Katalog

22 EYLÜL 1985 CUMHURÎYET/7 Cinsellik bir sosyal yakınlık biçimidir PStKİYATR. DOÇ. DR. ŞAHİKA YÜKSEL Cinselliği salt bir üreme işlevi olarak tanımlamak dar ve biyolojik bir bakış açısı olur. lnsanlar için cinsellik bir sosyal yakınlık biçimidir. Uygulanabilmesinde kendisi dışında birçok sosyal yapının düzenlenip örgütlenmesi gerekir. En azından bir cinsel ilişkinin kurulabilmesinde, sıklıkla karşı cinsten olan bir başkasına gereksinim vardır. Cinsellik çeşitli psikolojik, sosyal, kültürel koşullara bağh olarak girift bir psikolojik bağlantılar ağmda yürütülür. Gencin sosyal yaşamının karmaşıkUğında cinsel aşk ve duygusal yaşam, çok değişik biçimlerde ortaya çıkabilir. Cinselliğin önceden saptanmış tek bir biçimi ve hedefı yoktur. Bir cinsel ilişkide bedenimiz aracıhğıyla başkalan ile ilişki kurarız. Doyumlu bir cinsel yakınlık teknik bir sorun değil birlikte olunan kişiyle kurulan sosyalcinsel yakmlıkların tümünün bir uzantısıdır. Daha bebeklikte, çocuğun, bedeninin beürli bölgelerine dokunması yasaklanır. Hemen ardmdan her iki cinsin birbirine dokunması ve dokunma biçimine ilişkin bir dizi yasak devreye girer. Halbuki insan yaşamında dokunma, temas daha bebeklikten büyük bir önem taşır. Küçük bir grup hariç toplumumuzda evlilik öncesi bedensel ve hatta sosyal yakınüğın yasaklanması ya da sınırlanması norm olmuştur. O zaman gençlerin karşı cinse herhangi bir yaklaşımı, her türlü dokunmasına doğrudan cinsel bir anlam yüklenır. Cinselduygusal yakınhklar, doğalan gereği zaten kolay kınlmaya, zedelenmeye, yanlış anlaşılmaya açıktır. Genç, ilk deneyimlerine girişirken ilk ilişki Cinsel doyum gerekli, ama yeterli değil kınlık kurmakta daha fazla baskı altındadır. Cinselliğini yaşamanın ve farketmenin kendini "kuUanuabüir" yaptığmı düşünen birçok kadın, bunu basürmaya ya da yok saymaya sığınır. Çünkü cinsiyetçi rol dağüımı içinde kadın daha ağırlıklı olarak incinir obnanın tehdidindedir. Cinsel doyumun elde edilmesinde ön koşul hem kendimizin hem de karşımızdakinin ne istediğini bilebilmektir. Bu nedenle isteklerin neler olduğunu gerçekçi olarak belirlemek gerekir. Böyle bir tanıma için iki cinsin birbirini hayatın farklı alanlannda görüp anlaması gerekir. Kişi için doyumlu bir cinsel yaşam gerekli, ama yeterli değildir. Doyumlu bir cinsel yaşam kişiyi geliştirici bir güçtür. Kendimizi ve başkalannı cinsellik aracıhğıyla empati (esduyum) içinde keşfedip haz duyarız. Doyumlu bir cinsel yaşam ayrıca kişiyi geliştirici bir güç olarak bir bilgi ve kuvvet kaynağı potansiyelini taşır. Ancak insanın yaşamında tek boyut olarak cinselliğin özel bir gücü yoktur. Ne uenli güçlü ve doyumlu ilişki ilişkiler yaşanırsa yaşansın kişinin hayatını tek başma köktenci bir biçimde değiştiremez. Diğer alanlardaki deneyimlerine bağh olarak bir anlamı vardır. Kişi ancak kendi istıyorsa tedavi gerekir Psikiyatr ve psikologlar alternatif yaşam biçimlerini