Katalog

10 KASIM 1990 DIŞ HABERLER CUMHURÎYET/3 Gorbi'ye ateş açan işçi • Dış Haberier Senisi — 7 kasımda Moskova'da Kızıl Meydan'daki törenler sırasında bir av tüfeğiyle havaya ateş eden kişinin, şu anda işsiz olan 39 yaşındaki Leningradlı işçi A. Şmonov olduğu açıklandı. Sovyet TASS ajansı tarafından yapılan açıklamada, çarşamba günü törenler sırasında silah kullanan kişinin "terörist bir eyleme girişmek" suçuyla yargılanacağı da belirtildi. İrianda'ya kadın başkan • Dış Haberier Seryisi — Irlanda Devlet Başkanhğı seçimlerini Bayan Avukat Mary Robinson'un kazandığı bildirildi. Bağımsız olarak seçimlere katılan, ancak işçi partileri tarafından desteklenen Robinson, lrlanda'nın ilk kadın devlet başkanı olarak 3 aralıkta yemın edecek. Birinci turda oyların yüzde 44.1'iyle önde kapatan başbakan yaıdımcısı ve Savunma Bakanı Brian Lenihan Gökkuşağı sol hareketi karşısında yenilgiyi kabul ettiğini belirtirken, seçimleri kazanan Bayan Robinson, "trlanda halkı bu kez başka bir yol seçti" dedi. Nükleer çöplük bakan yedi • Dış Haberier Servisi — Güney Kore Devlet Başkanı Roh, ulkesinin Anmyon Adası'nda hükümetin kurmayı planladığı nükleer artık çöplüğüne karşı gösterilerden sonra bilim ve Teknoloji Bakanı ile yerel polis şefıni görevden aldı. Şeul'ün .yaklaşık 150 km güıiey^batismdakj Anmyon Adası'pda binlerçe kişi perşembe giınu bölgelerinde kurulacağı açıklanan nükleer artık çöplüğünü protesto etmiş, göstericilerle polis arasında çıkan çatışmalarda dört hükümet görevlisi yaralanmıştı. Bulgaristan'da isrifa • SOFYA (AA) — Bulgaristan Sağlık Bakanı Ivan Chernozemski, dün görevinden istifa etti. Sürpriz olarak değerlendirilen bu gelişmenin, hükümetin toptan istifa edebileceğine ilişkin olasılığın büyüdüğune işaret ettifti savunuluyor. Fahd: Islaıııi sLstettı kalacak • CİDDE (AA) Suudi Arabısıan Krab Fahd, şeriatın ülkede tek hukuk sistemi olarak kalacağını . söyledi. Kral Fahd, basın yayın organlannın yazı işleri müdürüyle yaptığı bir toplantıda, "lslamm dttşünce ve inanç bütünlüğüne bağlı kalan ve kanunlann şeriattan kaynaklanmasına dikkat eden Suudi Arabistan, Kuran ve Sünnllik ışığında izlenen sistemle çelişen ve insanlardan kaynaklanan bir rejimi ya da kanunu hiçbir zaman kabul etmeyecektir!' dedi. JRomanya'da gösteri • BÜKREŞ (AA) — Romanya'da fiyat artışlannı protesto eden kitle gösterilerinin dün Temeşvar'da da yoğunluk kazandığı bildirildi. Temeşvar'ın kent merkezinde bir araya gelen 5 bin işçi, Ulusal Selamet Cephesi hükümetini ağır sekilde protesto ettiler. Thatcher yine kaybetti • LONDRA (Cumhurivei) — Ingiltere'de iki milletvekilliği için yapılan ara seçimi de ana muhalefet tşçi Partisi kazandı. tktidardaki Muhafazakâr Parti'nin, Başbakan Yardımcısı eski Dışişleri Bakanı Sir Geoffrey Howe"un on gün önce istifasından beri içine düştüğü bunalım, böylece biraz daha derinleşti. ttalya'dan sonra Belçika'da da ittifakın gizli istihbarat servisinin varlığı açıklandı 'Süper NATO' takipteBelçika Savunma Bakanı Guy Coemes, Italya'da 'Gladio operasyonu' ya da 'Şüper