Catalog

8 Mahmut KİPER Metulurji Mühendisi USİAD Sanayi ve Teknoloji Politikaları Çalışma Grubu mahmut.kiper@gmail.com Atatürk’ün emriyle kurulan MTA, yalnızca soğuk ve sıcak su araması yapıyor… C S TRATEJİ jeolojik haritaları çıkarılacaktır. Bu yapılan çalışmalar temel olarak bilimsel çalışmalardır. Çünkü bilim doğa ile ilgilenir. Petrolün ne tür kaya formlarının yakınlarında oluştuğunu açıklamak bilimin işidir. Bu bilgiler olmadan, arama ve sondaj çalışmaları beyhude uğraşlar olur. MTA’nın bu çalışmalarla bulacağı madenleri ise Etibank işletmeler kurup, insanlığa, memlekete yararlı hale getirecektir. Şayet, teknolojiyi, hayatlarını kolaylaştırmak ve iyileştirmek için insanların kullandığı araç ve sistemleri geliştirebilmek olarak tanımlarsak, MTA ve Etibank’ın kardeşliği aynı gün doğmaktan öte bilimle teknolojiyi buluşturmaya kadar uzanacaktır. Bilime dayalı faaliyetler, politik ve dış etkilerden uzak tutulmalıdır. Bu nedenle olsa gerek, MTA’ya uygun görülen kimlik enstitü olmuştur. İkinci bir imtiyaz ise esnek ve rahat çalışma koşullarıdır. Memleketin kurumu, memleketin doğal kaynaklarını arayacağı için arama ruhsatı alma sorumluluğundan muaf tutulmuştur. Atatürk 1935 yılı TBMM açılış nutkunda madencilikle ilgili hedefleri kısa ve öz şekilde şöyle tarifler: "Maden işleri yeni bir açılma devresindedir. MTA’nın çalışmalarına azami inkişaf verilmesi ve bulunan madenlerin planlı şekilde hemen işletmeye alınması gereklidir.’’ eçmişte olduğu gibi, günümüzde de savaşların perde arkası nedenlerinin en önemlilerinden biri savaş açılan ülkenin doğal kaynaklarıdır. Her ne kadar, ABD’nin Irak’ı işgalinde olduğu gibi dünya kamuoyuna söylenen gerekçe demokrasi, insan hakları gibi ulvi amaçlar olsa da, tüm dünya bilir ki dün de, bugün de, işgaller genellikle o ülkenin doğal zenginliklerini sömürmek için yapılmaktadır. Hatta Irak’ta yaşandığı gibi çoğu çocuk, kadın ve yaşlı olmak üzere bir milyondan fazla kişinin ölümüne, neredeyse tüm insanların yerinden yurdundan olmasına, koca bir halkın ve ülkenin perişanlığına, yakılıp yıkılmasına mal olsa da, bu azgın iştah hiçbir sınır tanımaz. İşgal öncesi, çoğu gelişmiş ülkelerle bağlantılı çokuluslu şirketler, azgelişmiş ülkelerin yeraltı, yerüstü kaynaklarını araştırmış, jeolojik haritalarını çoktan çıkarmışlardır bile. Osmanlı zamanında ve Cumhuriyetimizin başlangıcında da Zonguldak kömür havzasında taşkömür işletme ve üretiminde önemli bir gelişme sağlanmış ancak bu taşkömürü ile bazı altın, kurşun, krom, bortuzu madenlerinin işletilmesi genellikle yabancı şirketler tarafından yapılmıştır. Cumhuriyet kurulduğunda, ‘topyekun kalkınma’nın ancak her alanda üretim seferberliği ile sağlanacağı bilinmektedir. Ülkelerin kalkınmışlıkları sanayide, enerjide, tarımda, şehirleşmede başardıklarıysa eğer, bunların her biri pek çok doğal kaynak gerektirir. Demir, bakır, alüminyum, krom bilumum metal hepsi cevherinden doğar. Tarım bol su ister. Barajlar için, tarlalar için uygun su kaynağı bulmak gerekir. O halde ülke kendi bağımsız sanayisini kuracaksa, tarımıyla ülkeyi besleyip doyuracaksa bu ancak yeterli hammadde kaynaklarının bulunup, kullanılması ile olur. G Cumhuriyet’in kuruluşunun ardından vatan topraklarındaki yer altı kaynakların araştırılması için sıfırdan başlandı. Hiç maden mühendisi bulunmaması nedeniyle İngiltere’ye öğrenci gönderildi. İlk mühendislerin bulduğu