yorumluyor. PROF. DR. GÜNSEL KOPTAGELİLAL• Alışılmışın dışında cinsel yaşamlan olan kişilar psikolojik tedaviye alınmalı nu, niçin? KOPTAGEL "Alışılmışın dışında" çok geniş kapsamlı bir deyim. Bu tür yaşam biçimlerinin ille de anormal olarak nitelenmesi gerekmez. Alışümıştan neyi kastetdiğimizin de tanımlamasım yapmak samnm oldukça güç. Eğer tedavi derken, psikiyatrik tedavi söz konusu ise, o zaman sonınuzu şöyle yanıtlayabilirim. Kişinin kendisi bu durumdan rahatsızlık duyuyorsa, veya bu durum, kişinin kendisi, ya da çevresi için bir zarar, bir tehlike yaratıyorsa, o zaman tedavisi gerekli olur. Ancak bu konuda esas önemli olan, sağlıklı bir yaşam için, erken yaşlarda önlemlerin alınması, yani çocukluk yaşlarından başlayarak cinsel eğitimin her yaşın özelliklerine göre doğru biçimde verilmesidir. • Ideal bir toplumda bu kişilerin yaşamlan anormal olarak lütelendirilebilir mi, niçin? KOPTAGEL Burada da "ideal"in ne olduğunun tanımlanması gerekir ki, bu da pek kolay olmayacaktır. Eğer ideal toplum derken bircysel özgürİükleri kısıtlamayan bir toplumdan söz edilmek isteniyorsa, yine unutulmamalıdır ki bireysel hak ve dnsel doyum için ön koşul hem kendimizin, hem karşımızdakinin ne istediğini bilmektir. de nasıl davranacağı, nasıl başlayacağı ve sürdüreceği konusunda endişeli, güvensiz ve kararsızdır. Kendini beceriksi2 bulurken bir yanda da beceriksizliğinin farkedilip başkalannca küçümsendiği endişesini taşır. Bu endişeler her iki cins için ortaktır. Ancak geleneksel, yerleşmiş cinsiyetçi rol kalıplan içinde cinselliğini kabul etmesi ve onu yaşamaya hevesli görünmesi uygun düşmeyen kadınlar, doğal isteklerini farketmekte ve karşı cinse sosyalduygusal fiziki ya Cinsel mozayiğin parçaları Haber Arastırma Merkezi Homo sapiens, "Öztürkçesiyle" akıllı insanın kökenlerine dayamyor, alışılmışın dışındaki cinsel yaşam biçimleri. Yani yaklaştk 70100 bin yıl Oncesi.te kadar gidiyor. Hatta kimbilir belki daha da uzak bir geçmişi vardır. Çünkü insanın en yakın akrabalan şebekler, maymunlar, goriller arasında da böylesine "garip" davranışlara rastlanmış. Bu hayvanlan uzun süreyle çok yakından gözleyen bilim adamlan (daha doğrusu Jane Goodall, Diane Foşsi gibi bilim kadınlari) aynı cinsiyetten yaranklann birbirleriyle keyif içinde oynastıklannı gözlemlemişler. Gerçi Türkiye Cumhuriyeti'n'm sabtk hfüli Eğitim, şimdiki Devlet Bakam, insan soyunun, geçmişiyle tüm bağlannı koparmıştı; ama neyse ki, ne Batı, ne da Doğulu bilim adamlarmı bu konuda ikna etmeyi pek basaramadı. Saytn Dinçerler'in alternatif cinsel yaşam biçimlerinin gelmişi geçmişi hakkındaki görüşlerini ne yazık ki soramadık. Eldeki verilere baktlırsa, bu konuda da çok hoşgörUlü yanıtlar vermeyeceğini düşünmek herhalde fazla kötümserlik olmayacak. 