça başarısız bir halka açılma gerçekleştiren THY'ye ait hisse senetleri borsada da ilgi görmüyor. THY'ye 2700 liradan alıcı çıkmadı. mazlık üzerine tekrar 3 binli pu- anlara gerilemişti. Geçen hafta sonunda ise Irak'ın, ABD'yle görüşmekten vazgeçtiğini açık- laması endeksi 458 puan birden düşürmüştü. Ancak hızh fiyat düşüşü bir gün sürdü. Borsanın dünkü seansırun ortalannda ön- ceki günün kapanış fıyatlann- dan gelen alış emirleri üzerine fıyatlar toparlandı ve pazartesi günü 3407 puana gerileyen en- deks 31 puanlık artışla 3438 pu- ana yükseldi. Dünkü seansın sonunda he- men hemen tüm tahtalarda ön- ceki günün kapanış fiyatlan se- viyesinde alış emirleri bulundu- ğu gözlendi. Enka Holding, Good-Year ve Pınar Et hissele- rinde alış emirleri tavan fiyata kadar çıkmasına ragmen bu tah- talarda satıcının otmadığı görül- dü. Polylen, Feniş Alüminyum, Tekstilbank hisselerine ise taban Ekonomi Servisi — Hisse se- nedi fıyatlanndaki dalgalanma sürüyor. Gecen hafta sonunu 3865 puanla tamamladıktan sonra, bu haftaya kötü başlaya- rak ilk seansta 458 puan birden kaybeden tMKB Endeksi, dün- kü seansı binde 9'luk artışla ka- pattı. Körfez krizinin başladığı 2 ağustos tarihinden bu yana Bağ- dat, Beyaz Saray ve BM Güven- lik Konseyi kaynaklı haberlere bağb bir trend izleyen borsada belirsizlik sürüyor. Aralık aymm ilk haftasında Irak Devlet Baş- kanı Saddam Hüseyin'ûı ABD- den gelen diyalog çağnsmı ka- bul etmesi ve 3 bine yakın Batı- h rehineyi Noel'e kadar serbest bırakacağını açıklamasıyla ekim sonundan beri ilk kez 4 binli pu- anlara ulaşan İMKB Endeksi, James Baker-Saddam randevu- sunun tarihi konusundaki anlaş- 4050T 3050 •• 3650-- 3450 - 4K1 Borsa endeksi 3M5 3571 3438 3250' 30 Kasım 3 Aralık 10 11 12 13 14 17 18 Aralık TARİŞBANK'INKREDİATAĞI Çiftçi de kredi kartıkullanacakÖnümüzdeki aylarda hizmete girecek* "tanm üretici kartı"nı çiftçi, bir yıla yayılan sürede gereksinim duyduğu zamanlarda nakit para gibi kullanabilecek. fıyattan bile alıa çıkmadı. Bu arada yaklaşık 12 milyar satışla oldukça başansız bir hal- ka açılma gerçekleştiren Türk Hava Yollan'na ait hisse senet- leri borsada da ilgi görmüyor. Dünkü seansta THY tahtasında 2700 liradan satış emirleri bu- lunmasına karşın bu tahtada iş- lem gerçekleşmedi. Öte yandan fiyatlann topar- lanma eğilimi gösterdigi dünkü seansta yoğun satışa sahne olan tahtalardan bin de Vestel'di. Hem Körfez hem de Polly Peck krizi nedeniyle 13 bin 250 lira- dan 4 bin 800 liraya kadar geri- leyen Vestel hisseleri, önceki hafta her iki krizde yumusama belirtileri üzerine 7 bin liraya ka- dar yaklaşmıştı. Ancak Körfez- deki havanın gerginleşmesi üze- rine gerilemeye başlayan Vestel, Asil Nadir'in tutuklanmasıyla tekrar hızh bir düşüş trendine girdi. önceki günü 5800 lirayla kapatan Vestel hisseleri dün 5200 liraya düştü. lrak'ın Kuveyt'i işgal ettiği 2 ağustos tarihinde 5750 puanla tarihinin en yüksek seviyesinde bulunan İMKB Endeksi kriz ne- deniyle 2312 puanbk kayba uğ- radı. Yaklaşık 4.5 aylık sürede hisse senetlerinin ortalama kay- bı yüzde 40.2 olarak gerçekleş- ti. Kriz boyunca İMKB Endek- si'nin en düşük seviyesi 3257 pu- an oldu. Sahte senede matbaa önlenıiEkonomi Servisi — Geçen yıl sonun- da sahte Çukurova Elektrik hisseleriyle başlayan bu yıl, piyasaya sürülmeden yakalanan sahte Bagfaş hisseleriyle de- vam eden ve geçen günlerde Mensucat Santral olayıyla yerüden gündeme gelen "hisse senedi kalpazanlıgı" konusunda