Catalog

4 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası cveliev@tusam.net rmenistan bölgesel projelerde jeopolitik bir avantaja sahip olsa da bölge devletlerine karşı düşmanlık besleyerek bu avantajını altın tepsiyle Gürcistan’a sunmuştur. Ermenistan, projelerde yer alabilmek için sorumluluk üstlenmek yerine bir suçlu arayışında olmuş; zaman zaman Türkiye zaman zaman da Azerbaycan ve Gürcistan’ı suçlu olarak göstermiştir. KarsAhalkelekTiflisBakü (KATB) Demiryolu Projesi’nin Türkiye kısmının temelinin atıldığı dönemde Ermeni basınında Gürcistan karşıtı haber ve analizler boy göstermiştir. Bu gelişmelere paralel olarak demiryolu projesinin Gürcistan kısmının geçtiği Cavahetya bölgesinde yaşayan Ermenilerle Gürcü polisi arasında yaşanan çatışmalar dikkat çekicidir. 18 Temmuz 2008’de Ahalkelek bölgesinin Ermeni asıllı emniyet müdürünün evinin önünde bomba patlaması yeni tartışmaların başlamasına neden olmuştur. Olay sonrası Gürcü polislerinin Birleşik Cavahetya Demokratik İttifakı (BJDİ) üyesi Gurgen Şirinyan’ın evinde yaptığı aramalarda iki Gürcü polisi hayatını kaybetti. Aramalar sonucu BJDİ Başkanı Vahagn Çakalyan ve aile üyeleri Gürcü polisi tarafından göz altına alındı. Jeopolitik avantajını Tiflis’e kaptırdı… C S TRATEJİ Cumhuriyet Strateji 11 Ağustos 2008 / 215 E Erivan’ın ‘stratejik’ yalnızlığı tamamen kuşatılacağını iddia etmektedirler. Gürcistan’ı ise Türkiye ve Azerbaycan’ın çıkarları doğrultusunda bağımsızlığını kaybeden bir ülke olarak tanımlıyorlar. Her iki yorumda da Ermeni basınının ülkede Gürcü karşıtlığını körüklediği gözlemlenmektedir. Tüm bunlar yaşanırken Ermenistan hükümetinin olayla ilgili pasif tutum sergilemesi ise Ermeni yazarların tepkilerine neden olmaktadır. Ancak Ermenistan, sorunun iki ülke arasında çetrefilli bir soruna dönüşmesinden endişelenerek Gürcistan’ın iç işlerine karışmak konusunda şaşırtıcı bir şekilde öncelere göre daha dikkatli davranmaktadır. PROJELERİN KİLİT ÜLKESİ AZINLIK KARTI Gürcistan nüfusunun yüzde 7’sini oluşturan Ermeniler Cavahetya bölgesi dışında Abhazya bölgesinde de önemli miktarda bulunmaktadırlar. Ermenilerin bu bölgeye yerleşmesi Rusya’nın ciddi desteğiyle 1830 yılında gerçekleşmiştir. Daha sonra Birinci Dünya Savaşı sırasında Anadolu’da Osmanlıya karşı Rus ordusuyla birlikte savaşan Ermeni çeteleri Rusların Anadolu’dan çıkmasıyla birlikte bu bölgeye yerleşti. 19181920 yılları arasında Gürcistan’a karşı Bolşevik Rusya ile işbirliği yapan Ermeniler, 1991 sonrasında da Abhazya ayrılıkçı hareketine ciddi destek vererek Gürcülerle arasındaki güvensizliği pekiştirdi. Diğer taraftan Cavahetya bölgesinde yaşayan Ermenilerin Ermenistan’la etnik ve kültürel, Rusya ile ise ekonomik ve güvenlik anlamında bağları devam etmekteydi. Rusya ile Cavahetya arasındaki ekonomik ve güvenlik bağlarına bu bölgede bulunan Rus askeri üslerinin 2007’de bölgeyi terk etmesiyle son verildi. Fakat hala Rusya ile bölgedeki Ermeniler arasında iletişim değişik düzeylerde devam etmektedir. 18 Temmuz olaylarıyla ilgili Gürcü polislerce gözaltına alınan Vahagn Çakalyan’ın lideri olduğu Birleşik Cavahetya Örgütü 10 Mart 2005’de direk olarak Gürcistan parlamentosunun Rus askeri üslerinin ülkeden çıkarılması için aldığı kararla ilgili olarak kurulması ve Rus askeri üslerinin çıkarılmasına karşı 13 ve 31 Mart’ta iki büyük gösteri düzenlemesi taraflar arasındaki ilişkinin kanıtıdır. Birleşik Cavahetya’nın finansal desteği Cavahetya kökenli Ermeni iş adamı Haçatur Saharyan tarafından sağlanmaktadır. Rusya ile örgüt arasındaki bu bağlar olayların Rusya tarafından kışkırtıldığı yorumlarına neden olmaktadır. Jeopolitik nedenlerden dolayı Ermenistan, Cavahetya bölgesinde yaşayan Ermenilerin faaliyetlerine mesafeli davransa da Ermenistan’daki bazı siyasi partiler ve Ermeni lobisi Cavahetya Ermenilerin özerklik taleplerine destek veriyor. Ermenistan’da 100.000 akrabası bulunan Cavahetya Ermenileri, sorunlarıyla ilgilenmek için Kudretli Anavatan Partisi’ni kurmuşlardır. Bunun dışında Ermenistan’ın bu bölgede yaşayan Ermenilere her yıl insani yardım yaptığı okul kitapları gönderdiği ve