7 ' Neyse, Saym Dinçerler bir yana, dünya bir yana. Eski düşünürlerin gönütleri biraz daha zenginmiş. Eflatun, Şölen 'de bir Androgynos Efsanesi anlatıyor. Hikâye şöyle: Eskiden kadın, erkek, bir de androgynos olrnak üzere üç tür cinsiyet varmış. Androgynler hem erkek, hem disiymişler. Bu insanlar göğe nrmanıp tannlara karşı koymaya kaikınca Zeus uzun uzun düşunüp Obür tanniarla görüşmüş. Sonra da "Gtüba bir 'çare buldum"demis. "Insanlan tümden yok etmeyelim, ama kuvvetten düşürdim de hadlerini bilsinler. tkiye böleceğim onlan. Böylece hem zayıfkalacakUtr, hem de çoğaUp bizim için yararlı olacaklar. Üstetik iki bacak üstünde yürüyecekler. Yine de hadierini bilmez, ustu dıırmazlarsa yeniden ikiye bölerim. Bu kez de tek bacak üstünde atlaya atlaya giderler. Zeus insanlara cinsellik açısmdan daha epey oyunlar oynamış. Bugün hemen her toplumun cinsel mozayiğini oluşturan eşcinseller, b'ıseksüeller, travestiier ve hatta uçüncü seks diye adlandınlan androgynlerin sorumlusu kimbilir belki de tannlar tannsı Zeus'tur. Esbabı mucibesi her ne olursa olsun bu mozaik, henüz keşfedilmemiş parçalarıyla birlikte zenginleşerek devam edecek gibi görünüyor. Gençlik veCinsellik lnsanların, birbirlerinin hak ve özgürlüklerini sınırlamadan yaşamayı öğrenmeleri gerekir. özgürlüklerle toplumsal hak ve özgürlükler karşüıklı bir denge ilişkisi içindedir, birinin hakkının başladığı yerde ötekinin özgürlüğu biter, dolayısıyla insanlann birbirlerinin hak ve özgürlüklerini zedelemeden yaşamayı öğrenmeleri gerekir. Eğer bir toplumda bireylerin norm dışı davranışlan o toplumun bir bütün olarak bünyesini çeşitli yönlerden tehdit eder hale gelirse, toplumu tehdit ederken aynı zamanda içindeki bireyleri de çeşitli yönlerden tehdit ediyor demektir ve üzerinde düşünülmesi gerekir. • Tttrtdye'de alternatif cinsel yaşam biçimleri gençler arasında ne kadar yaygm? Hiç olmazsa kaba bir isUtistik verebilir misiniz? KOPTAGAL Bu soruyu kesin bir sayı ile yanıtlamak olanaksız. Bu konuyla özellikle yakından ilgili çalışmalan olan bir hekim olduğum halde, benim 20 yıllık gözlemlerim Türkiye'de böyle bir davranışın gençler arasında olağanüstü bir yaygınlık göstermediği yolundadır. Yapılan bazı anketlerin tek soru tek yanıt halindeki sonuçlarına dayanarak gençlerde böyle bir yaşantı yuksek oranda \armış gibi görülürse de, bunun ne kadar kalıcı bir davranış olduğu ve marjinal davranış olarak etiketlenmesi gerektiği kuşku götürür. Olanaksızlıktan doğan ve normal olanaklan elde ettiğinde geçebüecek cinsel davranış sapmalannı bu adla nitelemek doğru değildir. Ne var ki, çeşitli baskılann, kısıtlamalann ve bilgisizliğin sürekliliği ile bu davranışlar alışkanlık haline gelip kalıcı hale dönüşebilir. Bunun için de, daha önce de söylediğim gibi, gençlerin erken yaşta eğitilmesi ve cinselliği normal toplumsal davranış içinde normal bir gereksinim olarak algılamayı öğrenmeleri yararlıdır. Ne var ki, bu eğitim salt okulda veya başka yerde "cinsel eğitim" dersleri ya da kurslan halinde olmamah, bütün toplum bunu bir davranış bilimi halinde öğrenmelidir. Başka bir deyişle, sadece