NATO' olarak adlandırılan örgütün bir benzerinin ortaya çıkanldığını söyledi. Belçika hükümet kaynaklarından yapılan açıklamaya göre 'Süper NATO' yalnızca îtalya, Yunanistan ve Belçika'da değil, 16 NATO ülkesinde de kuruldu. NİLGÜN CERRAHOĞLL' ROMA — İtalya'da iki hafta önce varlığı açıklanan C1A de- netimindeki anti-komünist faa- liyetleri örgutleyen gizli NATO örgütünden sonra Belçika'da da benzeri bir örgütün varlığı açık- landı. önceki gün Belçika tele- vizyonuna açıklama yapan Bel- çikalı Savunma Bakani Gay Co- emes İtalya'da "Süper-NATO" ya da "Gladio Operasyona" ola- rak anılan örgutun bir benzeri- nin Belçika'da da bulunduğunu iöyledi. Böyle bir örgütün Bel- ;ika'daki varhğından iki gün ön - ce haberdar olduğunu anlatan bakan, söz konusu örgütün ni- teliğinin aynntılanyla araştml- ması için silahlı kuvvetler tara- fından bir soruşturma başlatüa- cağını bildirdi. Belçika ve ttal- ya'dan başka, ABD, tngiltere, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve Almanya'da da "Süper-NA- TO"nun bulunduğuna işaret eden bakan, bunlann "Yenütı Müttefik Komitesi" adlı bir or- ganizasyon tarafından örgütlen- diğini ve bu organizasyonun en son toplantısuıın da geçen ekim ayında Bruksel'de yapıldığının anlaşıldığım belirtti. Bu arada ttalyan gizli servis teşkilatı mensuplarından Gene- ral Viviani de Roma'da Coemes- nin bilgilerini doğrular çizgide açıklamalar yaptı. Eski ltalyan gizli servis şefi Viviani, ttalyan televizyonunda yaptığı bir söy- leşide "Süper-NATO"nun (ko- münizme karşı kendi doğal ya- pısı içinde mücadele veren) sağ diktatörlüklerin bulunduğu tspanya, Portekiz ve Yunanistan dışındaki tüm NATO ülkelerin- de soğuk savaş yıllannda kurul- duğunu" söyledi. Işbaşına gel- digi yıllarda Yunanistan'da da ayru örgütün varlığına işaret eden Papandreu'nun geçen haf- taki ifşaatlanna bakılacak olur- sa, Yunanistan'da da 1974'te de- mokrasiye dönüşle birlikte bir "Süper-NATO" kuruldu. Cossiga ifade verecek Bu arada "Siiper NATO" (ya da bu ülkedeki adıyla "Gladio Operasyonu") üzerinde 1982 yı- lından beri iz sürerek örgütü or- uya çıkaran ve mecliste Başba- kan Giulio Andreotti'nin olay yaratan ifşaatlanna yol açan Yargıç Felice Casson, ltalyan Cumhurbaşkanı Francesco Cos- siga'yı da şahit olarak dinlemek için soruşturma kapsamına al- dı. Bilindiği gjbi ltalyan Cum- hurbaşkanı, Andreotti'nin açık- lamalannın hemen arkasından örgütün varlığını itiraf etmiş, Savunma Bakanı olduğu yıllar- da "Süper NATO"nun yönetim masraflarına ait bazı belgeleri imzaladığını söylemişti. Tüm ltalyan gazetelerinin manşetle- rinde yer alan bu gelişme, ltal- yan kamuoyunda ilgiyle karşı- landı. Geçen yıla dek ttalyan ya- saları cumhurbaşkanının bir yargıç tarafından sorgulanması- na olanak vermiyordu. Geçen yıl yasada yapılan bu değişiklik- ten yararlanan sorgu yargıcı Casson, şimdi ltalyan Cumhur- başkam'na hesap sormak isti- yor. Hiçbir engel karşısında yıl- mayan ve "Siiper NATO" üze- rinde yaptığı soruşturma sırasın- da defalarca yerinden oynatıl- mak istenen 36 yaşındaki Vene- yan