Catalog

6 Ali KÜLEBİ TUSAM Ulusal Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi Başkanvekili akulebi@tusam.net ST R A T E J İ c Cumhuriyet Strateji 12 Ocak 2009/237 Yaklaşık bir yüzyıldır mücadele sürüyor… B ir asırdan fazla bir süredir stratejik konumu nedeniyle adeta çeşitli aktörlerin satranç tahtası haline gelmiş Afganistan’daki oyun sürüyor. Savaş oyununu küresel güç ABD ve bu ülkenin savaşa dahil ettirdiği NATO’nun kazanmış olmadığı açık. Hatta bu iki gücün ne amaca hizmet ettiği açık olan bu oyunu kazanma ihtimalleri bile yok. Yani şu gerçek gün gibi ortada ki, ABD’nin Afganistan’daki savaşı kazanma gibi bir hedefi de yok. Çünkü kazanırsa kendisine “sen hala burada ne arıyorsun?” diye sorarlar. Halbuki ABD’nin Orta Asya’da bulunması küresel stratejisi açısından çok önemli. ABD’nin gelecek için öngördüğü siyasal ve kaynak edinme stratejisinde Karadeniz’in, Kafkasların yanı sıra Orta Asya’nın da çok önemli bir yeri var. Yine bölge oyuncularından olan ve ABD’nin bir İslam ülkesi olması bakımından nükleer güce kavuşmasını hala affedemediği Pakistan’ın da oyunda giderek bir hedef tahtasına dönüştüğü ve bu bağlamda Afgan Savaşı ve sorununun ABD’ye Pakistan’a müdahale gerekçesi sağlayabileceği de ayrı bir gerçek. Afganistan’da kazanan yok Afganistan’da NATO’nun da eşlik ettiği harekatı şu ana kadar koalisyon güçlerinin ve ABD’nin kazanamadığını söylemek yanlış olmaz. Büyük İskender’den bu yana kimsenin başarılı olamadığı bu ülke, sorunlarını komşularına da yaymaya başladı. değil 2030 bin daha fazla asker takviyesi, birkaç yüz binlik bir takviyesinin bile bu ülkede işe yarayamayacağını geçmişteki örnekler gösteriyor. Çünkü Büyük İskender’den bu yana İngilizler ve Ruslar dahil hiçbir askeri güç bu ülkeyi tam olarak kontrolü altına alamamış. korumasını istemesi çok da haklı değil. Ayrıca Afganistan’ın sınırlarının yalnız Pakistan’da olmadığı, Afganistan’ın, İran, Türkmenistan, Özbekistan, Çin ve Tacikistan ile de sınırlarının olduğu ve bütün bu söz konusu ülkelerin ve hatta Afganistan ile sınırları olmayan Rusya ve Hindistan’ın da bu satranç oyununda az veya çok paylarının olduğu söylenebilir. Çünkü denize çıkış yolu olmayan Afganistan’ın ve bu ülkedeki Taliban ve El Kaide unsurlarının lojistik desteklerinin yalnız iç değil, dış kaynaklardan da desteklenmesi ve beslenmesi gereği söz konusu. Bu destekte ise Afganistan’a Hint Okyanusu’na çıkış kapısı olan Pakistan’daki Taliban destekçisi unsurların yanı sıra Orta Asya’daki çevre ülkelerin de başı çektiği rahatlıkla söylenebilir. RUSYA FAKTÖRÜ SATRANCIN ŞAHI: ABD İşte bu savaşın en büyük aktörü olan ABD’nin giderek savaşı Pakistan sınırlarının içine sürüklemesinin nedeni de bu. Yani stratejik konuma sahip Pakistan’ı güçsüz kılmak, hatta parçalamak ve nükleer gücünü kontrol altına almak. Bu bağlamda Taliban ve ElKaide’nin Pakistan’ın kuzeybatısındaki Aşiretler Bölgesi ve hatta bizzat Pakistan’ın içindeki varlığı gerekçesiyle ABD’nin son günlerde Pakistan içinde izinli veya izinsiz operasyonlarının gözle görülür şekilde arttığı gelen haberler arasında. Nasıl ki başta ABD ve Müttefik Güçler’in hataları nedeniyle Afganistan’da siviller de can vermişlerse aynı şekilde Pakistan’da da füze ve İnsansız Hava Araçları (İHA) ile gerçekleştirilen ABD operasyonlarının sivillerin hayatına mal olduğu ve can kaybının artacağı ortada. Yeni seçilmiş Başkan Barack Obama ile satranç oyununun şahı ABD’nin Afganistan’da daha çok asker, para ve malzemeyi gözden çıkaracağı Obama’nın seçim kampanyasında yer alan hususlardan. Hatta Obama’nın Bush yönetimine yönlendirdiği suçlamaların başında, Bush’un Afganistan’daki Taliban ve El Kaide’yi ihmal ederek gücünü Irak’a yönlendirmesi büyük bir yanlışlık gibi gösteriliyor. Yine Bush yönetiminin Afganistan’ın yeniden imarı ve yapılandırılmasını ihmal ederek sivil halkı çaresiz bıraktığı ve Taliban’ın kucağına itmiş olduğu hususu da üzerinde durulmayı gerektiren bir konu. Ne var ki, takviye asker göndererek, seçilmiş Başkan Obama’nın Bush’un askeri stratejisini Afganistan’da daha yüksek bir düzeye tırmandırma girişiminin başarı şansının da düşük olacağı bizzat konuyu yakından değerlendiren askeri uzmanlarca ifade ediliyor. ABD’nin PAKİSTAN FAKTÖRÜ Yukarıda ABD ile ilişkilerini ele aldığımız