çocukların ve gençlerin değil, erişkinlerin, ana babaların da bunu öğrenmeleri ve davranışlarını o yolda geliştirmeleri en doğru yoldur. • CUMHURİYETVERİARAŞTIRMA işbirliği ile gerçekleşen ' büyük anket Eşcinsellik yalnızca bir eylemin adı ve tarihsel geçici bir kategoridir MURATHAN MUNGAN Nüfusumuzun büyük çoğunluğunu gençler oluşturuyor. Bu anlamda Türkiye, dünyadaki en genç ülkelerden biri, öte yandan hâlâ oy hakkı söz konusu edilen bir gençlik bu. Çünkü bu ülkede "genç olmak" yasaktır. Genç ölebilirsiniz, ama genç olamazsınız. Genç ölürseniz ardınızdan ağıt yakar, gözyaşı dökerler. Amayaşamakta direnirseniz zorla yaşlandırırlar. Otuz yaşınıza geldiğinizde enerjiniz bitmiş, coşkunuz tükenmiş, umutlarmız kırılmış, hayalleriniz sönmüştür. Çoktan "kurulu düzenin" bir parçası olarak ezber davranışlann, öğretilmiş hayatlann insaru olursunuz. Bu yüzden Türkiye'deki gençlik ihtiyar bir gençliktir. Kendi arayıp bulduğu bir doğru, kendi yarattığı bir üslup, imzasını attığı bir ekol olmanuştır. Babaları gibi düşünen, tophım tarafından onaylanmaktan başka bir amacı olmayan güvensiz, korkak ve sinik bir gençlik kuşağıyla yüzyüzeyiz. Okuma, anlama, tartışma, seçme ve yaşama hakkı oldukça kısıtlanmış bu gençlik bir yandan büyük bir "kimlik arayışı" içinde, öte yandan çürümüş kalıplar içinde çâre aramaya itiliyor. Altenıatif yaşam, alternatif insan arayışlan da çıkmaza uğruyor. Cinsellik konusundaki bilgileri ise orta sınıf ahlakımn mevcut değerlerini olumlayan önyargılardan ve batıl itikat düzeyindeki kırık dökük düşünce: lerden öte geçmiyor. Gençler bu konuda hâlâ büyüklerinden bir şey öğrenebileceklerini sanıyor, kendilerini onlara emanet ediyorlar. Kendi bedenlerini tanımıyor, kendi bedenlerini sevmiyorlar, dolayısıyla bir başkasının bedeni nasıl mutlu edilir, cinsellik dünyasırun sunduğu olanakların keşfine nasıl çıkılır bilmiyorlar. doks bir eğitim sonucu edindikleri diplomalarmın ardına sığınıp, dünyadaki gelişmelere kayıtsız, kurulu düzenin ve orta sımf ahlakının bekçiliğini yapıyorlar. Halkı aydmlatacak çağdaş bilgilemelerden yoksun olduklarını, yalnızca kendi karanlıklarım kâğıda döktüklerini "görüş"lerinin alındığı yerlerde görüyoruz. Gençler, bu kapılavdan da elleri boş dönüyorlar. nekleri çogaltmak mümkün. Ama galiba bu ortamda mümkün olmayan, yaşadığını savunabilen, seçiminin sorumluluğunu üstlenebilmiş onurlu insanlar yetiştirmek. Cinsellik konusunda anlamlı sorular ve yanıtlar üretmek için en başta bir dünya görüşüne ve tarihsellik duygusuna sahip olmak gerekir. Geçmişe doğru bakan ve geleceğe ait düş kurabilen insanların cinselliğin her tür sorununun üstesinden gelebileceğine inanıyorum. Yeri gelmişken şunu önemle belirtmek isterim: Cinselliğin neden olduğu sorunsallann, özel mülkiyete ve sömürüye dayanan kapitaüst sistem içinde çözüm bulabileceğine inanmıyorum. Çünkü her özgürlük talebi, bir süre sonra kâr amacına, ticari bır metaya