tstanbul Menkul Kıymetler Borsası yap- tığı çalışmaları sonuçlandırdığıru açık- ladı. Borsa, hisse senetlerinin uluslara- rası menkul kıymet standartlanna uygun olarak bastınlmasının kararlaştınldığı- nı bildirdi. Borsadan dün yapılan acıklamaya gö- re tMKB'nin, sahtekârlığı önlemek için çeşitli uluslararası borsalar ve finans ku- ruluşlanyla yaptığı çalışmalar sonuçlan- dınldı. tMKB'nin, hisse senedi basımı için getirdiği standartlar şöyle: Hisr« senetleri, en iyi cins yüzde 100 saf pamuk elyafından imal edilmiş, yır- tılmaya, nıtubete, topraklanmaya ve renk değişimine karşı azami dayanıkh ve ultraviyole hassasiyeti olan elyaflan ih- tiva eden füigranlı kâğıda bastınlacak. tntagtio (kabartma) ve fotokopi çekil- meyen ofset baskı teknikleri kullamla- cak. tntaglio baskıda sadece belirli acı- İardan bakıldığında okunabilen Oatent image) ve yalmzca büyüteçle okunabi- len (estra small print) basım teknoloji- leri bulunacak. Ofset basüı zeminde nor- mal ışık altında görülmeyen, ama ultra- viyole ışıkta okunabüen şirkettogosuyer alacak. BoTsadan yapılan acıklamaya göre tMKB'de işlern görecek hisse senetlerin- de bunlara benzer toplam 32 ceşit güven- lik unsuru öngörülüyor. Borsa yönetimi, aynca bütün bu ön- lemlerden daha önemli olarak hisse se- KONUK YAZAR netlerinin her türlü güvenlik önlemi ahn- nuş uluslararası matbaalarda basılması gerektiğini de belirtti. Bu matbaalann sürekli devlet kontro- lünde olduğunu ve geniş bir güvenlik şemsiyesiyle konınduğunu bildiren bor- sa, bastınlan hisse senetlerinin yurda ta- şınması sırasmda da aynen banknot nak- linde uygulanan önlemlerin alınacağım belirtti. Borsa, hisse senedi basımı için sipa- riş verecek şirketlere de her türlü yardım ve kolaybgı göstereceğini açıkladı. Ekonomi Servisi — Târişbank "ses veriyor." Şimdiye dek hep sessiz kalan tzmir kökenli, 130 bin ortaklı banka son iki yıldır girişüği atdımlara bir yenisini daha ekleyerek Târişbank Tanm Üretici Kartı çıkardı. önümüz- deki aylarda hizmete girecîk olan kartı çiftçi bir yıla yayılan sürede gereksinim duyduğu za- manlarda nakit para gibi kulla- nabilecek. Milli Aydın Bankası'nın (Tâ- rişbank) Bursa'da faaliyete ge- çen 34. şubesinin açılışından ön- ce Genel Müdür Mostafa Gü- nenç bir basın toplantısı düzen- ledi. Toplantıda Tarişbank'ın çiftçi için vereceği yeni tarımsal krediyi açıklayan Günenç, "Bn krediyle çiftçi istedifi zaman kredi kartmı kuUanarak gübre, akaryakıt, tanm flaa alabflece- gi gibi diger tanm gvdflermi de ödejebitecektir" dedi. Birkac yıldır bu krediyi verdiklerini, an- cak 1991 yıhnda daha da yaygm- laştırmayı amaçladıklannı soy- leyen Günenç, kredinin mevcut tanm kredilerinden farkmı da "sürekliUk" olarak tanımladı: "Türkiye'deki diger tanmsal krediler belirli zamanlarda veri- Uyor. Çiftçi belirli zamanlarda kredi alryor, ancak daha sonra ihtiyacı olduğunda kredi zama- nına denk getmedi|i için alamı- yor. Teşkilatlanmamış kredi pi- yasasına başvuruyor. Biz Târiş- bank Tanm Üretici Kartı'yla çiftcinin ihtiyacı oldugu zaman istedigi miktarda kredi vermeyi planbyoruz. Böylece çiftcryi teş- kilatlanmamış kredi piyasasın- dan kurtarmayı amaçtayornz." 