yasalanrun cumhurbaskanı- na tanıdığı tek ayncalık bu. İki hafta içinde ülkenin en tanınmış isimlerinden birine dönüşen Yargıç Casson'un şimdi Roma'- ya gelerek Cossiga'yı cumhur- başkanı sarayında sorgulaması bekleniyor. Gladio her yerde Bu arada Fransız haber ajan- sı AFP, bir Belçika hükümet yetkilisinin ajansa yaptığı açık- lamada, Gladio'nun soğuk sava- şın tırmandığı yıllarda NATO üyesi 16 ülkede birden kurulmuş olabileceğini söylediğini bildir- di. ltalyan basırunın Gladio'nun aşırı sağcı hareketlere sol hükü- metleri yıpratmak, otoriter yö- netimleri güçlendirmek ve ko- münistlerin iktidara gelmesini önlemek için silah dağıttığı yo- lundaki haberlerini de hatırlatan ajans, bir NATO sözcüsünün HlNDİSTAN Bruksel'de şunlan söylediğini de dikli Yargıç Casson, yalnız Cos- bildirdi: "Hiçbir şekilde bügi siga'yı huzuruna çağırmak ola- vermemek, askersel gizliliğin nağına sahip değil. Mevcut ttal- oturmuş pratigidir!' ALMANYA Azınlık hükümetine sosyalist başbakan Dış Haberier Servisi — Hindistan'da yeni hükümeti kurma görevi eski bir sosyalist olan ve Janata Dal (Halk Partisi) Partisi'nden aynlan bir fraksiyonun liderliğini yapan 63 yaşındaki Chandn Sbekhar'a verildi. Janata Dal Partisi'nin Singh başkanlığındaki koalisyon hükümetinin iki gün önceki güvenoylamasını kaybetmesinden sonra Kongre Partisi lideri Rajiv Gandi ile komünistlerin Sol Cephe Partisi, hükümeti kurma görevini reddetmişlerdi. Hindistan tarıhinin en küçük azınlık hükümetini kuracağı söylenen Shekhar, devlet başkanının yanından aynlırken 20 kasıma dek 546 sandalyelik parlamentoda 280 kişilik bir çoğunluk sağlayacağını belirtti. 36 sandalyeye sahip olan Shekhar parlamentoda, Gandi'nin Kongre Partisi tarafından desteklenecek. Dini çatışmalar, kast kavgalan ve ekonomik zorluklar altında çalkalanan Hindistan'da yeni hükümet, politik gözlemciler tarafından "boşluğu dolduracak" biçiminde değerlendiriliyor. Yeni Deihi'deki Batılı diplomatik kaynaklar ise çoğunluğa sahip olmayan Shekhar'm başbakanhğını "komik" olarak nitelendirdiler. Shekhar, ekonomide liberalleşmeye karşı çıkan, Ulkenin ulusal şirketleriyle yakınlığı ile bilinen bir kişi olarak nitelendiriliyor. YENİ LİDER— Hindistan'da halk Shekhar'ın başbakanlıgına hazırianıyor. (Fotograf: AP) SSCBÜe işbirliği anlaşması DtLEK ZAPTÇIOGLU BONN — Sovyetler Birliği Devlet Başkaru Mibail Gorba- çov dün iki günlük bir ziyaret için Bonn'a geldi. Gorbacov ve Almanya Başbakanı Heimat Kohl dün Bonn'da Sovyetler Birliği ve Almanya arasındaki "Komşuluk, Oıtakkk ve tşbirligi AnlaşmasT'nı imzalayarak yu- rürlüğe koydular. Savaştan son- ra iki ülke arasında yapılan bu en kapsamlı anlaşma, Alman - Sovyet ilişkilerinde yeni bir say- fa açtığı için büyuk önem taşı- yor. Yirmi iki maddelik Alman - Sovyet tşbirligi Anlaşması'nın ıçerdıği başlıca noktalar şunlar: — Ikı ulke "birbirine karşı /or kullanmaktan kacınacak ve saldırmayacak" — Almanya ve SSCB sınırla- rı karşılıklı olarak güvence altı- na alırıdi, — Almanya Moskova'ya Do- ğu Almanya'dakı 380 bin aske- rini geri