dönüşüyor. Bu konuda köktenci bir çözümieme süreci, siyasal bir devrimin parçası olan cinsel bir devrimle gerçekleşebilir ancak. Şimdi yaptığumzsa bu menzilde at koşturmaktır yalnızca. Gençler kendi bedenlerini tanımıyor, sevmiyorlar, dolayısıyla başkasının bedeni nasıl mutlu edilir bilmiyorlar. lnsanların birbiri gibi düşünmesinin, birbiri gibi olmasının erdem sayılageldiği bir örnekleştirilmiş bir toplumda elbette değişikliğe, başkalığa, farkUlığa tahammul duygusu gelişmez. Bu duyguya antrenmanh olmayan insanlarda demokrasi duygusu da gelişmez. Bu yüzdendir ki, demokrat karakter yapısına sahip insan yetiştirmekte bunca güçlük çekiyoruz. Geriye kalıyor çifte standartın, çifte ahlakın egemen olduğu bir toplumda en geçerli yol olan ikiyüzlulük. Hâlâ en ilerici erkeklerimiz için bile kadın yapınca başka, erkek yapınca başka olan şeyler var. Çünkü bunlar önce erkek, sonra solcular. En azgın eşcinsellerimiz röportaj sırasında "sıkı erkek" oluveriyorlar. Kantin masalarında devrimci bacılarıyla dünyayı kurtaranlar, evlenirken ayalıboyah burjuva kızlarını seçiyorlar. Baldırbacak, göğüsdalak resimleri bastığı için satan magazin gazetelerinin hepsinin manşeti "bu ne rezalet", "bu ne ahlaksızhk!" gibi söylemlere açılıyor. "Gençliğimizin" ve "sporumuzun" her ondokuz mayısında, değişen iküdarlara göre bir açılıp, bir kaparuyor bacaklarımız. Iffctimiz her iktidarda üniforma değiştiriyor. Eşcinsel müşterilere servis yapmayıp, kapısından geri çeviren kulüplerin sahnelerinde eşcinsel şarkıalar boy gösteriyor. Ör Alternatif cinsel yaşam biçimlerini hukukçular yasal açıdan değerlendiriyor Geçm'ışe doğru bakan, geleceğe ait düş kurabilenler,cinsellik sorununun üstesinden gelebilir. Cinsellik sorunu bu sistem içinde çözümlenemez. Eşcinsellik denince aklıma "Alabalık" filmi geliyor. Orada kadın şöyle der: "Biliyor musun çağımızda artık heteroseksüeUik, homoseksüellik diye bir şey kalmadı. Bir insan ya seksüel oluyor, ya olmuyor," benim de inandığım bir şey bu. lnsanlar gerçekten eşcinsellik diye ayrı bir şey var sanıyorlar. Oysa eşcinsellik yalnızca bir eylemin adıdır. Ve "sınıflı toplutn" gibi tarihsel geçici bir kategoridir. lnsanların birbirlerini dil, din, ırk, sımf ayrımı gözetmeksizin sevebildikleri gibi, cinsiyet ayrımı gözetmeksizin de sevebilecekleri günlerin geleceğine inanıyorum. Cinsel doyum için tek bir yol, tek bir hedef yoktur PSÎKOLOG DR. ARŞALUYS KAYIR Ahşdmışu dışında cinsel yaşamlan olan kişiler psikolojik tedaviye alınmalı nu, niçin? KAYIR Her şeyden önce kişinin kendi zevk, seçim ve eğilimine göre cinsellik ve aşk ilgilerini uygularnası bir insanlık hakkıdır. Cinsel doyum için önceden saptanmış tek bir ifade yolu ve başanlması gereken tek bir hedef yoktur. Fakat çoğunluk için en üst hazzın olduğu ilişki biçimi, normal kabul edilir. Ancak hiç de azımsanmayacak sayıda bir grup insan cinsel haz için daha farklı yollar seçer. Bu kişilerin davranış