bölgenin Son dönem Ermenistan liderleri, ülkelerinin jeopolitik önemini kullanamadılar ve bu rolü Gürcistan’a kaptırdılar. Erivan, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan arasındaki başarılı projelerden dışlandı. Ermeniler yanlıştan dönmek yerine, son dönemde de Gürcistan’ı suçlayarak haklı çıkmaya çalışıyorlar. ErmenistanGürcistan arasında tarihten gelen güvensizliğin ötesinde günümüzde de bazı kırılma noktaları bulunmaktadır. Cavahetya Ermenilerine açık bir şekilde destek vermese bile Rusya ile yakın işbirliği içinde olması, Büyük Ermenistan haritasında Gürcü topraklarının bulunması ve ayrılıkçı bölgeler konusunda kendi kaderini tayin hakkını desteklemesi Ermenistan’a duyulan güvensizliğin temel nedenleridir. Ermenistan Ulusal Güvenlik Doktrini’nde Rusya ve Gürcistan’ın stratejik müttefik olarak gösterilmesine rağmen Gürcistan Ermenistan’la ilişkilerini çıkarlara dayanan faydalı ilişkiler olarak tanımlamakta ve bu da Ermenistan’da rahatsızlığa neden olmaktadır. Diğer taraftan Gürcistan Ulusal Güvenlik Doktrini’nde Türkiye ve Azerbaycan’ın stratejik ortak olarak benimsenmesi bu iki ülkeye karşı tarihsel düşmanlık besleyen Ermenistan’ı rahatsız etmektedir. Ermeni azınlığın yaşadığı bölgede çatışmaların direk olarak KATB’a karşı olduğunu kanıtlamak için zamana ihtiyaç duyulsa bile projenin Türkiye kısmının temelinin atılması aşamasında Ermeni basını ve uzmanları Gürcistan’ı hedef almış durumdadır. Ermeni yazarlar Tiflis’in Ermenistan’ı izole edecek bütün projelere destek vermesini ihanet olarak değerlendirmektedirler. Bölgesel projeler ve bölgesel denge açısından Gürcistan’ın kilit jeopolitik konuma sahip olması Ermeni basınının saldırganlığını daha da artırmaktadır. Kafkasya’da ABD ve Rusya arasında devam eden elektriğini sağladığı bilinmektedir. jeopolitik mücadelenin bu ülke üzerinde yoğunlaşması Ermeni azınlığın yaşadığı Cavahetya bölgesinde 18 da bu ülkenin kilit konuma sahip olmasından Temmuz 2008’de projenin Türkiye kısmının temelinin kaynaklanmaktadır. Gürcistan sadece Rusya ve atıldığı tarihten bir hafta önce karışıklığın çıkması ABD’nin jeopolitik mücadelesi açısından değil bölge dikkatleri bu yöne yöneltti. Olaylara paralel olarak devletlerinin rekabeti açısından da önemli konuma Ermeni basınında iki yorum dikkat çekici oldu. Bazı sahiptir. Ermeni yazarlara göre, bu olay Gürcistan’ın Ermenileri SSCB’nin dağıldığı günden itibaren bölgede iki Gürcistan’dan çıkarma politikasının bir parçasıdır. Bazı kutuplaşma göze çarpmaktadır: RusyaErmenistanİran yazarlara göre ise KATB Projesi gerçekleşirse bölgedeki (REİ) dikey kutuplaşması ve TürkiyeGürcistanTürk etkinliği daha da yoğunlaşacak ve Ermenistan’ın Azerbaycan (TGA) yatay kutuplaşması. Fakat TGA kuzey bölgesi Türklerin eline geçmiş olacaktır. Bu da üçlüsünün gerçekleştirdiği başarılı entegrasyon REİ Gürcistan’ın Türkiye’nin "kapsama alanına" girmesi üçlüsü arasında gerçekleşememiştir. TGA üçlüsünün anlamına gelecektir. Bu olayı Türkiye ve Azerbaycan’ın entegrasyonu açısından Gürcistan’ın cesur adımları oyunları olarak değerlendiren Ermeni uzmanlar, proje yadsınamaz. Gürcistan, TürkiyeAzerbaycan arasında aracılığıyla Ermeni azınlığın Cavahetya bölgesinden bir koridor iken Rusya ile Ermenistan arasında bir çıkarılacağı ve bu bölgeye Ahıska Türklerinin karasal duvar niteliğindedir. Gürcistan, Türkiyeyerleştirilerek Ermenistan’ın Türkler tarafından Azerbaycan ikilisine destek vererek hem kendi bağlarını pekiştirmekte Bakü Tiflis Kars Demiryolu hem de RusyaErmenistanİran Temel Atma Töreni’nden... üçlüsünün entegrasyonunu engellemektedir. Ermeni yazarların basın üzerinden saldırılarının nedeni bir taraftan bu cesareti kırmaya yönelikken diğer taraftan da Gürcistan’da yaşayan Ermenilere bir mesajdır. 1991’den günümüze Ermenistan yaygaracılığının bölgesel barış ve güvenliğe zarar verdiği bir gerçektir. Ermenistan yönetimleri ve aydınları oyunlarına son verip barış ve güvenliğe katkıda bulunacaklarına başarısızlıklarını ikinci plana itmek için sürekli suçlu arayışı içindedirler. Bu durum Ermenistan’ın daha çok yalnızlığa itilmesine neden olacaktır.