95 bini Tariş Kooperatifler Birliği'ne üye, toplam 130 bin ortaklı bankanın yeni kredisini almak isteyen çiftçi, Tarişbank'a başvurarak kredi kartı veya çek karnelerini alacak. İlk etapta Ta- riş Kooperatifleri üyelerine tat- bik edilecek olan kredi, gübre, ilac, akaryakıt gibi girdiler için verilecek. Bu girdileri üreten be- lirli frrmalarla banka olarak an- lasmaya gitmeyi planladıklanru beUrten Günenç, " fabrikalar bn krediyi knllanan çiftcilerimiz içis itkonto da yapabilecek" dedi. Kredi 1 yü içinde nakit veya ürünle geri ödenebilecek. Kredi, tanm sek- törüne, değişen ekonomik ve teknik koşullara ayak uydurma- sında yardımcı olmak, bu sekr töre sunulan hizmetlere hız ka- zandırmak, üründe verimin art- tınlması, kalitenin yükseltilme- si gibi amaçlar doğrultusunda verilecek. Kredinin kapsamının ileriki yülarda daha da genişle- tilmesi planlanıyor. 1913 yıhnda Aydın'da kurulan Tarişbank'ın Genel Müdür ve Yönetim Kurulu üyeleri seçim- le işbaşına geliyor. Bankanın 1990 yuı sermayesi 31 milyar 250 müyon lira. özvarhgının ise 2 yıl önce 5 milyar ürayken bu yü so- nunda 48-50 milyar lirayı bul- ması bekleniyor. Son iki yü için- de "atağa kalkan" banka bu yü içinde Menkul Kıymetler Mü- dürlüğü kurdu. Yine bu yd için- de banka tahvile dayalı Târiş- bank yatınm fonu çıkardı. Reach for a revvarding career: Join us at GARANTİ BANKASI ırainees Garanti Bankası is seeking dynamic, achievement-oriented graduates vvith high performance potential and ability to represent the Bank effectively at a junior level. Our Training Center vvill ofFer intensive in-house training programmes in General Banking for a period of 6 months. Upon completion of the programme, successrul trainees vvill be assigned to Head Offlce Departments/Branches. Ekonominin örtülü krizi R e q u i r e d Q u a l i f i c a t i o n s : • A university degree in Business Administration, Social Sciences, Economics, Engineering or Computer Sciences. • Proficiency in vvritten and spoken Engjish. • Age under 30. Please send detailed Curriculum Vitae in TAarkish with your mailing address, telephone number and a recent photograph to: T. GARANTİ BANKASI A.Ş. Personel Müdürlüğü (MT-4) İsüklal Caddesi Mıhçıoğju Han Kat 2 Beyoğlu-İstanbul at the latest by December 26,1990. Eligible applicants vvill be informed of the date of English Proficiency and Aptitude Tests. Successful candidates vvill be invited for an intervievv at a later date. All applications vvill be treated as confidential. Merkez Bankası, bankalarla bir centümenlik anlaşması yaparak kısa vadeli sermaye girişlerini sıkı denetim altına almalıdır. Ithalat furyası "tarife dışı engeller" yoluyla denetime alınmali, "damping" fiyatlarına karşı sıkı önlemler devreye sokulmahdır. Otoyollar gibi ertelenebilir kamu yatınmlan şimdilik durdurulmalıdır. Ciddi bir vergi reformuyla kamu açığı azaltılmalıdır. Açığm, fon piyasasında faiz hadlerini arttırıcı etkisi zayıflatılmalıdır. Türk ekonomisi çok ciddi bir kriz arifesindedir ve acele önlem gerekmektedir. kası etkerüiğini yitirmekte, maliye politika- sının etkenliğiyse ancak ekonomide ciddi bir gerilemeyle sürdürülebilmektedir. Iküı- cisi, söz konusu sermaye girişleri pararun dıs reel değerini yükseltip ithalatı pompalar, ih- racatı duraklatır; içerde üretim kesimlerini haksız yere rekabet edemez dunıma düşü- rür ve cari işlemleri dengede tutacak bir kurda rekabet edebilecekken birçok firma tasfıye olur. Konvertibilite koşullannda bu girişlerin etkisi, döviz kontrol rejimindekin- den çok farkhdır: Bu son sistem sıkı itha- lat ve döviz denetimiyle birlikte gittiği için hükümetin elinde iç üretim kesimlerini ko- ruma olanağı vardır; oysa, birinci sistem bu tür bir korumaya olanak vermediği için haksız