biçim ve doyum yolları başkalarına zarar verici olmadıkça ve o kişiler tarafından yardım talep edilmedikçe tedavi edici bir yaklaşımın bir yaran yoktur. İdeal bir toplumda bu kişilerin yaşamlan anormal olarak niteiendirilebüir mi, niçin? KAYIR Cinsel normalliğin ne olduğunu belirten kesin ölçüler yoktur. Ve n/jrmal cinsel davramş bizim veya raslantısal olarak içinde yetiştiğimk toplumun ifade ettiği ve uyguladığı biçimlerdir. Cinsel normallik, göreceli, yani kültürel olarak koşullanmış bir olgudur ve hiçbir cinsel davranış biçimi kesin, son, her yer ve her zaman için normal ve Cinsel özgürlük insan özgürlüklerinin bir parçasıdır PROF. DR. SULHİ DÖNMEZER Askeri ceza kanununda mevcut özel hüküm dışında bugünkü Türk kanunları, her iki tarafın yaşı 18'i doldurmuş bulunmak, Türk Ceza Kanunu'nun ırza tecavüz ve tasaddî, söz atmak gibi fiilleri cezalandıran hükümlerini ihlal etmemek, tamamiyle rızaî olmak ve utnumî bir rezalet teşkil edecek surette TCK 419, 421, 576. maddelerini de ihlal eylememek kaydıyla, eşcinsel fiilleri cezalandırmamaktadır. Yani kendi kapah odasında herhangi bir teşhir unsuru ülkede "genç olmak" yasaktır. Bu ülkede genç ölebilirsiniz, ama genç olamazsınız. türkiye'deki gençlik ihtiyar bir gençliktir. Gençlik çürümüş kalıplar içinde çare aramaya itiliyor. Cinsellik bütün dünyanın gündeminde bugün. Kadın ve erkek kimliği yeniden sorgulanıyor. Psikolojinin Freud'la başlayan serüvenine her gün yeni biri ekleniyor, ilginç teoriler üretiliyor, alternatif yaşam olanakları aranıyor, hiç de anmsanmayacak bir siyasal tabanı ve kitlesi olan kadın ve eşcinsel hareketlerinin yarattığı teorik kıpırdakhğın ortasında bir yığın şey yazılıyor, çiziliyor, tartışıhyor, kendimiz ve hayat hakkındaki bilgilerimiz yeniden gözden geçiriliyor. Neyin "bilim", neyin "ideoloji" olduğuna bakılıyor. Tümü değilse de siyasal bir misyonla yüklenmiş olanları, toplumla entegre olamayacak kadar temel bir çelişkiyi apışaralannda taşıdıklan için kolay kolay düzene teslim olmuyorlar. Amaç, mevcut ahlakın doğrulanması, sağlamlaştırılması olmadığı için de, kişinin kendi bedenini hiçbir suçluluk ve günah duygusuna kapılmadan tanıma, seçme ve kullanma hakkında beyinsel bir özgürlük kazanmasını sağlıyorlar. Cinsellik ülkemizde de şiddetle gündeme geldiği halde herkes pek mahçup bir tavır ve utangaç bir söylem içinde. Bu alanda egemen ahlak anlayışının dışında radikal bir şey söylemek, siyasal bir demeç vermek kadar tehlikeli. Bu konuda sağın, ya da dünyayı değiştirmekten yana olmayanların ne düşündükleri açıkçası beni pek fazla ilgilendirmiyor. Asıl gerçek çelişkiler, dünyayı değiştirmek üzere yola çıkıp, feodal ahlakın etkisinde yol alan aydmlar, bilim adamları, solcular katında yaşanıyor. Sol içine yuvalanmış "gizli sağalar" ve "potansiyel homoseksüeller" orta sınıfın ideolojik aygıtlarıyla teçhizatlanmış egoları dağılmasm, kimlikleri parçalanmasın diye her yenilik arayışını, her