çekme masrafı olarak 13 milyar mark veriyor, — Geri çekilen Sovyet asker- lerine SSCB'de toplam 2 milyon metrekarelik 35 bin konut inşa- atını Alman şirketieri üstlene- cek, — Eski Demokratik Alman- ya'nm COMECON çerçevesinde Sovyetler Birliği'yle girmiş oldu- ğu ticari akitler geçerüligini ko- ruyor ve SSCB Almanya'yla ti- caretinde hemen Deutsche Mark ödemek zorunda bırakılmıyor, — Sovyetler'e uzmanlık ve malzeme yardımı, ortak şirket- lerin ("joint-ventures") kurul- ması, ekonomik işbirliği ve yar- dım. Moskova'ya "ekonomik yar- dun"ın niteliği henuz belli değil. CUMHURJYET KİTAP KULÜBÜ'NE ÜYE QLUN INDİRİMDEN YIL BOYU YARARLANIN Üye olan herkese, / Genel Katalog (satıştaki tüm kitaplar), 120 yaymevi, yerli-yabancı yüzlerce yazarın 7000 kitabı. Her ay Kitap Bülteni. Üye kımlik kartı İndirimli alışveriş, kampanyalara katılma olanağı ÜYELİKÖDENTİSİ: 15.000.-TL ÜYELİKYENİLEME: 10.000.-TL TÜYAP KİTAP FUARI CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ CAGDAS YAYINLARI Doç. Dr. Nazan Aksoy RÖNESANS tNGİLTERESİT>TDE TÜRKLER 5000 Lira Cahit Külebi İÇİSEVDA DOLU YOLCULUK 5.000 Lira İlhan Selçuk AĞLAMAK VE GÜLMEK (8. Bası) 5.000 Lira Nadir Nadi DOSTUM MOZART (7. Bası) 5.000 Lira Nadir Nadi BEN ATATÜRKÇÜ DEĞİLtM (10. Bası) 5.000 Lira Hıfzı Veldet Velidedeoğlu İLK MECLİS 15.000 Lira Oktay Akbal ANI DEĞİL YAŞAM 5.000 Lira İlhan Selçuk JAPON GÜLÜ (5. Bası) 10.000 Lira Asım Bezirci ÇOK KAPIU ODA 7.000 Lira Atatürk SÖYLEV (18. Bası) 15.000 Yayına hazırlayan: H.V. Velidedoğlu İlhan Selçuk DÜŞÜNÜYORUM ÖYLEYSE VURUN (19. Bası) 5.000 Lira Oktay Akbal ATATÜRK BÎR GÜN GELECEK 10.000 Lira Halit Çelenk HUKUKSUZ DEMOKRASİ (3. bası) 5.000 Lira TÜM OKURLARA %20 İNDİRİM CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ ÜYELERİNE %25 İNDLRİM TÜYAP KİTAP FUARI CUMHURİYET KİTAP KULÜBÜ DUNYADA BUGLHV ALİSİRMEN Yas... Bugün 10 Kasım ve artık resmi yas gûnü değil. Ne kadar iyi. Kim için olursa olsun, hangi nedenle olursa olsun, yarım yüzyı! boyunca yas tutmak, anlamsız, yapay bir davranıştı. Insan babası anası için bile 50 yıl boyunca aynı yoğunlukta bir yası sürdüremez. Bu durumda o gün ölen kişiyi yas tut- madan anmak, yapıtının nitetiği üzerinde konuşmak, ama gözyaşlannı da bir yana bırakmak daha doğru bir davranış olacaktır. Nitekim öyle olmuştur. Yarım yüzyılı aşkın bir süre önce ölmüş bulunan Atatürk1 ün yapıtının niteliği üzerinde durduğumuzda ilk gordüğümüz, o yapıtın birden ortaya çıkmış bir esinin ya da yalnızca bir kişinin düşüncesinin ürünü olmayıp uzun birtarihin birbirini izleyen başanlı ya da başansız deneylerin, girişimlerin ve top- lum içinde azımsanmayacak bir kesimin düşüncelerinin ürü- nü olduğudur. Gerçekten, Atatürk de yaprtı da gökten zembille inmedi- ler. Türkiye'de, toplumun şeriatın katı kurallarından kurtulup çağın gereklerine yanıt verecek bir sisteme kavuşturulması yolunda uzlaşmacı girişimler de yapılmıştır Mustafa Kemal1 den önce, laik eğitim kurumlarını kurma deneyleri de. Doğan Avcıoğlu "Türkiye'nin Düzeni" adlı yapıtında ittihat- çılar'ın reform