Pakistan ise satranç oyunundaki öteki önemli taşlardan biri ve stratejik konumu nedeniyle son derece kırılgan bir yapıya sahip. Bu kırılgan yapısı ise komşuları Hindistan, Afganistan ve İran nedeniyle ve ABD’nin de özel gayretleriyle daha da kırılganlaşmakta. Pakistan’ın topraklarını kontrol edememesinden dolayı Afganistan’daki terörün artmasından şikayet eden ABD’nin bu şikayetinde ne ölçüde haklı olduğu tartışma konusudur. Çünkü 11 Eylül dışında kendi topraklarında terör görmeyen ABD’ye karşılık Pakistan hemen her gün kökü Afganistan’a uzanan terörden zarar görmektedir. Hatta Pakistanlı yetkililer ülkelerindeki bu terörün kaynağının Afganistan’da bozulan dengeler ve bizzat ABD ve Hindistan tarafından desteklenen aşiret reisleri olduğunu savunmaktadırlar. Yine Pakistanlı yetkililer, ABD’nin 1974’den itibaren Afganistan’da etkin bir rol almak istemiş olan Rusya’nın, 1979’da bu ülkeyi 160.000 kişilik bir orduyla işgali hatırlarda. Ne var ki bu işgal 1992’de yenilgiyle sonuçlanmış. Bundan sonra da Rusya’nın bu ülkeyle olan ilişkisi Pakistan’ı bir günah keçisi haline Taliban rejimi süresince Ahmet Şah Mesut getirmekle kalmayıp saldırgan bir tutuma ve General Raşit Dostum tarafından girdiğinden ve ülkeyi bir savaş alanına yürütülen Kuzey İttifakı’na destekle çevirdiğinden de şikayetçidirler. Özellikle sürmüş. son zamanlarda İHA’lar ile Amerikan Putin ile yeniden dünya çapında bir güç Ordusu’nun ülkenin Afgan sınırındaki olma hevesine kapılan Rusya’nın, Aşiretler Bölgesi’nde sürekli doğrudan olmasa bile hala Afganistan ile gerçekleştirdiği operasyonlar nedeniyle bu ilişkisi olduğu ve hatta ateşe benzin araçlardan atılan füzelerin 344 kadar döktüğü de söylenenler arasında. Karzai masum sivilin hayatına mal olduğu da rejimine açıkça mühimmat satan açıklanmıştır. Rusya’nın, Taliban, Hikmetyar ve ElBütün bunların paralelinde din Kaide’ye, Orta Asya ülkeleri aracılığı ile faktörünün siyaseti ve günlük yaşamı her silah ve patlayıcı madde sağladığı iddia geçen gün daha çok etkilediği Pakistan’ın ediliyor. Hatta Rusya’nın bu ülkede 10 yıl askeri yönetimden sivil yönetime geçmekle kadar süren varlığı nedeniyle cep halindeki sorunları çözmede daha da zorlanacağı küçük bölgelerde etki alanlarına ve açık. Koalisyon hükümetlerinin siyasal taraftarlara sahip olduğu da söylenebilir. yapının tam olgunlaşmadığı ve dış etkilere Ayrıca, ABD ve Avrupa ülkelerinin açık ülkelerde başarı şansının düşük Orta Asya’da çok güçlü bir şekilde varlık olduğu gerçeği ve ülkenin esasen bozuk sürdürmemeleri çizgisindeki bir politikada olan ekonomik durumuna bir de dünya Rusya Federasyonu’nun Afganistan’daki ekonomik krizinin eklenmesi Pakistan’ı satranç oyunundaki göreceli rolü gözden çok daha sorunlu ve hatta bir dış kaçırılmamalıdır. Yine Afganistan’daki müdahaleye bile açık duruma getirdi. savaşında, cihatçıları örgütleyen, onlara ABD’nin Pakistan’ı, Afgan sınırlarının roket dahil her çeşit silah veren ABD’yi, kontrolsüzlüğü nedeniyle suçlamış olması geçmişte bu ülkede somut bir yenilgiye da Pakistan’a karşı başlatılan önyargılı uğramış olan Rusya’nın hala affetmediği senaryoyu gösteriyor. Çünkü kendi ve intikam almak isteyeceği de hesaba Meksika sınırını kontrol edemeyen süper katılmalı. Hatta ilerde belki de bir rövanş güç ABD’nin, Pakistan’dan dağlık bir alma gayretiyle, nasıl geçmişte arazideki 1400 kilometrelik sınırını Amerikalılar Afganlı Mücahitlere Stinger Uçaksavar Füzeleri vermiş ise, aynı şekilde Rusların da Taliban’a yerden Afganistan’daki ABD askerleri... havaya uçaksavar füze sistemleri verme ihtimali spekülatif de olsa bir olasılıktır. Esasen gelecekte bu hususun, yani Taliban’ın elindeki uçaksavar füzelerinin varlığının, ilerde Koalisyon Güçlerinin başını daha da çok ağrıtacağı göz önüne alınmalıdır. Çünkü miatları dolmadıysa Taliban’ın elinde hala eskiden kalma Stinger’ler vardır. Bunların yenilenmesi konusunda ise akla gelen ilk ülkeler Rusya ve İran’dır. Nitekim Eylül 2006’da bir İngiliz Nimrod Erken Uyarı Uçağının düşmesiyle sonuçlanan ve 14 askerin öldüğü kazayı sonradan Taliban üstlenerek bunu bir Stinger vasıtasıyla düşürdüğünü iddia etmişti. Yani bir yandan Putin yönetiminin etkin dış politika girişimlerinin artacağı olasılığı, öte yandan Afganistan’da Taliban’ın