özgürlük talebini kundaklıyor, sosyalizmi bir erkeklik ideolojisi haline getirmeye çahşıyorlar. Adına psikolog ya da pskiyatr denen kişilerse, Orto Başkalarının özgürlüğünü sımrlandırmadığı sürece cinsel özgürlüğe kanuni müdahale yapüamaz. taşımamak suretiyle kişilerin kendi özel çerçevelerinde gerçekleştirecekleri bu gibi hareketlere kanun müdahale etmemektedir. Şahsen, mevzuatırruzın bugünkü durumunun böylece devammdan yanayız. Insanların çeşitli özgürlüklerinden birisi de cinsel özgürlüktur; ceza kanunlarımn sarih hükümlerini ihlal etmemek şartıyla ve başkasının cinsel özgürlüğüne müdahale teşkil etmemek kaydıyla cinsi hareketlere kanunun müdahalesi yerinde olmaz. Müdahale edilse de bundan sonuç ahnmaz. B.içbir cinsel davranış biçiminin her yer ve her zaman için normal ya da anormal olduğu söylenemez. ya anormal değildir. Bilimsel açıdan birey ve sosyal çevre birbirinden ayn olarak değerlendirilemez. Marjinal cinsel yaşamı olan kaç kişi size tedavi olmak üzere başvurdu (son 1 yd içinde asagı yukan.) Bu kişileri tedavi etmek mümkün mn? KAYIR Sadece bize yapdau başvurulardan bir değerlendirmeye gitmek yanlış olur. Doğrudan psikiyatri kliniklerine veya übbm diğer bölümlerine başvurulara zaman zaman rastlanmaktadır. Marjinal cinsel yaşamı olup da bize başvuranlar çoğu kez doyum biçimlerini değiştirmeyi amaçlamazlar. İlk birkaç görüşmede cinsel kimliklerini değiştirme talebinde bulunuyor görünseler de derinlemesine görüşrnelerden sonra cinsel kimliklerinin farklılığı nedeniyle çevreleri ile aralarında çıkan çatışmalardan kurtulmak, her insan gibi kendilerini, olduklan gibi çevrelerine kabul etürmek istedikleri anlaşılır. Dolayısıyla tedavide hedeflenen, cinsel kimliği değiştirmek değil bu zorluklarla başa çıkma kapasitesini arttırmaktır. Sizce toplum alışılmışın dışındaki cinsel yaşamlan yasal \ollarla kısıtlamalı ya da cezalandırmâlı mı? KAYIR Her insan sadece yaşar olduğu için, istediği kadar çok veya az çeşitli veya tekdüze, yoğun veya yüzeysel, sürekli veya kısa alışılmış veya alışılmışın dışında kendi kişisel deneyim ve gözlemlcriyle seçtiği kendisine en yüksek hazzı veren cinsel doyumiarı uygulamak hakkına sahip olmalıdır. Yeter ki seçtiği bu doyumları edinme sürecinde gereksizce, zorbalıkla veya haksızca başkalarının cinsel veya cinsel olmayan hak ve doyumlanna kanşmasın. Alternatif cinsel yaşam biçimleri yasalarla sınırlandırılmamalı PROF. DR. ÇETtN ÖZEK Marjinal cinsel yaşamın, katı ahlakçı eğilimlere tepki ve toplumsal etkenlerle yaygınlaştığı kanısındayım. Bu yaygınlaşmadan yana da değilim. Buna karşılık, yasalarla bu yaygınlaşmanın engellenmesini olanak dışı ve o kişilerin cinsel özgürlükleri kapsamında görüyorum. Çağdaş ceza düzenlemelerinde "genel ahlakı" korumanın ölçü olamayacağma da inanıyorum. Bu açıdan belirtilen türden davranışlann sınırlandınlmasr veya cezalandırılmasına yönelik yasal düzenlemelerden yana değilim. BİTTİ