girişimlerini anlatırken bunlann Mustafa Ke- mal reformlarının kökenlerini oluşturduğunu söyler. Kısacası, Türkiye'de yapısal değişim gırişimleri Mustafa Ke- mal'den önce başlamıştır ve alfabeden, dilden, kadın hakla- nna kadar bircok konuda yenileşme yolunda, ne yazık ki et- kili ve başanlı olmayan adımlar atılmıştır. Durum böyle olunca kaçtnılmaz olarak şu soru geliyor gün- deme: "O zaman Mustafa Kemal Atatürk'ü ve yapıtını öbür- lerinden ayıran nedır?". Bu soruyu değiştirerek de sorabili- riz: "Mustafa Kemal'i, öbürlerinden daha başanlı kılan etken nedir?" Sanınm yapıtın özelliği bu sorunun yanıtında yatmaktadır. Gerçekten Atatürk'ün girişimleri Cumhuriyet Devrimi de- diğimiz ve bir kişinin kişiliğinin damgasını taşımasına, O: nun önderlığınde gerçekleşmesine karşın tüm bir toplumun yıllar süren bırikiminın sonucu olan devrimin en önemli ya- nı, tüm yeniliklerin gelişip serpilebileceği bir ortama, bir bi- rime dayanmasıdır. Bu ortam da ümmetlikten çıkıp ulus olan toplumdur. Atatürk'ün en büyük başarısı ümmeti ulusa, kulu bireye çevirebilmiş olmasıdır. Cumhuriyet Devrimi'nin ürünleri işte ancak böyle bir ortamda gelişebilirdi. Belırtmeye gerek yok kı, girişimin temel öğesi laik toplum- dur. Kişinin inancına dokunmayan, tüm inançlar karşısında eşit uzaklıkta duran, hiç kimsenin inançlan dolayısıyla bir baş- kaşına baskı yapmasına izın vermeyen devlettır laik devlet. İşte bu laik ulus (zaten taik olmayan toplumlarda ulus bi- linci ve birıminin oluşması olanaksızdır) sayesinde Türkiye kısa ve güdük de olsa, rönesansını (aydınlanma çağını) bir ölçüde yaşamış, sonuçları eksik de kalsa, kadının ikinci sı- nıf bir yaratık olmadığı düşüncesi gelişmeye başlamıştır Cumhuriyet devriminin tüm öbür kazanımları gerçekte bu temel üzerine oturmaktadır. Daha doğrusu oturmaktaydı. 1980 yılından başlayarak bu yönelişi tersine çevirme giri- şimleri artmış bulunmakta, hatta bugün cumhuriyetin temel- leri tümünden sarsılmaktadır. Artık laik toplumdan soz etmek olanaksızdır ve ümmete doğru geri dönüş sürecinde her gün yeni adımlar atılmakta- dır. Durum o kerteye varmıştır kı bugün cumhuriyet devrimi- ni ve onun kazanımlarının özunü savunmak, canını bile teh- likeye atmayı goze alacak bir yüreklilıği gerektirmektedir. işin en tehlıkelı yanı ıse ummetçı gırişımlenn bir ucunun iktidarı ele geçirmiş olanlara kadar dayanmasıdır. A Bu süreç tersine çevrilemedığı takdırde, gelecek yıllarda bircok kişi 29 Ekimlerde, giden laik cumhuriyetin yasını tut- mak zorunda kalacaktır. , ;u , Ne var ki yas tutarak kayıplar geri döndürülemez. Elde edilenieri korumak için her şey bittıkten sonra yastâ- mak yerine, bugünden onu yitirmemek içrn yoğun çaba gös- termek gerekiyor. Atatürk'ün ölümünün 52. yılında Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığı tehdit altındadır. TüRKÎYE/AKKUM Antlaşmayı kimin imzalayacağı belirsiz YASEMİN ÇONGAR ANKARA — Doğu Avru- pa'da yaşanan hızlı değişimle soğuk savaşın sona ermesi son- rasında 35 ülkeyi bir araya ge- tirecek AGtK zirvesinde Tür- kiye'nin temsil biçimi, iç hukuk ve politika açısından yeni bir tartışmayı gündeme getirecek. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGtK) zirvesinde Türkiye 1923'ten bu yana yer- leşen devlet geleneğine aykın olarak hem cumhurbaşkanı hem başbakan düzeyinde tem- sil edilecek. Zirvenen iki önemli belgesi olan Avrupa Konvansi- yonel Kuvvet Antlaşması (AK- KA) ile AGtK bildirgesine Cumhurbaşkanı Turgut Özal'- ın mı, Başbakan Yildırım Ak- bulnt'un mu imza koyacağı ise henüz belirlenmedi. Fransa'nın başkenti Paris'te 19-21 kasım günlerinde yapıla- cak AGİK zirvesi, 33 Avrupa ülkesi ile Kanada ve ABD lider- lerini bir araya getirecek. Arna- vutluk Devlet Başkanı Ramiz Alit'run "gözlemci" statüsüyle katılacağı zirvede başkanlık sis- temiyle yönetilen ülkeler, dev- let başkanı ya da cumhurbaşka- m; parlamenter demokrasiler ise başbakan düzeyinde temsil edilecek. Yapılan kura çekimi sonucu bazı oturumlan Türkiye tara- fından yönetilecek olan AGtK zirvesinde, bu oturumlann baş- kanlığıru Cumhurbaşkanı özal üstlenecek. Cumhurbaşkanlı- ğı'na yakın kaynaklar, 1975 Helsinki Nihai Senedi'nden sonra en önemli AGtK belgesi niteliği taşıyacak bildirge ile "tarihin en kapsamlı silahsu- lanma antlaşması" olarak bili- nen AKKA'ya Özal'ın imza koymak istediğini bildirdiler. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Japonya tmparatoru Akihito'nun 12 kasımdaki taç giyme törenine katılmak uzere bugün Tokyo'ya gidiyor. BM/KIBRIS Gtivenlik Konseyi'nden Rumlara uyarı ŞEBNEM ATİYAS NEW YORK — Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi dün Genel Sekreter Perez de Cnel- lar'm son Kıbrıs raporunu gö- rüştü. Görüşme sonrasında Gü- venlik Konseyi'nin dönem baş- kanı ABD Büyükelçisi Thomas Pkrkering, konsey adına yaptı- ğı başkanlık açıklamasında, konseyin Cuellar'ın eylem pla- nını desteklediğini ifade etti. Konsey, Genel Sekreter'in çaba- lan sırasında genel kurula baş- vurulması çağnsında bulundu. Başkanlık açıklamasımn bu çağrısı, özellikle Rum tarafımn BM Genel Kurulu'nda yeni bir Kıbns karan çıkartma yolunda- ki eğilimlerine yönelik. Genel Sekreterlik ve Güvenlik Konse- yi, Rum tarafımn genel kurul- da bir karar çıkaımaya çalışma- sımn olumsuz sonuçlar verece- ği, çabalarını boşa çıkaracağı görüşünde. Bu görüş, dün ya- pılan başkanlık açıklamasında Ustü kapalı olarak dile getiril- di. Konseyin başkanlık açıkla- masında konsey üyeleri, "Kıb- rıs sorununa çöziim bolnnma- sııun acüiyeuni" vurguladılar ve bir anlaşma metninin oluştu- rulmamış olmasından duyduk- ları hayal kınklığını dile getir- diler. Başkanlık açıklamasına, Cu- ellar'ın 15 şubatta vereceği ra- porda "Öze ilişkin gelişmeler kaydetmesi" beklentisi dile ge- tirildi. Başkanlık açıklaması, Güvenlik Konseyi'nde resmi doküman olarak dagıtılacak. Başkanlık açıklaması, konseyin yazıh kararlanndan daha az si- yasi yaptırım taşıyor. Birieşmiş MUkÜer (BM) Ge- nel Sekreteri Perez de Cuellar'- ın önceki gün açıklanan Kıbrıs Raporu, Ankara'da "olgulara dayandınlmış ve genel havasıy- la olumlu bir belge" olarak ni- telendirildi.