madenler ise ya kapatılmış durumda ya da yabancılar işletiyor. verilir. MTA 14 Haziran 1935 yılında 2804 sayılı kanunla kurulmuştur. MTA ile birlikte aynı gün ikiz kardeşi Etibank 2805 sayılı yasa ile doğmuştur. Onlardan on gün sonra da 24 Haziran 1935’de 2819 sayılı kanunla EİEİ kurulur. Sümerbank, MTA, Etibank ve EİEİ’nin kurulmasıyla genç Cumhuriyetin sanayi alanındaki kurumsal altyapısı önemli ölçüde tamamlanmıştır. Cumhuriyet’in madenleri KISITLI OLANAKLAR Kuruluşunda 4 kamyon ve bir binek arabasıyla işe başlayan MTA, Anadolu’nun zor arazi şartlarında merkep, at ve katırla bin bir güçlükle ama yılmadan ve inançla çalışmalara koyulur. Başta kendi teknik ve bilimsel personel ihtiyacını karşılamak üzere, ülke uzmanlarını yetiştirme görevini de MTA kurulur kurulmaz 1935 yılından itibaren yapmaya başlar. MTA’nın gelişiminde çok önemli bir yere sahip eski MTA Genel Direktörlerinden Dr. Sadrettin Alpan bu çabaları şöyle anlatır; ‘O zamanlar Türkiye’de sadece Yüksek Mühendis mektebi ile İstanbul Üniversitesi vardı. Jeoloji eğitimi sadece İstanbul Üniversitesinde mevcuttu. Yüksek Maden Mühendisliği, petrol mühendisliği, metalürji, jeofizik eğitimi yoktu. 1942 yılında MTA adına yurt dışına gitmek için açılan Devlet imtihanını Zeki Doğan, Mehmet Yusuf Dizioğlu, Münir Tanyeloğlu, Senih Gürel ve ben kazandık. 1943 yılında harp içerisinde İngiltere’ye gönderildik. Yolculuk üç aydan fazla sürdü. Bir müddet Kahire’de bekledik, sonra Akdeniz’den geçen ilk konvoylardan biri ile yolumuza devam ettik. Akdeniz’de Alman uçaklarının hücumuna uğradık. 70 kargo gemilik konvoydan ikisi Malta civarında battı. Cebelitarık’tan sonra hemen hemen Amerika sahillerine yaklaşıp, İrlanda üzerinden bir kavis çizerek bir aylık deniz seyahatinden sonra Glascow’a geldik. Aynı gece trenle Londra’ya gittik. Harbin en şiddetli zamanında Londra’nın V1 MTA’NIN GÖREVLERİ MTA’ya verilen başlıca görevler şunlardır; memleketimizde işletilmeye elverişli maden yataklarını bulmak, fenni ve jeolojik tetkikler ile kimyasal tahliller yapmak, proje ve raporlar hazırlamak, verimlilik hesapları yapmak, bu alanlarda bütün teknik ve bilimsel işleri yürütmek, memleketin madenlerinde ve maden sanayinde mühendis ve kalifiye eleman yetiştirmek. O günkü kadroların, doğal kaynakların ülke ekonomisi ve geleceği için önemini ve yerini ne denli doğru teşhis ettikleri, bu kuruluşa sağlanan özelliklerden anlaşılmaktadır. Bunlardan ilki, bu kuruma ‘Enstitü’ kimliği verilmesidir. Milyonlarca yılda oluşan kayalar, taşlar topraklar incelenecek, analizleri yapılacak, ülkemizin İLK SANAYİ PLANI 1930’lu yılların ilk yarısında yapılan ve uygulamaya sokulan Birinci Sanayi Planı pek çok yönüyle bugün de ders alınması gereken özellikler taşır. Bu planı değerli kılan en önemli unsur, olabildiğince uzak geleceği görüp, bu hedefleri gerçekleştirecek, bütünsel bir yaklaşımla ve uygulanabilir şekilde tasarlanmış olmasıdır. Bu planda yer alan kuruluşlardan Sümerbank’ın temel görevi sanayi planının uygulanması yani sanayi tesislerinin kurulması ve kurulan diğer devlet kuruluşlarına da örnek olmasıdır. Aynı plan uyarınca, yeraltı kaynaklarını araştırmak için Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA), bu kaynakları işlemek için Etibank ve elektrik enerji kaynakları için de Elektrik İşleri Etüd İdaresi’nin (EİE) kurulmasına karar Cumhuriyet’in ilk yıllarında bir maden ocağı...