rekabet ekonomiyi tahrip eder. Ay- nca Türkiye'de serbest ithalatı tamamlayı- cı koşullar da yaratılmamıştır; örneğin, "damping" fiyatlanyla gelen mallara karşı süratle harekete geçirilebilen bir koruma düzeni yoktur. Bu konulann sorumlulan da işin ciddiyetinin pek farkında değildir. Unutmamak gerekir ki bir Ulkenin "karşı- laştırmalı üstünlüğü" cari işlemleri -üç asagı beş yukan- dengede tutacak bir döviz ku- runa göre ölçülür. Bu bakımdan, sermaye girişlerinin "aşırı değerlenmiş" hale getir- Prof.Dr. GÜLTEN KAZGAN IÜ İktJsat Fakültesi ûflretim Üyesi —z — Kısa vadeli sermaye girişleri ilk aşama- da ekonomiye kuşkusuz bir rahatlama ge- tirmektedir. Ekonomi kendi olanaklan üze- rinde ithalat olanağına kavuştuğu için pi- yasada mal sunumu artar, bir refah artışı görüntüsü ortaya çıkar; mal sunumu artışı enflasyonu ilk aşamada baskı altına alabi- Iecek bir etki yaratır. Aynca ülkenin döviz rezervlerinde aıtış yaratüğı ölçüde ülkenin "kredi güvenilirliği"nin yükselmesine de katkı yapar. Samyoruz ki hükümetin TL'nin konvertibilitesine geçerken sermaye hareket- lerini iyice serbestleştirip TL'ye bir destek araması sûz konusu olmuştur. Ancak bu ilk aşama etkileri diğer aşama etkiler izler: Bu girişler, bankalar sistemi içinde kredi hacmini genışlettiği ölçüde enf- lasyonist basküan güçlendirmeye başlar. Ancak yaratuğı etkiler, girişler artıp süre uzadıkça başka bovutlara uzamr. Bunun en tehlikeli yanları şunlardır: Bir kere, iktidardaki hükümet ekonomiye yön veremez dunıma düşmektedir; para politi- diği bir döviz kunında fırmalara "ne yapa- lım, rekabet edemiyorsun, öyleyse tasfive ol" demeye kimsenin hakkı yoktur. Niha- yet, bu sermaye girişleri çok tehlikeli bir du- rum yaratır: Geldikleri ülkenin "riziko"su- na karşı çok hassas olduklan için riziko ar- tışlan önce faiz hadlerinin artışına yol açar; daha yüksek bir riziko ortaya çıktığmda, bı- rakın taze para gelmesini, eskileri yenilen- mez ve işte o zaman "kriz" patlar. Türki- ye, şu anda, faiz hadlerinin yükselmeye baş- ladığı aşamayı yaşamaktadır; Körfez krizin- de durum biraz vahimleştiğinde, bunlann yenilenmeyip "muacceliyet kesbetmesi" ay- nca, sıcak pararun da hemen geri kaçması söz konusu olacaktır. Sermaye piyasasımn cazibesini kaybetmesi dolayısıyla iç fonla- nn tekrar dövize yönelmesi tehlikesinin or- taya cıkmasının etkileri de bunlara eklen- melidir. Kanımızca, yapılacak ilk iş, T.C. Merkez Bankası'mn bankalarla bir "gentkmen's agreement" yaparak kısa vadeli sermaye gi- rişlerini denetim altına almasıdır. Bundes- bank (Federal Almanya) 1960*11 yıllann ikinci yansmdan 1980'li yıllann ilk yansı- na kadar bu yöntemle bu girişleri sıkı bir denetim altında tutabilmiştir. lkincisi, itha- lat furyasım -tıpkı AT üyelerinin yaptığı gibi- "tarife dışı engeller" yoluyla deneti- me almab, "damping" fiyatlanna karşı sı- kı önlemler devreye sokulmalıdır. Nihayet, otoyol yapımı gibi ertelenebilir kamu yatı- nmlan şimdilik durdurulup ciddi bir vergi reformuyla kamu acığı azaltıhnah ve kamu açığının fon piyasasında faiz hadlerini ar- tına etkisi zayıflatılmahdır. Türk ekonomisi çok ciddi bir kriz arifesindedir ve acele ön- lem gerekmektedir. —BtTTl— GARANTİ BANKASI Prof.Dr. Rıdvan Cebiroğlu Çocuk PsikiiKitristi Yeni telefon: 358 15 48 ve 144 28 66 Müdür aranmaktadır. Yeni açılacak bilgisayar kursunda görevlendirilmek üzere konusunda deneyimli müdür aranmaktadır. Başvuru. Saat 10.00-15.00 aras» Tel: 17125 22-1712496